„Modna” witamina K

Farmakoterapia
„Modna” witamina K
Od wielu lat witamina K jest znana przede wszystkim z powodu niezwykle ważnej roli, jaką odgrywa w prawidłowym
przebiegu procesu krzepnięcia krwi. Jednak badania
z ostatnich lat wskazują również na to, że odpowiednie
zaopatrzenie w tę witaminę jest istotne w kontekście profilaktyki oraz leczenia różnych schorzeń przewlekłych.
Witamina K to jedna z czterech witamin
rozpuszczalnych w tłuszczach. Termin
ten nie dotyczy jednego związku, ale
grupy substancji chemicznych, które w organizmie wykazują taką samą
aktywność. Wyróżniamy witaminę K1
(fitomenadion), K 2 (menachinon) i K3
(menadion).
osteoporozy. Przy tym wykazano, że jej
toksyczność jest niewielka, ponieważ
nie zaobserwowano działań niepożądanych nawet przy podaniu dawki 45 mg
na dzień. Co ciekawe, wysokie dawki
nie miały również żadnego negatywnego wpływu na procesy krzepnięcia
krwi w organizmie.
Poza tym, że witamina K bierze udział
w procesie krzepnięcia, jest również
kofaktorem enzymu γ-karboksylazy,
odpowiedzialnego za przemiany takich
związków jak: osteokalcyna, macierz
białka Gla oraz białek S i C. Ze względu
na tę funkcję witamina K odpowiada
też za prawidłowy metabolizm kostny,
proliferację komórek nowotworowych,
zapobiega procesowi zwapnienia płytek miażdżycowych, poprawia funkcjonowanie układu nerwowego. Bierze udział w łańcuchu oddechowym
oraz zapobiega zwapnieniu chrząstek
i tkanki łącznej, a także reguluje procesy wzrostu komórkowego. Z tego
względu prawidłowe zaopatrzenie organizmu w związki z grupy witaminy K
może mieć wpływ na profilaktykę oraz
leczenie chorób takich jak:
• osteoporoza;
• nowotwory;
• choroby układu krążenia, a przede
wszystkim miażdżyca;
• choroby neurodegeneracyjne.
Podstawowym źródłem witaminy K
jest oczywiście zdrowa, zbilansowana
dieta. Największe jej ilości występują
w zielonych częściach roślin, ale też
w warzywach nieliściastych, owocach,
mięsie, produktach mlecznych i zbo-
żowych. Przede wszystkim należy wymienić: brokuły, rzepę, szpinak, sałatę,
szparagi, brukselkę, kalafior, kapustę,
awokado, brzoskwinie oraz jaja, ser
i wątrobę. W zielonych częściach roślin
występuje forma witaminy K1, a jej ilość
jest wprost proporcjonalna do zawartości chlorofilu i może wynosić od 50 do
800 μg w 100 g produktu. Natomiast
witamina K 2 wytwarzana jest przez bakterie probiotyczne zasiedlające jelito
kręte człowieka i niektórych zwierząt.
U kogo mogą wystąpić niedobory?
Najbardziej narażone na niedobór
witaminy K są noworodki. Wynika to
z faktu, że ich jelita są niedojrzałe,
a więc nie mają rozwiniętej flory bakteryjnej, która jest odpowiedzialna za
jej produkcję i wchłanianie. Poza tym
mleko matki jest bardzo ubogie w witaminę K. Z tego względu od wielu lat
istnieją zalecenia jej obowiązkowego
suplementowania u noworodków i niemowląt już od dnia urodzenia, aż do
ukończenia 3. miesiąca życia.
Według naukowców witamina ta jest,
podobnie jak witamina D, związkiem
o dużym potencjale leczniczym, który
daje wiele możliwości do stosowania
zarówno w terapii, jak i profilaktyce wielu groźnych chorób, a przede wszystkim
21
Farmakoterapia
U dorosłych ryzyko niedoboru dotyczy
przede wszystkim osób spożywających
nieracjonalną, niezdrową dietę, ubogą
w produkty dostarczające witaminy K
oraz w tłuszcze. Ryzyko niedoboru
wzrasta również po antybiotykoterapii, w przypadku stosowania leków
przeciwzakrzepowych, w zespole złego wchłaniania, chorobie Crohna,
stanach pooperacyjnych jelit, schorzeniach wątroby i nerek. Zwiększa
się też u osób starszych, alkoholików,
chorych na bulimię, mukowiscydozę,
celiakię oraz choroby trzustki, a także
w przypadku suplementacji wysokich
dawek witaminy E.
