Krajowa strategia komunikacji społecznej na rzecz sieci Natura

WERSJA DRUGA
Krajowa strategia komunikacji społecznej
na rzecz sieci Natura 2000 w Polsce
wraz z wytycznymi do jej wdroŜenia
Strategia została opracowana w ramach projektu bliźniaczego
Polska – Królestwo Wielkiej Brytanii – Królestwo Niderlandów nr
PL2004/IB/EN/03: „Opracowanie planów renaturalizacji siedlisk
przyrodniczych i siedlisk gatunków na obszarach Natura 2000 oraz
planów zarządzania dla wybranych gatunków objętych Dyrektywą
Ptasią i Dyrektywą Siedliskową” przez Gwen van Boven (SPAN
CONSULT) i Michała Miazgę (REC).
1
WERSJA DRUGA
SPIS TREŚCI:
Wstęp
1.1. Rola niniejszego dokumentu
1.2. Definicja: Czym jest komunikacja?
Część A: Analiza
2. Analiza sytuacji komunikacyjnej
2.1. Źródła informacji
2.2. Podstawowe informacje dotyczące komunikacji
3. Ankieta: główne ustalenia.
4. Szanse i ograniczenia komunikacji
5. Grupy interesu
Część B: Strategia
6. Zagadnienia kluczowe
7. Cel ogólny
8. Szczegółowe cele komunikacyjne
9. 9. Docelowi uŜytkownicy strategii
10. Treści komunikacyjne
11.Zalecane działania
Część C: Wytyczne do wdraŜania
12. Warunki wstępne skutecznej komunikacji
13. Planowanie i budŜet
14. WdroŜenie niniejszej strategii: zamierzenia, a rzeczywistość
15. Monitoring i ocena
16. Wytyczne do wdraŜania strategii
17. Literatura uzupełniająca
Załączniki
Załącznik 1: Wytyczne do wdraŜania strategii
Załącznik 2: Natura 2000 z perspektywy wojewódzkich konserwatorów przyrody
Załącznik 3: Streszczenie następnego projektu bliźniaczego
Załącznik 4: Przykłady z Polski
Załącznik 5: Przykłady z Holandii
Załącznik 6: Przykłady z Wielkiej Brytanii
Załącznik 7: Raport ze spotkań grup fokusowych
Załącznik 8: Raport z wyników ankiety
2
3
4
5
5
5
5
8
10
11
14
14
14
15
16
16
19
35
35
35
36
36
37
38
40
41
44
46
48
51
53
55
59
2
WERSJA DRUGA
Wstęp
Natura 2000 to europejska sieć obszarów chroniących siedliska oraz rośliny i zwierzęta, która
jest tworzoną dla ludzi, przez ludzi i wspólnie z ludźmi. Cechą odróŜniającą ten system od
innych, bardziej tradycyjnych, sposobów ochrony przyrody jest stawianie interesu
społecznego w centrum zainteresowania. Ten sam czynnik sprawia, Ŝe proces tworzenia sieci
Natura 2000 stanowi złoŜone wyzwanie obejmujące wiele aspektów Ŝycia społecznego i
gospodarczego.
Polska ma długą tradycję ochrony przyrody i dysponuje systemem obszarów chronionych, w
którego skład wchodzą 23 parki narodowe, ponad 120 parków krajobrazowych, wiele
rezerwatów przyrody i innych form ochrony. Określenie miejsca Natury 2000 w ramach tego
systemu wymaga szerokiego wykorzystania istniejącej juŜ wiedzy i doświadczenia.
Wszystkie państwa członkowskie Unii Europejskiej napotykają na większe lub mniejsze
problemy związane z wdraŜaniem sieci Natura 2000. Polska nie jest tu wyjątkiem. System
Natura 2000 w dalszym ciągu jest nowością i wymaga nowego podejścia do planowania,
wdraŜania i monitorowania działań, zachowując jednocześnie spójność z istniejącym
systemem ochrony przyrody. Istotnym czynnikiem wyróŜniającym system Natura 2000 jest
bardziej interaktywny sposób zarządzania pozwalający na efektywne łączenie ochrony
przyrody z poszanowaniem praw poszczególnych ludzi i całych społeczności.
Zgodnie z Traktatem z Maastricht we wszystkich obszarach polityki, w tym w ochronie
przyrody, niezbędne jest włączanie wszystkich zainteresowanych w dialog związany z
realizacją danej polityki. Takie interaktywne działania wymagają, aby ich uczestnicy mieli
moŜliwość podejmowania decyzji w oparciu o rzetelne informacje i aby posiadali dostęp do
narzędzi i mechanizmów słuŜących wzajemnej wymianie poglądów. Zarządzanie przepływem
informacji i komunikacja społeczna stanowi zatem klucz do sukcesu tych działań. Niniejsza
Strategia Komunikacyjna stanowi podstawę do realizacji takich działań komunikacyjnych
oraz zawiera wytyczne dla ich realizacji.
Niniejszy dokument opracowano w ramach projektu PL04/IB/EN03 „Opracowanie planów
renaturyzacji siedlisk przyrodniczych i siedlisk gatunków na obszarach Natura 2000 oraz
planów zarządzania dla wybranych gatunków objętych Dyrektywą Ptasią i Dyrektywą
Siedliskową” realizowanego w Ministerstwie Środowiska.
1.1. Rola niniejszego dokumentu
W niniejszym dokumencie przedstawiono strategię komunikacyjną: jej celem jest stworzenie
na poziomie krajowym ram dla realizacji działań komunikacyjnych na rzecz systemu Natura
2000. Dokument ten wskazuj warunki które naleŜy spełnić, aby wsparcie komunikacyjne dla
wdraŜania tego systemu było jak najbardziej skuteczne. Niniejszy dokument, świadomie nie
zawiera konkretnego planu działań. Plany takie są efektywne, jeśli mają bezpośredni związek
z planowaną polityką i są tworzone na odpowiednim szczeblu decyzyjnym. W związku z tym
zaleca się, aby instytucje szczebla krajowego i wojewódzkiego opracowały swoje plany
działań komunikacyjnych zaraz po przyjęciu harmonogramu wdraŜania systemu Natura 2000.
Niniejszy dokument zawiera takŜe wytyczne i zalecenia dotyczące wypracowania strategii
komunikacyjnych dla województw. Strategie te pozwolą na wsparcie procesu
komunikacyjnego w poszczególnych obszarach Natura 2000. Obecnie, w ramach projektu
bliźniaczego Polska - Anglia – Holandia, opracowywane są programy lokalnej współpracy na
3
WERSJA DRUGA
rzecz chroniony obszarów Natura 2000. Programy te zawierają rozdziały dotyczące
komunikacji. Aby mogły one być wdroŜone, niezbędne jest wypracowanie planów działań dla
tych obszarów. Dla zapewnienia ich efektywnego wdroŜenia powinny być one powiązane z
wojewódzkimi strategiami komunikacyjnymi na rzecz sieci Natura 2000. W związku z tym
Część B niniejszej strategii zawiera równieŜ zalecenia dotyczące podstawowych treści, które
mają być przekazywane określonym grupom interesu, przy uŜyciu określonych kanałów
informacyjnych i w ramach określonych działań. Rozdział 17 zawiera informacje dotyczące
literatury uzupełniającej i materiałów referencyjnych, które mogą być uŜyteczne przy
planowaniu i wdraŜaniu działań komunikacyjnych.
Dzięki niniejszej strategii Polska uzyskuje podstawowy dokument strategiczny pozwalający
na planowanie działań komunikacyjnych na rzecz systemu Natura 2000 na poziomie
krajowym, a pośrednio takŜe na poziomie wojewódzkim i lokalnym. Równolegle z
wdraŜaniem strategii krajowej, na poziomie wojewódzkim i lokalnym moŜna przygotowywać
konkretne działania w oparciu o ogólne wytyczne niniejszej strategii.
Niniejsza Strategia powstała w bardzo korzystnym momencie procesu tworzenia unijnej
polityki dotyczącej komunikacji na rzecz sieci Natura 2000. Komisja Europejska pracuje
obecnie nad ogólnoeuropejską strategią komunikacyjną, która ma być gotowa do końca 2008
r. TakŜe następny projekt bliźniaczy, z udziałem strony hiszpańskiej (zobacz rozdział 2.2), w
duŜej mierze będzie się koncentrować na zagadnieniach komunikacyjnych. W świetle prac
prowadzonych w KE, fakt posiadania przez Polskę własnego dokument strategicznego w tej
dziedzinie moŜe okazać się korzystny.
1.2. Definicja: Czym jest komunikacja?
W niniejszym dokumencie pod pojęciem Komunikacja społeczna naleŜy rozumieć wszelkie
formy komunikowania się, w tym informowanie, edukację, udział społeczny i podnoszenie
świadomości zarówno wewnątrz jak i na zewnątrz instytucji wdraŜającej. Celem komunikacji
społecznej jest zapewnienie niezakłóconego przebiegu procesu planowania, wdraŜania,
zarządzania i monitorowania systemu Natura 2000, oraz zagwarantowania, Ŝe dzięki
optymalnemu włączeniu wszystkich zainteresowanych stron sam proces jak i jego ostateczny
wynik uzyskają maksymalne moŜliwe poparcie społeczne. W tym sensie komunikacja jest
integralną częścią i istotnym narzędziem wdraŜania sieci Natura 2000. Komunikacja
społeczna składa się z dwóch zasadniczych elementów:
i) przekazywanie informacji mających na celu podnoszenie poziomu wiedzy i wsparcie
procesu świadomego i interaktywnego podejmowania decyzji oraz
ii) budowanie zaufania i wzajemnych relacji, które w dłuŜszej perspektywie mogą pomóc
w skutecznej ochronie przyrody.
4
WERSJA DRUGA
Część A: Analiza
2. Analiza sytuacji komunikacyjnej
2.1. Źródła informacji
Dane wyjściowe dla opracowania niniejszej strategii zebrano opierając się na analizie
dostępnych dokumentów i opracowań oraz w oparciu o rozmowy z reprezentantami
róŜnorodnych grup interesu.
Korzystano z 3 podstawowych źródeł informacji:
- Analiza dokumentów i opracowań: aktów prawnych, planów, strategii, raportów z
realizacji projektu zawierających streszczenia spotkań i rozmów przeprowadzonych w
trakcie wizyt ekspertów w róŜnych instytucjach;
- Źródła bezpośrednie: Spotkania i dyskusje grup fokusowych z udziałem osób i
instytucji o szczególnym znaczeniu dla systemu Natura 2000 w Polsce. Grupy
fokusowe zorganizowano na poziomie krajowym i regionalnym w 4 województwach.
