Anna WIERZBICKA

Anna WIERZBICKA
Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Rolin – Pastwowy Instytut Badawczy, Oddzia Jadwisin
ul. Szaniawskiego 15, 05-140 Serock
e-mail: [email protected]
MINERAL CONTENT OF POTATO TUBERS GROWN IN THE ORGANIC SYSTEM,
THEIR NUTRITIONAL VALUE AND INTERACTION
Summary
Aim of this study was to assess the content and nutritional value of selected minerals (nitrogen, phosphorus, potassium,
magnesium, calcium, copper, iron, manganese, zinc and boron) in potato tubers grown in the organic system. In addition
the relationship between elements was examined. Potatoes grown on sandy soil of experimental fields in Jadwisin
Department (Mazovia) in Plant Breeding and Acclimatization Institute - National Research Institute in the years 2008-2010.
The dominant element determining the nutritional value of potatoes is potassium, which accounts for organic tubers ranged
from 280-580 mg˜100 g-1 of fresh weight. With daily demands of 3500 mg, average content of 410 mg K˜100 g-1covers
human demand for this component in 12% (without taking into account losses during processing of the product). Nitrogen is
an important element being the main component of protein and its content in tubers was on average 0.26 mg˜100 g-1, which
gives about 1.63% protein. Other studied minerals: phosphorus, and magnesium after consumption of 100g of potatoes
cover daily requirements for these components respectively in about 8 and 7%. Calcium in organic potatoes occurred in
trace amounts - 11 mg˜100g-1 of fresh matter. The average content of iron, copper, manganese, zinc and boron was: 0.97
and 0.095, 0.15, 0.26 and 0.10 mg˜100 g-1, which covers the demand respectively in 12, 11, 8-6, 3-2, 10-5% for the day.
Regression and correlation analysis showed a high correlation between some elements occurring in potato tubers expressed
as Pearson’s correlation coefficient at the P and K = 0.74, P and Cu= 0.75, K and Fe = 0.43, K and Cu = 0.50 and Fe
and Mn = 0.86.
Key words: potatoes; tubers; mineral content; nutritional value; organic farming; field experimentation
ZAWARTO SKADNIKÓW MINERALNYCH W BULWACH ZIEMNIAKA
UPRAWIANEGO W SYSTEMIE EKOLOGICZNYM, ICH WARTO
YWIENIOWA I WZAJEMNE RELACJE
Streszczenie
Celem bada bya ocena zawartoci i wartoci ywieniowej wybranych skadników mineralnych (azotu, fosforu, potasu,
magnezu, wapnia, miedzi, elaza, manganu, cynku i boru) w bulwach ziemniaka uprawianego w systemie ekologicznym.
Ponadto zbadano zalenoci midzy pierwiastkami. Ziemniaki uprawiano na glebie lekkiej (mazowieckie) pola dowiadczalnego Oddziau w Jadwisinie, Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Rolin – Pastwowego Instytutu Badawczego w latach
2008-2010. Dominujcym pierwiastkiem decydujcym o wartoci odywczej ziemniaka jest potas, którego zawarto w bulwach z upraw ekologicznych wahaa si w granicach 280–580 mg˜100g-1 wieej masy. Przy zapotrzebowaniu dziennym
3500 mg, rednia zawarto 410 mg K˜100g-1 pokrywa zapotrzebowanie czowieka na ten skadnik w 12% (bez uwzgldnienia strat podczas obróbki produktu). Wanym pierwiastkiem bdcym gównym skadnikiem biaka jest azot, którego zawarto w bulwach wynosia rednio 0,26 mg˜100g-1, co daje okoo 1,63% biaka. Pozostae badane mineray: fosfor i magnez
po spoyciu 100g ziemniaków pokrywaj dzienne zapotrzebowanie na te skadniki odpowiednio w ok. 8 i 7%. Wap w ziemniakach z upraw ekologicznych wystpi w ladowych ilociach – 11 mg˜100g-1 w. masy. Przecitna zawarto elaza, miedzi, manganu, cynku i boru wynosia rednio: 0,97, 0,095, 0,15, 0,26 i 0,10 mg˜100g-1, co pokrywa zapotrzebowanie odpowiednio w 12, 11, 8-6, 3-2, 10-5% na dzie. Analiza regresji i korelacji wykazay wysok zaleno pomidzy niektórymi
biopierwiastkami wystpujcymi w bulwach ziemniaka wyraon wspóczynnikiem korelacji Pearsona wynoszcym dla P i
K = 0,74; P i Cu =0,75; K i Fe = 0,43; K i Cu = 0,50 i Fe i Mn =0,86.
