docStrategia - Urząd Gminy Wartkowice
download 
Reklamacja Transkrypt
Strategia - Urząd Gminy Wartkowice
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wartkowice (Aktualizacja) na lata 2009-2015 Wartkowice, październik 2008 r. SPIS TREŚCI 1. 2. Cel i proces aktualizacji Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych....3 Charakterystyka gminy Wartkowice. ................................................................7 2.1. PołoŜenie gminy. ......................................................................................7 2.2. Rys historyczny gminy ..............................................................................8 2.3. Gospodarka komunalna............................................................................9 2.4. Rolnictwo ................................................................................................10 2.5. Turystyka i dziedzictwo kulturowe...........................................................11 2.6. Ludność ..................................................................................................14 2.7. Poziom wykształcenia.............................................................................20 2.8. Rynek pracy............................................................................................22 2.9. Infrastruktura społeczna..........................................................................23 2.9.1. Sytuacja mieszkaniowa.........................................................................23 2.9.2. Infrastruktura oświatowa .......................................................................24 Biblioteki .....................................................................................................27 2.9.3. Infrastruktura zdrowotna .......................................................................27 Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych ..........................29 Organizacje pozarządowe ..............................................................................29 3. Diagnoza sytuacji społecznej w gminie z perspektywy Ośrodka Pomocy Społecznej.............................................................................................................32 4. Identyfikacja potrzeb, zasobów oraz problemów społecznych gminy Wartkowice............................................................................................................39 4.1. Dane statystyczne – bezrobocie .............................................................39 4.2. Raport z badań ankietowych...................................................................40 4.3. Katalog problemów opracowany na warsztatach aktualizujących Strategię .........................................................................................................44 4.4. Poziom integracji społecznej oraz zasoby gminy. ...................................49 4.5. Analiza SWOT ........................................................................................51 5. Kierunki rozwoju gminy Wartkowice...............................................................53 5.1. Powiązanie celów Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wartkowice z innymi dokumentami strategicznymi.............................53 5.2. Wizja ładu społecznego ...........................................................................56 5.3. Cele strategiczne i operacyjne w zakresie polityki społecznej ................58 5.4. System realizacji Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych .....61 6. Zarządzanie, monitoring i ewaluacja Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wartkowice (aktualizacja) ................................................71 6.1. Zarządzanie realizacją Strategii..............................................................71 6.2. Monitoring realizacji Strategii ..................................................................74 6.3. Ewaluacja wdraŜania Strategii ................................................................75 6.4. Kolejne aktualizacje Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych 76 2 1. Cel i proces aktualizacji Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych. Ustawa z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej nałoŜyła na gminy obowiązek opracowania i realizacji Gminnej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych. Strategia w swej istocie ma charakter ogólny i koncentruje się na sprawach najistotniejszych. Przyjęta przez Radę Gminy Wartkowice uchwałą Nr LII/268/06 z dnia 25.10.2006 roku Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wartkowice na lata 2006-1013 była dokumentem otwartym i wyraŜającym potrzeby sukcesywnego dostosowywania jej rzeczywistości. Niniejsza aktualizacja tego dokumentu jest zatem odpowiedzią na zmiany nieustannie zachodzące w środowisku społecznym gminy. Aktualizacja strategii obejmuje główne zagadnienia polityki społecznej realizowane przez samorząd gminy oraz organizacje pozarządowe. Aby dokonać jej w sposób rzetelny, najpierw naleŜało dokonać szerokiej analizy sytuacji społecznej gminy Wartkowice. Dlatego teŜ proces aktualizacji Strategii rozpoczęty został w miesiącu maju 2008 r. poprzez rozpowszechnienie ankiet wśród mieszkańców w celu poznania opinii na temat postrzegania problemów i potrzeb społecznych oraz moŜliwości ich rozwiązywania. Kolejnym etapem prac było powołanie Zarządzeniem Nr 101/2008 Wójta Gminy Wartkowice z dnia 10 lipca 2008 r. dwóch Zespołów: Zespołu Roboczego (zadaniowego) ds. Koordynacji WdraŜania Programu Integracji Społecznej w Gminie Wartkowice oraz Zespołu Warsztatowego ds. Aktualizacji Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wartkowice i merytorycznego opracowania Planu Działania. Niniejszą aktualizację Strategii opracowały Zespoły w składzie: 1. Anna Jagielska – Urząd Gminy Wartkowice – Sekretarz Gminy - Koordynator PIS (Przewodniczący Zespołu); 2. Jolanta Turkowska – Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej– Kierownik – Zastępca Koordynatora PIS; 3. Teresa Łopacińska – Urząd Gminy Wartkowice - Skarbnik Gminy; 3 4. Emilia Manista – Urząd Gminy Wartkowice – Podinspektor ds. OrganizacyjnoSpołecznych – odpowiedzialna za kontakty z Konsultantem Regionalnym oraz organizację warsztatów, prowadzenie dokumentacji z warsztatów, kontakty z liderami społeczności lokalnej oraz mieszkańcami; 5. Violetta Skrzypczak – Urząd Gminy Wartkowice – Inspektor ds. Rozwoju gospodarczego – odpowiedzialna za promocję Programu Integracji Społecznej wśród mieszkańców i w mediach; 6. Anita Kacprzak - Urząd Gminy Wartkowice – Referent ds. Zamówień Publicznych - odpowiedzialna za organizację konkursów; 7. Justyna Matusiak – Urząd Gminy Wartkowice – Inspektor ds. Księgowości BudŜetowej –odpowiedzialna za wprowadzanie danych do systemu MIS; 8. Paweł Madajski - Urząd Gminy Wartkowice – Młodszy Referent ds. Obsługi Informatycznej – odpowiedzialny za obsługę informatyczną PIS. oraz Zespół Warsztatowy ds. Aktualizacji Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wartkowice merytorycznego opracowania Planu Działania, w następującym składzie: 1. Jolanta Turkowska – Urząd Gminy Wartkowice – Kierownik Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Wartkowicach – Zastępca Koordynatora PIS w gminie; 2. Emilia Manista – Urząd Gminy Wartkowice – Podinspektor ds. OrganizacyjnoSpołecznych– odpowiedzialna za kontakty z Konsultantem Regionalnym oraz organizację warsztatów, prowadzenie dokumentacji z warsztatów i kontakty z liderami społeczności lokalnej oraz mieszkańcami; 3. Małgorzata Delong – Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w WartkowicachPracownik socjalny; 4. Jadwiga Prośniak – Gminna Biblioteka Publicznej w Wartkowicach Kierownik; 5. Jolanta Andrysiewicz – Zespół Szkół w Wartkowicach – nauczyciel; 6. Aleksandra Wojdyła - Zespół Szkół w Parądzicach – Dyrektor; 7. Iwona Ługowska – Szkoła Podstawowa w Kłódnej – Dyrektor; 8. Agnieszka Pawlak - Szkoła Podstawowa w Drwalewie – Dyrektor; 9. Małgorzata Pastuszka- Publiczne Przedszkole w Wartkowicach – Dyrektor; 4 10. Alina Balcerzak - Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych – Przewodnicząca; 11. Anna Fabijańczyk – Publiczna Szkoła Podstawowa Stowarzyszenie Rodzin Katolickich w Sakowie – Dyrektor; 12. Jolanta Pęgowska – Fundacja Rozwoju Gmin PRYM – Prezes; 13. Romualda Sobczak – Stowarzyszenie Rozwoju i Promocji Społeczności Gminy Wartkowice – Prezes; 14. Pielesiak Zofia – sołectwo Pełczyska - Radna Gminy Wartkowice; 15. Czesław Jakubowski – sołectwo Wartkowice - Radny Gminy Wartkowice; 16. Bogumiła Głodek – sołectwo Tur - Radna Gminy Wartkowice; 17. Andrzej Błaszczyk – Uczniowski Klub Sportowy „ Orzeł” Wartkowice – Prezes; 18. Krzysztof Kubiak – sołectwo Truskawiec; 19. ks. Marian Kilichowski – Parafialny Klub Sportowy w DzierŜawach- Proboszcz Parafii DzierŜawy; 20. Krystyna Olczyk – sołectwo Tur; 21. ElŜbieta Waszczykowska – sołectwo Tur. Następnie odbyło się kilka spotkań na temat problemów i potrzeb społeczności, w których wzięli udział przedstawiciele wielu środowisk lokalnych, przedstawiciele organizacji pozarządowych, przedstawiciele jednostek organizacyjnych gminy, radni, sołtysi, mieszkańcy. Ponadto w tym czasie trwały przygotowania organizacyjne do warsztatów (były zbierane dane statystyczne z ostatnich 5 lat dotyczących sytuacji społecznej w gminie oraz był opracowywany Raport z badań ankietowych). Kolejnym etapem były 3 spotkania – zmodyfikowane warsztaty na temat partycypacyjnego modelu budowania Strategii. Pierwszy warsztat A i B odbył się w dniu 28.08.2008 r. i dotyczył diagnozy sytuacji społecznej w gminie i analizy problemów społecznych oraz zasobów społecznych, w tym omówione zostały niŜej wymienione zagadnienia: analiza sytuacji społecznej w gminie w oparciu o dane statystyczne oraz opinie środowisk i przedstawicieli instytucji społecznych analiza doświadczeń w rozwiązywaniu problemów społecznych dotychczasowa współpraca instytucji i organizacji społecznych na rzecz społeczności lokalnej 5 formułowanie wizji rozwoju społecznego (SWOT) identyfikacja i kategoryzacja problemów społecznych w gminie analiza przyczyn zjawisk społecznych, wzajemnych korelacji określanie zasobów społecznych gminy badanie potrzeb społecznych oraz zakresu ich zaspokajania ocena poziom integracji społecznej Drugie spotkanie - warsztat C odbył się w dniu 17.09.2008 r. i swoim zakresem obejmował formułowanie załoŜeń strategii rozwiązywania problemów społecznych w oparciu o partycypację społeczną i zasady rozwoju społecznego, w szczególności: analiza zasad rozwoju społecznego formułowanie misji rozwoju społecznego w korelacji z wizją rozwoju gminy formułowanie celów strategicznych określanie celów oraz kierunków działań w gminie określanie sposobu zarządzania realizacją strategii Trzecie spotkanie - warsztat D odbył się w dniu 02.10.2008 r., na którym społeczność lokalna zajęła się budowaniem koncepcji projektów stymulujących zrównowaŜony rozwój społeczny tj.: określenie działań zespołu wdroŜeniowego, ustalenie zasad monitoringu, opracowanie procedur ewaluacji, upowszechnianie wyników działań. Przy aktualizacji Strategii wykorzystano materiały wypracowane na warsztatach. Opracowaniem dokumentu Strategii i Rozwiązywania Problemów Społecznych (Aktualizacja) na lata 2009-2015 zajmował się Sekretarz Gminy – Anna Jagielska. Horyzont czasowy Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wartkowice (aktualizacja) określony jest na lata 2009-2015 i mieści się w okresie programowania polityki regionalnej województwa obejmującej lata 20072020. Strategia jako dokument określa cele, ale nie precyzuje kolejności, tempa i miejsca ich realizacji. Wynikać to będzie z innych dokumentów programowoplanistycznych. 6 2. Charakterystyka gminy Wartkowice. 2.1. PołoŜenie gminy. Gmina Wartkowice połoŜona jest w granicach województwa łódzkiego, w północno-zachodniej części powiatu poddębickiego. Gmina Wartkowice, mając powierzchnię wynoszącą 141,8 km2, jest pod tym względem drugą gminą w powiecie. W latach 1975-1998 gmina połoŜona była w województwie sieradzkim. Siedziba Urzędu Gminy zlokalizowana jest w Starym Gostkowie. Głównym elementem krajobrazowym gminy jest dolina rzeki Ner, będąca dopływem rzeki Warty. Ner na całej długości jest uregulowany i obwałowany. Główną rzeką odwadniającą zachodnią część gminy jest rzeka Pisia, natomiast część wschodnią odwadnia rzeka Gnida. Rys. 1. PołoŜenie gminy Wartkowice na tle powiatu poddębickiego. W gminie utworzone są 42 jednostki pomocnicze tj.: Biała Góra, Biernacice, Bronów, Bronówek, Chodów, Drwalew, DzierŜawy, Grabiszew, Kiki, Kłódno, Konopnica, Krzepocinek, ŁąŜki, Mrówna, Ner, Nowa Wieś, Nowy Gostków, Orzeszków-Starzyny, Parądzice, Pauzew-Borek, Pełczyska, Plewnik, Polesie, Powodów, Powodów Trzeci, Saków, Sędów, Spędoszyn, Spędoszyn-Kolonia, Stary Gostków, Sucha, Światonia, Truskawiec, Tur, Ujazd, Wartkowice, Wierzbowa, Wola-Dąbrowa, Wólka, Wólki, Zalesie, Zelgoszcz. 7 2.2. Rys historyczny gminy Teren gminy jest obszarem o długiej historii osadniczej. Główną oś osadniczą stanowiła rzeka Ner. Zasiedlane były krawędzie jej doliny, a takŜe wpadające do niej cieki. Ślady najstarszego osadnictwa reprezentują trzy stanowiska z okresu neolitu w DzierŜawach, Orzeszkowie i Białej Górze. Wczesna epoka brązu reprezentowana jest przez stanowiska naleŜące do kultury trzcinieckiej, a znajdują się one w Wierzbowej. Liczne stanowiska kultury łuŜyckiej w wielu miejscowościach wskazują na oŜywienie działalności osadniczej. Zjawisko to znajduje kontynuację w następujących po epoce brązu okresach halsztackim i lateńskim. Okres wczesnego średniowiecza reprezentują nieliczne stanowiska zlokalizowane wzdłuŜ doliny rzeki Ner. Najstarsza osada, która znajduje się w Drwalewie, datowana jest na XIII wiek. Na terenie Krzepocinka znajduje się grodzisko datowane na XI-XIII wiek. We wczesnym średniowieczu teren gminy leŜał na terenie państwa plemiennego, którego stolicę lokuje się w Łęczycy, a zamieszkiwało je plemię noszące nazwę Łęczycan. W X wieku weszło ono w skład Księstwa Polan. Około 1264 roku wydzielone zostało z Księstwa Łęczyckiego Księstwo Sieradzkie. Odtąd granica pomiędzy łęczyckim a sieradzkim biegła wzdłuŜ Neru i Wolbórki. W XIV wieku Księstwa przekształciły się w województwa. Ten podział terytorialny przetrwał do rozbiorów. Władze pruskie na miejsce województw wprowadziły departamenty. Łęczyckie weszło do departamentu warszawskiego, sieradzkiego i kaliskiego. Najstarszą historycznie udokumentowaną miejscowością gminy jest Tur. Miejscowość jest wymieniona w potwierdzeniu posiadłości arcybiskupów gnieźnieńskich z 1136 roku. Starą metrykę posiadają równieŜ Ujazd z 1294 roku, Saków z XII wieku i Gostków z 1391 roku, a wzmianki o Wartkowicach pochodzą z 1336 roku. Pod względem geologicznym gmina leŜy na pograniczu dwu jednostek geologicznych: Niecki Łódzkiej i Wału Środkowopolskiego, które powstały pod koniec jury. Zgodnie z podziałem na krainy geologiczne gmina Wartkowice leŜy na terenie Kotliny Kolskiej. Pod względem klimatu gmina nie odbiega od terenów ją otaczających. 