Ponadto informacje uzyskano od wojewódzkich konserwatorów przyrody i ich
współpracowników uczestniczących w serii szkoleń komunikacyjnych
zorganizowanych w ramach ww. projektu bliźniaczego. W trakcie jednego z ćwiczeń
stworzono wykaz mocnych i słabych stron, oraz zasobów związanych z wdraŜaniem
sieci Natura 2000. Pozwoliło to na rozpoznanie aktualnego stanu implementacji z
perspektywy wojewódzkich konserwatorów przyrody. Raport z ćwiczenia znajduje się
w Załączniku 2:
- Badania ankietowe: Wśród pracowników instytucji związanych z wdraŜaniem sieci
Natura 2000 przeprowadzono ankietę ilościową dotyczącą ich stosunku do Natury
2000, związanej z nią komunikacji, dostępu do informacji, preferowanych źródeł
informacji, itd. NajwaŜniejsze ustalenia przedstawiono w rozdziale 3. Pełne wyniki
ankiety zawiera Załącznik 8.
2.2. Podstawowe informacje dotyczące komunikacji
Niniejszą strategię naleŜy postrzegać nie jak o dokument samoistny ale jako opracowanie
ściśle powiązane z obecną polityką i praktyką wdraŜania sieci Natura 2000 w Polsce. Jej
wdroŜenie powinno być zintegrowane z przepisami prawa krajowego i unijnego, oraz
podpisanymi przez polski rząd porozumieniami międzynarodowymi . WdraŜając strategię
naleŜy uwzględnić istniejące długoletnie doświadczenie w dziedzinie komunikacji, które
pokrótce opisano w tym rozdziale.
Doświadczenie w dziedzinie komunikacji
Dotychczas zrealizowano szereg działań komunikacyjnych dotyczących systemu Natura
2000. Koncentrowały się one zazwyczaj na wsparciu realizacji kolejnych projektów. W
ostatnim dziesięcioleciu w Polsce zrealizowano kilka współfinansowanych przez UE
projektów, które dotyczyły systemu Natura 2000 i zawierały elementy komunikacyjne.
Proces wdraŜania systemu Natura 2000 w Polsce rozpoczął się w roku 1998 od pilotaŜowego
projektu PHARE 96 pt. „WdroŜenie Dyrektywy Ptasiej i Dyrektywy Siedliskowej w
Karkonoskim Parku Narodowym”. Projekt dotyczył badań naukowych związanych z
wdraŜaniem systemu Natura 2000 i głównych regulacji w sprawie wyznaczania obszarów.
5
WERSJA DRUGA
W ramach kolejnego projektu PHARE (2000 – 2001) oprócz naukowych przygotowań do
wyznaczania obszarów Natura 2000, zorganizowano takŜe dwa seminaria. Stały się one
pierwsza okazją do zaprezentowania szerszej grupie odbiorców metodologii wyznaczania
obszarów Natura 2000 i omówienia zagadnień związanych z wdraŜaniem tego systemu w
Polsce.
Celem następnego projektu (2002-2003), tym razem finansowanego ze środków Narodowego
Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, było kontynuowanie prac nad
wyznaczeniem obszarów Natura 2000. W ramach projektu w kaŜdym województwie
powołano Wojewódzkie Zespoły Realizacyjne W kaŜdym województwie odbyło się
seminarium dla przedstawicieli administracji, organizacji pozarządowych, władz lokalnych i
innych instytucji.
W ramach pierwszego projektu bliźniaczego, realizowanego we współpracy z Francją
PHARE PL/IB/2001/EN/02, (2003-2005) opracowano 13 planów zarządzania dla obszarów
pilotaŜowych oraz stworzono projekt strategii komunikacyjnej dla tych obszarów. Niestety
strategia ta nie została wdroŜona. W ramach projektu przygotowano przewodniki metodyczne
dotyczące ochrony poszczególnych gatunków i siedlisk, stronę internetową poświęconą sieci
Natura 2000 oraz szereg materiałów informacyjnych, w tym broszurę i plakat. Dzięki
projektowi zebrano doświadczenia dotyczące procesu komunikowania się z lokalnymi
grupami interesu w procesie przygotowywania planów zarządzania obszarami Natura 2000.
W lutym 2004 r., przesłano do gmin pismo w sprawie tworzonych obszarów Natura 2000.
Było to związane z ustawowym obowiązkiem konsultowania z właściwymi radami gmin
powoływania nowych obszarów Natura 2000. Wiele gmin zareagowało negatywnie,
twierdząc, Ŝe pismo było sformułowane zbyt specjalistyczne i nie dawało im moŜliwości
realnego wpływu na ostateczne decyzję. W kwietniu 2004 r. rząd przekazał Komisji
Europejskiej listę wyznaczonych (OSO) i proponowanych (SOO) obszarów sieci Natura
2000. Drugą listę – tzw. „shadow list” – zawierającą więcej obszarów przekazały Komisji
Europejskiej organizacje pozarządowe.
Drugi projekt bliźniaczy, tym razem z udziałem partnerów brytyjskich i holenderskich (20052007), koncentrował się na opracowaniu lokalnych programów współpracy na rzecz
obszarów Natura 2000. Zostało przygotowanych 55 takich planów. Wypracowano 5 planów
zarządzania siedliskami i 15 krajowych planów ochrony gatunków. Dodatkowo projekt ten
realizował komponent dotyczący komunikacji społecznej, który obejmował szkolenia dla
wojewódzkich konserwatorów przyrody, wizyty studyjne w Wielkiej Brytanii i Holandii
dotyczące zagadnień komunikacyjnych oraz opracowanie niniejszej strategii komunikacji
społecznej. Projekt zaangaŜował do działań na rzecz sieci Natura 2000 duŜą ilość osób
reprezentujących róŜne grupy interesu.
W niektórych województwach tworzone są obecnie plany zarządzania dla wybranych
obszarów. Działania te koordynują wojewódzcy konserwatorzy przyrody oraz Instytut
Ochrony Przyrody w Krakowie, a środki na realizację tych działań przekazuje Ekofundusz i
Fundusz Norweski. Instytut Ochrony Przyrody w Krakowie opracowuje plany zarządzania w
oparciu o metodologię stosowaną w ramach ostatniego projektu bliźniaczego.
Jesienią 2007 rozpoczęła się realizacja trzeciego projektu bliźniaczego „Komunikacja,
Świadomość społeczna i wsparcie instytucjonalne dla europejskiej sieci Natura
2000(PL/06/IB/EN/02). Tym razem projekt realizowany będzie z partnerami z Hiszpanii.
Wszystkie działania projektu będą dotyczyć zagadnień komunikacyjnych i oczekuje się, Ŝe
6
WERSJA DRUGA
będą kontynuacją procesów zainicjowanych w ramach poprzedniego projektu bliźniaczego,
jak równieŜ będą nawiązywać do niniejszej strategii. Opis tego projektu, jego cele i
planowane działania zostały przedstawione w Załączniku 3.
Obecne działania komunikacyjne
Obecnie proces komunikacji związany z systemem Natura 2000 koncentruje się na
wyznaczaniu obszarów i tworzeniu planów zarządzania:
wyznaczanie obszarów – Wyznaczanie nowych obszarów sieci Natura 2000 wymaga
konsultacji ze społecznościami lokalnymi, w szczególności z właściwymi terytorialnie radami
gmin. Projekty aktów prawnych, na mocy których wyznacza się nowe obszary lub zmienia
ich granice są zazwyczaj publikowane na internetowej stronie ministerstwa oraz .przesyłanie
do zaopiniowania do władz lokalnych właściwych dla miejsca, w którym znajduje się nowy
obszar. Ministerstwo podejmuje ostateczną decyzję w sprawie przebiegu granic i obszarów do
włączenia do sieci na podstawie opinii róŜnych grup interesu biorących udział w
konsultacjach.
tworzenie planów zarządzania – większość prac zmierzających do tworzenia planów
zarządzania została zrealizowana w ramach polsko-brytyjsko-holenderskiego projektu
bliźniaczego. Na kaŜdym z obszarów przeprowadzono trzy warsztaty, w których uczestniczyli
przedstawiciele róŜnych grup interesów. Podczas warsztatów uczestnicy dzielili się swoją
wiedzą, pomysłami i wartościami w celu stworzenia planu, który jest realistyczny i
akceptowany przez wszystkie grupy interesu, w tym ekspertów w dziedzinie ochrony
środowiska. Plany te mają obecnie formę lokalnych planów współpracy na rzecz obszarów
Natura 2000. śaden z tych planów nie jest jeszcze prawnie obowiązujący, jednak
interaktywny proces zrealizowany przy ich opracowywaniu przyczynił się do stworzenia
atmosfery zrozumienia i współpracy oraz zwiększył wiedzę na temat potrzeb dotyczących
zarządzania poszczególnymi obszarami. Opracowane dokumenty mogą być podstawą do
przygotowania ostatecznych planów zarządzania wymaganych na mocy prawa.
Struktura organizacyjna
Z punktu widzenia administracji rządowej, sieć Natura 2000 i związane z nią kwestie
komunikacyjne są obecnie wdraŜane zasadniczo przez dwa departamenty Ministerstwa
Środowiska oraz przez wojewódzkich konserwatorów przyrody (poziom regionalny).
Departament Parków Narodowych i Obszarów Natura 2000 w Ministerstwie Środowiska
odpowiada za koordynację wdraŜania sieci Natura 2000 w imieniu Ministerstwa. Wydział ten
zatrudnia obecnie 20 osób (lato 2007). Choć szereg osób realizuje działania komunikacyjne to
brak jest pracowników z formalnym wykształcenia w dziedzinie komunikacji społecznej i
realizujących działania komunikacyjne w pełnym wymiarze godzin. Niniejsza strategia jest
pierwszym dokumentem o tym charakterze dedykowanym specjalnie działaniom
komunikacyjnym na rzecz sieci Natura 2000, dotąd Departament nie posługiwał się specjalną
strategią komunikacyjną na rzecz sieci Natura 2000.
Departament Edukacji i Promocji ZrównowaŜonego Rozwoju (24 osoby), takŜe działający w
ramach Ministerstwa Środowiska, odpowiada za edukację, kontakty z mediami i współpracę z
organizacjami pozarządowymi. Departament ten wyraził chęć współpracy na rzecz
komunikacji dotyczącej sieci Natura 2000 i deleguje swoich przedstawicieli do udziału w
spotkaniach grup roboczych i komitetu sterującego obecnego projektu bliźniaczego.