Sowa kluczowe: ziemniaki; bulwy; skadniki mineralne; warto odywcza; uprawa ekologiczna; badania polowe
jako budulec lub czynnik regulujcy procesy yciowe [23].
Skadnikami mineralnymi organizmów rolinnych i zwierzcych nazywa si te skadniki, które po spaleniu pozostaj
w postaci popiou. Aby organizm czowieka móg prawidowo funkcjonowa, musi otrzyma z zewntrz wszystkie
niezbdne skadniki odywcze, w tym skadniki mineralne.
Podobnie jak witaminy musz by one dostarczone z poywieniem. Skadniki mineralne w rolinach peni funkcje
strukturalne i fizjologiczne [10]. Dostarczanie ich do roliny stymulowane jest przez dobre uwilgotnienie gleby przyczyniajce si do prawidowego przebiegu procesów mineralizacji i humifikacji [13] oraz biopreparaty mikrobiolo-
1. Wstp
Rolnictwo ekologiczne rozwija si szybko z potencjaem produkcji ywnoci oraz w zmniejszeniu szkód dla
rodowiska powodowanych przez praktyki rolnicze. Konsumenci s coraz czciej skonni zapaci wysz cen za
ywno ekologiczn, dlatego potrzebna jest obiektywna
ocena, jakoci bulw ziemniaków pod wzgldem ich skadu
chemicznego. O wartoci ywieniowej bulw ziemniaka
oprócz biaka, wglowodanów i witamin decyduje równie
zawarto skadników mineralnych, które po strawieniu
i wchoniciu do krwi wykorzystywane s przez organizm
A. Wierzbicka
188
„Journal of Research and Applications in Agricultural Engineering” 2012, Vol. 57(4)
giczne (zwane te „uyniaczami”), poprawiajce jej yzno, plonowanie i skad chemiczny bulw [21]. Kilku autorów wykazao, du aktywno mikrobiologiczn gleb
w warunkach produkcji ekologicznej [6, 7, 12] i wpyw
kwanego odczynu gleby pHKCL < 5,5 [2, 18, 19] na zwikszenie dostpnoci w niej cynku, manganu, miedzi i elaza.
redni z omiu odmian i czterech kombinacji (liczebno
prób, n = 80). Oceniano makroelementy (azot, fosfor, potas,
magnez, wap) i mikroelementy (mied, elazo, manganu,
cynk, bor). Pierwszym czynnikiem byo nawadnianie za
pomoc linii kroplujcych, które polegao na zadawaniu
dawek wody w zalenoci od wilgotnoci gleby. Nawadnianie sterowane byo programem komputerowym (DSS),
ograniczajcym straty wody spowodowane odpywem jej
poza zasig systemu korzeniowego. Drugim czynnikiem
byo zastosowanie biopreparatu (EM-Farming), poprawiajcego yzno gleby. W skad biopreparatu wchodziy
bakterie kwasu mlekowego, promieniowce, drode i grzyby fermentujce, dziki którym niedostpne formy skadników przeksztacane byy w formy przyswajalne. Zawarto
makro- i mikroelementów oraz korelacj pierwiastków
oceniono na podstawie zawartoci pierwiastków w suchej
masie (ze wzgldu na wiksz dostpno wyników w literaturze). Ocen wartoci odywczej pierwiastków przedstawiono na podstawie zawartoci wyraonej w mg˜100g-1
wieej masy. Zawarto biaka w wieej masie obliczono
stosujc przelicznik 6,25 do azotu ogóem. Analiz porównawcz badanych skadników wykonano za pomoc regresji liniowej wielokrotnej i korelacji w programie statystycznym ANOVA.
2. Cel bada
Celem bada bya ocena zawartoci i wartoci ywieniowej wybranych skadników mineralnych (azotu, fosforu,
potasu, magnezu, wapnia, miedzi, elaza, manganu, cynku
i boru) w bulwach ziemniaka uprawianego w systemie ekologicznym. Ponadto zbadano wzajemne zalenoci zawartoci pomidzy makro i mikroelementami.