8 2.3. Gospodarka komunalna. Układ drogowy składa się z dróg publicznych, wojewódzkich, powiatowych i gminnych. Przez teren gminy na odcinku 20 km przebiega oddana do uŜytku w 2006r. autostrada A2 z węzłem komunikacyjnym „Wartkowice”, stwarzającym korzystne i szybkie połączenie zewnętrzne. Drogi wojewódzkie to droga nr 703 relacji Poddębice-Gostków-ŁęczycaŁódź, przebiegająca przez gminę w układzie północ-południe i droga nr 460 relacji Ozorków-Gostków-Uniejów-Koło, przebiegająca w układzie wschód-zachód. Na obszarze gminy funkcjonuje 10 dróg powiatowych o łącznej długości 34 km, o nawierzchni bitumicznej. Drogi gminne w liczbie 23 zajmują łączną długość 68 km, są o nawierzchniach bitumicznych, tłuczniowych, Ŝwirowych. Sieć dróg gminnych uzupełniają drogi wiejskie. Gmina Wartkowice leŜy w aglomeracji łódzkiej, a odległość do Łodzi wynosi 60 km. Odległość do innych większych ośrodków: do Sieradza 60 km, do Poznania 160 km. Mieszkańcy gminy zaopatrywani są w wodę z wodociągów komunalnych, a stopień wodociągowania określa się jako wysoki, gdyŜ na 60 miejscowości 58 jest wyposaŜonych w sieć wodociągową. Długość sieci kanalizacyjnych wynosi 5,9 km i obejmuje głównie miejscowości Wartkowice i Stary Gostków. Ścieki odprowadzane są do oczyszczalni mechaniczno- biologicznej typu „OBRA”, znajdującej się w Wartkowicach. W miejscowości Stary Gostków funkcjonuje składowisko komunalnych na powierzchni 1ha i pojemności eksploatacyjnej 20160m³. 9 odpadów 2.4. Rolnictwo Gmina Wartkowice jest gminą typowo rolniczą. Ogólna powierzchnia uŜytków rolnych wynosi 11.221ha. Tabela 1. Grunty rolne wg klas bonitacyjnych Klasa II III III a III b IV Grunty orne 2,69 - 149,80 702,20 - UŜytki zielone - 421,51 - - 1.396,83 IV a IV b V VI 1.547,21 1.628,90 3.108,34 1.084,34 - - 1.094,91 73,91 Źródło: Dane gminy Z powyŜszej tabeli wynika, Ŝe na terenie gminy przewaŜają uŜytki rolne o niskiej klasie bonitacyjnej, gdyŜ stanowią one 76% ogólnej powierzchni gruntów rolnych, natomiast gleby klas II, III, IV stanowią łącznie tylko 24%. Słabe gleby ograniczają moŜliwość uzyskiwania przez rolników wysokich dochodów z produkcji bardziej opłacalnych upraw (buraki cukrowe). Tabela 2. Liczba gospodarstw rolnych wg powierzchni gospodarstwa Lata 2003 2004 2005 2006 2007 od 1 do 5 ha 505 510 504 534 540 pow. 5 do 10 ha 489 484 479 497 499 pow. 10 do 20 ha 324 322 331 336 329 pow. 20 do 30 ha 47 48 50 48 58 pow. 30 ha 7 8 6 6 6 1.372 1.372 1.370 1.421 1.432 Razem Źródło: Dane gminy Z przedstawionych danych (Tabela 2) wynika, Ŝe najwięcej jest gospodarstw małych i średnich o powierzchni 1-10 ha i stanowią one 73 % ogólnej liczby gospodarstw, a gospodarstwa o powierzchni powyŜej10-20 ha stanowią 23 %. NaleŜy zwrócić uwagę na wzrost liczby gospodarstw o powierzchni od 20-30 ha. Średnia powierzchnia gospodarstwa rolnego wyniosła w 2007r. 13 ha. 10 Pracę w gospodarstwie naleŜy uznać za podstawowe źródło utrzymania mieszkańców gminy. Rolnicy specjalizują się głównie w produkcji mleka i są dostawcami tego produktu do okolicznych zakładów mleczarskich w Wartkowicach, Ozorkowie, Łodzi, Kutnie. W strukturze własności gruntów dominują indywidualne gospodarstwa rolne, stanowiące ok. 80% ogólnej powierzchni gminy. Gmina charakteryzuje się niskim wskaźnikiem zalesienia – lasy i grunty leśne stanowią około 10 % jej ogólnej powierzchni. Zdecydowana większość lasów to lasy państwowe zajmujące 71% powierzchni leśnej. W drzewostanie zdecydowaną przewagę ma sosna. Kompleksy leśne skupione są w okolicach miejscowości Stary Gostków, Biernacie- Kłódno, Światonia. Powierzchnia lasów prywatnych wynosi 411 ha, co stanowi 29% lasów na obszarze gminy. Są to nasadzenia sosnowe, olszowe i brzozowe. Niewątpliwie lasy odgrywają szczególną rolę krajobrazowo-przyrodniczą i turystyczno-rekreacyjną. 2.5. Turystyka i dziedzictwo kulturowe. Atutami gminy są: czyste środowisko przyrodnicze, korzystne uwarunkowania dla rozwoju rolnictwa tradycyjnego, przebieg autostrady A-2, zabytki, pomniki przyrody. Na terenie gminy znajduje się 17 pomników przyrody oraz 3 parki podworskie. Pomniki przyrody to: − w Biernacicach: 2 jesiony wyniosłe i 1 modrzew europejski; − w Bronowie: altanka grabowa z 6 drzew, 1 topola biała, 2 jesiony wyniosłe, 1 dąb szypułkowy; − w parku w Gostkowie: 2 modrzewie europejskie, 1 dąb szypułkowy, 1 wiąŜ szypułkowy, 2 klony jawory, 1 grab pospolity, bluszcz; − aleja wielogatunkowa lipowo - klonowo-jesionowo-wiązowa z 36 drzew przy drodze Gostków – Poddębice: ∗ szpaler wschodni: 3 lipy drobnolistne, 3 klony zwyczajne, 16 jesionów wyniosłych; ∗ szpaler zachodni: 8 jesionów wyniosłych, 4 klony zwyczajne, 2 wiązy szypułkowe. 11 Pomniki zostały utworzone Rozporządzeniem Wojewody Sieradzkiego z 3 lutego 1998 r. w sprawie uznania za pomnik przyrody (Dz.U.W.S. Nr 3, poz. 9 z dnia 19 lutego 1998r.) Parki podworskie: − w Biernacicach – park wiejski, pow. 5,10ha; − w Bronowie – park zabytkowy o pow. 7,60ha; − w Gostkowie – park zabytkowy o pow. 3,90ha. Na terenie gminy, oprócz walorów przyrodniczo-krajobrazowych, znajdują się obiekty zabytkowe, stanowiące atrakcję dla potencjalnych turystów, min.: kościół parafialny w Turze p.w. Piotra i Pawła – obiekt drewniany wybudowany w 1754 r., Zespół Pałacowo-Parkowy w Starym Gostkowie, gdzie obecnie znajduje się siedziba Urzędu Gminy; wybudowany w 1802 r. w stylu neoklasycystycznym; powierzchnia parku wynosi 3,9 ha, obelisk w Gostkowie Starym upamiętniający stoczone w Gostkowie walki Legionów Józefa Piłsudskiego z wojskiem rosyjskim w 1914 roku, kościół parafialny w DzierŜawach p.w. Najświętszego Serca Pana Jezusa budowany w latach 1954-58, Zespół Dworsko-Parkowy w Bronowie o powierzchni 7,60 ha, gdzie w latach 1862 -1872 mieszkała i tworzyła Maria Konopnicka. Mimo tych walorów nie obserwuje się bardzo duŜego wpływu turystyki na gospodarkę gminy. Nie jest rozwinięta zupełnie działalność agroturystyczna, gdyŜ istnieje tylko 1 takie gospodarstwo w miejscowości Orzeszków. W gminie działa od ponad 20 lat Zespół Śpiewaczy „Polesianki”. Zespół ten jest uczestnikiem i laureatem wielu przeglądów, konkursów organizowanych na terenie kraju. W 2006r. otrzymał Nagrodę Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego za całokształt działalności. Zespół uświetnia swoimi występami organizowane przez gminę imprezy kulturalne i okolicznościowe, w tym tradycyjne doŜynki, święto kobiet, przeglądy zespołów. Tradycyjnie od kilkunastu lat Urząd Gminy Wartkowice organizuje imprezy z okazji Święta Ludowego – Zielone Świątki i Święto Plonów. 12 NaleŜy zauwaŜyć, Ŝe brak jest zespołów młodzieŜowych, szkolnych, orkiestr, zespołów tanecznych. Istnienie ich wzbogaciłoby zdecydowanie ofertę kulturalną gminy, bez konieczności angaŜowania artystów z zewnątrz. Rozwój działalności kulturalnej w tych formach jest na pewno utrudniony ze względu na niewielkie środki finansowe gminy. W gminie znajdują się następujące oznakowane szlaki turystyczne: 1. Szlak rowerowy (niebieski) “Gorących Źródeł” o długości 13,6 km, przebiega przez miejscowości: Bronówek-Światonia-Zelgoszcz. Szlak Sędów-Spędoszyn-Kolonia-Polesieoznakowany jest 71 znakami podstawowymi szlaku malowanymi oraz 8 znakami podstawowymi szlaku malowanymi na płycie OSB. 2. Szlak pieszy (Ŝółty) “św. Faustyny Kowalskiej” o długości 9,2 km, przebiega przez miejscowości: Kiki – DzierŜawy – Ner-Parcel – Ner - Wartkowice ul. Spółdzielcza - Stary Gostków. Szlak oznakowany jest 69 znakami podstawowymi szlaku malowanymi. 3. Szlak pieszy (niebieski) “Marii Konopnickiej” o długości 11,9 km, przebiega przez miejscowości: Bronów-Konopnica-Światonia-Zacisze-Brudnówek- Mrówna-Kiki-DzierŜawy -Saków. Ponadto w przyszłości ma zostać wyznaczony szlak rowerowy (zielony) „Po Ziemi Poddębickiej” o długości 23,7 km, przebiegać będzie przez miejscowości: Plewnik - Nowa Wieś – Tur- Sędów – Spędoszyn-Kolonia – Wartkowice - Stary Gostków – Starzyny - Biała Góra - Kol. Biała Góra - Wola Niedźwiedzia – Wierzbowa - Sucha Dolna oraz „Wojewódzki szlak konny im. Henryka Dobrzańskiego „Hubala”, który w gminie Wartkowice będzie przebiegać przez miejscowość Biernacice. 13 2.6. Ludność Zasoby ludzkie to jeden z podstawowych czynników rozwoju społecznogospodarczego gminy. Tabela 3. Stan ludności według stałego miejsca zameldowania ogółem i według płci Ludność Lata ogółem MęŜczyźni Kobiety 2003 6458 3183 3275 2004 6435 3170 3265 2005 6391 3151 3240 2006 6365 3150 3215 2007 6293 3122 3171 Źródło: GUS Z przedstawionych danych wynika, Ŝe liczba mieszkańców w gminie sukcesywnie spada i porównując rok 2007 do 2005 spadła w liczbach bezwzględnych o 165 osób. Sytuacja taka niesie ze sobą konsekwencje stopniowego wyludniania się gminy. Przyczyn tego procesu naleŜy szukać w czynnikach ekonomicznych, tj. niskiej opłacalności rolnictwa, bezrobociu, a takŜe w sferze społecznej, tj. zmianie modelu rodziny, malejącej dzietności, wyjazdach ludzi młodych, wykształconych do większych ośrodków, ujemnym przyroście naturalnym. Gmina Wartkowice pod względem ludności naleŜy do grupy gmin średnich, choć w powiecie poddębickim jest największą gmina wiejską. Ludność w gminie rozmieszczona jest w 60 miejscowościach o bardzo zróŜnicowanej wielkości (od 686 osób w Wartkowicach, 267 osób w Pełczyskach do 13 osób w Borku, 15 w Pauzewie). Stosunek liczby kobiet do męŜczyzn jest niezmienny na przestrzeni analizowanego okresu czasu i charakteryzuje się niewielką przewagą liczby kobiet. 14 Wykres 1. Stosunek liczby kobiet do męŜczyzn. 49,72% 50,28% Kobiety MęŜczyźni Źródło: GUS O potencjale demograficznym decyduje nie tylko liczba mieszkańców, ale takŜe dynamika jej rozwoju (Tabela 4). Tabela 4. Przyrost naturalny w gminie w liczbach bezwzględnych Lata Ogółem MęŜczyźni Kobiety Przyrost naturalny na 1000 ludności 2003 -44 -17 -27 -6,7 2004 -11 -13 +2 -1,7 2005 -61 -28 -33 -9,4 2006 -34 -8 -26 -5,3 Źródło: GUS W gminie obserwuje się stały spadek przyrostu naturalnego, przy czym rok 2005 był szczególny ze względu na niską liczbę urodzeń, a wyjątkowo wysoką liczbę zgonów. Wskaźniki przyrostu naturalnego wpływają na zmianę ogólnej liczby mieszkańców, ale utrzymująca się długotrwale tendencja wpływa na starzenie się ludzi. 15 Tabela 5. Liczba urodzeń Lata Ogółem Kobiety MęŜczyźni 2003 48 22 26 2004 66 40 26 2005 43 19 24 2006 59 26 33 2007 59 28 31 Źródło: GUS Tabela 6. Liczba zgonów Lata Ogółem MęŜczyźni Kobiety 2003 92 43 49 2004 77 39 38 2005 104 52 52 2006 93 41 52 2007 93 43 50 Źródło: GUS Spadek liczby urodzeń nie jest rokuje pozytywnie dla przyszłych zmian demograficznych w gminie, gdyŜ wpływa na zmniejszenie ogólnej liczby mieszkańców, a utrzymując się, tendencja taka wpływa na szybsze starzenie się ludności. Saldo migracji – ujemne – obrazuje róŜnice między liczba ludności przybywającej na teren gminy a liczbą osób ja opuszczającą i nie naleŜy do korzystnych wskaźników demograficznych (Tabela 7). Saldo to nie wyróŜnia jednak gminy Wartkowice na tle całego kraju. 16 Tabela 7. Migracje ludności na pobyt stały Zameldowania Lata Ogółem Wymeldowania MęŜczyźni Kobiety Ogółem MęŜczyźni Kobiety 2003 79 47 32 83 83 35 2004 76 52 24 70 70 25 2005 57 27 30 59 59 25 2006 62 27 35 52 52 23 Źródło: GUS Są to migracje między gminami, nie zanotowano wymeldowania poza granice kraju. Ujemne saldo migracji wpływa na spadek ogólnej liczby mieszkańców gminy. Sytuacja demograficzna ogólnie nie jest dobra i świadczy o pogarszającej się kondycji biologicznej ludności, wobec tego nie naleŜy oczekiwać zbyt duŜego wzrostu zaludnienia, chyba, Ŝe zadziałają czynniki ekonomiczne, które zachęcą mieszkańców do pozostawania na terenie gminy a takŜe zachęcą osoby z zewnątrz do zamieszkania na terenie gminy. Na podstawie rysujących się wyŜej tendencji w przyroście naturalnym, jak i w procesach migracyjnych, moŜna przewidywać dalszy spadek ogólnej liczby mieszkańców gminy. Ten proces obserwuje się w całym województwie łódzkim. Tabela 8. Prognozy zmiany liczby ludności w woj. łódzkim Lata Ogółem MęŜczyźni Kobiety 2010 2527,8 2527,8 2527,8 2015 2478,5 2478,5 2478,5 2020 2424,8 2424,8 2424,8 2025 2360,6 2360,6 2360,6 2030 2281,8 2281,8 2281,8 Źródło: GUS 17 Liczba zawartych związków małŜeńskich w Wartkowicach w poszczególnych latach wg danych USC w Wartkowicach przedstawiała się następująco: rok 2003 - 28 rok 2004 - 22 rok 2005 - 27 rok 2006 - 40 rok 2007 - 38 Tabela 9. Liczba ludności wg grup wieku i płci 2003 2004 2005 2006 2007 wiek OG. M K OG. M K OG. M K OG. M K OG M K 0-4 300 162 138 309 161 148 287 150 137 282 148 134 273 139 134 5-9 433 213 220 399 201 198 361 182 179 348 176 172 327 168 159 10-14 495 237 258 480 225 255 499 241 258 479 246 233 450 232 218 15-19 487 255 232 472 251 221 441 222 219 434 205 229 445 214 231 20-24 484 251 233 486 247 231 480 249 231 511 272 239 490 259 234 25-29 405 222 183 432 243 189 445 246 199 453 243 210 453 243 210 30-34 457 238 219 430 218 212 421 221 200 385 201 184 386 198 188 35-39 400 226 174 395 220 175 427 229 198 449 235 211 444 238 206 40-44 438 236 202 425 230 195 431 238 193 413 234 179 417 231 186 45-49 467 236 231 464 237 227 449 227 222 468 240 228 428 223 205 50-54 405 212 193 425 225 200 426 228 198 417 219 198 446 232 214 55-59 331 142 189 377 170 207 402 188 214 394 190 204 407 210 197 60-64 316 144 172 283 127 156 280 120 160 294 122 172 289 119 170 65-69 283 119 164 291 121 170 288 120 168 293 126 167 287 120 167 70 i więcej 70-74 757 290 467 767 294 473 754 290 464 748 293 455 751 299 452 - - - - - - - - - 270 114 156 270 117 153 75-79 - - - - - - - - - 240 91 149 243 96 147 80-84 - - - - - - - - - 149 57 92 157 59 98 85 i więcej Źródło: GUS - - - - - - - 89 31 58 81 27 54 18 PowyŜsza tabela prezentuje przemiany struktury wiekowej mieszkańców gminy w latach 2003-2007. Obecnie na terenie gminy zamieszkuje 30 0sób w wieku 90 lat i więcej, przy czym po jednej osobie w wieku 95, 96, 97 lat. Zasoby ludzkie to jeden z podstawowych czynników rozwoju społecznogospodarczego gminy. Trendy rozwoju ludnościowego stanowią najwaŜniejszą przesłankę moŜliwości realizacji programów rozwoju społecznego oraz wskazują na przyszłe potrzeby gminy w zakresie obiektów infrastruktury społecznej i technicznej, miejsc pracy, budownictwa, oświaty. Z punktu widzenia rynku pracy i zasobów siły roboczej naleŜy wyodrębnić następujące grupy wiekowe: 1. mieszkańcy w wieku przedprodukcyjnym (0-17 lat) 2. mieszkańcy w wieku produkcyjnym, w tym: − kobiety w wieku 18-59 lat − męŜczyźni w wieku 18-64 3. mieszkańcy w wieku poprodukcyjnym, w tym: − kobiety 60 i więcej lat − męŜczyźni 65 i więcej lat PoniŜsza tabela prezentuje strukturę ludności gminy z uwzględnieniem tych właśnie kategorii wiekowych. Tabela 10. Liczba ludności z punktu widzenia rynku pracy i struktury wieku Lata Ludność w wieku przedprodukcyjnym Liczba ludności w wieku produkcyjnym Liczba ludzi w wieku poprodukcyjnym OG. M K OG. M K OG. M K 2003 1510 751 759 3736 2023 1713 1212 409 803 2004 1461 722 739 3760 2033 1727 1214 415 799 2005 1401 701 700 3788 2040 1748 1202 410 792 2006 1388 697 691 3764 2034 1730 1213 419 794 2007 1329 668 661 3756 2035 1721 1208 419 789 Źródło: GUS 19 W gminie zaznacza się zmniejszenie liczby osób w wieku przedprodukcyjnym, co moŜe doprowadzić m.in. do zmian w strukturze organizacyjnej szkół w gminie. Liczba ludności w wieku produkcyjnym utrzymuje się na stałym poziomie i wynosi 60% ogólnej liczby ludności. Podobnie niezmienna sytuacja występuje w ostatniej grupie wiekowej, która stanowi 19% ogółu. NaleŜy jednak załoŜyć, Ŝe w najbliŜszym czasie zwiększy się liczba osób w wieku poprodukcyjnym, dlatego jest to jeden z tych obszarów, którymi gmina i ośrodek pomocy powinny się szczególnie zainteresować. Osoby, które zakończyły aktywne Ŝycie zawodowe (będące na emeryturze, rencie) borykają się z wieloma problemami, w tym samotnością, pojawiające się choroby, inwalidztwo, poczucie nieprzydatności. NaleŜy liczyć się z tym, Ŝe osoby te będą częściej korzystać ze świadczeń opieki zdrowotnej. NaleŜy osoby starsze, przeŜywające ten trudny okres swojego Ŝycia, motywować do aktywności zarówno fizycznej jak i intelektualnej. 