Delegowani są jednak zazwyczaj pracownicy niŜszego szczebla, którzy nie posiadają
uprawnień decyzyjnych.
Jak dotąd nie zostały stworzone strukturalne mechanizmy współpracy tych dwóch
departamentów na rzecz Natury 2000.
7
WERSJA DRUGA
Biura wojewódzkich konserwatorów przyrody są organami wdraŜającymi sieć Natura 2000 na
poziomie wojewódzkim. KaŜde z nich zatrudnia około 10 osób, które odpowiadają za całość
działań związanych z ochroną przyrody w województwie. Poziom zatrudnienia niemal nie
uległ zmianie pomimo nałoŜenia na te jednostki dodatkowych zadań związanych z siecią
Natura 2000. Większość wojewódzkich konserwatorów przyrody oraz respondentów z innych
sektorów, z którymi przeprowadzano rozmowy w procesie przygotowywania niniejszego
dokumentu, wskazywała, Ŝe biura wojewódzkich konserwatorów przyrody cierpią na
niedobory kadrowe i budŜetowe. Ponadto konserwatorzy wskazują na potrzebę bardziej
intensywnej komunikacji z Ministerstwem Środowiska, uwzględniającej częstsze
bezpośrednie kontakty z decydentami oraz potrzebę bardziej ustabilizowanego przepływu
informacji dotyczących decyzji Ministerstwa w sprawie wyznaczania i zarządzania obszarami
Natura 2000 w poszczególnych województwach.
W procesie komunikacji między Ministerstwem Środowiska i innymi kluczowymi w tym
zakresie ministerstwami stosuje się ogólnie przyjęte mechanizmy administracyjne. Jak dotąd
nie stworzono mechanizmów nakierowanych wyłącznie na Naturę 2000. Ministerstwo
Środowiska stwierdziło potrzebę większej koordynacji zagadnień związanych z systemem
Natura 2000 pomiędzy ministerstwami, sugerując potrzebę inwestowania w międzyresortowe
mechanizmy komunikacyjne. W tym celu w ramach obecnego projektu bliźniaczego
zorganizowano dwa warsztaty, mające wspomóc ten rodzaj komunikacji. Uczestnicy
przygotowali deklarację intencji w sprawie utworzenia stałej i oficjalnej platformy
komunikacji i koordynacji na rzecz systemu Natura 2000. Niestety inicjatywa ta nie została
dotychczas rozwinięta, aczkolwiek działania te mają być kontynuowane w ramach następnego
projektu bliźniaczego (patrz takŜe Załącznik 3)
Organizacje pozarządowe posiadają zasadniczo znaczny potencjał, wiedzę i zdolność
wsparcia komunikacji w odniesieniu do systemu Natura 2000. Dzięki temu mogą być one
cennym partnerem dla Ministerstwa Środowiska i wojewódzkich konserwatorów przyrody,
których zasoby kadrowe są ograniczone. Obecnie organizacje podejmują szereg działań, aby
wspierać administrację rządową we wdraŜaniu systemu Natura 2000 (np. moderowanie
warsztatów z udziałem grup interesów w bieŜącym projekcie bliźniaczym, kampanie
edukacyjne, przygotowywanie i dystrybucja publikacji oraz wdraŜanie czterech projektów w
ramach funduszu Life). Poprawa relacji i budowanie partnerstwa z organizacjami
pozarządowymi pozwoli na skuteczniejsze wykorzystywanie ich potencjału.
Przykłady
W Załącznikach 4-6 opisano przykłady wskazujące rolę, jaką komunikacja moŜe odegrać w
tworzeniu i funkcjonowaniu sieci Natura 2000. Pokazują one takŜe, w jaki sposób
komunikacja znalazła się w centrum uwagi administracji rządowej w krajach takich jak
Holandia czy Wielka Brytania. Przedstawiono takŜe pozytywne przykłady z Polski.
3. Ankieta: główne ustalenia
Podobnie jak inne państwa członkowskie Unii Europejskiej, Polska nadal realizuje proces
wyznaczania swojej części sieci Natura 2000. Polska stoi równieŜ w obliczu konieczności
podjęcia szeregu decyzji dotyczących zarządzania siecią Natura 2000. W Załącznikach 7 i 8
przedstawiono wyniki dyskusji w grupach fokusowych i wyniki ankiety. Materiały te
pomogły na odpowiednich etapach tworzenia strategii ocenić sytuacje obecną i określić cele
komunikacyjne. Pomimo bieŜących trudności, wysoki odsetek odpowiedzi na ankietę
pokazuje, Ŝe grupy interesu na poziomie lokalnym i regionalnym chcą uczestniczyć w tym
procesie oraz dzielić się pomysłami i doświadczeniami. Liczba 132 respondentów, którzy
8
WERSJA DRUGA
odpowiedzieli na ankietę w zestawieniu z liczbą 398 wysłanych ankiet, wskazuje, Ŝe odsetek
odpowiedzi był bardzo wysoki. Trzy czwarte respondentów wskazało, Ŝe system Natura 2000
ma bezpośredni wpływ na ich pracę. Jedna trzecia jest odpowiedzialna za Naturę 2000 w
ramach swoich organizacji, a kolejna trzecia część prowadzi działania związane z Naturą
2000. Skład grupy respondentów wskazuje zatem, Ŝe duŜa część uczestników tego sektora
aktywnie działa na rzecz systemu Natura 2000 lub podlega jego oddziaływaniom.
Ogólne zestawienie wyników ankiety:
−
Połowa respondentów to osoby pracujące na poziomie lokalnym. Niestety bardzo
niewiele odpowiedzi uzyskano z Ministerstwa Środowiska, w tym Ŝadnej od osób
pełniących funkcje kierownicze.
−
PrzewaŜająca część respondentów uwaŜała, Ŝe Ministerstwo Środowiska powinno w
sposób bardziej klarowny pełnić wiodącą rolę w zakresie komunikacji na rzecz
systemu Natura 2000. Respondenci z poziomu regionalnego uwaŜali, Ŝe wojewodowie
powinni być organami odpowiedzialnymi i partnerami w tym procesie.
−
Opracowywanie planów zarządzania dla obszarów Natura 2000 w ramach polsko—
brytyjsko-holenderskiego projektu bliźniaczego było postrzegane jako kluczowy etap
w procesie wdraŜania systemu Natura 2000 w Polsce.
−
50% respondentów sądziło, iŜ stworzenie dobrego zaplecza komunikacyjnego na rzecz
sieci Natura 2000 będzie waŜnym krokiem w kierunku właściwego funkcjonowania
sieci Natura 2000. Jest to bardzo wysoki odsetek na tle innych krajów, w których
komunikacja tradycyjnie nie stanowi kluczowego elementu polityki ochrony przyrody.
−
Respondenci oceniali obecną koordynację działań między instytucjami jako
niewystarczającą (2,22 na skali od 1 do 5). Z tego względu, zasadniczy cel
komunikacji powinien dotyczyć poprawy tego typu koordynacji.
−
Połowa respondentów wskazywała, Ŝe udział grup interesów w tworzeniu planów dla
systemu Natura 2000 jest kluczowym elementem komunikacji. To następny wysoki
wynik w przypadku kraju, w którym wcześniej polityka ochrony przyrody nie była
tworzona w interaktywny sposób.
−
Większość respondentów uwaŜała, Ŝe nie tylko administracja rządowa, ale równieŜ
organizacje pozarządowe będą mogły skorzystać dzięki opracowaniu strategii
komunikacyjnej realizowanej pod przewodnictwem Ministerstwa Środowiska.
Wskazuje to na fakt, iŜ organizacje pozarządowe postrzegane są jako waŜny element
całości procesu.
−
Władze lokalne oraz właściciele i uŜytkownicy terenów w granicach obszarów Natura
2000 byli postrzegani jako kluczowe grupy interesu.
−
Niezbędne jest podniesienie poziomu wiedzy we wszystkich grupach interesu
−
NaleŜy takŜe poprawić wizerunek systemu Natura 2000: respondenci uwaŜali, Ŝe
zarówno rząd jak i społeczeństwo postrzegali Naturę 2000 jako zagroŜenie.
−
Respondenci uznawali, Ŝe organizacje pozarządowe, instytucje ochrony przyrody i
pracownicy administracji są bardziej przychylni wdraŜaniu sieci Natura 2000 i oferują
większe wsparcie na ten cel.
−
Dostęp do informacji na temat sieci Natura 2000 respondenci ocenili jako przeciętny,
a jakość informacji jest niezadowalającą.
−
Strona internetowa była najbardziej intensywnie wykorzystywanym narzędziem
informacyjnym, ale i jej elementy naleŜy poprawić.
−
NajwyŜej oceniono dotychczasowe szkolenia.
W przyszłości respondenci chcieliby głównie korzystać z elektronicznych narzędzi
informacyjnych (strony internetowe, elektroniczny biuletyn oraz poczta elektroniczna) oraz
9
WERSJA DRUGA
informacji bezpośredniej (szkolenia, spotkania). Informacje drukowane wskazano na trzecim
miejscu.
4. Szanse i ograniczenia komunikacji
W oparciu o powyŜsze wyniki określono szanse i ograniczenia, które mogą wpływać na
działania komunikacyjne i ich skuteczność:
Potencjalne szanse
Ogólnie
−
Dobrze rozwinięty, silnie ugruntowany tradycyjny system ochrony przyrody, który
moŜe być podstawą nowego systemu.
−
Dobrze rozwinięte i aktywne społeczeństwo obywatelskie oraz instytucje naukowe.
−
Pomimo bieŜących trudności z wdraŜaniem, wiele osób na poziomie regionalnym i
lokalnym wciąŜ Ŝywi pozytywne oczekiwania w związku z siecią Natura 2000.
−
Istnieje duŜa liczba potencjalnych partnerów z kręgów administracji rządowej i
organizacji pozarządowych, mogących wesprzeć komunikację na poziomie
regionalnym i lokalnym.
−
Wysokie oczekiwania związane ze wsparciem UE dla wdroŜenia sieci Natura 2000 w
Polsce.
−
Program rolnośrodowiskowy oferuje wsparcie finansowe na rzecz zarządzania
otwartymi siedliskami, w postaci płatności dla właścicieli/rolników za określone
rodzaje działań. Płatności na terenach znajdujących się w obrębie sieci Natura 2000
będą w wielu wypadkach wyŜsze od płatności funkcjonujących poza granicami
obszarów. Mechanizm ten umoŜliwia prowadzenie działań ochronnych takŜe na
gruntach prywatnych.