3. Metodyka bada
Materia do bada stanowiy bulwy ziemniaka z uprawy
na glebie lekkiej (mazowieckie) pola dowiadczalnego Oddziau w Jadwisinie, Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Rolin – Pastwowego Instytutu Badawczego w latach 20082010 (woj. mazowieckie). Analiz skadu chemicznego
wykonano w akredytowanym laboratorium Stacji Chemiczno-Rolniczej w Warszawie, w cigu 2-3 tygodni po zbiorze
ziemniaków. Technologia uprawy ziemniaków prowadzona
bya wedug zasad obowizujcych w rolnictwie ekologicznym. W dowiadczeniu stosowano obornik – 25 t˜ha-1,
zmianowanie 5-polowe: ziemniaki, owies, ubin óty, yto
i faceli oraz roliny midzyplonowe na przyoranie: peluszk, gorczyc bia i seradel. Wartoci pierwiastków s
4. Wyniki bada i dyskusja
Zawarto badanych makro- i mikroelementów oraz ich
warto odywcz przedstawiono w tab. 1, a interakcj pomidzy pierwiastkami w tab. 2 i 3.
Tab. 1. Zawarto skadników mineralnych w bulwach ziemniaka z produkcji ekologicznej (zawarto w suchej i wieej masie)
Table 1. Content of mineral elements in potato tubers of the ecological production (content in dry and fresh matter)
Zakres w suchej masie
Range in dry matter
8,0-17,0
13,1-25,9
1,8-3,9
0,8-1,3
0,5
3,0-6,2
7,2-16,9
26,9-81,4
3,7-11,0
3,1-11,9
(g˜kg-1)
Azot
Potas
Fosfor
Magnez
Wap
Mied
Cynk
elazo
Mangan
Bor
(mg˜kg-1)
Mikroelementy Makroelementy
Skadnik
Component
rednia
Mean
(mg·100g-1
w.m./f.m.)
0,26
410
57
23
11
0,095
0,26
0,97
0,15
0,10
Zakres
Range
(mg·100g-1
w.m./f.m.)
0,17-0,38
280-580
19-74
16-28
9-13
0,062-0,13
0,15-0,39
0,65-1,49
0,09-0,21
0,06-0,25
1
Zalecane normy
dietetyczne/dzie
Dietary reference intake/day
3500 (mg)
700 (mg)
300-400 (mg)3
1100 (mg)
900 (g)
8-11 (mg)
8 (mg)
1,8-2,3 (mg)
1-2 (mg)
Procent realizacji2
Per cent
of realization
12
8
6-7
1
11
3-2
12
8-6
10-5
1
wedug zalece Akademii Nauki ywnoci i ywienia w USA [30] / 1by National Academy of Sciences, Food and Nutrition Board, USA
[30]; 2 bez uwzgldnienia strat podczas obróbki / 2 without taking into account losses during processing; 3dolna warto dla kobiet, górna
dla mczyzn / 3lower value for women, top - men
Tab. 2. Standaryzowane wspóczynniki regresji wielokrotnej (powyej 0,4) dotyczce wzajemnych oddziaywa pierwiastków w bulwach ziemniaka (n=80)
Table 2. Standardized multiple regression coefficients (above 0,4) for the interaction of elements in potato tubers (n = 80)
Zmienna
/Variable
P
K
Mg
Fe
Cu
Zn
Mn
B
A. Wierzbicka
P
0,753
0,539
K
0,773
0,435
Mg
-
Pierwiastki /Elements
Fe
Cu
0,505
0,767
0,416
-0,517
0,485
0,810
Zn
Mn
B
0,815
0,568
-
189
„Journal of Research and Applications in Agricultural Engineering” 2012, Vol. 57(4)
Tab. 3. Statystyczna ocena istotnych interakcji midzy makro i mikroelementami w bulwach ziemniaka (n = 80)
Table 3. Statistical evaluation of significant interactions between macro-and microelements in potato tubers(n = 80)
Zmienna
Jednostka
rednia
Odch.
