(1940-2010) Professor Jerzy Orłowski (1940-2010)

WSPOMNIENIE
Prof. zw. dr hab. nauk farmaceutycznych
Jerzy Orłowski (1940-2010)
Professor Jerzy Orłowski (1940-2010) - in memoriam
„Umarłych wieczność dotąd trwa, dokąd pamięcią im się płaci” – Wisława Szymborska
Prof. zw. dr hab. nauk farmaceutycznych
Jerzy Orłowski
Adres do korespondencji:
Prof. dr hab. Barbara Zielińska-Psuja
Katedra i Zakład Toksykologii UMP
Wiceprzewodnicząca Zarządu Głównego
Polskiego Towarzystwa Toksykologicznego
Przegląd Lekarski 2013 / 70 / 8
Minęły już 3 lata od chwili, w której po
raz ostatni prof. Jerzy Orłowski aktywnie
uczestniczył w działalności Polskiego Towarzystwa Toksykologicznego. W dniach
27-28 maja 2010 Oddział Poznański zorganizował już IX Konferencję Naukową
„Interakcje ksenobiotyków”. Konferencje
te były „ukochanym dzieckiem” Profesora i
zostały zapoczątkowane w 1985 roku, jako
„Interakcje w zatruciach”, przemianowane
następnie na „Interakcje ksenobiotyków”.
Od początku Profesor Jerzy Orłowski
przewodniczył Komitetowi Organizacyjnemu tych konferencji, które przez wiele lat
gromadziły w Poznaniu grono znakomitych
toksykologów z całego kraju. Konferencje
te były płaszczyzną wymiany nie tylko osiągnięć naukowych, ale również wspaniałych
spotkań towarzyskich, zawiązywanych
przyjaźni, które procentowały w przyszłej
pracy naukowej. Na tej ostatniej Konferencji,
w uznaniu zasług dla rozwoju Polskiego
Towarzystwa Toksykologicznego, nadano
Profesorowi Godność Członka Honorowego.
Było to wielkim wyróżnieniem dla naszego
środowiska. Cieszyliśmy się, że już za trzy
lata spotkamy się na jubileuszowej X Konferencji. Niestety w dniu 21 listopada 2010
roku śmierć zabrała Profesora, pozostawiając w naszych sercach smutek i żal. Urna
z prochami Profesora spoczęła w dniu 29
listopada 2010 na Cmentarzu Junikowskim
w Poznaniu.
Wraz ze śmiercią Profesora skończyła
się tradycja organizowania tych konferencji
jako samodzielnych. Oddział Poznański
Polskiego Towarzystwa Toksykologicznego
włączył się w organizację VI Ogólnopolskiego Zjazdu Naukowego Toksykologów
Klinicznych, który odbędzie się w dniach 1922 września w Będlewie koło Poznania. W
ramach Zjazdu została przewidziana sesja
poświęcona interakcjom ksenobiotyków, a
przede wszystkim pamięci Profesora, stąd
też czujemy potrzebę przybliżenia Sylwetki
naszego niedoścignionego mistrza, przyjaciela, człowieka o wielkim sercu, umyśle
i odwadze.
Prof. dr hab. n. farm. Jerzy Orłowski
urodził się 25.04.1940 r. w Konopkówce
woj. tarnopolskie. Po ukończeniu szkoły
podstawowej i liceum ogólnokształcącego
w Głubczycach w 1960 r. rozpoczął studia
na Wydziale Farmaceutycznym Akademii
Medycznej w Poznaniu. Dyplom magistra
farmacji uzyskał w roku 1965 r. W tym samym roku podjął pracę w Zakładzie Chemii
Toksykologicznej i Sądowej na stanowisku
asystenta, a następnie starszego asystenta
(1967-1973 r.). W 1972 roku obronił prace
doktorską, w 1984 roku otrzymał stopień
doktora habilitowanego, a w 1997 roku otrzymał tytuł profesora nauk farmaceutycznych.
W 1981 r. uzyskał specjalizację I° stopnia z
zakresu analityki klinicznej.
Całe życie naukowe Profesora było
związane, początkowo z Zakładem Chemii
Toksykologicznej i Sądowej, a następnie po
reorganizacji z Katedrą i Zakładem Toksykologii macierzystej Uczelni, w którym przeszedł wszystkie stopnie kariery naukowej.