Kwestie szczegółowe
−
W wyniku serii warsztatów prowadzonych lokalnie w wybranych obszarach w ramach
bieŜącego projektu bliźniaczego, stworzono dobrą podstawę interaktywnego
zarządzania na obszarach chronionych. Dzięki „inwestowaniu” w budowę relacji na
poziomie lokalnym w formie ww. warsztatów stworzono bazę dla dalszych działań.
−
Wojewódzcy konserwatorzy przyrody zostali przeszkoleni w zakresie komunikacji i
technik prezentacji.
−
Kluczowe ministerstwa wyraziły zainteresowanie bliŜszą współpracą
międzysektorową w wyniku warsztatów komunikacyjnych przeprowadzonych jesienią
2006 r.
−
Zwiększone zainteresowanie mediów i społeczeństwa w związku z inwestycjami
infrastrukturalnymi mogącymi negatywnie oddziaływać na przyrodę Polski.
−
Na stanowisku Dyrektora Departamentu Parków Narodowych i Obszarów Natura
2000 w Ministerstwie Środowiska zatrudniono osobę z duŜym doświadczeniem w
dziedzinie komunikacji.
−
Zatwierdzenie nowego projektu bliźniaczego, koncentrującego się na systemie Natura
2000 i komunikacji, którego rozpoczęcie planowane jest na koniec 2007.
−
Opracowywanie unijnej strategii komunikacyjnej na rzecz systemu Natura 2000, która
ma być gotowa do końca roku 2008
Potencjalne ograniczenia
Ogólne
−
- Polacy generalnie popierają członkostwo Polski w Unii Europejskiej, jednak istnieje
ryzyko, Ŝe wdroŜenie działań nie cieszących się sympatią społeczną, ale wymaganych
10
WERSJA DRUGA
−
−
−
−
−
−
-
wyrzeczeń od państw członkowskich UE, moŜe negatywnie wpłynąć na postawy
społeczeństwa. Przykłady takiego zagroŜenia wystąpiły w innych nowych państw
członkowskich.
Ograniczona przejrzystość planowania i tworzenia polityki w sprawie systemu Natura
2000 i złoŜony charakter systemów planowania przestrzennego.
Ograniczona wiedza i potencjał do wdraŜania strategii komunikacyjnych, w których
określono wyraźne cele związane z konkretnymi grupami docelowymi i czas na
osiągnięcie tych celów
Ograniczona świadomość potrzeby inwestycji strukturalnych na rzecz komunikacji w
administracji rządowej
Planowane zmiany w Ustawie o ochronie przyrody z roku 2004 mogą wyłączyć
Naturę 2000 z jednolitego systemu ochrony przyrody.
Brak całościowej polityki odnoszącej się do wdraŜania sieci Natura 2000, jak i
związanej z nią komunikacji.
Brak zdefiniowania wszystkich funkcji i odpowiedzialności (np. brak wyznaczenia
instytucji zarządzających poszczególnymi obszarami) wymaganych dla skutecznego
wdroŜenia systemu Natura 2000, co stwarza zagroŜenie opóźnień we wdraŜaniu.
Sieć Natura 2000 nie została uwzględniona w wieloletnich planach resortów, których
działalność jest powiązana z systemem Natura 2000.
Kwestie szczegółowe
−
Wiele instytucji oczekuje, Ŝe Ministerstwo Środowiska wzmocni swoją wiodącą rolę
w zakresie wdraŜania systemu Natura 2000 i związanej z nim komunikacji.
−
Ograniczona komunikacja i wymiana informacji dotycząca systemu Natura 2000
wewnątrz Ministerstwa Środowiska.
−
Ograniczona komunikacja i wymiana informacji dotyczących systemu Natura 2000
pomiędzy Ministerstwem Środowiska, a innymi właściwymi stronami.
−
Bardzo mała ilość struktur i mechanizmów wspierających komunikację i wymianę
informacji wewnątrz systemu i między jego róŜnymi poziomami.
−
Bardzo ograniczone zdolności prowadzenia komunikacji na rzecz systemu Natura
2000 (zasoby kadrowe, finansowe) wewnątrz Ministerstwa, na poziomie krajowym i
regionalnym.
−
Dotychczasowa oferta informacyjna na temat systemu Natura 2000 była ograniczona,
a dostępne dobre materiały nie były skutecznie rozpowszechniane, w wyniku czego
powstał negatywny wizerunek systemu, który teraz trzeba poprawić.
- Częsty brak poczucia odpowiedzialności za komunikacje społeczną w instytucjach
wdraŜających Naturę 2000
5. Grupy interesu
W następnym rozdziale opisano grupy interesu związane z systemem Natura 2000. Opisy
mają charakter ogólny, niemniej jednak koncentrują się na najwaŜniejszych elementach
dotyczących tej dziedziny.
Ministerstwo Środowiska
Za wdraŜanie sieci Natura 2000 odpowiada rząd polski, a w szczególności Ministerstwo
Środowiska. W strukturze Ministerstwa zadanie to przydzielono Departamentowi Parków
Narodowych i Obszarów Natura 2000, niemniej jednak w wielu przypadkach najwaŜniejsze
decyzje, np. te dotyczące nowych aktów prawnych dotyczących ochrony przyrody, nie są
podejmowane i konsultowane przez pracowników tego Departamentu, tylko bezpośrednio
przez Głównego Konserwatora Przyrody i przez Ministra. W wyniku takiego podejścia,
11
WERSJA DRUGA
informacje o tych decyzjach nie zawsze są przekazywane w jasny sposób. W związku z duŜą
odpowiedzialnością i wysokimi oczekiwaniami róŜnych partnerów, oraz przy ograniczeniach
kadrowych, zadanie rządu dotyczące wdroŜenia sieci Natura 2000 w Polsce staje się bardzo
trudne. Podział zadań między departamentami Ministerstwa Środowiska oraz między innymi
uczestniczącymi w tym procesie resortami wymaga wzmocnionej koordynacji działań. Więcej
informacji na temat komunikacji w odniesieniu do tych departamentów zamieszczono na
stronie 6, stan bieŜący.
Wojewódzcy konserwatorzy przyrody
Na poziomie wojewódzkim za wdraŜanie Natura 2000 odpowiadają Wojewódzcy
Konserwatorzy Przyrody, którzy podlegają Głównemu Konserwatorowi Przyrody.
Respondenci z tej grupy wskazują na powaŜne ograniczenia: braki kadrowe, ograniczenia
budŜetowe, przeciąŜenie bieŜącymi zadaniami i brak wytycznych Ministerstwa określających
wyraźny kierunek ich działalności. Według respondentów innym waŜnym czynnikiem,
utrudniającym ich pracę jest brak informacji ze strony organów centralnych na temat polityki
wdraŜania i wyznaczania obszarów Natura 2000. Utrudnieniem bywa takŜe komunikacja
między Ministerstwem, a władzami lokalnymi bez informowania Konserwatorów o podjętych
decyzjach. Taki stan powoduje brak zaufania wewnątrz struktury instytucjonalnej i brak
utoŜsamiania się jej członków z systemem Natura 2000.
Pozostałe kluczowe ministerstwa
Inne ministerstwa, np. Ministerstwo Transportu, Ministerstwo Infrastruktury, Ministerstwo
Gospodarki Morskiej oraz Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, odpowiadają za szeroki
zakres inwestycji publicznych, które mogą mieć znaczący wpływ na system Natura 2000.
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi tworzy politykę rolną w tym zarządza i monitoruje
program rolnośrodowiskowy, czyli zajmuje się kluczowymi mechanizmami wpływającymi na
zarządzanie otwartymi siedliskami w ramach systemu Natura 2000. Pomimo tych powiązań,
brakuje oficjalnej platformy współpracy poświęconej koordynacji działań wszystkich
ministerstw podejmowanych w związku z systemem Natura 2000.
Parki narodowe i krajobrazowe
Oczekuje się, Ŝe instytucje te będą odpowiadać za zarządzanie wybranymi obszarami Natura
2000. Pomimo iŜ system Natura 2000 został oficjalnie ustanowiony, dla większości
włączonych do sieci obszarów dotychczas nie wyznaczono instytucji zarządzającej. Ponadto
brak dodatkowych środków na wsparcie zarządzania obszarami Natura 2000 ogranicza
moŜliwości i chęci kierownictwa parków do włączenia się w to działanie.
Administracja specjalna
W niniejszym dokumencie pod pojęciem „administracja specialna” rozumie się: Lasy
Państwowe, Wojewódzkie Zarządy Gospodarki Wodnej, Ośrodki Doradztwa Rolniczego i
Wojewódzkie Inspektoraty Ochrony Środowiska. Instytucje te bezpośrednio nie odpowiadają
za wdraŜanie systemu Natura 2000, ale w duŜej mierze wpływają na ten proces, poniewaŜ
zarządzają zasobami naturalnymi będącymi elementem obszarów Natura 2000 i
funkcjonującymi na nich systemami.
Respondenci z tej grupy obawiają się, Ŝe system Natura 2000 moŜe mieć duŜy i negatywny
wpływ na ich codzienną pracę: np. moŜe przyczynić się do obniŜenia przychodów Lasów
Państwowych i utrudnić pracę w zakresie działalności przeciwpowodziowej. Respondenci z
Ośrodków Doradztwa Rolniczego uwaŜają, Ŝe system Natura 2000 nie będzie mieć wpływu
na ich działalność, jak równieŜ wyraŜają gotowość wspomagania procesu komunikacji z
12
WERSJA DRUGA
rolnikami. Wszystkie wyŜej wspomniane instytucje postrzegają system Natura 2000 jako
poboczną sferę swojej działalności, a nie zadanie centralne.
Władze lokalne
Władze lokalne mają prawo uzgadniania planów ochrony obszarów Natura 2000 oraz
opiniowania przebieg granic obszarów. Jednocześnie podejmują one decyzje związane z
inwestycjami i zagospodarowaniem przestrzennym oraz oddziałują na opinię publiczną na
poziomie lokalnym.
Uczestniczący w badaniu ankietowym przedstawiciele władz lokalnych podkreślali, Ŝe
dotychczasowe doświadczenia i błędy popełniane w komunikacji związanej z systemem
Natura 2000 spowodowały, Ŝe większość z nich ma negatywny lub sceptyczny stosunek do
tego systemu, pomimo ciąŜącej na nich duŜej odpowiedzialności.