Równanie regresji
Poziom
R3
Variable
Unit
Mean
std.1
Regression equation
istotnoci2
P
2,80
0,45
g·kg-1
<.0001
0,740
P = 0,4422+0,1213K
K
19,6
2,70
-1
2,80
0,45
P
g·kg
<.0001
0,750
P = 0,8224+0,4417Cu
4,52
0,76
Cu
mg·kg-1
-1
K
g·kg
19,6
2,70
<.0001
0,428
K = 15,4396+0,0890Fe
Fe
mg·kg-1
46,94
13,18
-1
19,6
2,70
K
g·kg
0,0035
0,504
K = 11,4311+1,8110Cu
4,52
0,76
Cu
mg·kg-1
Fe
46,94
13,18
mg·kg-1
<.0001
0,864
Fe = 1,1461+6,2747Mn
Mn
7,30
1,81
1
2
3
3
standard deviation, significance level, wspóczynnik korelacji Pearsona /Pearson's correlation coefficient
midorach z upraw ekologicznych, a mniejsz w ziemniakach i papryce. Jest to spowodowane wieloma czynnikami
takimi jak: waciwoci gleby, nawoenie, rodzaje i odmiany upraw, które mog prowadzi do nadmiaru lub niedoboru tego skadnika. Wiksz zawarto potasu w uprawach
ekologicznych tumacz min. tym, e potas charakteryzuje
si du rozpuszczalnoci i w zwizku z tym jest pobierany w wikszych ilociach, ni wymagane do optymalnego
plonu, co prowadzi do wikszej koncentracji w tkankach
rolinnych i bulwach. W badaniach gleby Jadwisina po
5-letnim okresie prowadzenia dowiadczenia ekologicznego nie stwierdzono istotnych zmian w zmniejszaniu si zawartoci potasu w glebie [22].
Wanym pierwiastkiem decydujcym o wartoci przetwórczej ziemniaka jest fosfor, którego zawarto w bulwach wynosia rednio 57 mg˜100g-1, a wahaa si od 19 do
74 mg w.m. Po wapniu fosfor jest mineraem wystpujcym w najwikszym steniu w organizmie czowieka [30].
Z 0,7 kg fosforu u dorosej osoby okoo 85% znajduje si w
kociach. Przy zalecanej normie fosforu 700 mg na dzie
[30], 100 g ziemniaków z upraw ekologicznych pokrywa
zapotrzebowanie czowieka na ten skadnik w 8%. W badanych bulwach zawarto fosforu ksztatowaa si na poziomie zblionym do danych literaturowych [20, 28], w których autorzy nie zaobserwowali wpywu nawoenia
i ochrony rolin na zawarto tego skadnika w bulwach.
Niektórzy autorzy zagraniczni nie wykazali rónic w zawartoci P w zalenoci od systemu uprawy [7, 14]. Niektórzy za udowodnili wiksz zawarto fosforu w uprawach
ekologicznych [27], a niektórzy wiksz zawarto fosforu
w uprawach konwencjonalnych [24]. Wiksz lub tak sam zawarto P i K w bulwach z upraw ekologicznych, co
z konwencjonalnych mona tumaczy tym, e mikroorganizmy rozpuszczaj mineray w skale stopniowo i dostarczaj P i K dla wzrostu rolin, co udowodniono ju wczeniej [6, 12, 24, 27], a biece wyniki s tego potwierdzeniem.
4.1. Azot (N)
Wanym skadnikiem w ocenie skadu chemicznego
bulw ziemniaka jest azot, którego ilo jest zalena gównie
od nawozów organicznych i mineralnych. W badanych
próbach bulw z upraw ekologicznych zawarto azotu determinowana bya tylko i wycznie obornikiem, nawozami
zielonymi i mikroorganizmami glebowymi. W wieej masie zawarto tego pierwiastka wynosia rednio 0,26%, co
w przeliczeniu daje 1,63% biaka. Zawarto biaka ogóem
wahaa si granicach od 1,06 do 2,38%. Wyniki zawartoci
azotu ogóem w bulwach z upraw ekologicznych oscyluj
w zakresie 8,0-17,0 g˜kg-1 s.m. W dowiadczeniach nawozowych polskich i zagranicznych [4, 15, 16, 20, 25, 26]
wartoci rednie azotu byy o ok. 20-30% wiksze. Dzienne
zapotrzebowanie na biako u dorosego czowieka wynosi
1 gram na kilogram masy ciaa, np. gdy masa ciaa wynosi
68 kg naleaoby spoywa 68 g biaka dziennie (w tym
34 g pochodzenia zwierzcego i 34 g pochodzenia rolinnego) [30]. Biako ziemniaka jest cenne, pomimo e jego
zawarto w ziemniaku jest znikoma. O jakoci biaka decyduj zawarte w nim aminokwasy egzogenne, których
organizm nie moe syntetyzowa samodzielnie, wic musz
by dostarczane w poywieniu [11]. Z omiu aminokwasów
niezbdnych dla czowieka biako ziemniaka zawiera siedem: leucyn, lizyn, izoleucyn, fenyloalanin, treonin,
metionin i walin [1].