2.7. Poziom wykształcenia Tabela 11. Poziom wykształcenia w gminie Wartkowice w roku 2002. Poziom wykształcenia grupa wieku podstawowe zasadnicze podstawowe niepełne i bez zawodowe wykształcenia wyŜsze policealne średnie do 19 lat - - 47 52 526 59 od 20 do 64 lat 108 69 698 1216 1502 87 od 65 i wyŜej 12 5 14 19 775 225 Źródło: GUS Z przedstawionych danych wynika, iŜ na terenie gminy najwięcej osób posiada wykształcenie podstawowe. Zjawisko niskiego wykształcenia moŜe być dla mieszkańców barierą społeczną wejścia na rynek pracy. Dodatkowo osoby posiadające wykształcenie podstawowe nie mają wyuczonego zawodu, zatem ich kwalifikacje zawodowe są zbyt niskie, które to czynniki stanowią kolejne utrudnienia w znalezieniu pracy. 20 NaleŜy zauwaŜyć, Ŝe dane powyŜsze pochodzą sprzed 6 lat. Według wiedzy gminy, choć nie potwierdzonej stosowną statystyką, liczba młodych osób wykształconych zdecydowanie wzrasta. Upowszechnienie się kształcenia na poziomie średnim i wyŜszym, moŜliwe jest dzięki zwiększonej dostępności do rozmaitych typów szkół, w tym prywatnych, oddziałów szkół, filii. JednakŜe dostęp do bezpłatnych studiów dziennych mają przede wszystkim osoby z lepiej sytuowanych i wykształconych rodzin, które dzięki lepszej dotychczasowej edukacji szkolnej i pozaszkolnej są w stanie sprostać trudnym egzaminom. W konsekwencji młodzieŜ i dzieci wiejskie nadal doświadczają trudności w dostępie do lepszych placówek oraz do kształcenia na poziomie wyŜszym, co wpływa na ich dalszą karierę zawodową. Dlatego jakość kształcenia w prywatnych uczelniach powstających z dala od centrów akademickich będzie dla mniej zamoŜnej młodzieŜy szansą zdobywania odpowiedniego wykształcenia bez konieczności ponoszenia dodatkowych kosztów utrzymania. Reasumując naleŜy stwierdzić, Ŝe mieszkańcy z terenu gminy Wartkowice mogą napotkać na bariery społeczne wejścia na rynek pracy w postaci: − niskich kwalifikacji, − braku wyuczonego zawodu, − niedopasowania posiadanego wykształcenia do potrzeb lokalnych pracodawców, − braku doświadczenia zawodowego (częsta zmiana miejsca pracy lub późne rozpoczęcie pracy zawodowej). Mieszkańcy rzadko podejmują naukę nowego zawodu. Wynika to z obawy o pozytywne ukończenie kursu i niewiary w gwarancję znalezienia pracy, a takŜe z powodu braku środków finansowych na uczestniczenie w kursach przygotowawczych, czy innym przygotowaniu do zawodu. Kwalifikacje nabyte przez mieszkańców nie zawsze są zgodne z wymaganiami lokalnego rynku pracy. Niedobór ludności z wykształceniem średnim lub wyŜszym zawodowym rzutuje nie tylko na poziom kultury i jakości Ŝycia mieszkańców, ale takŜe na efekty gospodarcze. 21 2.8. Rynek pracy Rynek pracy stwarza ludziom moŜliwość zatrudnienia i otrzymania wynagrodzenia za świadczoną pracę, a podmiotom zatrudniającym – moŜliwość produkcji i ofertę sprzedaŜy swoich towarów i usług. Jednym z najwaŜniejszych czynników wpływających na rynek pracy jest poziom zatrudnienia. Tabela 12. Podmioty gospodarcze w rejestrze REGON według sektora własności Lata 2003 2004 2005 2006 2007 Jednostki zarejestrowane ogółem 358 350 371 389 402 Sektor publiczny 14 14 14 14 15 Sektor prywatny 344 336 357 375 387 Źródło: GUS Wśród podmiotów gospodarczych działających na terenie gminy dominuje sektor prywatny, który stanowi 96% ogólnej liczby podmiotów (Tabela12). Tabela 13. Wykaz działów gospodarki narodowej, podmioty zarejestrowane na terenie gminy Wartkowice według wybranych sekcji PKD. Lata 2003 2004 2005 2006 2007 Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo. 52 38 46 47 46 Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych. 39 40 38 41 41 Budownictwo 25 28 29 37 43 135 140 150 151 153 12 10 11 10 10 25 23 23 23 26 Działalność finansowa i ubezpieczeniowa. 20 21 22 24 25 Działalność związana z obsługą rynku nieruchomościami. 9 10 13 14 14 Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna. 7 7 8 7 9 10 9 8 9 7 20 21 20 23 25 Handel hurtowy i detaliczny, naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle. Transport i gospodarka magazynowa Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi. Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca. Administracja publiczna i obrona narodowa, obowiązkowe zabezpieczenia społeczne. Źródło: GUS 22 W prowadzonej działalności gospodarczej główne miejsce zajmuje handel (Tabela 13). Liczba podmiotów gospodarczych nie ulega większym zmianom, a uzyskiwane z tej działalności dochody naleŜy traktować jako dodatkowe źródło utrzymania mieszkańców. Największe zakłady prowadzące działalność na terenie Gminy Wartkowice: 1) „Gallaher/JTI” w Starym Gostkowie, 2) Spółdzielnia Mleczarska „Mleczwart” w Wartkowicach, 3) Mazowieckie Centrum Hodowli i Rozrodu Zwierząt Zakład w Starym Gostkowie, 4) masarnie, 5) mniejsze firmy działające na rzecz rolnictwa. Spółdzielnia Mleczarska „Mleczwart” poprzez swoje działania stwarza dla producentów mleka duŜy rynek zbytu, ale w tym zakresie istnieje duŜa konkurencja innych zakładów z terenu województwa łódzkiego. PołoŜenie gminy blisko duŜego ośrodka miejskiego stwarza dla producentów rolnych moŜliwość zbytu wielu artykułów rolnych. 2.9. Infrastruktura społeczna 2.9.1. Sytuacja mieszkaniowa W Gminie Wartkowice, zgodnie z danymi statystycznymi Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań z 2002 roku wynika, iŜ na 1957 mieszkań właścicielami 1840 są osoby fizyczne, 63 – gmina, a pozostałe są własnością zakładów pracy i spółdzielni. Liczba mieszkań w budynkach wybudowanych w latach przedstawia się następująco: przed 1918 rokiem – 78 szt. w latach 1918-1944 – 784 szt. 1945-1970 – 254 szt. 1979-1988 – 260 szt. 1989-2002 – 171 szt. w budowie – 27 szt. 23 Przeciętna liczba izb w mieszkaniu wynosiła 3,77, a przeciętna powierzchnia uŜytkowa 1 mieszkania wyniosła 81,1m² Tabela 14. Mieszkania zamieszkałe z wyposaŜeniem wg rodzaju własności WyposaŜenie Własność wodociąg ciepła woda łazienka C.O. osoby fizyczne 1139 864 938 1672 gmina 43 43 49 58 spółdzielnie 12 12 12 12 inne podmioty 6 23 25 31 Źródło: GUS – NSP W gminie dominuje zabudowa zagrodowa z udziałem budownictwa jednorodzinnego, skoncentrowana wzdłuŜ tras komunikacyjnych. 2.9.2. Infrastruktura oświatowa Miejscowość Wartkowice pełni funkcję ośrodka gminnego, w którym zlokalizowane są główne obiekty uŜyteczności publicznej. Ośrodek ten wspomagany jest przez oddalony o 1 km Stary Gostków, w którym znajduje się siedziba Urzędu Gminy. Na terenie Gminy funkcjonują 4 publiczne szkoły i 1 przedszkole, dla których organem prowadzącym jest gmina i Szkoła Podstawowa w Sakowie, prowadzona przez Stowarzyszenie Rodzin Katolickich. Wszystkie te jednostki zapewniają uczniom moŜliwość bezpłatnej nauki, organizowane są w nich takŜe zajęcia pozalekcyjne. Równomierne rozmieszczenie szkół na terenie całej gminy stanowi wystarczającą bazę dla rozwoju szkolnictwa na poziomie gimnazjalnym. W Wartkowicach i Parądzicach utworzone są Zespoły Szkół o strukturze szkoły podstawowej i gimnazjum. Dodatkowo do Zespołu Szkół w Wartkowicach naleŜy filia Szkoły Podstawowej w Pełczyskach, gdzie swój obowiązek szkolny spełniają dzieci klas I-III i dzieci z oddziału przedszkolnego. W Drwalewie i Kłódnej znajdują się szkoły podstawowe. 24 Wszystkie szkoły posiadają sale komputerowe z dostępem do Internetu, a takŜe prowadzona jest nauka języka angielskiego. Szkoły zapewniają uczniom dobra atmosferę zajęć dydaktycznych. Kładą nacisk na rozwijanie uzdolnień i zainteresowań uczniów. Zabiegają o dodatkowe środki finansowe na realizację pomysłów edukacyjnych słuŜących zdobywaniu dodatkowej wiedzy, rozwijania pasji i doposaŜeniu bazy technicznej i dydaktycznej. Szkoły realizują działania z obszaru współpraca i partnerstwo. Wspólnie z samorządem gminnym wdraŜane są ciekawe pomysły edukacyjne z kręgu profilaktyki, integracji, edukacji, przedsiębiorczości. Uczniowie szkół uczestniczą chętnie i osiągają sukcesy w olimpiadach, konkursach, zawodach sportowych. Kadra pedagogiczna posiada kwalifikacje do nauczania dwóch i więcej przedmiotów. W placówkach w Parądzicach, Kłódnej i w Drwalewie zorganizowane są oddziały przedszkolne, w których 6-latkowie odbywają roczne przygotowanie przedszkolne. Do Przedszkola Publicznego uczęszcza 46 dzieci. Zorganizowane są 2 oddziały – jeden dla 3-4latków, do którego uczęszcza 16 dzieci i drugi oddział 5 i 6latków – 30 dzieci. Dzieci zdobywają w Przedszkolu wiedzę i umiejętności z róŜnych dziedzin, prowadzone są zajęcia bezpłatne w formach kółek: teatralnego, plastycznego, zajęć komputerowych. Gmina prowadzi zorganizowany system dowozu dzieci do szkół i zapewnia opiekę nad nimi w czasie dojazdów. Od 2005 roku w ramach zmniejszania róŜnic w dostępie do edukacji, umoŜliwienia pokonywania barier dostępu do edukacji wynikających z trudnej sytuacji materialnej ucznia, a takŜe wspierania edukacji uczniów zdolnych, uczniowie szkół podstawowych, gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych otrzymują stypendium szkolne. Stypendia i zasiłki szkolne przyznawane i wypłacane są w Urzędzie Gminy Wartkowice. 25 Tabela 15. Ilość uczniów Rok szkolny Szkoły Podstawowe Gimnazja Oddziały przedszkolne w szkołach Przedszkole 2002 575 289 60 37 2003 593 284 48 36 2004 557 285 48 39 2005 526 271 52 42 2006 485 257 61 42 2007 440 258 42 35 Źródło: GUS Tabela 16. Liczba uczniów, którzy otrzymali stypendium szkolne Lata Szkoła 2005 2006 2007 Szkoła Podstawowa 193 173 118 Gimnazjum 71 87 82 Szkoła Ponadgimn. 62 73 68 Razem 326 333 268 Źródło: Dane gminy Stypendia szkolne przyznawane są uczniom, w których rodzinach dochód na osobę nie przekracza kwoty 351,00 zł, a dodatkowo występują problemy: niepełnosprawność, alkoholizm, bezrobocie, wielodzietność, cięŜka lub długotrwała choroba, rodzina niepełna, itp. Stypendia szkolne wypłacane są od 3 lat: − w roku 2005 wypłacono 124.896,80zł; − w roku 2006 wypłacono 113.797,68zł; − w roku 2007 wypłacono 70.754,39zł. 26 Biblioteki Jednostką pomocniczą w procesie kształcenia dzieci i młodzieŜy jest Gminna Biblioteka Publiczna w Wartkowicach z Filią w Drwalewie. Funkcjonujące placówki biblioteczne posiadają zgromadzony księgozbiór w liczbie 25922 (w tym GBP – 17147 wolumenów, filia – 8 775 wolumenów). W 2007 roku zakupiono 757 wolumenów za kwotę 16 874 PLN. Ponadto zarejestrowano 696 czytelników i wypoŜyczono czytelnikom 13 605 ksiąŜek. Wyniki osiągnięte przez biblioteki nie są zadowalające, choć świadczone usługi oceniane są wysoko. W roku bieŜącym biblioteka została przeniesiona na I piętro budynku komunalnego, gdzie przeprowadzono gruntowny remont pomieszczeń, zamontowano równieŜ platformę schodową umoŜliwiającą wjazd na piętro budynku osobom niepełnosprawnym na wózkach inwalidzkich. Ponadto pomieszczenia biblioteki i czytelni wyposaŜono w nowoczesne regały przesuwane, meble biblioteczne i biurowe, sprzęt elektroniczny i komputerowy, oprogramowanie umoŜliwiające czytelnikom wyszukiwanie literatury poprzez komputerową bazę danych. Wykonano takŜe nową sieć komputerową, dzięki czemu moŜna bezpłatnie korzystać z Internetu. 2.9.3. Infrastruktura zdrowotna Na terenie Gminy zadania z zakresu ochrony zdrowia i zapewnienia podstawowej opieki zdrowotnej mieszkańców przejął głównie Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Wartkowicach. W Ośrodku zatrudnionych jest 2 lekarzy rodzinnych, 2 pielęgniarki środowiskowe, 1 pielęgniarka szkolna i 1 połoŜna na ¼ etatu. Ponadto zatrudniani są przez NZOZ lekarze specjaliści: kardiolog, okulista, diabetolog, pulmonolog, dermatolog i pediatra. Swoje gabinety posiadają równieŜ lekarze stomatolodzy. Zadaniem polityki społecznej jest wyrównywanie dostępu do słuŜby zdrowia oraz tworzenie warunków dla zdrowia społeczeństwa. Polityka społeczna rozróŜnia 3 dziedziny zdrowia: − profilaktykę – zapobieganie chorobom w społeczeństwie poprzez kształtowanie odpowiedniego rozwoju człowieka oraz warunków jego Ŝycia wpływających na jego zdrowie; 27 − lecznictwo – nastawienie na człowieka chorego, na rozpoznanie i leczenie; − rehabilitację – przywracanie do zdrowia, sprawności, i przydatności społecznej ludzi dotkniętych kalectwem lub upośledzonych fizycznie, psychicznie i społecznie. Tabela 17. Liczba udzielonych porad ogólnodostępnych Lata Ilość porad 2003 2004 2005 2006 2007 16.305 17.752 17.525 21.593 21.860 Źródło: Dane gminy Z powyŜszego zestawienia wynika, Ŝe zdecydowanie wzrosło zapotrzebowanie na opiekę lekarską, co moŜe świadczyć o starzeniu się społeczeństwa. Sytuacja materialna wielu osób z najstarszej grupy wiekowej powoduje, Ŝe nie mają one dostępu do świadczeń zdrowotnych w zakresie profilaktyki, moŜliwości kontynuacji procesu leczenia np. po udzielonej pomocy medycznej (rehabilitacji), czy długotrwałych procesach leczenia wymagających konieczności zakupów większej ilości lekarstw. W 2004 r. udział pacjenta we współpłaceniu za leki w Polsce był wysoki i wynosił 33,4%. Według Światowej Organizacji Zdrowia przekroczenie 40% udziału pacjentów w kosztach farmakoterapii powoduje ograniczenie w dostępie do leków. Grupy najsłabsze dochodowo mają olbrzymie trudności w realizacji zaordynowanych recept. W gminie funkcjonuje 1 apteka, która usytuowana jest w obiekcie gminnym przy Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Wartkowicach. W Starym Gostkowie znajduje się Dom Pomocy Społecznej ze 104 łóŜkami. 