Wskazywali takŜe na brak podstawowych informacji na temat obszarów włączonych do sieci
Natura 2000 na ich terenie.
Organizacje pozarządowe
Organizacje pozarządowe prowadzą badania i monitoring w odniesieniu do systemu Natura
2000, opracowują alternatywną listę obszarów („shadow list”), które ich zdaniem powinny
zostać włączone do sieci, prowadzą działania lobbystyczne, organizują edukację ekologiczną i
kampanie podnoszące świadomość społeczną. Swoją działalność na rzecz sieci Natura 2000
prowadzą podobnie do organizacji pozarządowych działających w innych państwach UE. Jak
wynika z ankiety, większość respondentów sądzi, Ŝe organizacje pozarządowe posiadają
średnią lub duŜą wiedzę, chętnie oferują wsparcie i traktują system Natura 2000 jako szansę.
Mogą pełnić waŜną rolę w procesie wdraŜania, ale administracja rządowa nie zawsze
utrzymuje z nimi dobre relacje zawodowe. Aby poprawić istniejący stan rzeczy, niezbędne
jest stworzenie atmosfery wzajemnego zaufania.
Właściciele gruntów
Właściciele gruntów, to grupa interesu, która moŜe odnieść pośrednie i bezpośrednie korzyści
z systemu Natura 2000. Właściciele niektórych terenów juŜ teraz mają sporą wiedzę na temat
moŜliwości finansowania i wsparcia ich działań. Czynnikiem, który bardzo często utrudnia
zaangaŜowanie właścicieli gruntów w działania na rzecz ochrony przyrody jest niewielka
powierzchnia ich działek. Na wielu cennych terenach średnia szerokość działek wynosi
zaledwie kilka, kilkanaście metrów. W takich przypadkach konieczne jest zawarcie
porozumień z bardzo duŜą liczbą właścicieli gruntów w celu ochrony danego terenu. W
związku z tym trzeba wypracować wspólny cel, co z kolei w duŜym stopniu utrudnia proces
ochrony. Inne państwa EU miały do czynienia z podobnymi trudnościami.
Inwestorzy
Podejście inwestorów do Natury 2000 ma charakter pragmatyczny. W większości
przypadków gotowi są przestrzegać wszystkich regulacji związanych z systemem Natura
2000, aby tylko nie opóźnić realizacji inwestycji. Duzi inwestorzy (prywatni i instytucje)
zazwyczaj znają regulacje związane z systemem Natura 2000 i w wielu przypadkach są w
stanie spełnić wszystkie wymogi prawne. Dla nich głównym problemem jest wciąŜ nie
zakończony proces wyznaczania obszarów – sytuacja ta blokuje moŜliwość uzyskania
funduszy unijnych do momentu podjęcia ostatecznych decyzji. Mali i średni inwestorzy
częściej mają problemy z przestrzeganiem przepisów dotyczących systemu Natura 2000 ze
względu na ograniczoną wiedzę prawniczą i limitowane budŜety na ochronę przyrody.
13
WERSJA DRUGA
Część B: Strategia
6. Zagadnienia kluczowe
Tworzenie sieci Natura 2000 to proces ambitny i długofalowy, dotyczący wielu sektorów
gospodarki i róŜnych grup społecznych. Dzieląc ten proces na etapy, moŜna ustalić które
działania mają charakter priorytetowy, dzięki czemu moŜliwe będzie skoncentrowanie się na
nich w danym okresie implementacji. Nie oznacza to, Ŝe pozostałe zagadnienia są nieistotne –
w procesie planowania naleŜy skupić się jednak na tych elementach, których planowa
realizacja warunkuje skuteczne prowadzenie pozostałych działań.
W wyniku powyŜszej analizy opartej na róŜnych źródłach ( wywiady, konsultacje
szkoleniowe, spotkania grup fokusowych, ankieta, informacje zebrane w ramach projektu,
itd.) pozyskiwanych na przestrzeni czasu, zidentyfikowano zagadnienia kluczowe, którymi
naleŜy się zająć w pierwszej kolejności. Stanowią one czynnik, który będzie miał decydujący
wpływ na sukces i skuteczność działań komunikacyjnych na rzecz systemu Natura 2000:
i. Natura 2000 w Polsce jest systemem nowy i dynamicznie się rozwijającym. Zmiany te
jednak nie są prowadzone w oparciu o czytelną politykę implementacyjną Dotychczas
nie przygotowano szczegółowego opisu zakresu zadań i obowiązków poszczególnych
instytucji, bądź informacje te nie zostały im przekazane w klarowny sposób, w wyniku
czego nie wszyscy zainteresowani je przyjęli i zaakceptowali. W dalszym ciągu nie
ma jasności w sprawie podziału kompetencji i zasobów niezbędnych do wdraŜania
Natury 2000.
ii. NaleŜy poprawić poziom komunikacji prowadzonej w ramach systemu Natura 2000
między instytucjami na poziomie krajowym, jak i pomiędzy szczeblem krajowym i
regionalnym/lokalnym, zarówno pod względem jakościowym jak i ilościowym.
iii. Ostateczne wdroŜenie systemu Natura 2000 będzie w duŜej mierze zadaniem
partnerów działających na poziomie regionalnym i lokalnym, a w szczególności
wojewódzkich konserwatorów przyrody. Ograniczony dostęp tych partnerów do
informacji stanowi przeszkodę w procesie wdraŜania.
iv. Ograniczone doświadczenie i moŜliwości strategicznego planowania i realizowania
działań komunikacyjnych na poziomie regionalnym i lokalnym takŜe stanowi
przeszkodę w procesie wdraŜania.
v. Poziom wiedzy o sieci Natura 2000 i zrozumienie jej idei jest ograniczone.
Podniesienie tych parametrów jest niezbędnym czynnikiem pozwalającym na
stworzenie atmosfery sprzyjającej wdraŜaniu Natury 2000
PowyŜsze pięć kluczowych zagadnień stanowi warunki wstępne dla dalszego, spójnego i
długofalowego wsparcia komunikacyjnego dla systemu Natura 2000 w Polsce.
Uwzględnienie tych zagadnień pozwoli uniknąć trudności w długofalowym funkcjonowaniu
Natury 2000.
7. Cel ogólny
Niniejszy dokument ma na celu stworzenie strategicznych ram odniesienia dla komunikacji
na rzecz sieci Natura 2000 w Polsce. Strategia koncentruje się na szczeblu krajowym ,
niemniej jednak zawiera odniesienia do procesu wdraŜania na poziomie wojewódzkim i
lokalnym. Ogólny cel niniejszej strategii moŜna sformułować w następujący sposób:
14
WERSJA DRUGA
Ustanowienie skutecznej i spójnej krajowej strategii komunikacji społecznej z
uwzględnieniem mechanizmów wdraŜania systemu Natura 2000 w Polsce.
8. Szczegółowe cele komunikacyjne
PowyŜszy cel moŜna podzielić na dwa główne zagadnienia, według których naleŜy
formułować zalecenia dotyczące poprawy komunikacji na rzecz systemu Natura 2000 w
Polsce.
Przed wszystkim naleŜy sprecyzować cele polityki dotyczącej systemu Natura 2000 i
wzmocnić potencjał instytucjonalny:
• naleŜy rozpowszechnić informacje o decyzjach dotyczących podziału kompetencji oraz
zakresu zadań i obowiązków najwaŜniejszych partnerów uczestniczących w tym procesie;
• naleŜy pozyskać wsparcie o charakterze strukturalnym, dzięki któremu będzie moŜna
wzmocnić potencjał i zdobyć fundusze;
• naleŜy stworzyć mechanizmy, które usprawnią komunikację.
PowyŜsze zalecenia mają decydujące znaczenie dla sukcesu działań komunikacyjnych i
moŜna je przełoŜyć na następujące cele:
Cel 1: Wzmocnienie potencjału instytucjonalnego, niezbędnego do zapewnienia skutecznej i
trwałej komunikacji
Z uwagi na złoŜony charakter, powyŜszy cel podzielono na trzy cele pośrednie:
Cel 1a: Potwierdzenie wiodącej roli i odpowiedzialności Ministerstwa Środowiska,
wojewodów i innych partnerów w zakresie koordynacji działań komunikacyjnych na
rzecz systemu Natura 2000,
Cel 1b: Wzmocnienie mechanizmów koordynacji i komunikacji na rzecz sieci Natura
2000 realizowanych przez Ministerstwo Środowiska na poziomie krajowym, oraz
komunikacji między szczeblem krajowym i wojewódzkim,
Cel 1c: Wzmocnienie potencjału komunikacyjnego w odniesieniu do systemu Natura
2000 w ramach Ministerstwa Środowiska i urzędów wojewódzkich.
NaleŜy takŜe zwiększyć wiedzę dotyczącą Natury 2000, dzięki czemu moŜliwe będzie
stworzenie bardziej korzystnego klimatu wokół tej sieci. Pozwoli to administracji rządowej na
zapewnienie skutecznego wdroŜenia tej formy ochrony przyrody. MoŜna to zapisać w formie
następującego celu:
Cel 2: Stworzenie korzystniejszego klimatu dla skutecznego wdroŜenia systemu Natura 2000
przez podniesienie poziomu świadomości i wiedzy nt. tego systemu wśród wybranych grup
docelowych i ogółu społeczeństwa
Realizacja
PowyŜsze cele są wzajemnie powiązane i wzajemnie się uzupełniają, zatem ich realizację
moŜna zaplanować równolegle. NaleŜy takŜe zauwaŜyć, Ŝe postęp osiągany w realizacji
niektórych elementów Celu 1 będzie w duŜym stopniu wspomagał realizację Celu 2.
W dalszej części tego dokumentu przedstawiono powiązanie celów z konkretnymi grupami
interesu, a w rozdziale 10 opisano treści, które naleŜy im przekazać.
15
WERSJA DRUGA
Dodatkowe wytyczne dotyczące procesu wdraŜania znajdują się w Części C i w załączniku 1.