4.2. Potas i fosfor (K i P)
Z badanych makroelementów bulwy ziemniaka zawieray najwicej potasu (tab. 1). Potas ma due znaczenie
gdy odpowiedzialny jest za utrzymanie gospodarki wodno-elektrolitowej. Potas i wap w ziemniakach dziaaj zasadotwórczo, dlatego ziemniaki poleca si przy nadkwasocie oraz osobom jedzcym miso, które ma waciwoci
zakwaszajce [10, 11, 30]. Zawarto K w bulwach z upraw
ekologicznych wynosia rednio 410 mg˜100g-1 w.m. i wahaa si w granicach od 280 do 580 mg˜100g-1. Dzienna
norma tego pierwiastka wynosi 3500 mg [30]. Spoycie
100 gramów ziemniaków pokrywa dzienne zapotrzebowanie w K w ok. 12%. Zawarto potasu w bulwach z upraw
ekologicznych (13,1-25,9 g˜kg-1 s.m.) bya zbliona do zawartoci potasu w dowiadczeniach nawozowych [16, 17].
Badania hiszpaskich autorów [6, 24], którzy prowadzili
porównanie m.in. wartoci odywczej marchwi, ziemniaków, pomidorów i truskawek, pokazuj róne trendy w zawartoci potasu i fosforu w zalenoci od systemu uprawy.
Stwierdzili, oni wiksz zawarto potasu w marchwi i poA. Wierzbicka
4.3. Magnez i wap (Mg i Ca)
Zawarto magnezu w bulwach z upraw ekologicznych
miecia si w przedziale 16-28 mg˜100g-1, a wapnia nie
przekraczaa 13 mg˜100g-1 w. m. (tab. 1). Zawarto Mg
w prowadzonych badaniach w porównaniu do danych literaturowych dotyczcych systemów uprawy stosujcych
nawoenie i ochron rolin [15, 19, 28, 29] ksztatowaa si
na zblionym poziomie. Zapotrzebowanie na magnez wynosi od 300 mg/dzie dla kobiet do 400 mg/dzie dla mczyzn. Spoycie 100 g ziemniaków pokrywa dzienne zapo190
„Journal of Research and Applications in Agricultural Engineering” 2012, Vol. 57(4)
trzebowanie na ten skadnik od 6 do 7%. Zawarto wapnia
w bulwach z upraw ekologicznych wystpia w ladowych
ilociach.
4.6. Wzajemne oddziaywanie biopierwiastków w bulwach ziemniaków z upraw ekologicznych
Wyniki przeprowadzonej regresji liniowej wielokrotnej,
a nastpnie korelacj, wykazay interakcje pomidzy niektórymi makro- i mikroelementami wystpujcymi w bulwach
ziemniaka. O stopniu zalenoci informuj wartoci standaryzowanych wspóczynników regresji (tab. 2). Im wiksza
warto wspóczynników regresji tym wiksza zaleno
pierwiastków. Dla zalenoci okrelonych wspóczynnikiem regresji >0,5 wykonano analiz korelacji. Najmocniejsz korelacj pomidzy pierwiastkami obliczono dla
zawartoci elaza i manganu w bulwach. Zaleno t opisuje równanie regresji (tab. 3): Fe = 1,1461 + 6,2747 Mn
o wspóczynniku korelacji liniowej Pearsona r = 0,864.
Oznacza to, e jeeli zawarto Fe wzronie o 1 mg·kg-1
s.m. to zawarto Mn wzronie o 6,27 mg·kg-1 s. m. W organizmie czowieka istnieje odwrotna zaleno elaza do
manganu. Niedobór elaza powoduje podwyszenie poziomu manganu i odwrotnie [5]. Wspóczynnik korelacji liniowej Pearsona obliczony dla zalenoci midzy redni
zawartoci fosforu a zawartoci potasu wynosi r = 0,740.
Zaleno t opisuje równanie: P = 0,4422 + 0,1213 K. Dodatni redni wspóczynnik korelacji potwierdza zaleno
w nagromadzaniu wikszych iloci fosforu w bulwach wraz
ze zwikszaniem si zawartoci potasu (tab. 3). Analiza regresji liniowej wykazaa istnienie zalenoci midzy zawartoci fosforu i miedzi, która ksztatowaa si podobnie jak
zaleno fosforu od potasu. Wspóczynnik korelacji wynosi r = 0,750.