28 Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych Od kilkunastu lat w gminie działa GKRPA, która inicjuje działania w zakresie określonym w art.4¹ ust 1 ustawy z dnia 26 października 1982r. O wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Komisja obecnie składa się z 4 osób, w tym przedstawicieli oświaty, policji, słuŜby zdrowia i pomocy społecznej. Szczegółowe zadania, które realizuje Komisja, ustalane są w corocznym programie. NaleŜy do nich przede wszystkim: − prowadzenie profilaktyki działalności wśród dzieci i młodzieŜy (realizacja programu, propagowanie zdrowego stylu Ŝycia, zagospodarowanie wolnego czasu w okresie wakacyjnym, zatrudnienie pedagoga, wyjazdy na basen w okresie roku szkolnego); − zapewnienie pomocy osobom uzaleŜnionym i ich rodzinom (pomoc prawna, współpraca z policją i innymi uprawnionymi organami, z Gminnym Ośrodkiem Pomocy Społecznej, rozpoznawanie zjawiska przemocy domowej). W gminie został takŜe przyjęty do realizacji gminny Program Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2008-2010, w którym głównym celem jest ograniczenie uŜywania narkotyków poprzez uświadamianie i prowadzenie kampanii edukacyjnej i profilaktycznej, promowanie zdrowego stylu Ŝycia wolnego od narkotyków i uŜywek, dąŜenie do ograniczenia dostępności do pozyskiwania środków psychoaktywnych i monitorowanie problemu. Organizacje pozarządowe Do najwaŜniejszych organizacji działających w sferze pozarządowej w gminie Wartkowice naleŜy Stowarzyszenie Rozwoju Promocji Społeczności Gminy Wartkowice. Jest to organizacja, której głównym celem działania jest wspieranie wszechstronnego gospodarczego budowanie i zrównowaŜonego społeczności społeczeństwa rozwoju: społecznego, gminy Wartkowice; obywatelskiego wspieranie w środowisku kulturalnego i demokracji i lokalnym; pomoc osobom niepełnosprawnym; współpraca z innymi organizacjami i instytucjami działającymi na terenie kraju i zagranicy. Stowarzyszenie realizuje swoje cele przede wszystkim poprzez: − prowadzenie kursów edukacyjnych, 29 zajęć, szkoleń, imprez, obozów sportowych, turystycznych, rehabilitacyjnych i kulturalnych oraz innych działań na rzecz dzieci, młodzieŜy i dorosłych; − szeroko rozumianą działalność kulturalną, w tym działania na rzecz zachowania i rozwoju lokalnej toŜsamości, tradycji, obyczajów i dóbr kultury; − działalność na rzecz upowszechniania turystyki, sportu i rekreacji oraz aktywnego wypoczynku; − organizowanie pomocy i opieki dla osób starszych i niepełnosprawnych; − organizowanie wsparcia dla rodzin w trudnej sytuacji; − wspieranie działań społecznych i zawodowych kobiet wiejskich; − wspieranie rozwoju gospodarczego gminy; − popularyzację rolnictwa ekologicznego; − ochronę przyrody i krajobrazu; − promocje zdrowia i zdrowego stylu Ŝycia; itp. Na terenie Gminy Wartkowice organizacją pozarządową prowadzącą działalność w zakresie sportu jest Klub Sportowy H.A.S. Wartkowice. Głównym celem działania Klubu jest zapewnienie swoim członkom moŜliwości uprawiania sportu oraz udziału w rozgrywkach sportowych, a takŜe zapewnienie mieszkańcom gminy wartościowych form wypoczynku związanych z udziałem w imprezach sportowych organizowanych przez Klub między innymi poprzez: − organizowanie imprez sportowych i rekreacyjnych; − prowadzenie wśród sportowców, a w szczególności wśród młodzieŜy pracy wychowawczej zmierzającej do kształtowania wysokich wartości moralnych i sportowych; − współpracę ze szkołami, placówkami oświatowymi oraz innymi organizacjami sportowymi w dziedzinie kultury sportowej; − popularyzację sportu i kultury fizycznej wśród społeczeństwa. Na terenie gminy przy placówkach oświatowych funkcjonują równieŜ Uczniowskie Kluby Sportowe: 1. Uczniowski Klub Sportowy „ Orzeł” w Wartkowicach, 2. Uczniowski Klub Sportowy „ Iskra” w Parądzicach, 3. Uczniowski Klub Sportowy „ Wiktoria” w Drwalewie, 4. Uczniowski Klub Sportowy „ Wilki” w Kłódnej, 5. Parafialny Klub Sportowy w DzierŜawach, 30 których głównym zadaniem jest propagowanie zdrowego stylu Ŝycia, popularyzacja sportu i kultury fizycznej wśród dzieci i młodzieŜy poprzez: − angaŜowanie wszystkich uczniów do róŜnorodnych form aktywności ruchowej, gier i zabaw dostosowanych do wieku, stopnia sprawności i zainteresowań sportowych; − organizowanie działalności sportowej ze szczególnym uwzględnieniem funkcji zdrowotnych; − organizowanie uczniom wszystkich klas róŜnorodnych form współzawodnictwa sportowego; − kształtowanie pozytywnych cech charakteru i osobowości poprzez uczestnictwo w realizacji zadań sportowych Klubów. Funkcjonuje równieŜ Stowarzyszenie Rodzin Katolickich prowadzące Szkołę Podstawową w Sakowie. Główne zadanie Stowarzyszenia to edukacja szkolna dzieci i młodzieŜy klas I-VI i oddziału przedszkolnego. Poza tym na terenie gminy działa równieŜ 12 jednostek Ochotniczych StraŜy PoŜarnych, które działają na rzecz ochrony Ŝycia, zdrowia mienia i środowiska przed poŜarami klęskami Ŝywiołowymi, zagroŜeniami ekologicznymi lub innymi miejscowymi zagroŜeniami. Ponadto OSP Wartkowice jest włączone do Krajowego Systemu Ratownictwa Technicznego. Gmina Wartkowice jest fundatorem Fundacji Gmin PRYM, członkiem Związku Gmin Nadnerzańskich, Związku Gmin Regionu Poddębickiego oraz Związku Gmin Wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej. 31 3. Diagnoza sytuacji społecznej w gminie perspektywy Ośrodka Pomocy Społecznej z Z racji wykonywanych funkcji w ramach wsparcia społecznego GOPS jest instytucją, która ma szczególny wgląd w trapiące mieszkańców gminy problemy, ich rodzaj i wzajemne uwarunkowania, dlatego teŜ informacje pochodzące z tego właśnie źródła, w kontekście diagnozy sytuacji społecznej, stanowią bardzo istotny element niniejszej Strategii. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej jest jednostką organizacyjną gminy powołaną do realizacji zadań z zakresu pomocy społecznej, wynikających z ustawy o pomocy społecznej, o świadczeniach rodzinnych i pielęgnacyjnych, o dodatkach mieszkaniowych. Zadania z ustawy o pomocy społecznej to przede wszystkim: − przyznawanie i wypłacanie zasiłków stałych, okresowych, celowych, specjalnych zasiłków celowych; − opłacanie składek na ubezpieczenie zdrowotne; − organizowanie i świadczenie usług opiekuńczych; − doŜywianie dzieci; − sprawienie pogrzebu; − kierowanie do domu opieki społecznej i ponoszenie odpłatności za pobyt mieszkańca gminy w tym domu; − praca socjalna. Prawo do otrzymywania świadczeń pienięŜnych z pomocy społecznej przysługuje osobom i rodzinom, które spełniają określone ustawą kryterium dochodowe i gdy występują dodatkowo np. bezdomność, bezrobocie, niepełnosprawność, długa i cięŜka choroba, przemoc w rodzinie, sieroctwo, wielodzietność, potrzeba ochrony macierzyństwa, bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych, trudność w przystosowaniu do Ŝycia po zwolnieniu z zakładu karnego, alkoholizm, narkomania, zdarzenia losowe, sytuacje kryzysowe lub inne okoliczności uzasadniające przyznanie pomocy. 32 Na terenie gminy Wartkowice funkcjonują dwie instytucje pomocy społecznej. Jest to Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej i Dom Pomocy Społecznej dla osób Przewlekle i Psychicznie Chorych. Większość podejmowanych działań na poziomie GOPS opiera się na dobrze rozpoznanym środowisku osób potrzebujących pomocy. Pracownicy socjalni wiedzą, w jakich środowiskach i miejscach kumulują się problemy społeczne. Jednak moŜliwości pomocy nie są duŜe i nie gwarantują trwałego rozwiązywania problemów, mimo wciąŜ wzrastającego budŜetu instytucji (Tabela 22). Tabela 18. BudŜet na zadania pomocy społecznej w latach 2003-2007 Lata Wysokość budŜetu 2003 2004 2005 2006 2007 1 051 566 1 668 957 2 011 622 2 916 787 3 058 406 Źródło: sprawozdania GOPS Celem pomocy przezwycięŜenie warunkach społecznej trudnych jest sytuacji odpowiadających umoŜliwienie Ŝyciowych, godności osobom zapewnienie człowieka, i rodzinom bytowania zaspokojenie w potrzeb Ŝyciowych, zapobieganie powstawaniu marginalizacji. W 2007 roku pomocą społeczną objętych zostało 760 rodzin o łącznej liczbie osób w rodzinach 1473, co stanowi 23% ogólnej liczby mieszkańców, co obrazuje poniŜszy wykres. Wykres. 2 Ilość objętych pomocą społeczną w roku 2007. Objętych pomocą społeczną Nie objętych pomocą społeczną Źródło: dane GOPS 33 Ze świadczeń w ramach zadań własnych gminy skorzystało 723 osób natomiast z zadań zleconych 57 osób. Na przestrzeni lat 2003-2007 liczba osób objętych pomocą rośnie (Tabela 19) Tabela 19. Najczęstsze przyczyny przyznania pomocy Lata 2003 2004 2005 2006 2007 Ubóstwo 268 391 348 240 264 Potrzeba ochrony macierzyństwa 26 72 62 74 126 Bezrobocie 366 348 314 193 187 Niepełnosprawność 142 133 118 121 122 Długotrwała choroba 89 88 59 160 94 Bezradność 87 94 57 37 45 Rodziny niepełne 34 51 39 41 53 Rodziny Wielodzietne 53 57 41 82 85 Alkoholizm 12 18 11 28 28 Trudności w przystosowaniu się po opuszczeniu zakładu karnego 4 2 1 0 0 Sieroctwo - - - - - Narkomania - - - - - Bezdomność - - - - - Klęska Ŝywiołowa - - - - - Zdarzenia losowe - - - - - 582 652 635 645 760 Ogółem Źródło: sprawozdanie GOPS MPiPS-03 Najczęstszymi powodami przyznania pomocy było ubóstwo, bezrobocie, długotrwała choroba, niepełnosprawność, potrzeba ochrony macierzyństwa (zwłaszcza w rodzinach niepełnych i wielodzietnych), bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzeniu gospodarstwa domowego. 34 Tabela 20. Typy rodzin korzystających z pomocy społecznej TYPY RODZIN LICZBA RODZIN RODZINY OGÓŁEM (wiersze 2+3+4+5+6+7) LICZBA OSÓB W RODZINACH 1 403 1473 o liczbie osób 1 2 78 78 2 3 36 72 3 4 55 165 4 5 109 436 5 6 78 390 6 i więcej 7 47 332 8 277 1264 9 81 285 2 10 111 477 3 11 59 306 4 12 11 64 5 13 7 52 6 14 5 51 7 i więcej 15 3 29 16 53 191 17 18 19 20 18 16 7 12 39 51 28 73 21 58 174 22 23 24 25 14 12 12 20 14 24 36 100 w tym (z wiersza 1): rodziny z dziećmi ogółem (wiersze 9+10+11+12+13+14+15) o liczbie dzieci 1 RODZINY NIEPEŁNE OGÓŁEM (wiersze 17+18+19+20) o liczbie dzieci 1 2 3 4 i więcej RODZINY EMERYTÓW I RENCISTÓW OGÓŁEM (wiersze 22+23+24+25) o liczbie osób 1 2 3 4 i więcej Źródło: sprawozdanie GOPS MPiPS-03 35 Rodzina jest główną instytucją i najwaŜniejszą wartością Ŝycia społecznego. Wśród rodzin korzystających z pomocy liczba rodzin wielodzietnych, tj. wychowujących troje i więcej dzieci, wzrasta. Rodziny niepełne stanowią 6,97 %. Są to rodziny w których, jest tylko jedna osoba samotnie wychowująca dziecko. Świadczenia rodzinne W maju 2004 roku zostały wprowadzone nowe zasady polityki rodzinnej, które miały na celu zmniejszenie ubóstwa i ograniczenie wzrostu zróŜnicowania dochodowego. Otrzymywanie świadczenia ma charakter obligatoryjny i nie wymaga przeprowadzenia wywiadu środowiskowego. Świadczenia rodzinne kierowane są na zaspokojenie konkretnych potrzeb rodzin najbardziej zagroŜonych ubóstwem, wielodzietnych, niepełnych i posiadających dzieci niepełnosprawne. Tabela 21. Ilość rodzin objętych świadczeniami rodzinnymi w 2007 roku. Liczba rodzin pobierających świadczenia rodzinne w tym: rodziny wg dochodu w przeliczeniu na osobę do 252 zł 223 od 252,01 do 504 zł 305 od 504,01 do 583 zł 23 powyŜej 583 zł 131 Liczba rodzin pobierających zasiłek rodzinny w tym: ilość dzieci, na które pobierany jest zasiłek 682 546 na 1 dziecko 204 na 2 dzieci 227 na 3 dzieci 85 na 4 i więcej dzieci 30 Liczba rodzin pobierających dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu samotnego wychowywania dziecka 34 Liczba dzieci, na które wypłacany jest zasiłek rodzinny, w tym w wieku: 1066 w tym: dzieci wg wieku do ukończenia 5 roku Ŝycia 193 powyŜej 5 roku Ŝycia 777 powyŜej 18 roku Ŝycia do ukończenia 24 roku Ŝycia 96 Źródło: sprawozdanie rzeczowo-finansowe GOPS 36 Tabela 22. Rodzaje świadczeń rodzinnych oraz liczba osób korzystających z tej formy pomocy Liczba osób Świadczenie zasiłek rodzinny 1 331 dodatek do zasiłku z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego 35 dodatek do zasiłku z tytułu urodzenia dziecka 44 dodatek do zasiłku z tytułu samotnego wychowywania dziecka: 63 dodatek do zasiłku z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka: 50 dodatek do zasiłku z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego 830 dodatek do zasiłku z tytułu podjęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania (a+b), z tego: 314 wychowywanie dziecka w rodzinie wielodzietnej 222 zasiłek pielęgnacyjny 198 świadczenie pielęgnacyjne 25 jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia dziecka 58 zaliczka alimentacyjna 45 Źródło: sprawozdanie rzeczowo-finansowe GOPS Dodatki mieszkaniowe Dodatki mieszkaniowe przyznawane są osobom, które posiadają niskie dochody i tym samym mają problemy z przeznaczeniem części środków finansowych na pokrycie kosztów utrzymania mieszkania. Liczba osób/rodzin którym wypłacane są dodatki mieszkaniowe szczególnie wzrosła w 2007 r. (Tabela 23). Tabela 23. Liczba osób/rodzin otrzymujących dodatki mieszkaniowe i kwoty wypłacone na ten cel Lata Liczba osób /rodzin Kwota zł wypłaconych dodatków 2003 2004 2005 2006 2007 6 7 8 7 10 9.170 11.390 8.274 9.436 11.137 Źródło: dane GOPS 37 Sieć współpracy Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej współpracuje z instytucjami, tj. Urzędem Gminy, ośrodkiem zdrowia, szkołami, Powiatowym Centrum Pomocy Społecznej, sądami, Niepełnosprawności, Powiatowym Domem Zespołem Pomocy ds. Społecznej Orzekania oraz o Stopniu organizacjami pozarządowymi, tj. Stowarzyszeniem Rozwoju i Promocji Społeczności Gminy Wartkowice, Uczniowskimi Klubami Sportowymi, a takŜe radnymi i sołtysami. Dobrze układająca się współpraca pozwala na prawidłowe zdiagnozowanie środowiska. Analizując poszczególne rejony w których zapotrzebowanie na świadczenia pomocy społecznej jest największe, na pierwszym miejscu plasują się rejony po zlikwidowanych Społecznościach Produkcyjnych w Pełczyskach i Wilkowicach oraz tereny o niskiej klasie ziemi: Światonia, Zelgoszcz, Grabiszew, Mrówna, Brudnów, Truskawiec, Sucha. DąŜąc do zwiększenia osłony socjalnej osób najuboŜszych ośrodek pomocy planuje objąć pomocą większą liczbę rodzin (w tym większą liczbę dzieci objąć pomocą w formie doŜywiania). 38 4. Identyfikacja potrzeb, zasobów oraz problemów społecznych gminy Wartkowice 4.1. Dane statystyczne – bezrobocie ChociaŜ zamieszczone w poniŜszych tabelach dane wskazują na zmniejszanie się skali zjawiska, jakim jest bezrobocie, nadal jest ono jedną z najwaŜniejszych przyczyn wielu innych problemów społecznych występujących na terenie gminy: ubóstwa, patologii społecznych, marginalizacji i innych. Bezrobocie w gminie wynika m.in. z: − zatrudniania rąk do pracy w gospodarstwach indywidualnych; − niewystarczającej dynamice rynku pracy w procesie tworzenia nowych miejsc pracy; − likwidacji Gminnej Spółdzielni „ Samopomoc Chłopska” w Wartkowicach; − zwiększenie wymagań pracodawców dotyczących kwalifikacji zawodowych pracowników; − spadku popytu na siłę roboczą; − niechęci do podjęcia pracy. Tabela 24. Stopa bezrobocia w województwie łódzkim i powiecie poddębickim Rok 2003 2004 2005 2006 2007 powiat 14% 17% 16,4% 15,4% 12,3% województwo 18,5% 19,6% 17,9% 14,8% 11,5% Źródło: dane Powiatowego Urzędu Pracy w Poddębicach Tabela 25. Bezrobotni zarejestrowani wg płci Rok 2003 2004 2005 2006 2007 MęŜczyźni 318 288 274 183 187 Kobiety 220 211 214 229 147 ogółem 538 499 488 412 334 Źródło: dane Powiatowego Urzędu Pracy w Poddębicach 39 Tabela 26. Liczba osób bezrobotnych bez prawa do zasiłku Rok 2003 2004 2005 2006 2007 MęŜczyźni 287 265 241 bd. 157 Kobiety 206 198 197 bd. 135 ogółem 493 463 438 bd. 292 Źródło: dane Powiatowego Urzędu Pracy Wśród tej grupy osób zarejestrowanych najwięcej jest posiadających wykształcenie zasadnicze zawodowe, gimnazjalne, policealne i średnie zawodowe. W gminie w dalszym ciągu jest zarejestrowanych jako osoby bezrobotne duŜo kobiet. One doświadczają trudniejszej sytuacji na rynku pracy, co przejawia się między innymi ich częstszym pozostawaniu w długotrwałym bezrobociu. 