9. 9. Docelowi uŜytkownicy strategii
Analizując powiązania między powyŜszymi zagadnieniami kluczowymi i grupami interesu
moŜna określić, na które grupy naleŜy ukierunkować działania informacyjne. Jako, Ŝe
koordynacja działań związanych z systemem Natura 2000 jest zadaniem administracji
rządowej, to jej organy powinny być głównymi odbiorcami tego dokumentu:
Kluczowe jednostki odpowiadające za komunikację
1. Ministerstwo Środowiska
2. Wojewódzcy konserwatorzy przyrody
Kluczowi partnerzy
3. Inne kluczowe ministerstwa
4. Parki narodowe i krajobrazowe
5. Administracja specialna (Lasy Państwowe, Regionalne Zarządy Gospodarki Wodnej,
Ośrodki Doradztwa Rolniczego, Wojewódzkie Inspektoraty Ochrony Środowiska)
Kluczowi uŜytkownicy końcowi
6. Władze lokalne
7. Organizacje pozarządowe
8. Właściciele gruntów
9. Inwestorzy
10. Treści komunikacyjne
Dla kaŜdej grupy docelowej moŜna sformułować przekaz komunikacyjny, który pomoŜe
osiągnąć poŜądane zmiany dotyczące wiedzy, postaw i sposobu działania. PoniŜej opisano
treści, które naleŜy przekazać poszczególnym grupom interesu. Niektóre z nich przygotowano
dla jednej grupy docelowej, inne odnoszą się do kilku grup. W nawiasach podano numer
grupy, do której ma być kierowany dany przekaz (numeracja odnosi się do grup docelowych
wymienionych w poprzednim rozdziale).
Komunikaty ogólne
−
Natura 2000 nie tylko chroni przyrodę, ale takŜe jakość Ŝycia ludzi (wszystkie grupy)
−
Natura 2000 nie dotyczy ochrony całości przyrody i krajobrazu, lecz tylko wybranych
siedlisk i gatunków – tych, które są najbardziej zagroŜone w skali europejskiej (4-9)
−
Celem polityki związanej z systemem Natura 2000 jest dostosowanie rozwoju
gospodarczego do warunków ekologicznych i społecznych, a nie hamowanie tego
rozwoju (wszystkie grupy)
−
Unia Europejska udostępnia znaczące wsparcie finansowe na rzecz rozwoju
infrastruktury w Polsce, tzn. na budowę dróg, linii kolejowych itd. Związany z tym
rozwój inwestycji moŜe jednak stworzyć powaŜne zagroŜenie dla przyrody. System
Natura 2000 równowaŜy to zagroŜenie (wszystkie grupy).
−
Natura 2000 to nowy system. Wszystkie państwa członkowskie w dalszym ciągu
borykają się z róŜnymi problemami związanymi z wdraŜaniem tego systemu (1, 2, 3,
4, 5, 6, 7, 9).
−
WdraŜanie sieci Natura 2000 powinno znaleźć się w centrum uwagi administracji
rządowych wszystkich krajów Unii Europejskiej. Przejawem takiego podejścia moŜe
być na przykład alokacja środków przeznaczonych na system Natura 2000 w
16
WERSJA DRUGA
−
−
−
budŜetach innych ministerstw - taka sytuacja ma miejsce takŜe w Holandii i Wielkiej
Brytanii (1, 2, 3)
KaŜde państwo członkowskie Unii Europejskiej musi spełnić te same wymogi
dotyczące ustanowienia obszarów Natura 2000. We wszystkich państwach sieć
obejmuje wiele obszarów, które podlegają intensywnej działalności człowieka (5, 6, 8,
9)
Wszystkie państwa członkowskie mają obowiązek ustanowić system Natura 2000
zgodnie z Dyrektywą Ptasią i Siedliskową, natomiast ich rządy mogą dostosować
szczegółowe przepisy do warunków, moŜliwości i tradycji występujących na ich
terytorium, pod warunkiem, Ŝe zachowane będą ogólne ramy dotyczące systemu.
(1,2,3)
Wypełniając swoje zobowiązania związane z systemem Natura 2000 Polska będzie
mogła realizować swoje cele wynikające z innych międzynarodowych i krajowych
zobowiązań związanych z. róŜnorodnością biologiczną, takich jak Konwencja o
róŜnorodności biologicznej i Konwencja Ramsar. (1,2,3)
Komunikaty dotyczące współpracy
−
Ustanawianie i wdraŜanie sieci Natura 2000 jest wspólnym działaniem, które moŜna
pomyślnie zrealizować wyłącznie dzięki pracy w partnerstwie. (1-7)
−
Współpraca, koordynacja i wymiana informacji pomiędzy róŜnymi partnerami,
zarówno w pomiędzy organami administracji rządowej jak i innymi partnerami jest
korzystna dla wszystkich stron i gwarantuje, Ŝe wszyscy będą działać w tym samym
kierunku (1-7)
Komunikaty dotyczące zaplecza instytucjonalnego
−
Natura 2000 jest nowym systemem, którego ramy instytucjonalne nadal są w fazie
tworzenia. Systemu tego nie da się wdroŜyć z dnia na dzień, a rezultat końcowy nie
jest ściśle określony w początkowej fazie jego realizacji. WdraŜanie sieci Naura 2000
jest długotrwałym procesem w wyniku którego Polska tworzy system, który będzie
dostosowany do miejscowych warunków. System ten będzie musiał być uzgodniony z
UE (1-7)
−
Aby móc skutecznie wspierać tworzenie ww. ram instytucjonalnych, kaŜda instytucja
odpowiedzialna za system Natura 2000 powinna działać w oparciu o wspólną wizję i
odpowiedni poziom wiedzy dotyczący istoty systemu. (1-7)
−
Nowa polityka i nowe zadania będą wymagać nowego otoczenia instytucjonalnego,
zwiększonego potencjału i pracowników z kwalifikacjami niezbędnymi do realizacji
nowych zadań (1, 3)
−
Realizacja komunikacji społecznej na rzecz sieci Natura 2000 wymaga zdefiniowania
podziału kompetencji i określenia, które instytucje będą odgrywały wiodącą rolę w
procesie komunikacji społecznej. Niezbędne będzie teŜ zapewnienie odpowiedniego
potencjału instytucjonalnego w postaci personelu, budŜetu, uprawnień, szkoleń itd. (1,
3)
−
Podział obowiązków i zadań pomiędzy instytucje partnerskie pozwoli zwiększyć i
zdywersyfikować potencjał, dzięki czemu system będzie skuteczniejszy i tańszy (1-7)
Komunikaty dotyczące sposobu wdraŜania sieci Natura 2000
−
„Jeśli chcesz coś zrobić szybko, rób to sam; jeśli chcesz coś zrobić dobrze, rób to
razem z innymi.” WdraŜanie systemu Natura 2000 powinno mieć charakter
interaktywny i angaŜować róŜne grupy interesów do działań zarówno na etapie
planowania jak i wdraŜania (wszystkie grupy)
17
WERSJA DRUGA
−
−
Intensyfikacja komunikacji społecznej i zwracanie uwagi nie tylko na rezultat
końcowy ale takŜe na sam proces wdraŜania będzie miało korzystny wpływ na
długofalowe funkcjonowanie sieci Natura 2000 (wszystkie grupy)
W większości państw członkowskich UE plany zarządzania obszarami postrzega się
jako bardzo skuteczne narzędzie planowania systemu zarządzania zasobami
przyrodniczymi oraz element umoŜliwiający udział obywateli w fazie planowania i
wdraŜania tej formy ochrony przyrody, pomimo Ŝe nie jest to wymogiem formalnym
wynikającym z Dyrektyw Ptasiej i Siedliskowej (1, 2)
Finansowanie
−
Prawidłowe zarządzanie systemem Natura 2000 umoŜliwi dostęp do wielu źródeł
finansowania, np. Life +, Pakietu 5 programu rolnośrodowiskowego, dotacji z
Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Wojewódzkiego
Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz EkoFunduszu
(2,3,4,5,6,7,8,9)
−
Doświadczenia kilku państw UE wskazują, Ŝe nieprawidłowe wraŜenie systemu
Natura 2000 powoduje o wiele powaŜniejszą przeszkodę na drodze do uzyskania
finansowania z funduszy unijnych niŜ mógłby spowodować wdroŜony juŜ system
Natura 2000 (1, 2, 3)
Właściciele gruntów i inni obywatele
−
System Natura 2000 w wielu przypadkach promuje tradycyjne formy gospodarki
rolnej (6, 8)
−
System Natura 2000 nie hamuje rozwoju, ale stara się go ukierunkować tak, aby był
korzystny dla przyrody i zdrowia ludzi (2,3,4,5,6,7,8)
−
System Natura 2000 nie tylko chroni przyrodę, ale takŜe jakość Ŝycia ludzi. Pozwala
obniŜyć ryzyko związane z lokalizacją wysypisk, zakładów przemysłu chemicznego
itd. w pobliŜu osiedli ludzkich (6,8)
−
Ochrona przyrody na obszarach Natura 2000 wymaga aktywnego wsparcia człowieka.
Natura 2000 jest systemem, który oferuje korzyści osobom wspierającym przyrodę w
najcenniejszych przyrodniczo obszarach (6, 8)
−
System Natura 2000 nie jest formą ochrony ścisłej ale dopuszcza realizację szeregu
działań wspomagających zrównowaŜony rozwój (6, 7, 8, 9)
Komunikaty dla poszczególnych sektorów (właściwy sektor podkreślono)
−
ZrównowaŜona działalność rolna tradycyjnie stanowi jeden z podstawowych
elementów zarządzania ochroną przyrody. System Natura 2000 udostępnia
mechanizmy wspomagające formy gospodarki rolnej, które są korzystne zarówno dla
przyrody jak i rolników
−
Ochrona przyrody w lasach sieci Natura 2000 jest zbliŜona do zrównowaŜonej
gospodarki leśnej, wypracowanej na podstawie długoletniego doświadczenia w
zakresie hodowli lasów w Polsce
−
Oczekuje się, Ŝe system Natura 2000 nie będzie wpływał negatywnie na dochody
przedsiębiorstwa Lasy Państwowe
−
Jakość i ilość terenów związanych z wodą (rzeki, doliny, torfowiska) ma nadrzędne
znaczenie dla przetrwania wielu waŜnych gatunków europejskiej fauny i flory
−
Na obszarach Natura 2000 prawo wymaga integracji działań z zakresu ochrony
przyrody i gospodarki wodnej (patrz takŜe Ramowa Dyrektywa Wodna)
−
Inwestycje, publiczne lub prywatne, moŜna realizować na obszarach Natura 2000, pod
warunkiem, Ŝe nie będą one wpływać na środowisko. Inwestycje realizujące
18
WERSJA DRUGA
−
−
nadrzędny interes publiczny będzie moŜna realizować takŜe w przypadku stwierdzenia
ich negatywnego oddziaływania na środowisko, pod warunkiem jednak
przeprowadzenia właściwej oceny oddziaływania na środowisko.