Zaleno t opisuje równanie: P = 0,8224 + 0,4417 Cu.
Udowodniono równie istotne korelacje pomidzy
zawartoci potasu, miedzi i elaza.
4.4. elazo i mangan (Fe i Mn)
Z badanych mikroelementów bulwy z upraw ekologicznych zawieray najwicej elaza (tab. 1). Systematyczne
spoywanie ziemniaków, przyczynia si do uzupenienia
niedoborów w ten skadnik. elazo wpywa na prawidowe
funkcjonowanie ukadu krwiotwórczego, uczestniczy
w syntezie hemoglobiny oraz w procesie utleniania i dostarczaniu tlenu do tkanek [3, 30]. Wchodzi w skad enzymów oksydazy cytochromowej, peroksydazy i katalazy [5].
Zawarto Fe w bulwach z upraw ekologicznych wynosia
rednio 0,97 mg˜100g-1 i wahaa si w granicach od 0,65 do
1,49 mg˜100g-1 w.m. Dzienna norma tego pierwiastka wynosi 8 mg [30]. Spoycie 100 gramów ziemniaków pokrywa dzienne zapotrzebowanie na elazo w ok. 12% dziennego zapotrzebowania. Oznaczone w niniejszej pracy poziomy elaza s zblione do poziomów literaturowych traktujcych o uprawach konwencjonalnych [17, 18]. Za prawidowy stosunek elaza do manganu w paszach przyjmuje
si 2,5:1 [18]. Jeeli jest wikszy, prawdopodobnie wystpuje niedobór manganu. W prowadzonych badaniach stosunek ten wynosi 6,5:1, co mogoby wskazywa na niedobór manganu. Mangan spenia bardzo wane funkcje w rolinie. Bierze udzia w procesie fotosyntezy, przemianach
zwizków azotowych w rolinie oraz w biosyntezie witaminy C [5]. Wpywa na pobieranie fosforu i elaza z gleby.
Niedobór manganu w ziemniaku znacznie opónia rozwój
roliny. U czowieka jest on odpowiedzialny za przyswajanie witamin, tworzenie i reprodukcj tkanki cznej i koci,
metabolizm wglowodanów, lipidów i prawidow prac
mózgu [30]. Zawarto Mn w bulwach z upraw ekologicznych wynosia rednio 0,15 mg˜100g-1 w.m., co przy zapotrzebowaniu 1,8-2,3 na 100 gramów bulw realizuje zaopatrzenie w ten skadnik w zakresie 7-8%.
5. Podsumowanie i wnioski
Uzyskane wyniki bada pozwalaj stwierdzi, e bulwy
z produkcji ekologicznej odznaczay si korzystn zawartoci potasu, fosforu, elaza i miedzi. Wanym pierwiastkiem bdcym gównym skadnikiem biaka jest azot, którego zawarto w bulwach wynosia rednio 0,26 mg˜100g-1,
co daje okoo 1,63% biaka. Wap w ziemniakach z upraw
ekologicznych wystpi w ladowych ilociach –
11 mg˜100g-1 wieej masy.
1. Spoycie 100 g ziemniaków pozwala na realizacj normy dziennej na K, Fe i Cu odpowiednio w 12, 12 i 11%,
natomiast fosfor i magnez po spoyciu 100 g ziemniaków
pokrywaj dzienne zapotrzebowanie na te skadniki odpowiednio w ok. 8 i 7%.
2. rednia zawarto manganu, cynku i boru wynosia:
0,15, 0,26 i 0,10 mg˜100g-1 wieej masy, co pokrywa zapotrzebowanie dzienne na te pierwiastki odpowiednio
w 8-6, 3-2, 10-5%.
3. Analiza regresji i korelacji wykazay wysok zaleno
pomidzy niektórymi pierwiastkami wystpujcymi w bulwach ziemniaka wyraon wspóczynnikiem korelacji Pearsona. Najmocniejsz korelacj pomidzy pierwiastkami obliczono dla zawartoci elaza i manganu. Zaleno t opisuje równanie regresji: Fe = 1,1461 + 6,2747 Mn o wspóczynniku korelacji liniowej Pearsona r = 0,864.
4. Najwiksz korelacj stwierdzono w zalenociach zawartoci: P i K, P i Cu, K i Fe, K i Cu. Wspóczynniki korelacji Pearsona wynosiy r = 0,740 dla P i K; r = 0,750 dla
P i Cu; r = 0,750 dla K i Fe = 0,428; r oraz dla K i Cu = 0,504.