4.2. Raport z badań ankietowych W związku z wdraŜaniem w gminie Poakcesyjnego Programu Wspierania Obszarów Wiejskich w miesiącu lipcu 2008r. wśród mieszkańców gminy rozpowszechniona została anonimowa ankieta nt. występujących problemów społecznych oraz działań, jakie powinny być podjęte w celu ich wyeliminowania. W Urzędzie zostało złoŜonych 98 wypełnionych ankiet. Wśród ankietowanych przewaŜały kobiety (75,5% respondentów). Z grupy ankietowanej: 1) 58% osób było w wieku 26-39 lat, 2) 33% osób posiadało wykształcenie średnie, a 24% osób wykształcenie zawodowe, 3) 26% pracowało we własnym gospodarstwie rolnym, a 18% w sektorze finansów publicznym. 40 Jako główny cel, jaki gmina powinna osiągnąć w zakresie ładu społecznego, wskazano poprawę warunków Ŝycia i funkcjonowania mieszkańców i integrację społeczności lokalnej. Wśród najistotniejszych problemów społecznych wymieniono, w podziale na grupy mieszkańców: 1) problemy dzieci i młodzieŜy: a) brak miejsca spotkań w poszczególnych wsiach, b) brak odpowiedniego miejsca na spotkania młodzieŜy, c) ograniczony dostęp do placówek kulturalnych, sportowych i rekreacyjnych, d) uŜywanie alkoholu, e) brak moŜliwości dokształcania się. 2) problemy osób starszych: a) brak zajęć, kontaktów z ludźmi, w tym samym wieku, b) problemy zdrowotne, c) problemy w dojazdem do lekarzy, d) samotność – izolacja, e) niewystarczający zakres usług opiekuńczych, f) brak organizacjo imprez kulturalnych. 3) problemy rodzin: a) ubóstwo, b) bezrobocie, c) alkoholizm, d) bezradność Ŝyciowa, e) niepełnosprawność, f) rozbicie rodzin, wyjazdy zagraniczne g) niewydolność materialna rodziny, h) ograniczony dostęp do pomocy specjalistycznej. Ponad 76% osób wypowiedziało się za utworzeniem w obiektach gminnych (szkołach, remizach, bibliotekach, ośrodku zdrowia, w obrębie 2-3 wsi) świetlic środowiskowych. Za organizowaniem usług opiekuńczych dla osób starszych w postaci pomocy sąsiedzkiej, opieki pielęgniarek, dowozu do lekarzy, opieki całodobowej, wolontariatu osób bezrobotnych, które odbyły odpowiednie szkolenie wypowiedziało się 61,5% osób. 64% ankietowanych wyraziło swoje niezadowolenie z dostępności na terenie gminy do poradni specjalistycznych. W celu wyeliminowania problemów z alkoholem, narkomanią i przemocą w rodzinie według ankietowanych naleŜy przede wszystkim ściślej współpracować z policją, organizacjami i instytucjami pomagającymi osobom uzaleŜnionym, organizować wolny czas dla dzieci i młodzieŜy, szerzyć oświatę (kształtować świadomość) wśród wszystkich grup, zapewnić w kaŜdej szkole pomoc psychologa i pedagoga. 41 Na terenie gminy według 69% osób winny być organizowane kursy i szkolenia roŜnych specjalności dla dorosłych. W celu rozwiązywania problemów społecznych według 59,57% ankietowanych naleŜy wzmocnić zaangaŜowanie wspólne społeczności lokalnej, a 35,11% nie miało w tej kwestii zdania. W celu poprawy Ŝycia mieszkańców gminy naleŜy: 1) przeciwdziałać społecznej bierności, kierować działania na aktywizację zawodową podopiecznych, 2) wzmocnić pomoc niematerialną (doradztwo, pomoc psychologiczna i prawna), 3) podejmować działania mające na celu minimalizowanie wykluczenia społecznego. Na rozwiązanie problemów społecznych pozytywnie wpłynąć mogą według ankietowanych: 1) pozyskane środki unijne, 2) wykorzystanie budynków gminy na nowe inwestycje społeczne, 3) organizowanie kursów i szkoleń dla osób poszukujących pracy, 4) działania na rzecz aktywizacji społeczności gminnej, 5) zwiększenie ilości imprez sportowych i kulturalnych. Zdaniem ankietowanych odpowiedzią na problemy: 1) dzieci i młodzieŜy są: organizacja spotkań, organizacja wyjazdów rowerowych, organizacja zajęć sportowych połączonych z zawodami, organizacja zajęć pozalekcyjnych, głównie sport, ping-pong, tenis, siatkówka, piłka noŜna, nauka języków obcych, kółka tematyczne, teatralne, nauka muzyki, organizowanie dyskotek, organizowanie imprez kulturalnych, zorganizowanie świetlicy z dostępem do Internetu, utworzenie świetlic środowiskowych, wydłuŜenie czasu pracy przedszkola, wydłuŜenie czasu pracy biblioteki, zorganizowanie wypoczynku letniego, moŜliwość nauki w szerszym zakresie, spotkania uświadamiające o uŜywkach i skutkach zaŜywania narkotyków, spotkania z psychologami i pedagogami, kursy szkoleniowe, dokształcanie się w róŜnych formach, organizowanie wycieczek, doradztwo zawodowe dla młodzieŜy gimnazjalnej, rękodzielnictwo - spotkania z artystami ludowymi, utworzenie klubu dla młodzieŜy np. 1 na 10 sołectw, organizowanie wyjazdów na basen, organizowanie wolontariatu – pomoc dzieciom w nauce, edukacja prozdrowotna, edukacja ekologiczna, rozwijanie pasji i zainteresowań artystycznych, pokazy kulinarne, Ŝywieniowe, wyjazdy do kin i teatrów; 2) osób starszych są: zorganizowanie miejsca spotkań np. świetlica, organizowanie spotkań dla osób starszych i rówieśników, zorganizowanie klubu seniora z moŜliwością gier np. w szachy, warcaby, zorganizowanie Kółek Kulturalnych, Dom spokojnej starości, Uniwersytet Trzeciego Wieku organizowanie spotkań młodzieŜy z osobami starszymi (przynajmniej jeden raz na pół roku), organizacja wycieczek krajoznawczych i przyrodniczych, szerszy 42 dostęp do placówek sportowych, spotkania opłatkowe, wieczorki okolicznościowe, pomoc w transporcie na lokalne wydarzenia kulturalne, pomoc w spawach domowych, likwidacja barier architektonicznych w instytucjach i w domach osób niepełnosprawnych, większy i pełniejszy monitoring zdrowotny, wizyty lekarskie w domu, organizacja dojazdów lekarzy do chorych, lepsze połączenia komunikacyjne, wzmocnienie pomocy niematerialnej, stworzenie sieci specjalistycznych usług opiekuńczych, w tym dla osób z zaburzeniami psychicznymi, zwiększenie dostępu do lekarzy specjalistów, zainteresowanie się osobami starszymi, intensywniejsza opieka ze strony opieki społecznej, wolontariat skierowany do osób starszych, podwyŜszenie emerytur, gabinety rehabilitacyjne, dofinansowanie do lekarstw; 3) rodzin są: pomoc finansowa dla potrzebujących rodzin, zwiększenie kontroli nad wydawanymi pieniędzmi otrzymywanymi z ośrodka pomocy przez osoby uprawnione, większe zainteresowanie najbardziej potrzebującymi rodzinami, podnoszenie świadomości rodziców wychowujących dzieci i młodzieŜy, która powinna być przygotowana do tej roli, stworzenie warunków do powstawania miejsc pracy – zachęty dla przedsiębiorców, większe zaangaŜowanie ludzi w samozatrudnienie i własny rozwój, pomoc w poszukiwaniu pracy dla osób bezrobotnych, szkolenia w zakresie odnalezienia się na rynku pracy, spotkania z doradcą zawodowym, organizowanie spotkań o zapobieganiu bezrobociu, zwiększenie zasiłku dla osób bezrobotnych, łatwiejszy dostęp do poradni specjalistycznych, zmniejszenie bezrobocia poprzez organizowanie bezpłatnych kursów i szkoleń dla dorosłych oraz przekwalifikowania zawodowe, stworzenie przymusowych miejsc pracy dla osób naduŜywających alkohol, prowadzenie poradni dla rodzin z problemami i doradztwo psychologiczne dla tych rodzin, zatrudnienie psychologa i terapeuty i organizacja spotkań z nimi, udzielanie pomocy prawnej rodzinom, utworzenie punktu konsultacyjno- informacyjnego, utworzenie punktu interwencji Kryzysowej, organizacja Klubu integracyjnego, organizowanie warsztatów dla rodzin, tworzenie świetlic środowiskowych, zwiększenie dostępu do pomocy specjalistów dla rodzin dotkniętych problemami alkoholizmu, przemocy w rodzinie, moŜliwość bezpłatnej konsultacji z lekarzami, wsparcie dla osób (rodzin), wśród których są osoby niepełnosprawne, zabezpieczenie lokali mieszkaniowych dla matek z dziećmi z rodzin, w których występują problemy uzaleŜnień, spotkania z rodzicami patologicznymi, zatrudnienie psychologa w szkołach, zwiększenie czasu pracy przedszkola, tworzenie Ŝłobków i przedszkoli na wsiach, organizacja wakacji dla dzieci, organizowanie wyjazdów, wycieczek, organizowanie imprez kulturalnych, organizowanie festynów rodzinnych, tworzenie większej ilości ścieŜek rowerowych, organizowanie białych niedziel, właściwa edukacja Ŝycia w rodzinie, większe zainteresowanie nauczycieli sprawami uczniów, organizowanie kursów tańca, łatwiejszy i większy dostęp do placówek sportowych, kulturalnych i rekreacyjnych, cukiernia i kawiarnia, spotkania edukacyjne dotyczące Ŝycia bez nałogów, zbiórka odzieŜy dla dzieci, tańsze lekarstwa. 43 4.3. Katalog problemów aktualizujących Strategię opracowany na warsztatach Na warsztatach aktualizujących Strategię Rozwiązywania Problemów Społecznych zidentyfikowano następujące problemy dotyczące: dzieci i młodzieŜy, mieszkańców gminy, sołectw, rodzin, osób starszych, osób bezrobotnych, liderów społecznych oraz określono ich przyczyny i skutki. Głównym problemem mieszkańców gminy jest: Brak miejsc spotkań przyczyny skutki rosnąca obojętność izolacja - samotność, - zanik tradycji, niechęć - obawa, marazm - brak więzi zazdrość - zanik spotkań brak liderów: - brak środków - brak szkoleń niewykorzystana baza lokalowa: - nieprzystosowanie brak zaangaŜowania: - niechęć - wygodnictwo Głównymi problemami dzieci i młodzieŜy są: Brak moŜliwości realizowania własnych zainteresowań przyczyny skutki nuda: - rozboje - uŜywki - zagroŜenie Ŝycia i zdrowia - kradzieŜe i rozboje brak kontaktu z rówieśnikami: - brak przyjaciół - izolacja społeczna niska sprawność fizyczna - otyłość brak kół zainteresowań: - brak środków - miejsc spotkań - liderów brak motywacji do działań - brak oferty niechęć do wysiłku - wygodnictwo 44 Brak warunków do nauki przyczyny skutki patologie w rodzinie dziecka: - alkoholizm - przemoc - niska samoocena - bezrobocie zła sytuacja materialna rodziców niskie kwalifikacje rodziców dziecka wykorzystywanie dzieci do prac w gospodarstwie rolnym nie funkcjonują świetlice trudny start w przyszłość brak wszelkich form wypoczynku trudności w nauce - nieprzygotowanie do zajęć - niskie kwalifikacje Brak oferty wykorzystania wolnego czasu przyczyny skutki brak miejsc spotkań (kluby, świetlice) szukanie zastępczych zajęć (nuda, głupie pomysły) - sięganie po alkohol , narkotyki - przestępczość - negatywny wpływ rówieśników Głównymi problemami rodzin są: Ubóstwo przyczyny skutki bezrobocie patologie wielodzietność: - dziedziczenie biedy (ubóstwa), niskie dochody niezaradność 45 skłonność do chorób: - niedoŜywienie brak środków na lekarstwa izolacja społeczna brak integracji społecznej przestępczość alkoholizm WydłuŜony czas pracy (pracoholizm) przyczyny skutki pogoń za pieniędzmi - imigracje (rozbicie rodziny, rozwody) brak równowagi z innymi wartościami brak czasu dla rodziny, problemy wychowawcze z dziećmi, sięganie po uŜywki, brak więzi Główne problemy osób starszych to: Niskie dochody przyczyny skutki niski standard Ŝyciowy brak środków na zakup lekarstw większa zachorowalność Izolacja i samotność przyczyny skutki nowoczesny model rodziny: - brak czasu do opieki nad osobami starszymi (obojętność społeczna) brak spotkań z osobami w swoim wieku brak domów dziennego pobytu i klubów seniora brak osób potrafiących wykorzystać potencjał i doświadczenie 46 stres, depresja brak wzajemnej pomocy Główne problemy osób bezrobotnych to: Brak środków do Ŝycia przyczyny skutki brak zatrudnienia: - ograniczony rynek pracy (trudności komunikacyjne), - brak przygotowania do zawodu ograniczony dostęp do kursów, szkoleń i innych form dokształcania zawodowego obawy przed rozpoczęciem własnej działalności: - niedostosowanie do zasad rynku - niekorzystne warunki kredytowe chwiejny rynek pracy Problemy osobowościowe przyczyny skutki izolacja depresja, lęki niechęć do pracy przyzwyczajenia do stałego zasiłku, roszczenia Główne problemy liderów społecznych to: Mała liczba liderów przyczyny skutki brak tradycji w zakresie liderowania strach przed krytyką brak wsparcia ze strony innych liderów brak wolnego czasu brak środków finansowych mała znajomość problemów społecznych gminy brak osób przeszkolonych Opór społeczny przyczyny skutki brak zainteresowania problemami lokalnymi 47 sytuacja bez zmian Biorąc pod uwagę zarówno wyniki badań ankietowych, analizy danych statystycznych, jak i wnioski, do jakich doszli uczestnicy warsztatów aktualizujących Strategię, katalog problemów społecznych gminy Wartkowice przedstawia się następująco: 1. DuŜe bezrobocie, które jest przyczyną ubóstwa rodzinnego. 2. ZagroŜenie wykluczeniem społecznym. 3. ZagroŜenie patologią. 4. Niewłaściwe postawy osób długotrwale bezrobotnych. 5. Brak moŜliwości i chęci do podwyŜszania kwalifikacji zawodowych. 6. Złe warunki bytowe, problemy rodzin. 7. Niska świadomość społeczna. 8. Brak aktywności w pozyskiwaniu pracy oraz brak wykazywania własnej inicjatywy. 9. Słabe wykorzystanie zasobów ludzkich. 10. Obojętność społeczna, izolacja, brak działań. 11. Mała integracja społeczna. 12. Brak moŜliwości realizowania własnych zainteresowań. 13. Wąska oferta sposobów wykorzystania wolnego czasu, nuda, brak ośrodka. 14. Brak moŜliwości kształcenia w szkołach ponadgimnazjalnych, gdyŜ brak jest szkół średnich i wyŜszych. 15. Migracje. 16. Odpływ ludzi młodych i wykształconych do większych ośrodków. 17. Brak miejsc pracy dla ludzi młodych i wykształconych. 18. Zwiększająca się liczba osób korzystających z pomocy społecznej. 19. Brak opieki nad osobami starszymi. 20. Niski poziom opieki sąsiedzkiej. 21. Ujemny przyrost naturalny. 48 4.4. Poziom integracji społecznej oraz zasoby gminy. Podczas pracy na warsztatach aktualizujących Strategię uczestnicy, analizując poziom integracji gminnej społeczności ustalili, Ŝe jest on niski. Wskazano przy tym czynniki, które sprzyjałyby zwiększeniu integracji społecznej: wzrost zaufania, pokazywanie korzyści jakie moŜe ponieść, wspólny problem, dobre partnerstwo, wspólny pomysł, radość i przyjemność z wspólnego działania, zainteresowania, docenianie wspólnej tradycji i toŜsamości, duma, lider z legitymacją, dobrze funkcjonowanie instytucji lokalnych, czas (dyspozycyjność), duŜa ilość organizacji, grup nieformalnych, miejsce spotkań dostępne, otwarte, przyjazne, świadomość obywatelska, dobre przykłady, dobre praktyki, wzajemna pomoc, bezinteresowność, dzielenie się wiedzą, wymiana doświadczeń, moŜliwość dokształcania się wyjazdy integracyjne, spotkania, poznanie się, widoczne rezultaty, docenianie, sympatia, dobra atmosfera, wzajemne zrozumienie, umiejętność kompromisu, nowe doświadczenia (dobre). Podczas warsztatów zidentyfikowano równieŜ zasoby instytucjonalne i pozainstytucjonalne gminy, informacje na ich temat przedstawia poniŜsza tabela. 