Spełnienie wymogów związanych z systemem Natura 2000 jest warunkiem uzyskania
funduszy unijnych na infrastrukturę i inne inwestycje. JeŜeli przepisy dotyczące
systemu nie będą przestrzegane, powstanie ryzyko wysokich strat finansowych.
Inwestycje nie mogą szkodzić chronionym gatunkom lub siedliskom. Jednak w
określonych przypadkach nadrzędny interes społeczny moŜe spowodować iŜ dana
inwestycja zostanie dopuszczona do realizacji. W takich przypadkach niezbędne
będzie przeprowadzenie niezbędnych działań łagodzących i kompensacyjnych
PowyŜsze komunikaty naleŜy wykorzystywać w trakcie wszystkich działań na rzecz realizacji
celów komunikacyjnych. Następny rozdział zawiera szczegółowe informacje o tym jak
przekazywać odbiorcom te komunikaty.
11.Zalecane działania
W tym rozdziale znajdują się szczegółowe zalecenia dotyczące realizacji poszczególnych
celów. W końcowej części podrozdziałów zamieszczono ramki z opisem oczekiwanych
rezultatów związanych z realizacją danego celu.
Cel 1: Wzmocnienie potencjału instytucjonalnego niezbędnego do zapewnienia
skutecznej i trwałej komunikacji
Instytucją wiodącą w zakresie koordynacji sieci Natura 2000 w Polsce jest Ministerstwo
Środowiska. Odpowiada ono za planowanie i wdraŜanie tego systemu. Ze względu na złoŜony
charakter tych zagadnień, wymagają one koordynacji i komunikacji na poziomie krajowym
oraz między szczeblem krajowym i wojewódzkim. Partnerzy kluczowi w większości
akceptują wiodącą rolę Ministerstwa Środowiska w prowadzeniu komunikacji na rzecz sieci
Natura 2000, jednocześnie jednak wyraŜają opinię, Ŝe rola ta nie jest w pełni realizowana.
Aby wzmocnić pozycję Ministerstwa Środowiska w tym kontekście, zaleca się, aby Minister
Środowiska ponownie potwierdził znaczenie komunikacji społecznej we wdraŜaniu sieci
Natura 2000, zarówno na poziomie krajowym i wojewódzkim. W budŜecie Ministerstwa
powinny zostać zarezerwowane fundusze na rzecz wdraŜenia działań komunikacyjnych
dotyczących systemu Natura 2000. Zaleca się takŜe, aby dokładniej zdefiniować podział
zadań oraz odpowiedzialności pomiędzy róŜnymi instytucjami. Informacje dotyczące tego
podziału kompetencji powinny być udostępnione wszystkim zainteresowanym.
Z uwagi na złoŜony charakter, powyŜszy cel podzielono na trzy cele pośrednie:
Cel 1a: Potwierdzenie wiodącej roli i odpowiedzialności Ministerstwa Środowiska,
wojewodów i innych partnerów w zakresie koordynacji działań komunikacyjnych na
rzecz systemu Natura 2000,
Warunkiem trwałego włączenia komunikacji społecznej w realizację polityki związanej z
wdraŜaniem sieci Natura 2000, jest wskazanie instytucji, która będzie pełnić rolę wiodącą.
Podstawą dobrej komunikacji między partnerami (takŜe instytucjonalnymi) powinna być chęć
wspólnego, proaktywnego i twórczego zaangaŜowania w ten rodzaj współpracy. Jeśli dany
19
WERSJA DRUGA
partner z jakiegoś powodu nie wykazuje woli lub zainteresowania współpracą, komunikacja
będzie szwankować.
Działanie 1.a.1: Uzgodnienie i dokładne określenie podziału kompetencji Ministerstwa
Środowiska, wojewódzkich konserwatorów przyrody i innych partnerów
−
Organizacja spotkań, podczas których zostanie określony szczegółowy zakres
kompetencji Ministerstwa Środowiska i wojewódzkich konserwatorów przyrody
odnośnie koordynacji działań komunikacyjnych na rzecz Natury 2000. NaleŜy takŜe
zdefiniować zakres kompetencji innych instytucji ochrony przyrody zaangaŜowanych
w komunikację społeczną na rzecz Natury 2000. NaleŜy przeanalizować wpływ
planowanych zadań komunikacyjnych na potrzeby finansowe i kadrowe tych
instytucji. Podobne podejście naleŜy przyjąć w stosunku do instytucji administracji
specjalnej, poniewaŜ odegrają one istotną rolę w procesie komunikacji społecznej.
−
Uwaga: na tym etapie dobrze byłoby ustalić, które instytucje będą pełnić rolę
organów zarządzających dla poszczególnych obszarów (patrz takŜe fiszka kolejnego
projektu przedstawiona w Załączniku 3)
−
Zaleca się, aby ww. spotkania miały charakter interaktywny i aby uczestniczyli w nich
wysokiego szczebla przedstawiciele zainteresowanych instytucji.
−
Podjęcie w moŜliwie najkrótszym czasie formalnych decyzji dotyczących funkcji i
obowiązków poszczególnych instytucji (instytucja wiodąca, partnerzy lub beneficjenci
- patrz takŜe cel 1.b)
Działanie 1.a.2: Informowanie o podjętych decyzjach
−
Zorganizowanie jednodniowego seminarium podsumowującego dla decydentów
szczebla krajowego i wojewódzkiego w celu przekazania im informacji o decyzjach
podjętych w ramach działania 1a.1. W trakcie seminarium naleŜy podkreślić znaczenie
działań komunikacyjnych, konieczność przygotowania zaplecza instytucjonalnego i
koordynacji działań uczestników seminarium i przedstawicieli innych organizacji.
−
Przygotowanie organigramu, który będzie umieszczony na stronie internetowej (patrz
takŜe działanie 2.2). Organigram powinien jasno określać docelowy system przepływu
informacji w ramach systemu Natura 2000 oraz zakres ról i obowiązków
poszczególnych partnerów. Ministerstwo Środowiska będzie odpowiedzialne za
wcielenie w Ŝycie przyjętego systemu na poziomie krajowym, a wojewódzcy
konserwatorzy przyrody zajmą się koordynacją procesu wdraŜania na poziomie
wojewódzkim.
−
Przygotowanie notatki prasowej zawierającej te same informacje i zorganizowanie
konferencji prasowej w celu ogłoszenia powyŜszych ustaleń szerszemu gremium.
Cel 1b: Wzmocnienie mechanizmów koordynacji i komunikacji na rzecz sieci
Natura 2000 realizowanych przez Ministerstwo Środowiska na poziomie
krajowym, oraz komunikacji między szczeblem krajowym i wojewódzkim
Podjęcie decyzji dotyczących roli instytucji wiodącej i podziału kompetencji oraz przyjęcie
tych ustaleń przez wszystkich partnerów jest bardzo istotne. Niemniej naleŜy takŜe wdroŜyć
skuteczne mechanizmy komunikacyjne, które pozwolą właściwie wykorzystać stworzony
potencjał. Mechanizmy te moŜna podzielić na
20
WERSJA DRUGA
•
mechanizmy instytucjonalne: powiązania między instytucjami umoŜliwiające
komunikację; oraz
• mechanizmy operacyjne: praktyczne środki umoŜliwiające komunikację pomiędzy
partnerami.
Cel 1b naleŜy analizować pod kątem obu powyŜszych aspektów. Aby osiągnąć ten cel, zaleca
się wykonanie następujących działań:
Działania dotyczące mechanizmów instytucjonalnych
1.b.1 Powołanie koordynatora do spraw komunikacji na rzecz sieci Natura 2000
−
W Ministerstwie Środowiska, w moŜliwie najkrótszym czasie
−
Najlepiej w strukturze departamentu zajmującego się wdraŜaniem sieci Natura 2000.
Pozwoli to na ścisłe powiązanie komunikacji społecznej z innymi działaniami na rzecz
wdraŜania sieci Natura2000
−
Koordynator powinien nadzorować planowanie, aktualizacje i wdraŜanie krajowej
strategii komunikacji społecznej. Proces wdraŜania strategii powinien być ściśle
związany z realizacją polityki implementacji sieci Natura 2000
1.b.2 Stworzenie Zespołu do spraw komunikacji w ramach sieci Natura 2000
−
Stworzenie w ramach Ministerstwa Środowiska Zespołu odpowiedzialnego za
komunikację społeczną na rzecz wdraŜania Natury 2000 w Polsce. Pracami Zespołu
powinien kierować koordynator ds. komunikacji. Do zadań Zespołu naleŜeć będzie:
•
realizacja konkretnych działań komunikacyjnych na rzecz departamentu
odpowiedzialnego za sieć Natura 2000,
•
koordynacja wdraŜania krajowej strategii komunikacyjnej na rzecz
Natury2000,
•
informowanie Ministerstwa Środowiska o postępach wdraŜania strategii
krajowej oraz wspólne z wojewódzkimi konserwatorami przyrody
koordynowanie tworzenia wojewódzkich strategii komunikacyjnych oraz ich
wdraŜanie
−
Wyznaczenie pracowników posiadających wymagane doświadczenie, którzy będą
mogli skoncentrować się na realizacji tego zadania
−
Niektóre z powyŜszych zadań mogą być realizowane w porozumieniu z innymi
departamentami Ministerstwa, zgodnie z zaleceniami wymienionymi w Działaniu
1.b.3.
1.b.3 Powołanie Krajowej Grupy Roboczej do spraw komunikacji na rzecz sieci Natura 2000
−
Powołanie grupy roboczej, w której skład wejdą partnerzy krajowi (administracja i
organizacje pozarządowe). Zadaniem Grupy Roboczej będzie doradzanie
Ministerstwu Środowiska w zakresie planowania i realizacji działań
komunikacyjnych.
−
Grupa ta powinna odgrywać długofalowo waŜną rolę w procesie podejmowania
decyzji. Działanie Grupy powinno być niezaleŜne wdraŜania kolejnych projektów i
inicjatyw.
1.b.4. Zawarcie porozumień z innymi departamentami Ministerstwa
Koordynator do spraw komunikacji będzie odpowiedzialny zapewnienie niezbędnego
zaplecza do stałego realizowania działań komunikacyjnych w ramach Zespołu i poza jego
strukturą.