4.5. Mied, cynk i bor (Cu, Zn i B)
W niewielkich ilociach w bulwach ziemniaka obecne
s: mied (Cu), cynk (Zn) i bor (B). Rozporzdzenie Komisji Europejskiej z dnia 19 grudnia 2006 r. ustalajce najwysze dopuszczalne poziomy niektórych zanieczyszcze
w rodkach spoywczych nie reguluje dopuszczalnych zawartoci miedzi i cynku. Limit zawartoci tych skadników
zosta okrelony w Instytucie Uprawy Nawoenia i Gleboznawstwa w Puawach [8]. Dopuszczalne zawartoci miedzi
to: 20 mg·kg-1 s.m.; cynku: 50-100 mg·kg-1 s.m. w ziarnie
pszenicy, ziemniakach i trawie. Zawarto Cu i Zn bya
znacznie poniej tych wartoci. W w. masie zawarto Cu
w bulwach z upraw ekologicznych wynosia rednio 0,095
mg˜100g-1 w. m. i wahaa si w granicach od 0,062 do
1,49 mg˜100g-1, co dawao 11% realizacji normy na ten
pierwiastek. Zawarto Zn natomiast wynosia rednio
0,26 mg˜100g-1 w.m. Przy zalecanej normie Zn, 8-11 mg
na dzie, 100 g ziemniaków z upraw ekologicznych pokrywa zapotrzebowanie czowieka na ten skadnik w zaledwie
2-3%. Na podstawie danych literaturowych [2, 9] mona
stwierdzi, e bulwy z upraw ekologicznych zawieraj niewiele cynku i miedzi. Zawarto boru w bulwach wynosia
rednio 0,10 mg˜100g-1 w.m., co dawao rednio 7% normy zapotrzebowania.
A. Wierzbicka
191
„Journal of Research and Applications in Agricultural Engineering” 2012, Vol. 57(4)
O3 and CO2 exposure on potato (Solanum tuberosum L. cv.
Bintje) tuber macronutrients (N, P, K, Mg, Ca). Agric. Ecosyst.
Environ., 2007, 118, 55-64.
[16] Paza A.: Skad chemiczny bulw ziemniaka jadalnego w warunkach zrónicowanego nawoenia organicznego. Ann. UMCS,
Sec. E., 2004, 59(3), 1327-1334.
[17] Proba-Biaczyk U., Mydlarski M.: Wpyw warunków siedliska
i waciwoci odmian na zawarto pierwiastków ladowych
w bulwach ziemniaka. Biul. IHAR 2000, 213, 45-53.
[18] Rogó A.: Zawarto pierwiastków ladowych w glebach i wybranych rolinach okopowych. Cz. II. Zawarto manganu i elaza. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol., 2009, 541/2, 365-373.
[19] Rogó A. Trbczyska K.: Zawarto pierwiastków ladowych
w glebach i wybranych rolinach okopowych. Zawarto miedzi
i cynku. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol., 2009, 541/2, 353-363.
[20] Róyo K., Pays E.: Wpyw nawoenia i warunków glebowych
na skad chemiczny bulw ziemniaka oraz ich stan zdrowotny.
Zesz. Probl. Post. Nauk Rol., 2006, 511, s. 279-286.
[21] Trawczyski T., Bogdanowicz P.: Wykorzystanie uyniacza
glebowego w aspekcie ekologicznej uprawy ziemniaka. J. Res.
Appl. Agric. Engng., 2007, 52(4), 94-97.
[22] Trawczyski T.: Ocena zmian waciwoci chemicznych gleby
lekkiej w ekologicznym systemie uprawy rolin z nawadnianiem.
J. Res. Appl. Agric. Engng, 2011, 56(4), 171-177.
[23] Ustawa o bezpieczestwie ywnoci i ywienia. Dz. U. 2009, 98,
poz. 817.
[24] Warman P.R.: Soil fertility, yield a nutrient contents of vegetable
crops after 12 years of compost or fertilizer amendments. Biol.
Agric. Hortic., 2005, 23, 85–9.
[25] Wierzbicka A.: Zmienno wybranych cech jakoci bulw wczesnych odmian ziemniaka w zalenoci od nawoenia azotem i terminu zbioru. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol., 2006, 511, 175-187.