49 Zasoby instytucjonalne Nazwa Lokalizacja Urząd Gminy Wartkowice Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej Wartkowice Szkoła Podstawowa Gimnazjum Biblioteka Publiczna Wartkowice, filia Pełczyska, Kłódno, Parądzice, Drwalew, Wartkowice, Parądzice Wartkowice, filia w Drwalewie Cel działania Regulowanie funkcjonowania gminy Wspieranie osób zagroŜonych wykluczeniem Edukacja dzieci i młodzieŜy Edukacja dzieci i młodzieŜy Rozwój dzieci i młodzieŜy Zasoby pozainstytucjonalne Lokalizacja Nazwa Ochotnicza StraŜ PoŜarna Biała Góra, Biernacice, Grabiszew, Kłódno, Konopnica, Pełczyska, Powodów Trzeci, Sędów, Truskawiec,Tur, Wartkowice, Zelgoszcz Klub Sportowy H.A.S. Wartkowice Wartkowice Uczniowski Klub Sportowy „ISKRA” Parądzice Uczniowski Klub Sportowy „ORZEŁ” Wartkowice Uczniowski Klub Sportowy „WIKTORIA” Drwalew Uczniowski Klub Sportowy „WILKI” Kłódno Parafialny Klub Sportowy DzierŜawy Boiska przyszkolne Wartkowice, filia Pełczyska, Kłódno, Parądzice, Drwalew, Parki Gostków, Bronów Dom Ludowy Polesie Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Wartkowice, filia w Drwalewie 50 Cel działania Działanie na rzecz ochrony Ŝycia, zdrowia mienia i środowiska przed poŜarami klęskami Ŝywiołowymi, zagroŜeniami ekologicznymi lub innymi miejscowymi zagroŜeniami, integracja społeczeństwa Propagowanie zdrowego stylu Ŝycia, popularyzacja sportu i kultury fizycznej wśród społeczeństwa, integracja społeczeństwa Propagowanie zdrowego stylu Ŝycia, popularyzacja sportu i kultury fizycznej wśród dzieci i młodzieŜy MoŜliwość integracji, wspólna zabawa poprzez sport Propagowanie walorów przyrodniczych i zdrowego stylu Ŝycia Podtrzymywanie tradycji, rozwijanie wspólnych pasji, integracja społeczeństwa Opieka lekarska społeczeństwa, pomoc 4.5. Analiza SWOT Opracowanie SWOT jest etapem planowania strategicznego. SłuŜy do zdefiniowania najwaŜniejszych czynników zewnętrznych i wewnętrznych, które mają wpływ na rozwój społeczny gminy. Analiza ta przedstawia z jednej strony „Mocne strony” az drugiej „Słabe strony” oraz z zewnątrz „Szanse” przeciwstawione „ZagroŜeniom”. Mocne strony Słabe strony korzystne połoŜenie w centrum kraju; brak uciąŜliwego przemysłu; rozwój drobnej przedsiębiorczości; lokalizacja autostrady A2 i stosunkowo dobra infrastruktura drogowa; walory przyrodnicze i krajobrazowe; zabytki, pomniki przyrody; sprawnie działający samorząd; aktywne poszukiwanie środków pozabudŜetowych – unijnych; młode i coraz lepiej wykształcone społeczeństwo; zaangaŜowana w działania społeczne kadra pedagogiczna, aktywna i posiadająca szerokie kwalifikacje; wzrastająca liczba organizacji społecznych o pozarządowych; mocno zakorzeniona idea partnerstwa lokalnego; rosnący potencjał ludności czynnej zawodowo; aktywność mieszkańców nowoczesna biblioteka gminna; dobra - wystarczająca sieć szkół, istnienie zespołu ludowego, aktywne zespoły muzyczne, sprawnie działające przedszkole publiczne, duŜa ilość jednostek OSP i budynków straŜnic; tradycyjne wzajemne wsparcie i pomoc członków rodziny; wolne tereny pod inwestycje, działalność usługową, turystyczną i agroturystyczną; moŜliwość prowadzenia upraw ekologicznych; dobrze przygotowana kadra do pracy z osobami uzaleŜnionymi; 51 bezrobocie i słabość systemu pośrednictwa pracy zła sytuacja ekonomiczna rodzin; rozdrobnienie gospodarstw; brak bazy lokalowej na organizację spotkań świetlic środowiskowych (na kilka sołectw 1 miejsce spotkań); niski poziom wykształcenia mieszkańców; brak odpowiedniego wykształcenia do zapotrzebowania rynku lokalnego; patologie, wulgaryzacja społeczeństwa; brak skuteczności w leczeniu alkoholizmu; duŜa niezaradność Ŝyciowa; brak zainteresowania problemami społecznymi; słaba współpraca z policją w walce z nałogami; brak psychologa; długotrwałe uzaleŜnienie rodzin od pomocy społecznej; migracja młodych -wykształconych do większych środowisk; słaba dostępność do internetu; brak imprez integracyjnych dla społeczeństwa; brak centrum aktywności społecznej; za mało liderów w społeczności; słabo rozpowszechniona idea wolontariatu, pomocy sąsiedzkiej niematerialnej; brak całodobowej opieki zdrowotnej; brak lekarzy specjalistów, w tym rehabilitantów; obojętność, bierność; brak bazy sportowej; brak imprez muzycznych; wzrost znaczenia wykształcenia jako wartości; wzrastająca akceptacja osób niepełnosprawnych; brak gospodarstw agroturystycznych, brak bazy hotelowej i gastronomicznej; brak moŜliwości przekwalifikowania się, brak moŜliwości uczestniczenia w kursach i szkoleniach podnoszących wykształcenie zawodowe z powodu braku środków finansowych; niski poziom Ŝycia osób starszych; istnienie barier utrudniających pełen udział w Ŝyciu społecznym osobom niepełnosprawnym; brak moŜliwości rozwijania pasji i zainteresowań; Szanse ZagroŜenia pozyskiwanie środków finansowych na pomoc społeczną; stałe doskonalenia kwalifikacji zawodowych wśród pracowników pomocy społecznej; stałe podnoszenie świadomości społecznej mieszkańców; wzrastanie znaczenia organizacji pozarządowych; prowadzenia działań profilaktycznych; rozwój gospodarczy regionu i poprawa sytuacji materialnej rodzin (wspieranie przez samorząd drobnej przedsiębiorczości); umoŜliwienie dokształcania osób poprzez organizowanie kursów, szkoleń; utworzenie aktywnych komórek samorządowych wspierających inicjatywy lokalnej społeczności; promowanie inicjatyw młodzieŜowych; stwarzanie warunków do rozwoju agroturystyki i tworzenia bazy turystycznej i hotelarskiej, noclegowej; zniesienie barier architektonicznych w obiektach uŜyteczności publicznej; podmiotowe traktowanie osób starszych i niepełnosprawnych; wyrównywanie szans edukacyjnych poprzez uruchomienie zajęć pozalekcyjnych i pozaszkolnych; powiększenie bazy sportowej; tworzenie świetlic, klubów, miejsc spotkań wszystkich grup; zwiększenie dostępu do Internetu; promowanie walorów turystycznych; przyrodniczych, kulturowych gminy; 52 migracja; starzenie społeczeństwa lokalnego; izolacja, bezsilność, bezradność; słaba kondycja zdrowotna i biologiczna mieszkańców; bezrobocie i brak lokalnych działań przeciwdziałających długotrwałemu bezrobociu; całkowity zanik autorytetów; patologia spowodowana brakiem pracy i niechęć do Ŝycia; postępująca degradacja społeczna bezrobotnych; wąska oferta form spędzania czasu dla młodzieŜy, rodzin, osób starszych i niepełnosprawnych; brak środków finansowych na realizację programów pomocowych; brak skutecznej polityki państwa w zakresie rozwiązywania problemów społecznych; wzrastające uboŜenie społeczeństwa; istnienie zjawiska nielegalnego zatrudnienia; wzrastające zapotrzebowanie na usługi opiekuńcze i stacjonarne; 5. Kierunki rozwoju gminy Wartkowice 5.1. Powiązanie celów Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wartkowice z innymi dokumentami strategicznymi Strategia Rozwoju Województwa Łódzkiego Zgodność Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wartkowice ze strategicznymi dokumentami planistycznymi jest warunkiem jej skutecznej realizacji. Niniejsza Strategia jest zgodna ze Strategią Rozwoju Województwa Łódzkiego na lata 2007-2010 przyjętej uchwałą Nr LI/805/2006 Sejmiku Województwa Łódzkiego z dnia 31 stycznia 2006r. Wizja, jako punkt docelowy rozwoju województwa łódzkiego w roku 2020, przedstawia region jako: - otwarty na świat z wykształconym i aktywnym społeczeństwem, - konkurencyjną gospodarkę otwartą na współpracę międzynarodową, - dostępny i posiadający własną toŜsamość kulturową i gospodarczą. Misją regionu jest: Podniesienie atrakcyjnością województwa łódzkiego w strukturze regionalnej Polski i Europy jako regionu sprzyjającego zamieszkaniu i gospodarce przy dąŜeniu do budowy wewnętrznej spójności i zachowaniu róŜnorodności jego miejsc. Realizacja poŜądanych przemian określonych w misji przy aktualnym stanie i tendencjach rozwojowych regionu będzie wymagała skoncentrowania wysiłków na wielu obszarach. NajwaŜniejsze z nich zidentyfikowano w trzech strategicznych dla województwa sferach. 1. Sfera społeczna cel główny: Wzrost ogólnego poziomu cywilizacyjnego województwa. 2. Sfera ekonomiczna cel główny: Poprawa pozycji konkurencyjnej gospodarki województwa. 3. Sfera funkcjonalno-przestrzenna cel główny: Stworzenie rzeczywistego regionu społeczno-ekonomicznego posiadającego własną podmiotowość kulturową i gospodarczą. 53 W ramach sfery społecznej ustalone zostały do realizacji następujące cele strategiczne: 1. Podniesienie poziomu wykształcenia mieszkańców województwa. 2. Podniesienie poziomu jakości Ŝycia. 3. Zmniejszenie zjawiska wykluczenia społecznego i modyfikacja systemów pomocy społecznej. 4. Podniesienie poziomu aktywności społecznej. Powiatowa Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Niniejsza Strategia jest zgodna takŜe z Powiatową Strategią Rozwiązywania Problemów Społecznych na lata 2007-1013 na terenie Powiatu Poddębickiego, przyjętą przez Radę Powiatu w Poddębicach uchwałą Nr VII/46/07 z dnia 30 marca 2007r. Celem Powiatowej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych jest zbudowanie zintegrowanego systemu pomocy społecznej prowadzącego do ułatwienia mieszkańcom powiatu równego dostępu do praw społecznych, poprawy warunków powstawania i funkcjonowania rodzin oraz wsparcia grup i osób zagroŜonych wykluczeniem społecznym przy zapewnieniu demokratycznego współuczestniczenia obywateli. Osiągnięcie tego celu moŜliwe jest przy realizacji ustalonych w Powiatowej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych następujących priorytetów: 1. Poprawa warunków dla powstawania i funkcjonowania rodzin. Wsparcie rodzin w wychowywaniu i edukacji dzieci. 2. WdroŜenie aktywnej polityki społecznej. 3. Kompleksowa rehabilitacja i aktywizacja osób niepełnosprawnych. 4. Budowa systemu wsparcia dla osób w wieku poprodukcyjnym. 5. Aktywizacja i mobilizacja partnerów lokalnych. 6. Partnerstwo publiczno-społeczne jako społecznych. 7. Integracja społeczna i zawodowa imigrantów. 54 podstawa rozwoju usług Strategia Rozwoju Gminy Wartkowice Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wartkowice jest spójna ze Strategią Rozwoju Gminy Wartkowice z elementami Planu Rozwoju Lokalnego na lata 2007-2015 przyjętą uchwałą Rady Gminy Wartkowice Nr XXII/131/08 z dnia 30 maja 2008 r. Za cel strategiczny rozwoju gminy Wartkowice przyjęto w niej poprawę jakości Ŝycia mieszkańców gminy oraz rozwój społeczności lokalnej do poziomu społecznie akceptowalnego. Cel ten realizowany będzie poprzez: 1. modernizację infrastruktury technicznej i komunikacyjnej gminy słuŜącej poprawie warunków inwestycyjnych oraz warunków Ŝycia mieszkańców; 2. wielofunkcyjny rozwój pojedynczych miejscowości, restrukturyzację rolnictwa, a w konsekwencji zmniejszenie poziomu bezrobocia w gminie; 3. aktywniejsze wykorzystanie zasobów krajobrazowych oraz kulturowych regionu na rzecz rozwoju funkcji turystycznych i agroturystycznych gminy. NaleŜy stwierdzić, Ŝe cele i kierunki rozwoju przewidziane w Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wartkowice (aktualizacja), które przedstawione są w dalszej części dokumentu, są spójne z dokumentami programowymi województwa i powiatu. Wspólna ich realizacja winna mieszkańców województwa i gminy. 55 powodować poprawę jakości Ŝycia 5.2. Wizja ładu społecznego Wizja to obraz gminy w przyszłości, a misja to wyznaczony cel oparty na realnych moŜliwościach wynikających z opisu stanu aktualnego i analizy wyzwań jakie stawia otoczenie. Podczas warsztatów aktualizujących Strategię Rozwiązywania Problemów Społecznych uczestnicy pracowali nad wizją rozwiązywania problemów społecznych w gminie Wartkowice. Na początku przedstawili wyobraŜenie gminy za 20-30 lat. Gmina Wartkowice będzie gminą o wysokim stopniu rozwoju, zapewniającą atrakcyjną pracę dla wszystkich mieszkańców. Ludzie będą zamoŜni, będą tworzyć szczęśliwe rodziny. Społeczność będzie miała zapewniony dostęp do wszelkich usług na bardzo wysokim poziomie. Będzie rozwijało się rolnictwo, a mieszkańcy staną się przedsiębiorczy, świadomi, zintegrowani, szczęśliwi. Biznes i rolnictwo będą na najwyŜszym poziomie rozwoju technologicznego. Gmina będzie czysta, ekologiczna, będzie korzystać z odnawialnych źródeł energii, w najlepszy sposób dbać o czystość środowiska. Mieszkańcy będą mieć moŜliwość rozwoju, współpracy, zaspokajania wszelkich potrzeb, co wpłynie na wysoki poziom satysfakcji. Wizja gminy brzmi zatem: Gmina Wartkowice - Mały świat wielkich moŜliwości! Wiedza i ludzie to główne zasoby społeczne gminy Wartkowice, które zostaną rozwinięte poprzez: dokształcanie kadry, uaktywnianie mieszkańców poprzez powoływanie lokalnych grup, spotkania, działalność w organizacjach i stowarzyszeniach, wolontariat, modernizację istniejącej bazy lokalowej. Głównymi czynnikami stanowiącymi zagroŜenie dla rozwoju społecznego są: brak środków finansowych (niskie zarobki), bezrobocie, alkoholizm, marazm, apatia, obojętność, przyzwyczajenie do stałego korzystania z zasiłku, brak chęci do zmiany swojej sytuacji. NaleŜy ograniczyć ich wpływ poprzez: edukację, akceptację społeczną, aktywizację i integrację społeczną, integrację sąsiedzką, pozyskiwanie środków finansowych, alternatywne formy spędzania wolnego czasu, podnoszenie kwalifikacji. 56 Przede wszystkim najpilniejszego wsparcia wymagają: Ŝycie kulturalne, problemy uzaleŜnień (alkoholizm), opieka zdrowotna, jakość Ŝycia (ubóstwo, bieda, bezrobocie). Kompleksowemu rozwiązywaniu problemów społecznych sprzyjałyby inicjatywy takie, jak: pozyskiwanie środków unijnych na tworzenie świetlic, klubów, organizację imprez integracyjnych, kawiarenek internetowych, szkolenia dla liderów, centrum aktywności społecznej (dla pobudzania ludzi do działania), szkolenia dla bezrobotnych w celu ich aktywizacji, zwiększania kwalifikacji, zatrudnianie specjalistów, zwiększanie dostępności do badań róŜnego typu, profilaktyka wśród dzieci i młodzieŜy, tworzenie punktów konsultacyjnych, ośrodków interwencji kryzysowej. Sposoby osiągnięcia postulowanych celów: lider docierający do kaŜdego sołectwa, budowa centrum sportu i rekreacji, organizowanie róŜnorodnych kursów i szkoleń, zapewnienie miejsc pracy, organizowanie imprez integracyjnych, festynów, wyjazdów, krzewienie kultury regionu, pozyskiwanie środków unijnych, dobra infrastruktura komunikacyjna, stworzenie nowych miejsc pracy, tworzenie świetlic środowiskowych, dostęp do technologii informatycznych, zagospodarowanie czasu wolnego dzieci i młodzieŜy. Przy realizacji zakładanych celów moŜna natrafić na następujące bariery i trudności: bierność i niechęć ludzi, szczególnie odbiorców projektów, biurokracja i złoŜoność procedur, brak środków finansowych, słabość komunikacji interpersonalnej, brak środków transportu publicznego, ”słomiany zapał” - wypalenie się aktywności na etapie tworzenia projektów, brak bazy lokalowej. 57 5.3. Cele strategiczne i operacyjne w zakresie polityki społecznej CEL STRATEGII Poprawa jakości Ŝycia i sytuacji społecznej mieszkańców Gminy Wartkowice oraz rozwój społeczności lokalnej do poziomu społecznie akceptowalnego. Cel – to stan do jakiego dąŜymy. Cel strategii przedkłada się na cele strategiczne, a te na cele operacyjne. Cele strategiczne: 1. Zwiększenie poziomu integracji społecznej wśród mieszkańców. 2. Rozwój rynku pracy i zwiększenie zdolności adaptacyjnych mieszkańców. 3. Zmniejszenie obszarów wykluczenia społecznego. 4. Zwiększenie moŜliwości wszechstronnego rozwoju mieszkańców (kultura, sport, turystyka) 5. Poprawa dostępu mieszkańców do usług medycznych i społecznych. Cele strategiczne i operacyjne: Cel strategiczny 1 Zwiększenie poziomu integracji społecznej wśród mieszkańców. Cele operacyjne: 1. Podniesienie poziomu świadomości społecznej. 2. Zwiększenie poziomu motywacji do działania. 3. Rozwój liderów i animatorów społecznych. 4. Rozszerzenie integracji z osobami starszymi. 5. Zwiększenie moŜliwości ilości spotkań. 6. Rozwój kultywowania tradycji. 58 Cel strategiczny 2 Rozwój rynku pracy i zwiększenie zdolności adaptacyjnych mieszkańców. Cele operacyjne: 1. Zwiększenie świadomości w zakresie przedsiębiorczości, w tym wśród osób długotrwale bezrobotnych. 2. Zmniejszanie skutków bezrobocia. 3. PodwyŜszenie i zmiana kwalifikacji zawodowych. 