Dorobek naukowy profesora Jerzego
Orłowskiego obejmuje 251 pozycji, w tym:
79 prac oryginalnych, 112 prac prezentowanych na zjazdach i konferencjach naukowych, 58 prac wykonanych dla potrzeb
gospodarki narodowej, nieopublikowanych z
uwagi na zastrzeżenia zleceniodawców oraz
3 dokumentacje wykonane na zamówienie
Komisji ds. Aktualizacji Wykazu NDS.
Tematyka badawcza realizowana przez
prof. Jerzego Orłowskiego ewaluowała w
trakcie rozwoju naukowego. Początkowo
prace dotyczyły rozdziału i oznaczania ilościowego ampułkowanych soli alkaloidów
jedno- i dwuskładnikowych na bibule zaimpregnowanej kationitem fenolosulfonowym.
Następnie, zagadnień z zakresu analizy toksykologicznej materiału biologicznego i ich
wykorzystania do oceny stopnia narażenia w
warunkach przemysłowych oraz określania
toksyczności rozpuszczalników, a także innych substancji chemicznych mających zastosowanie w przemyśle i życiu codziennym.
W ramach tych badań prof. Jerzy Orłowski
współuczestniczył w zaprojektowaniu 3 komór toksykologicznych, które posłużyły do
prowadzenia ekspozycji zwierząt oraz ludzi
w warunkach kontrolowanych.
Uzyskane wyniki pozwoliły na opracowanie wariantów testów toksykologicznych,
umożliwiających ocenę stopnia narażenia
pracowników na m-ksylen w warunkach
przemysłowych.
Inną tematyką były zagadnienia dotyczące
wpływu eteru 3-tio-2-hydroksypropylowego
dekstranu (eTHD) na wydalanie rtęci z moczem i kałem u szczura.
Szerokie wykorzystywanie szczurów
w badaniach toksykologicznych skłoniło
Profesora do podjęcia badań zmierzających
do ustalenia poziomów fizjologicznych wybranych parametrów biochemicznych oraz
określenia optymalnego czasu i warunków
przechowywania pobranego materiału
biologicznego w aspekcie ich wpływu na
wyniki oznaczeń.
Wiele prac realizowanych przez Profe-
701
sora dotyczyło oceny toksyczności ostrej,
podostrej i współczynników kumulacji klejów i rozpuszczalników oraz halonów 1211
i 2402, a także środków do impregnacji
drewna, tworzyw sztucznych i innych materiałów lignocelulozowych. W badaniach
dotyczących lotnych składników lakierów
poliuretanowych jedno- i dwuskładnikowych
oraz preparatu Karochron ML, wyznaczono
kinetyki emisji rozpuszczalników oraz ich
półokresy emisji.
Innym tematem badań Profesora były
zagadnienia dotyczące metabolizmu pochodnych fenolu, występujących w rafinowanym dymie wędzarniczym (BRDW). Badania
te obejmowały m.in. opracowanie metod izolacji i oznaczania badanych fenoli w moczu i
krwi, wchłaniania i eliminacji tych związków
z krwi, ich toksyczności oraz metabolizmu.
Uzyskane wyniki zostały przedstawione w
rozprawie habilitacyjnej.
Po uzyskaniu stopnia doktora habilitowanego Profesor podjął badania nad wzajemnym oddziaływaniem ksenobiotyków,
w tym rozpuszczalników (benzen, toluen,
ksylen, trichloroetylen), leków (kwas acetylosalicylowy, paracetamol, trimetoprim) oraz
wybranych związków fenolowych na ich metabolizm. Ponadto w pracach tych oceniano
wpływ łącznego działania ksenobiotyków na
wybrane parametry biochemiczne, poziomy
układów biorących udział w biotransformacji
(układ cytochromu P450 oraz izoenzymy
CYP) oraz narządy wewnętrzne (badania
histologiczne). Szereg prac zostało wykonanych we współpracy z II Katedrą i Zakładem
Histologii i Embriologii Śląskiej Akademii
Medycznej w Katowicach.