[26] Wierzbicka A., Mazurczyk W., Wroniak J.: Wpyw nawoenia
azotem i terminu zbioru na plon i wybrane cechy jakoci bulw
wczesnych odmian ziemniaka. Zesz. Probl. Post. Nauk Roln.,
2008, 530, 207-216.
[27] Wszelaki A.L., Delwiche J.F., Walker S.D., Liggett R.E.,
Scheerens J.C., Kleinhenz M.D.: Sensory quality and mineral
and glycoalkaloid concentrations in organically and conventionally grown redskin potatoes (Solanum tuberosum). J. Sci. Food
Agric., 2005, 85, 720–726.
[28] Zarzecka K., Gugaa B.: Content and uptake of phosphorus and
calcium with the yield of potato tubers. J. Elementol., 2010,
15(1), 385-392.
[29] Zarzecka K., Gugaa B., Zadroniak B.: Impact of insecticides on
Magnesium and Calcium contents in potato tubers. J. Elementol.,
2009, 14(1), 189-195.
[30] zdrowezywienie.w.interia.pl/mineraly.html
6. Bibliografia
[1] Ahmed E. Elfaki, Afaf. M. Abbsher: Nutritional situation of potato subjected to Sudanese cooking methods. J. Appl. Sci. Res.,
2010, 6(8), 980-924.
[2] Bednarek W., Tkaczyk P., Dresler S.: Zawarto metali cikich,
jako kryterium oceny jakoci bulw ziemniaka. Ann. UMCS, Sec.
E, 2006, 61, 121-131.
[3] Boniarz J., Zareba S., Rahnama M.: elazo i Mangan w wybranych zioach i herbatach zioowo-owocowych. RPZHAW, 2005,
T. 56 (2), 179-188.
[4] Gianquinto G., Bona S.: The significance of trends in concentrations of total nitrogen and nitrogenous compounds. In: Management of nitrogen and water in potato production. Haverkort a..
MacKerron (eds). Wageningen Pers, Wageningen, 2000, 35-54.
[5] Jdrzejczak R.: elazo i mangan w ywnoci. Rocz. Past. Zak.
Hig., 2004, 55 (supplement), 13-20.
[6] Hargreaves J.C., Adl M.S., Warman P.R., Rupasinghe H.P.V.:
The effects of organic and conventional nutrient amendments on
strawberry cultivation: fruit yield and quality. J. Sci. Food Agric.
2008, 88, 2669–2675.
[7] Herencia J.F., García-Galavís P.A., Ruiz Dorado J.A., Maqueda
C.: Comparison of nutritional quality of the crops grown in an
organic and conventional fertilized soil. Scientia Horticulturae,
2011, 129, 882-888.
[8] Kabata-Pendias A., Motowiecka-Trelak T., Piotrowska M., Terelak H., Witek T.: Ocena stopnia zanieczyszczenia gleb i rolin
metalami cikimi i siark - ramowe wytyczne dla rolnictwa.
Wyd. IUNG. 1993, 1-20.
[9] Kaniuczak J., Hajduk E., Waniewski S.: Wpyw wapnowania i
nawoenia mineralnego na zawarto manganu i cynku w bulwach ziemniaków i zielonej masie sonecznika pastewnego
uprawianych na glebie lessowej. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol.,
2009, 541, 199-206.
[10] Leszczyski W.: Ziemniak jako produkt spoywczy. Post. Nauk
Rol., 1994, 1, s. 15-29.
[11] Mazurczyk W., Lis B.: Skad chemiczny a warto odywcza
ziemniaka. Poradnik producentów ziemniaka, 2000, 89-92.
[12] Melero S., Madejón E., Herencia J.F., Ruiz J.C.: Long-term
study of properties of a xerofluvent of the Guadalquivir River
Valley under organic fertilization. Agron. J., 2008, 100, 611–617.
[13] Nowacki W.: Nawadnianie plantacji ziemniaka w rónych systemach produkcji. Wyd. IHAR-PIB. 2010, 56 ss.
[14] Phillips, S.B., Mullins, G.L., Donohue, S.J.: Changes in snap
bean yield, nutrient composition, and soil chemical characteristics when using broiler litter as fertilizer source. J. Plant Nutr.,
2002, 25 (8), 1607–1620.
[15] Piikki K., Vorne V., Ojanperä K., Pleijel H.: Impact of elevated
A. Wierzbicka
192
„Journal of Research and Applications in Agricultural Engineering” 2012, Vol. 57(4)