dml_button_view

Lekcja 24.02.2010
Temat: Obraz ludzkiego losu, czyli tragizm w dramacie antycznym. Budowa tragedii antycznej.
Dramat grecki – V w. p.n.e.
1. Tragedia
Najwyżej ceniony gatunek literacki przez starożytnych. Zrodziła się w starożytnej Grecji
i wywodzi się z obrzędów religijnych. Bohaterowie znajdują się w sytuacji trudnej, są uwikłani
w konflikt między własnym działaniem a prawami wyższymi.
O sytuacji bohaterów decyduje ich los – fatum.
Istotą tragedii jest konflikt tragiczny. Polega na istnieniu przeciwstawnych, równorzędnych
racji, pomiędzy którymi nie sposób dokonać wyboru.
W tragedii grackiej losy bohatera układają się często tak, że popełnia on „nieszczęśliwe
błędy”- bohater nie wie, że popełnia zbrodnię lub czyn niegodny. Takie przeciwieństwo
między samoświadomością a rzeczywistością nazywamy ironią tragiczną.
Katarzis – oczyszczenie. Dzieła antyku miały oddziaływać na reakcje, przeżycia
odbiorców.
Tragizm – kategoria estetyczna. Bohater niezależnie od siły charakteru i szlachetności
intencji sprowadza na siebie zgubę, śmierć lub klęskę.
2. Obrzęd i mit. Aktorzy
Dla powstania teatru najważniejsze były dawne obrzędy ku czci boga Dionizosa. Był on
bogiem winorośli, urodzaju, używania życia. Wielkie Dionizje – miejskie (wiosna), Małe
Dionizje – wiejskie (jesień) - Z tych dwóch powstał teatr starogrecki w dwu odmianach:
- tragedia
- komedia
Z pieśni obrzędowej ku czci Dionizosa (dytyramb) powstała tragedia, która opierała się na
dialogu prowadzonym przez Koryfeusza (przewodnik) i chóru. Ta partia chóralna stała się
głównym składnikiem tragedii starogreckiej.
Koryfeusz dał początek pierwszemu aktorowi, którego wprowadził Tepis. Pierwszy aktor
dramatyczny – VI w. p. n. e. Odgrywał on kilka roli i tworzył akcję dramatyczną.
Ajschylos wprowadził drugiego aktora, a Sofokles trzeciego. Nawet, jeśli w przedstawieniu
brało udział więcej postaci, to na scenie występowało tylko trzech aktorów. To powodowało
ograniczenie wątków pobocznych.
Niektóre wątki odbywały się poza sceną (morderstwa i inne). Były one komentowane
i opowiadane przez chór.
U Ajschylosa przeważa partia chórowa z Koryfeuszem. Tragedia ma charakter bardziej
liryczny niż dramatyczny. Napisał on ok. 90 tragedii, a zachowało się jedynie 7. Np.
„Oresteja”.
Sofokles – wzmacnia dramatyczność akcji, przedstawia konflikty międzyludzkie. Wprowadza
postaci kobiet. Zachowało się kilka tragedii. Np.: „Antygona”.
Eurypides – pogłębia psychologię postaci i realizm akcji. Ogranicza udział chóru. Zachowało
się 7 dzieł. Np.: „o Elektrze”, „O Ifigenii”.
3. Układ i forma dramatu.
W dramacie greckim dominuje słowo poetyckie, recytowanie i śpiewanie na tle muzyki
instrumentalnej. Nie znano podziału na akty i sceny. Rozpoczyna przedstawienie aktor
wygłaszający zapowiedź (prologos). Właściwy porządek daje chór, wkraczający ma orchestrę
w rytm muzyki (parados). Kończy przedstawienie chór, opuszczając orchestrę (exodus).
Pomiędzy tymi częściami rozgrywa się akcja sceniczna dzielona na pojedyncze epizody
(epejsodia), a między nimi chór na orchestrę, wygłaszający komentarz do wydarzeń pod
nieobecność aktorów (stasimon).
4. Budowa teatru.
Aktor i chór wstępnie występowali na orchestrze. Po rozwinięciu się teatru zwiększyła się
ilość ról, zmieniła się architektura teatru. Zbudowano barak – skene – element dekoracji i
garderoba. Frontowa jej miała ściana troje drzwi. Przed skene zbudwano proskenion (dla
aktorów), a na orchestrze został już tylko chór.
W czasach Pizystrata powstał pierwszy teatr kamienny (ok. 425 r. p. n. e). Najbardziej znany
to teatr Dionizosa w Atenach, którego budowę ukończono w 326 r. p. n. e.. Przedstawienia
teatralne odbywały się dwa razy do roku - związane było to z religią.