Odrębną kategorią aktywności naukowej Profesora było współuczestnictwo w
badaniach toksykologicznych wykonanych
na zlecenie przemysłu względnie instytutów
naukowych oraz spółdzielni mieszkaniowych (58 prac). Większość tych prac do-
tyczyła badań toksykometrycznych, które
były realizowane przez interdyscyplinarne
zespoły badawcze.
Wielką pasją Profesora była również
działalność dydaktyczna. Należał do grona
wymagających nauczycieli akademickich.
Konsekwentnie wpajał i egzekwował wiedzę
toksykologiczną. Wypromował 44 magistrów
farmacji oraz 4 doktorów.
Z wielkim zaangażowaniem prowadził
zajęcia dydaktyczne, w tym wykłady, ćwiczenia, seminaria, fakultety z toksykologii dla
studentów Wydziałów: Farmaceutycznego,
Lekarskiego II i Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego
w Poznaniu, studentów Wydziału Chemii
Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, a
także Wyższej Szkoły Pedagogiki i Administracji w Poznaniu.
Od początku działalności zawodowej
był związany z towarzystwami naukowymi,
w tym: Polskim Towarzystwem Nauk o
Zdrowiu, Polskim Towarzystwem Farmaceutycznym, Poznańskim Towarzystwem
Przyjaciół Nauk oraz Komisją Farmaceutyczną Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Niemniej jego główna działalność
była związana z Polskim Towarzystwem
Toksykologicznym, w którym pełnił szereg
funkcji, w tym czterokrotnie przewodniczącego Oddziału Poznańskiego oraz członka
Prezydium Zarządu Głównego i Sądu Koleżeńskiego.
Był członkiem wielu komitetów naukowych konferencji i zjazdów, ogólnopolskich i międzynarodowych. Pełnił
szereg zaszczytnych funkcji, reprezentując
środowisko polskich toksykologów, m.in.
eksperta Komisji Toksykologicznej Rady
Sanitarno-Epidemiologicznej przy Głównym
Inspektorze Sanitarnym, członka Komisji
Analizy Toksykologicznej PAN, eksperta
Polskiego Towarzystwa Toksykologicznego, członka Komitetu Redakcyjnego Acta
Poloniae Toxicologica, członka Zespołu
Ekspertów d/s Czynników Chemicznych
Międzyresortowej Komisji d/s Aktualizacji
Wykazu Najwyższych Dopuszczalnych
Stężeń i Natężeń Czynników Szkodliwych
w środowisku pracy.
Należał do osób wyjątkowo zaangażowanych w działalność macierzystej Uczelni, Wydziału Farmaceutycznego, a także
Katedry i Zakładu Toksykologii. Nie sposób
wymienić wszystkich funkcji Profesora, stad
tylko kilka najważniejszych. Był członkiem
Senatu Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu (UMP),
Kolegium Rektorskiego oraz Kolegium
Dziekańskiego Wydziału Farmaceutycznego, Komisji Dyscyplinarnej dla Nauczycieli
Akademickich, społecznym inspektorem
pracy w UMP oraz przewodniczącym Związku Zawodowego Pracowników UMP.
Za działalność naukową, dydaktyczną i
organizacyjną prof. dr hab. Jerzy Orłowski
został uhonorowany wieloma nagrodami i
medalami, w tym: Złotym Krzyżem Zasługi,
Odznaką „Za zasługi dla miasta Poznania”,
Odznaką Honorową „Za wzorową pracę w
służbie zdrowia”, nagrodą zespołową I° Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej w zakresie
osiągnięć dydaktycznych; indywidualną
nagrodą naukową III° Ministra Zdrowia i
Opieki Społecznej, nagrodą im. Władysława
Biegańskiego II° za wybitne osiągnięcia
dydaktyczno-wychowawcze; nagrodami
indywidualnymi Rektora Uniwersytetu
Medycznego w Poznaniu za osiągnięcia w
pracy naukowej oraz dydaktyczno-wychowawczej, a także za działalność i wyniki
badań służących praktycznym potrzebom
gospodarki narodowej; Medalem Jubileuszowym 25-lecia Polskiego Towarzystwa
Toksykologicznego, Medalem Jubileuszowym 90-lecia Wydziału Farmaceutycznego
Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu.
Prof. dr hab. Barbara Zielińska-Psuja
702
B. Zielińska-Psuja