4. Zwiększenie dostępności do Internetu i innych mediów. 5. Wspieranie lokalnych inicjatyw. 6. Zwiększenie moŜliwości rozwoju istniejących juŜ zakładów. 7. Uaktywnienie instytucji i organizacji pozarządowych, które w swoich zakresach działania załoŜyły działania na rzecz rozwiązywania problemów bezrobocia. 8. Rozwój miejsc pracy - tworzenie bazy turystycznej, agroturystycznej, noclegowej (wpieranie przyrodniczo atrakcyjnych terenów dla rekreacji). Cel strategiczny 3 Zmniejszenie obszarów wykluczenia społecznego. Cele operacyjne: 1. Zmniejszenie rozmiaru patologii oraz rozwój wsparcia dla osób i rodzin dotkniętych problemami uzaleŜnień. 2. Zmniejszenie obojętności społecznej. 3. Poprawa warunków bytowych. 4. Lepszy start w przyszłość. 5. Rozwój wsparcia i pomocy dla osób starszych i niepełnosprawnych. 59 Cel strategiczny 4 Zwiększenie moŜliwości wszechstronnego rozwoju mieszkańców (kultura, sport, turystyka). Cele operacyjne: 1. Poprawa dostępności do ośrodków kultury i rekreacji. 2. Umocnienie pozycji liderów, rozwój liderów. 3. Zapewnienie miejsc spotkań społeczności lokalnej. 4. Aktywizacja społeczności lokalnej do wspólnych działań. 5. Zagospodarowanie czasu wolnego dla mieszkańców, w tym w szczególności dla dzieci i młodzieŜy Cel strategiczny 5 Poprawa dostępu mieszkańców do usług medycznych i społecznych. Cele operacyjne: 1. Zwiększenie dostępu do usług specjalistycznej opieki medycznej (stomatologicznej, ginekologicznej, itp.). 2. Poprawienie poziomu sprawności członków społeczeństwa. 3. Podniesienie świadomości społecznej w kwestii dbałości o zdrowie i kondycję. 60 5.4. System realizacji Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Cel strategiczny 1 Zwiększenie poziomu integracji społecznej wśród mieszkańców Cel operacyjny 1 Podniesienie poziomu świadomości społecznej Przykładowe działania/zadania Realizatorzy/ Partnerzy 1. organizowanie szkoleń organizacje pozarządowe/ Biblioteka Publiczna Termin realizacji 2009-2015 Wskaźniki Liczba i rodzaj szkoleń; Liczba uczestników biorących udział w szkoleniach Cel operacyjny 2 Zwiększenie poziomu motywacji do działania Przykładowe działania/zadania Realizatorzy/ Partnerzy 1. organizowanie kursów, warsztatów 2.poradnictwo psychologiczne 3.poradnictwo zawodowe Termin realizacji GOPS/ organizacje pozarządowe 2009-2015 GOPS 2009-2015 GOPS/Szkoły 2009-2015 Wskaźniki Liczba przeprowadzonych kursów, warsztatów; Liczba uczestników Liczba udzielonych porad; Liczba uczestników spotkań liczba spotkań, liczba udzielonych porad, liczba osób korzystających z doradztwa Cel operacyjny 3 Rozwój liderów i animatorów społecznych Przykładowe działania/zadania Realizatorzy/ Partnerzy Termin realizacji 1. organizowanie spotkań, warsztatów Biblioteka Publiczna/ organizacje pozarządowe 2009-2015 Liczba zorganizowanych spotkań, warsztatów liczba nowo powstałych stowarzyszeń, grup nieformalnych 2. rozwijanie idei wolontariatu Biblioteka Publiczna/ organizacje pozarządowe 2009-2015 Liczba wolontariuszy Wskaźniki Cel operacyjny 4 Rozszerzenie integracji z osobami starszymi Przykładowe działania/zadania 1. organizowanie spotkań integracyjnych 2. organizowanie wyjazdów na róŜne wydarzenia kulturalne Realizatorzy/ Partnerzy GOPS/szkoły/ organizacje pozarządowe GOPS/szkoły/ organizacje pozarządowe 61 Termin realizacji Wskaźniki 2009-2015 Liczba spotkań liczba uczestników 2009-2015 Liczba uczestników liczba wyjazdów 3. rozszerzanie integracji między róŜnymi grupami wiekowymi (międzypokoleniowe, szczególnie z osobami starszymi, niepełnosprawnymi GOPS/szkoły/ organizacje pozarządowe 2009-2015 Liczba spotkań liczba uczestników 4. poradnictwo psychologiczne GOPS/szkoły/ organizacje pozarządowe 2009-2015 Liczba udzielonych porad Cel operacyjny 5 Zwiększenie moŜliwości ilości spotkań Przykładowe działania/zadania 1.udostępnianie bazy gminnej na organizację spotkań 2. poszerzanie oferty kulturalnej OSP 3. organizacja Ŝycia społeczno-kulturalnointegracyjnego w sołectwach na bazie budynków OSP – Świetlice Wiejskie Realizatorzy/ Partnerzy Szkoły/ Biblioteka publiczna/ organizacje pozarządowe OSP/ organizacje pozarządowe Termin realizacji 2009-2015 liczba spotkań 2009-2015 liczba spotkań Biblioteka publiczna/ organizacje pozarządowe 2009-2015 liczba Świetlic Wiejskich liczba uczestników Wskaźniki Cel operacyjny 6 Rozwój kultywowania tradycji Przykładowe działania/zadania Realizatorzy/ Partnerzy Termin realizacji 1. organizacja kół zainteresowań wykorzystując bazę lokalową w szkołach, budynkach OSP OSP/szkoły 2009-2015 liczba kół zainteresowań liczba uczestników 2009-2015 liczba warsztatów 2009-2015 liczba imprez 2009-2015 liczba imprez liczba uczestników 2. organizowanie warsztatów tematycznych 3. organizacja Święta Plonów, Święta Ludowego 4. organizacja imprez okolicznościowych szkoły/ Biblioteka publiczna/ organizacje pozarządowe szkoły/ Biblioteka publiczna/ organizacje pozarządowe szkoły/ Biblioteka publiczna/ organizacje pozarządowe 62 Wskaźniki Cel strategiczny 2 Rozwój rynku pracy i zwiększenie zdolności adaptacyjnych mieszkańców Cel operacyjny 1 Zwiększenie świadomości w zakresie przedsiębiorczości, w tym wśród osób długotrwale bezrobotnych Przykładowe działania/zadania 1. doradztwo zawodowe 2. organizowanie kursów i szkoleń z zakresu przedsiębiorczości Realizatorzy/ Partnerzy GOPS/szkoły/ organizacje pozarządowe GOPS/szkoły/ organizacje pozarządowe Termin realizacji Wskaźniki 2009-2015 liczba uczestników liczba spotkań 2009-2015 liczba kursów, szkoleń liczba uczestników Cel operacyjny 2 Zmniejszanie skutków bezrobocia Przykładowe działania/zadania 1. doradztwo zawodowe 2. porady prawne 3.organizowanie warsztatów, szkoleń 4. spotkania w szkołach dla uczniów gimnazjów 5. udzielanie pomocy finansowej przez GOPS 6. udzielanie pomocy rzeczowej Realizatorzy/ Partnerzy GOPS/szkoły/ organizacje pozarządowe GOPS/szkoły/ organizacje pozarządowe GOPS/szkoły/ organizacje pozarządowe GOPS/szkoły/ organizacje pozarządowe GOPS/ organizacje pozarządowe GOPS/ organizacje pozarządowe Termin realizacji Wskaźniki 2009-2015 liczba uczestników liczba spotkań 2009-2015 liczba uczestników liczba spotkań 2009-2015 liczba uczestników liczba spotkań 2009-2015 liczba uczestników liczba spotkań 2009-2015 liczba osób, którym udzielono pomocy 2009-2015 Liczba osób, którym udzielono pomocy Cel operacyjny 3 PodwyŜszenie i zmiana kwalifikacji zawodowych Przykładowe działania/zadania 1. organizowanie kursów i szkoleń, np. dla księgowych, rzemieślników 2. doradztwo zawodowe Realizatorzy/ Partnerzy GOPS/szkoły/ organizacje pozarządowe GOPS/szkoły/ organizacje pozarządowe Termin realizacji Wskaźniki 2009-2015 liczba spotkań liczba uczestników 2009-2015 liczba uczestników liczba spotkań Cel operacyjny 4 Zwiększenie dostępności do Internetu i innych mediów Przykładowe działania/zadania Realizatorzy/ Partnerzy Termin realizacji Wskaźniki 1. udostępnienie terenów gminnych na budowę stacji nadawczych GOPS/organizacje pozarządowe 2009-2015 liczba powstałych nadajników 63 Cel operacyjny 5 Wspieranie lokalnych inicjatyw Przykładowe działania/zadania 1. udostępnianie bazy gminnej na organizację spotkań 2. dofinansowanie z budŜetu gminy Realizatorzy/ Partnerzy szkoły/ Biblioteka publiczna/ organizacje pozarządowe GOPS/organizacje pozarządowe Termin realizacji Wskaźniki 2009-2015 liczba miejsc na spotkania 2009-2015 liczba dofinansowanych inicjatyw Cel operacyjny 6 Zwiększenie moŜliwości rozwoju istniejących juŜ zakładów Przykładowe działania/zadania Realizatorzy/ Partnerzy Termin realizacji Wskaźniki 1. prowadzenie polityki niskich podatków organizacje pozarządowe 2009-2015 liczba udzielonych ulg w podatkach Cel operacyjny 7 Uaktywnienie instytucji i organizacji pozarządowych, które w swoich zakresach działania załoŜyły działania na rzecz rozwiązywania problemów bezrobocia Przykładowe działania/zadania Realizatorzy/ Partnerzy Termin realizacji 1. szkolenia liderów z tych instytucji w zakresie pozyskiwania środków Biblioteka publiczna/ organizacje pozarządowe 2009-2015 liczba uczestników liczba szkoleń 2. udostępnieni stron internetowych gminy Biblioteka publiczna/ organizacje pozarządowe 2009-2015 liczba zamieszczonych ogłoszeń 3.udostępnianie bazy gminnej na organizację spotkań Szkoły/ Biblioteka publiczna/ organizacje pozarządowe 2009-2015 liczba miejsc na spotkania Wskaźniki Cel operacyjny 8 Rozwój miejsc pracy - tworzenie bazy turystycznej, agroturystycznej, noclegowej (wpieranie przyrodniczo atrakcyjnych terenów dla rekreacji) Przykładowe działania/zadania 1. prowadzenie polityki niskich podatków 2. organizowanie spotkań doradczych 3. propagowanie działań w tym zakresie na stronach internetowych gminy Realizatorzy/ Partnerzy organizacje pozarządowe Bibliotek publiczna/ organizacje pozarządowe szkoły/ Biblioteka publiczna/ organizacje pozarządowe 64 Termin realizacji Wskaźniki 2009-2015 liczba udzielonych ulg w podatkach 2009-2015 liczba spotkań liczba uczestników 2009-2015 liczba zamieszczonych na stronach artykułów, informacji Cel strategiczny 3 Zmniejszenie obszarów wykluczenia społecznego Cel operacyjny 1 Zmniejszenie rozmiaru patologii oraz rozwój wsparcia dla osób i rodzin dotkniętych problemami uzaleŜnień Przykładowe działania/zadania 1. poradnictwo psychologiczne, prawne, socjalne itp. 2. prowadzenie działalności informacyjnej i edukacyjnej w zakresie rozwiązywania problemów 3. tworzenie programów profilaktycznych 4. organizowanie pomocy rzeczowej osobom uzaleŜnionym i ich rodzinom 5. promowanie zdrowego stylu Ŝycia 6. zwiększenie dostępności do ośrodków kultury 7. organizacja grup wsparcia i samopomocowych 8. zatrudnienie psychologa 9. ściślejsza współpraca policji ze społecznością i szkołami 10. utworzenie ośrodka interwencji kryzysowej 11. doradztwo zawodowe 12. organizacja imprez promujących zdrowy styl Ŝycia Realizatorzy/ Partnerzy GKRPA/ GOPS/ Szkoły/organizacje pozarządowe GOPS/szkoły/ organizacje pozarządowe/ GKRPA GKRPA/ GOPS GKRPA/GOPS/ organizacje pozarządowe Termin realizacji Wskaźniki 2009-2015 liczba udzielonych porad 2009-2015 liczba nowo wydanych informatorów 2009-2015 liczba powstałych dokumentów 2009-2015 liczba osób korzystających z pomocy GOPS/szkoły/ organizacje pozarządowe/ GKRPA GOPS/szkoły/ organizacje pozarządowe/ GKRPA GOPS/szkoły/ organizacje pozarządowe/ GKRPA 2009-2015 liczba imprez liczba uczestników 2009-2015 liczba wyjazdów do ośrodków kultury 2009-2015 liczba uczestników liczba spotkań GOPS/szkoły/ organizacje pozarządowe/ GKRPA 2009-2015 liczba uczestników liczba spotkań 2009-2015 liczba działań podjętych przez policję liczba pogadanek w szkołach 2009-2015 liczba zgłoszeń 2009-2015 liczba uczestników liczba spotkań 2009-2015 liczba imprez liczba uczestników GOPS/szkoły/ organizacje pozarządowe/ GKRPA GOPS/ organizacje pozarządowe/ GKRPA GOPS/szkoły/ organizacje pozarządowe GOPS/szkoły/ organizacje pozarządowe/ GKRPA 65 13. organizacja wolnego czasu dla dzieci i młodzieŜy (wypoczynek letni i zimowy) 14. organizacja kursów, warsztatów dla kadry zajmującej się problemami uzaleŜnień GOPS/szkoły/ organizacje pozarządowe/ GKRPA GOPS/szkoły/ organizacje pozarządowe/ GKRPA 2009-2015 liczba wyjazdów liczba uczestników 2009-2015 Liczba uczestników liczba spotkań, kursów, warsztatów Cel operacyjny 2 Zmniejszenie obojętności społecznej Przykładowe działania/zadania 1. organizacja spotkań z przedstawicielami policji 2. organizacja pomocy sąsiedzkiej 3. organizacja wolontariatu Realizatorzy/ Partnerzy GOPS/szkoły/ organizacje pozarządowe GOPS/ organizacje pozarządowe GOPS/szkoły/ organizacje pozarządowe Termin realizacji Wskaźniki 2009-2015 liczba spotkań liczba uczestników 2009-2015 liczba osób, które udzielały pomocy 2009-2015 liczba wolontariuszy Cel operacyjny 3 Poprawa warunków bytowych Przykładowe działania/zadania Realizatorzy/ Partnerzy Termin realizacji Wskaźniki 1. wypłacanie świadczeń z pomocy społecznej osobom potrzebującym GOPS 2009-2015 Liczba rodzin/ liczba wypłaconych świadczeń Cel operacyjny 4 Lepszy start w przyszłość Przykładowe działania/zadania 1. poradnictwo psychologiczne 2. doradztwo zawodowe 3. organizowanie spotkań z przedstawicielami Powiatowego Urzędu Pracy Realizatorzy/ Partnerzy GOPS/ szkoły/ organizacje pozarządowe GOPS/szkoły/ organizacje pozarządowe GOPS/szkoły/ organizacje pozarządowe Termin realizacji Wskaźniki 2009-2015 liczba udzielonych porad 2009-2015 liczba uczestników liczba spotkań 2009-2015 liczba spotkań liczba uczestników Cel operacyjny 5 Rozwój wsparcia i pomocy dla osób starszych i niepełnosprawnych. Przykładowe działania/zadania 1. zwiększenie usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania 2. utworzenie Klubu Seniora 3. utworzenie i prowadzenie domu dziennego pobytu 4. organizacja wolontariatu Realizatorzy/ Partnerzy GOPS/ organizacje pozarządowe GOPS/ organizacje pozarządowe GOPS/ organizacje pozarządowe GOPS/organizacje pozarządowe 66 Termin realizacji Wskaźniki 2009-2015 liczba usług opiekuńczych/liczba osób korzystających 2009-2015 liczba Klubów/ liczba uczestników 2009-2015 liczba uczestników 2009-2015 liczba wolontariuszy 5. organizacja grup samopomocowych dla osób starszych i niepełnosprawnych GOPS/ organizacje pozarządowe 2009-2015 liczba powstałych grup 6. prowadzenie działalności informacyjnej i promocyjnej GOPS/ organizacje pozarządowe 2009-2015 liczba materiałów promocyjnych Cel strategiczny 4 Zwiększenie moŜliwości wszechstronnego rozwoju mieszkańców (kultura, sport, turystyka) Cel operacyjny 1 Poprawa dostępności do ośrodków kultury i rekreacji Przykładowe działania/zadania Realizatorzy/ Partnerzy Termin realizacji 1. organizowanie wyjazdów do kin, teatrów itp. Biblioteka Publiczna/szkoły/ organizacje pozarządowe 2009-2015 liczba wyjazdów 2. organizowanie wyjazdów krajoznawczych, przyrodniczych Biblioteka Publiczna/GOPS/ organizacje pozarządowe 2009-2015 liczba wyjazdów 3. organizowanie kursów języków obcych Biblioteka Publiczna/szkoły/ organizacje pozarządowe 2009-2015 liczba uczestników 4. organizowanie spotkań integracyjnych Biblioteka Publiczna/szkoły/ organizacje pozarządowe/ GOPS 2009-2015 liczba spotkań Szkoły/ organizacje pozarządowe/ GOPS 2009-2015 liczba zajęć sportowych 2009-2015 liczba wyjazdów integracyjnych 2009-2015 liczba imprez, festynów 2009-2015 liczba wycieczek 5. organizowanie zajęć sportowych dla dzieci i młodzieŜy 6. organizowanie wyjazdów integracyjnych 7. organizacja imprez integracyjnych, festynów 8. organizowanie wycieczek rowerowych Biblioteka Publiczna/szkoły/ organizacje pozarządowe/ GOPS Biblioteka Publiczna/szkoły/ organizacje pozarządowe/ GOPS Biblioteka Publiczna/szkoły/ organizacje pozarządowe/ GOPS 67 Wskaźniki Cel operacyjny 2 Umocnienie pozycji liderów, rozwój liderów Przykładowe działania/zadania Realizatorzy/ Partnerzy Termin realizacji 1. organizowanie szkoleń, warsztatów dla liderów Biblioteka Publiczna/ organizacje pozarządowe 2009-2015 liczba zorganizowanych szkoleń, warsztatów GOPS/ organizacje pozarządowe 2009-2015 liczba udzielonych porad Biblioteka Publiczna/ organizacje pozarządowe 2009-2015 liczba informacji w formie elektronicznej liczba ulotek 2. pomoc prawna 3. propagowanie idei