Objawy niedoboru
Do podstawowych objawów związanych z niedoborem witaminy K zaliczamy krwotoki z nosa, dziąseł, obfite krwawienia miesięczne, łatwe powstawanie
siniaków, ogólne problemy z krzepnięciem krwi po zranieniach. Dodatkowo
pojawia się utrata apetytu, biegunka,
zaburzenia gęstości kości.
U noworodków i niemowląt niedobór witaminy K niesie ze sobą ryzyko rozwoju poważnego schorzenia,
jakim jest choroba krwotoczna
noworodków (vitamin K deficiency
bleeding – VKDB).
z wyłącznym karmieniem piersią oraz
współtowarzyszącymi chorobami dróg
żółciowych, wątroby oraz różnego rodzaju zaburzeniami wchłaniania. Wśród
symptomów poprzedzających ciężkie
objawy wyróżniamy niewielkie krwawienia, przedłużającą się żółtaczkę noworodkową, biegunkę i wymioty oraz
problemy z przybieraniem na masie.
Zalecenia suplementacyjne
dla niemowląt
Ze względu na wysokie ryzyko związane
z rozwojem choroby krwotocznej noworodków od wielu lat podaje im się
profilaktycznie witaminę K. Średnie zapotrzebowanie dzienne wynosi u nich
ok. 1 µg/kg m.c. (w mleku kobiecym
witaminy K jest jedynie 0,25 µg/100 ml).
W dzień urodzenia lekarz podaje dziecku 0,5 mg domięśniowo lub 2 mg doustnie (w przypadku dzieci zdrowych,
donoszonych). Natomiast u dzieci
z grup ryzyka lub urodzonych przedwcześnie dawka ta jest odpowiednio
modyfikowana. Następnie suplementację należy kontynuować od 8. doby życia do ukończenia 3. miesiąca.
U dzieci karmionych piersią podaje
się dziennie 25 µg. W przypadku biegunki i innych zaburzeń wchłaniania
lekarz może zalecić zwiększenie dawki
do 50 µg/dobę. Również w przypadku cholestazy oraz mukowiscydozy
zalecane dawki są wyższe. Natomiast
w przypadku wyłącznego karmienia
mlekiem modyfikowanym lub preparatami mlekozastępczymi dziecko nie
wymaga dalszej suplementacji, ponieważ produkty takie zawierają od 3 do
9 µg witaminy K na 100 ml.
Zalecenia suplementacyjne
dla dorosłych
W przypadku stwierdzenia niedoboru
witaminy K w organizmie zaleca się jej
suplementowanie. Dzienne zapotrzebowanie oczywiście zależy od wieku
oraz płci (patrz tab. 1). Poza tym profilaktyczne podawanie tej witaminy
powinno się rozważyć w przypadku:
• nowotworów;
• zaburzeń wchłaniania;
• mukowiscydozy;
• zapalenia wątroby;
• hipoprotrombinemii;
• bezobjawowego zwiększenia INR;
• profilaktyki i leczenia osteoporozy;
• krwawień z niedoboru witaminy K
(dawka zależy od nasilenia objawów).
mgr farm. Iwona Napierała
Tab. 1. Zalecenia suplementacyjne witaminy K
W klasycznym przebiegu choroby
objawy rozwijają się pomiędzy 3. a 5.
dobą życia. Najbardziej charakterystyczne jest krwawienie z pępka, błon
śluzowych, przewodu pokarmowego
oraz skóry. Istnieje też późna postać
choroby, której objawy rozwijają się
dopiero pomiędzy 2. a 12. tygodniem
– ten typ charakteryzuje się pojawieniem się krwawienia śródczaszkowego
i jest dużo bardziej niebezpieczny dla
zdrowia, prawidłowego rozwoju dziecka, a także dla życia, ponieważ późny
typ choroby krwotocznej noworodków
związany jest z wysoką śmiertelnością.
Ryzyko rozwoju niedoboru witaminy K w tym przypadku związane jest
22
Wiek i płeć
Zalecane dzienne spożycie
(μg/dzień)
0–6 miesięcy
25
7–12 miesięcy
5
1–3 lata
10
4–6 lat
15
7–9 lat
20
Młodzież 10–18 lat
25
Dorośli 19–65+ lat
35–55
Kobiety
55
Mężczyźni
65
Kobiety ciężarne
55
Kobiety karmiące
55