liderów w formie elektronicznej i ulotek itp. Wskaźniki Cel operacyjny 3 Zapewnienie miejsc spotkań społeczności lokalnej Przykładowe działania/zadania 1.udostępnianie bazy gminnej na organizację spotkań Realizatorzy/ Partnerzy Termin realizacji Wskaźniki szkoły/ Biblioteka publiczna/ organizacje pozarządowe 2009-2015 liczba miejsc na spotkania Cel operacyjny 4 Aktywizacja społeczności lokalnej do wspólnych działań Przykładowe działania/zadania Realizatorzy/ Partnerzy Termin realizacji 1. organizowanie spotkań w zakresie dobrych praktyk, dobrych przykładów Biblioteka publiczna/ organizacje pozarządowe 2009-2015 Wskaźniki liczba spotkań Cel operacyjny 5 Zagospodarowanie czasu wolnego dla mieszkańców, w tym w szczególności dla dzieci i młodzieŜy Przykładowe działania/zadania 1. organizowanie zajęć pozalekcyjnych (kółek, zajęć itp.) 2. organizowanie imprez integracyjnych 3. organizowanie wyjazdów integracyjnych 4. organizowanie zajęć sportowych dla dzieci i młodzieŜy Realizatorzy/ Partnerzy Termin realizacji szkoły 2009-2015 szkoły/ organizacje pozarządowe Biblioteka Publiczna/szkoły/ organizacje pozarządowe/ GOPS szkoły/ organizacje pozarządowe/ GOPS 68 2009-2015 Wskaźniki liczba zajęć, kółek itp. liczba uczestników liczba imprez liczba uczestników 2009-2015 liczba wyjazdów 2009-2015 liczba zajęć 5. organizowanie imprez okolicznościowych 6. organizacja imprez integracyjnych, festynów 7. organizacja imprez międzypokoleniowych 8 organizacja punktu poradnictwa psychologiczne 9. organizacja wypoczynku dla dzieci bardzo dobrze uczących się np. letniego i zimowego Biblioteka Publiczna/szkoły/ organizacje pozarządowe/ GOPS Biblioteka Publiczna/szkoły/ organizacje pozarządowe/ GOPS Biblioteka Publiczna/szkoły/ organizacje pozarządowe/ GOPS 2009-2015 liczba imprez 2009-2015 liczba imprez, festynów 2009-2015 liczba imprez GOPS/szkoły 2009-2015 liczba udzielonych porad Biblioteka Publiczna/szkoły/ organizacje pozarządowe/ GOPS 2009-2015 liczba wyjazdów liczba dzieci, które skorzystały z wyjazdu Cel strategiczny 5 Poprawa dostępu mieszkańców do usług medycznych i społecznych Cel operacyjny 1 Zwiększenie dostępności do usług specjalistycznych, opieki medycznej (stomatologicznej, ginekologicznej itp.) Przykładowe działania/zadania Realizatorzy/ Partnerzy Termin realizacji Wskaźniki 1. dokształcanie kadr świadczących pomoc osobom starszym, chorym, niepełnosprawnym organizacje pozarządowe/ GOPS 2009-2015 liczba uczestników, które skorzystały z dokształcania 2. likwidacja barier architektonicznych i komunikacyjnych Urząd Gminy/ GOPS 2009-2015 3. organizowanie „białych niedziel” GOPS/ organizacje pozarządowe 2009-2015 liczba zorganizowanych „białych niedziel” liczba uczestników 4. organizacja wyjazdów do ośrodków uzdrowiskowych GOPS/ organizacje pozarządowe 2009-2015 liczba wyjazdów liczba uczestników 2009-2015 liczba zorganizowanych przewozów liczba uczestników 2009-2015 liczba udzielonych porad 5. organizacja dojazdów do lekarzy 6 organizacja punktu poradnictwa psychologiczne GOPS/ organizacje pozarządowe GOPS/ organizacje pozarządowe 69 Cel operacyjny 2 Poprawienie poziomu sprawności członków społeczeństwa Przykładowe działania/zadania 1. prowadzenie działalności informacyjnej i edukacyjnej 2. organizacja wycieczek rowerowych 3. organizacja zawodów sportowych 4. organizacja wycieczek przyrodniczych Realizatorzy/ Partnerzy GOPS/ organizacje pozarządowe/ Biblioteka Publiczna GOPS/ organizacje pozarządowe/ szkoły GOPS/ organizacje pozarządowe/ szkoły GOPS/ organizacje pozarządowe/ szkoły Termin realizacji Wskaźniki 2009-2015 liczba powstałych materiałów informacyjnych i edukacyjnych 2009-2015 liczba wycieczek liczba uczestników 2009-2015 liczba imprez sportowych 2009-2015 liczba wycieczek liczba uczestników Cel operacyjny 3 Podniesienie świadomości społecznej w kwestii dbałości o zdrowie i kondycję Przykładowe działania/zadania 1. udostępnianie pomieszczeń i terenów gminnych na spotkania 2. propagowanie w formie plakatów, ulotek, haseł zdrowotnych 3. prowadzenie działalności promocyjnej, edukacyjnej informacyjnej 4. zwiększenie współpracy z zakładami opieki zdrowotnej Realizatorzy/ Partnerzy Szkoły/ Biblioteka publiczna/ organizacje pozarządowe szkoły/ Biblioteka publiczna/ organizacje pozarządowe szkoły/ Biblioteka publiczna/ organizacje pozarządowe szkoły/ GOPS/ organizacje pozarządowe 70 Termin realizacji Wskaźniki 2009-2015 liczba pomieszczeń liczba przeprowadzonych spotkań 2009-2015 liczba powstałych materiałów informacyjnych 2009-2015 liczba spotkań liczba uczestników 2009-2015 6. Zarządzanie, monitoring i ewaluacja Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wartkowice (aktualizacja) Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych (aktualizacja) jest dokumentem wieloletnim i ponadkadencyjnym oraz wymagającym ciągłej pracy nad podnoszeniem jego jakości. Podstawą strategicznego wdraŜania Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych jest moŜliwość reagowania na pojawiające się problemy w osiąganiu załoŜonych rezultatów. Wymaga to z jednej strony sprawnego systemu monitorowania, a z drugiej – systemu obiektywnej oceny efektów realizowanych działań. Właściwy proces wdraŜania Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych wymaga połączenia wysiłków gminy, Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej, organizacji pozarządowych, liderów lokalnych, mieszkańców. Osiągnięcie celów Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych uzaleŜnione jest takŜe od wysokości pozyskanych środków finansowych na realizację poszczególnych działań. 6.1. Zarządzanie realizacją Strategii Realizacją Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych (aktualizacja) będzie zarządzał Zespół Zarządzający składający się z m. in. pracowników Urzędu Gminy, kierownika Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej, radnych, przewodniczącego Komisji Spraw Społecznych Rady Gminy, przedstawiciela Gminnej Komisji ds. Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, przedstawicieli szkół oraz grup i instytucji społecznych, stowarzyszeń. Zostanie on powołany Zarządzeniem Wójta w ciągu trzech miesięcy od dnia przyjęcia aktualizacji Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych przez uchwały Radę Gminy Wartkowice. Do zadań Zespołu Zarządzającego naleŜy m. in.: − systematyczne zbieranie danych statystycznych i finansowych na temat postępów wdraŜania oraz przebiegu realizacji projektów – sprawozdania od 71 poszczególnych podmiotów realizujących projekty (instytucji publicznych i niepublicznych), − przygotowywanie rocznego Raportu na temat wdraŜania strategii, który będzie przedstawiany Wójtowi do 31 stycznia następnego roku ( pierwszy Raport sporządzony zostanie w terminie do 31 stycznia 2010r.), a następnie do 31 marca przekazywany przez Wójta do zatwierdzenia Radzie Gminy Wartkowice, − przygotowywanie Planu Działania na kolejny rok z uwzględnieniem planowania budŜetu gminy – zapewnienie wkładu własnego do projektów przygotowywanych do funduszy zewnętrznych, − nadzór nad realizacją celów i działań przewidzianych w Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych (aktualizacja), − zapewnienie przygotowania i wdroŜenia działań/zadań w zakresie informacji i promocji Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych (aktualizacja). Pracami Zespołu Zarządzającego kieruje Koordynator realizacji Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych (aktualizacja). Rolę Koordynatora pełni Sekretarz Gminy przy ścisłej współpracy Kierownika Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej. Zadania Koordynatora Gminnej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych: 1) kierowanie pracami Zespołu Zarządzającego, 2) bieŜąca analiza stanu realizacji Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych (aktualizacja), 3) obserwacja uwarunkowań wewnętrznych i zewnętrznych wpływających lub mogących wpłynąć na realizację Strategii, 4) nadzór nad promocją Strategii i zapewnienie mieszkańcom dostępu do informacji, 5) wypracowywanie kryteriów oceny stanu realizacji Planu Działania. 72 Roczny Plan Działania będzie przyjmowany przez Zespół Zarządzający Strategią, zgodnie z wzorem zamieszczonym poniŜej: Nazwa projektu/ działania/ zadania Opis, etapy/ spodziewane rezultaty Termin Związek z celami rozpoczęcia zakończenia Koordynator Koszt i źródła finansowania Procedura zarządzania Strategią będzie przedstawiać się następująco: Rodzaj działania − − − Promocja Realizacja projektów Podmiot koordynująca/Osoba odpowiedzialna Zadania na zebraniach wiejskich, na stronie internetowej gminy i partnerów, na tablicach ogłoszeń, Częstotliwość − − − Stanowisko d/s OrganizacyjnoSpołecznych − raz do roku przed i bezpośrednio po realizacji kaŜdego projektu, jak wyŜej − -jak wyŜej − we wkładce prasowej, − w bibliotekach i innych placówkach (np. podczas zebrań rodziców) − ogłoszenia parafialne Zgodnie z rocznymi Planami Działania przyjmowanymi na kaŜdy rok Zespół Zarządzający Monitoring (obserwacja) Zgodnie z celami strategicznymi Zespół Zarządzający Ewaluacja (ocena) Porównanie osiągniętych rezultatów z załoŜeniami Zespół Zarządzający Aktualizacja Zgodnie z wynikami ewaluacji Zespół Zarządzający 73 Zgodnie z harmonogramem Zgodnie z harmonogramem, Podsumowanie raz na rok do końca stycznia następnego roku Raz w roku do końca stycznia następnego roku W miarę potrzeb. Nie mniej niŜ raz na 3 lata 6.2. Monitoring realizacji Strategii Monitoring będzie polegał na systematycznym gromadzeniu i opracowywaniu informacji i danych zbieranych od wszystkich realizatorów projektów w ramach Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych (aktualizacja). Proces ten będzie słuŜył identyfikacji osiąganych wskaźników i rezultatów oraz porównanie ich zgodności z załoŜeniami Strategii. Monitoring Strategii będzie równieŜ narzędziem kontroli zgodności działań z harmonogramem Strategii. Wskaźnikami monitoringu Strategii będą: ilość uruchomionych działalności gospodarczych; liczba osób mających problemy opiekuńczo – wychowawcze, którym skutecznie udzielono pomocy; liczba osób, które podjęły leczenie odwykowe; ilość zorganizowanych kampanii na rzecz profilaktyki antyalkoholowej i antynarkotykowej oraz liczba osób, do których dotarły materiały i ulotki informujące o zagroŜeniu związanym z tymi patologiami w ramach systemu sieciowej pomocy; liczba atrakcji (zajęć, imprez, itp.) organizowanych głównie dla dzieci i młodzieŜy, mających na celu rozwój zainteresowań oraz promocję zdrowego stylu Ŝycia; procentowy wzrost liczby mieszkańców zadowolonych z jakości Ŝycia w gminie; ilość nowych form działalności gospodarczej; liczba rolników, którzy przejdą proces reorientacji zawodowej; liczba nowopowstałych stowarzyszeń; liczba nowopowstałych grup nieformalnych; liczba odbytych szkoleń o tematyce społeczno – obywatelskiej; liczba osób, które podniosły swoje kwalifikacje w dziedzinie pisania projektów; liczba projektów które pozyskały dofinansowanie z funduszy zewnętrznych; liczba nowopowstałych świetlic; ilość działających zespołów, grup, kół, klubów; 74 liczba funkcjonujących przedszkoli; liczba osób, które zdobędą umiejętność pływania; liczba osób, która skorzysta z porad lekarskich podczas organizacji „białych niedziel”; zapewnienie transportu dla osób niepełnosprawnych. Oczekiwane rezultaty działań: poprawienie mobilności zawodowej mieszkańców gminy, podniesienie poziomu przedsiębiorczości społeczności lokalnej, uwzględnianie potrzeb osób niepełnosprawnych, podniesienie poziomu wykształcenia mieszkańców gminy poprzez przedsięwzięcia oświatowe, stworzenie warunków do zdobycia nowych kwalifikacji, spadek poziomu ubóstwa, zapewnienie powszechnego dostępu do informacji (w ramach budowy społeczeństwa informacyjnego), podniesienie kwalifikacji mieszkańców, poprawa adaptacyjności mieszkańców, wyrównanie szans edukacyjnych dzieci i młodzieŜy. 6.3. Ewaluacja wdraŜania Strategii Dane zebrane i opracowane w procesie monitoringu posłuŜą do ewaluacji Strategii. Ogólnym celem ewaluacji jest podwyŜszanie stopnia adekwatności, efektywności i znaczenia rezultatów wynikających z realizacji SRPS. Głównym zadaniem jest dąŜenie do stałego ulepszania skuteczności i efektywności interwencji, rozumiane nie tylko jako pozytywne efekty społeczne lub gospodarcze związane bezpośrednio z programem, lecz takŜe jako zwiększenie przejrzystości i promowania działań podejmowanych przez władze publiczne. Główne cele zastosowania ewaluacji: − identyfikacja słabych i mocnych stron, − oszacowanie moŜliwości i ograniczeń, 75 − usprawnienie zarządzania, − wskazanie kierunków rozwoju i priorytetów działań, − poprawianie błędów, − dla celów odpowiedzialności, − wsparcie alokacji zasobów finansowych, − ulepszenie procesu decyzyjnego. W szczególności zadaniem ewaluacji jest dostarczenie odpowiednim odbiorcom dokładnych ocen stanu wdroŜenia programów w zakresie: − działania programów, − wydajności i trwałości w stosunku do załoŜonych celów, − wpływu na problemy, do których odnoszą się programy, − wyciągniętych wniosków w celu poprawy wdroŜenia programów i projektowania nowych programów, − identyfikacji dobrych praktyk o potencjalnym szerszym zastosowaniu. Ewaluacja Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych (aktualizacja) będzie dokonywana w trakcie prac nad rocznym Raportem z wdraŜania. Wnioski z ewaluacji i rekomendacje na przyszłość będą stanowić jeden z elementów aktualizacji Strategii. 6.4. Kolejne aktualizacje Problemów Społecznych Strategii Rozwiązywania Aktualizacja Strategii będzie dokonywana co najmniej raz na trzy lata. Dokument ten jest „otwarty” na społeczną dyskusję oraz wszelkie konstruktywne uwagi i wnioski. Aktualizacja będzie dokonywana w wyniku monitoringu zjawisk społecznych rodzących zapotrzebowanie na pomoc społeczną i potrzeby wynikające z aktualnej sytuacji społeczno-gospodarczej w gminie. Długookresowy problematyki społecznej charakter planowania wymaga stałego strategicznego śledzenia zmian w zakresie prawnych, gospodarczych, politycznych, społecznych i ich uwzględnienia w Strategii. Dlatego wprowadzanie zmian w zapisach Strategii jest niezbędne. 76 Proces aktualizacji ten powinien Strategii przebiegać Rozwiązywania tak jak Problemów podczas opracowywania Społecznych w ramach Poakcesyjnego Programu Wspierania Obszarów Wiejskich, a mianowicie: 1) Aktualizacja danych statystycznych z ostatnich 3 lat; 2) Badania ankietowe na temat postrzegania przez mieszkańców gminy problemów społecznych i sposobów ich rozwiązywania; 3) Powołanie Zespołu Warsztatowego ds. Aktualizacji Strategii – Zarządzeniem Wójta; 4) Przeprowadzenie co najmniej jednego warsztatu partycypacyjnego z udziałem mieszkańców poświęconego analizie problemów społecznych i projektowaniu działań; 5) Przyjęcie Aktualizacji Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Uchwałą Rady Gminy. W trakcie weryfikacji mogą powstawać zupełnie nowe cele szczegółowe i projekty dotyczące tych aspektów Ŝycia w gminie, które dotychczas nie zostały ujęte. Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych jest dokumentem dynamicznym, Ŝywym, uwzględniającym procesualność Ŝycia społecznego. 77