−
W celu podniesienia potencjału komunikacyjnego zaleca się, aby osoba ta była
upowaŜniona do inicjowania współpracy z innymi departamentami. Na przykład
Departament ds. Edukacji i Promocji moŜe udostępnić narzędzia niezbędne do
21
WERSJA DRUGA
−
podnoszenia świadomości ekologicznej oraz zapewnić współpracę z mediami. NaleŜy
takŜe uzgodnić współpracę z rzecznikiem prasowym Ministerstwa.
Zaleca się prowadzenie analogicznych działań na poziomie wojewódzkim.
1.b.5 Stworzenie międzyresortowej platformy ds. koordynacji działań w ramach systemu
Natura 2000
System Natura 2000 jest realizowany wielosektorowo i wymaga wkładu ze strony wszystkich
uczestniczących w tym procesie sektorów, w tym wiedzy i praktycznego wsparcia w zakresie
planowania i wdraŜania tego systemu. Podczas warsztatów komunikacyjnych
zorganizowanych nad Biebrzą jesienią 2006 r., szereg ministerstw wyraziło zainteresowanie
uczestnictwem w stałej, międzyresortowej platformie słuŜącej koordynacji działań
dotyczących sieci Natura 20000. Stworzenie takiej platformy ma być przedmiotem
następnego projektu bliźniaczego (patrz Załącznik 3).
−
−
−
Stworzenie międzyresortowej platformy ds. koordynacji działań w ramach systemu
Natura 2000
W ramach platformy naleŜy powołać sektorowe grupy robocze, pełniące funkcje
doradcze wobec platformy i Ministerstwa Środowiska (patrz takŜe Załącznik 3)
Zaleca się utworzenie podobnych międzysektorowych platform współpracy na
poziomie wojewódzkim
1.b.6 Powołanie na poziomie wojewódzkim struktur podobnych do ww. struktury krajowej:
−
W kaŜdym województwie naleŜy powołać koordynatora ds. komunikacji
−
Powołanie Wojewódzkich Grup Roboczych skupiających przedstawicieli
administracji szczebla wojewódzkiego i organizacji pozarządowych, które będą
doradzać koordynatorowi do spraw komunikacji i utrzymywać kontakty z Krajową
Grupą Roboczą
•
Na podstawie wskazówek Grupy Roboczej, koordynator opracuje strategię
komunikacyjną dla województwa
•
Stworzenie partnerstwa w celu zapewnienia wdroŜenia strategii pod
kierunkiem koordynatora do spraw komunikacji
•
W ramach strategii, Grupy Robocze będą pomagać w tworzeniu wsparcia
komunikacyjnego dla kaŜdego obszaru sieci Natura 2000 w województwie,
oraz będą udzielać koordynatorowi wskazówek i wskazówek dotyczących
wdraŜania takiego wsparcia.
•
Grupy robocze zapewnią, Ŝe współpraca pomiędzy róŜnymi grupami interesu
zapoczątkowana na 55 obszarach w ramach polsko-holendersko-brytyjskiego
projektu bliźniaczego będzie rozszerzona na wszystkie obszary w danym
województwie
•
Grupy robocze zapewnią, Ŝe proces tworzenia wzajemnych relacji, który
rozpoczął się na tych obszarach będzie kontynuowany i wzmacniany w trakcie
planowania i wdraŜania systemu Natura 2000
•
Krajowa Grupa Robocza i Wojewódzkie Grupy Robocze powinny nawiązać
ścisła współpracę i prowadzić regularne konsultacje w celu zapewnienia
jednolitego podejścia do realizacji działań komunikacyjnych
1.b.7 Informowanie o podjętych decyzjach
−
Przekazanie jasnych informacji dotyczących planowanych zamierzeń i działań
związanych z realizacją tego celu wewnątrz administracji rządowej
22
WERSJA DRUGA
−
Przekazanie jasnych informacji dotyczących powołania nowych struktur wszystkim
szczeblom i grupom tak, aby kaŜdy wiedział do kogo ma kierować swoje pytania i
wątpliwości.
Działania dotyczące mechanizmów operacyjnych
1. b.8. Komunikacja internetowa
−
Stworzenie na stronie Ministerstwa wirtualnej przestrzeni roboczej dla Krajowej i
Wojewódzkich Grup Roboczych z narzędziami umoŜliwiającymi wymianę informacji
między członkami Grup Roboczych; patrz takŜe działanie 2.2 i 2.3
1.b.9. Udoskonalenie procesu konsultacji
W wielu przypadkach tworzone dokumenty poddawane są konsultacjom dopiero na
końcowym etapie ich tworzenia. Tymczasem wzajemne zaufanie i współpracę moŜna
poprawić dzięki zorganizowaniu procesu konsultacyjnego na wcześniejszym etapie prac nad
określonym dokumentem.
−
−
−
−
Przygotowanie zarysu dokumentu i rozesłanie jej pocztą elektroniczną w celu zebrania
opinii i propozycji dotyczących wybranego podejścia,
Dokładne wyjaśnienie etapów konsultacji;
Rozsyłanie kolejnych wersji w celu zebrania uwag odbiorców wewnętrznych i
zewnętrznych – takie działania są juŜ realizowane
Umieszczanie końcowej wersji na stronie internetowej i rozpowszechnienie stosownej
informacji na ten temat.
1.b.10. Poprawa procedury aktualizacji informacji
Partnerzy na poziomie krajowym i wojewódzkim muszą dysponować aktualnymi
informacjami na temat dotychczasowych działań i podjętych decyzji.
– Umieszczanie na stronie internetowej raportów kwartalnych z wdraŜania systemu
Natura 2000
– Umieszczanie na stronie internetowej ministerstwa streszczeń wszystkich istotnych
raportów/dokumentów (z linkiem do pełnej wersji dokumentu)
– Stworzenie systemu powiadamiania w przypadku pojawienia się uaktualnień (lista
wysyłkowa)
1. b.11. Udoskonalenie bazy danych zawierającej dane adresowe
Stworzenie bazy danych zawierającej dane kontaktowe istotnych osób i instytucji
zagwarantuje skuteczne rozpowszechnianie informacji wśród wszystkich członków grup
docelowych oraz umoŜliwi monitorowanie tego procesu. Informacje zawarte w bazie danych
powinny być jak najbardziej szczegółowe i dotyczyć następujących informacji: typ
organizacji, nazwa organizacji, nazwisko adresata, adres pocztowy, adres poczty
elektronicznej, itd. Koordynatorzy wojewódzcy powinni przygotować podobne bazy danych
dla poszczególnych województw.
1.b.12. Spotkania koordynacyjne Grup Roboczych
Ze względów praktycznych bezpośrednie spotkania grup roboczych powinny być stosunkowo
rzadkie, niemniej naleŜy pamiętać o tym, Ŝe stanowią one istotny czynnik przyczyniający się
do dobrej komunikacji.
−
Kwartalne spotkania krajowe
−
Spotkania wojewódzkie
23
WERSJA DRUGA
Podczas spotkań omawiane będą sprawy związane z długofalowymi kierunkami działań
komunikacyjnych
•
Wskazówki dot. najskuteczniejszych sposobów dotarcia do określonych grup
docelowych – w miarę moŜliwości poprzez organizacje będące członkami
Grupy Roboczej do spraw komunikacji.
•
Informacje na temat szczegółowych potrzeb informacyjnych tych grup
docelowych i informacja zwrotna o ich postawach i opiniach
•
Współpraca przy organizacji działań i dystrybucji materiałów informacyjnych
(kanał dystrybucji) lub stosowanie wspólnych kanałów komunikacyjnych (np.
wspólne imprezy, informacje umieszczane na stronach internetowych
partnerów, itd.)
•
Aktywna współpraca w procesie przekazu informacji i/lub udział w
szkoleniach dla grup docelowych (jako strona przekazująca informacje), np. z
uwagi na fakt, Ŝe dana organizacja, będąca członkiem grupy roboczej ds.
komunikacji, jest postrzegana jako bardziej wiarygodne źródło informacji i/lub
poniewaŜ jedna lub więcej naleŜących do grupy roboczej organizacji
członkowskich jest bliŜsza odbiorcy.
•
Grupa Robocza do spraw komunikacji moŜe takŜe ułatwić skontaktowanie się
z potencjalnymi pośrednikami: takimi organizacjami jak np. izby handlowe,
organizacje pozarządowe, uczelnie, szkoły, które mogą pomóc w kontaktach z
grupami docelowymi; naleŜy przygotować materiały pomocnicze do
wykorzystania podczas spotkań lub do dalszego rozpowszechniania
•
Na poziomie krajowym, a następnie takŜe na poziomie wojewódzkim naleŜy
zawrzeć porozumienia o potencjalnej współpracy
1. b.13. Przygotowanie porozumień między stronami
Komunikacja na rzecz systemu Natura 2000 nie jest w Polsce nowością. Istnieje wiele
inicjatyw i wiele organizacji publicznych i prywatnych, które mają wolę, potencjał i wiedzę
potrzebne do kontynuacji tych działań. Warto jednak podjąć próbę skoordynowania tych
starań, aby się wzajemnie uzupełniały i wzmacniały, oraz aby unikać zbędnego powielania
działań.
−
W wybranych sektorach – takich jak leśnictwo, gospodarka wodna, rolnictwo,
turystyka i innych – warto zidentyfikować kluczowych partnerów i przeanalizować
moŜliwości współpracy w oparciu o usystematyzowane podstawy.
−
Po sprecyzowaniu potencjalnych moŜliwości współpracy warto podpisać listy
intencyjne pozwalające na zbudowanie partnerstwa o charakterze instytucjonalnym
−
W stosownym czasie to samo działanie naleŜy takŜe przeprowadzić na poziomie
wojewódzkim
Cel 1c: Wzmocnienie potencjału komunikacyjnego w
odniesieniu do systemu Natura 2000 w ramach Ministerstwa
Środowiska i urzędów wojewódzkich.
Obecnie komunikacja jest postrzegana bardziej jako narządzie dostarczania informacji niŜ
jako narzędzie zarządzania pozwalające na wdraŜania nowych rozwiązań instytucjonalnych. T
o podejście zmienia się, niemniej jednak skuteczność strategicznej komunikacji w dalszym
ciągu nie jest w pełni doceniana przez decydentów i pracowników administracji.
24
WERSJA DRUGA
Zgodnie z zapisami celu 1a, zaleca się powołanie koordynatora do spraw komunikacji, który
będzie kierować pracą Zespołu do spraw komunikacji na rzecz systemu Natura 2000, oraz
Grupy Roboczej, pełniącej rolę organu doradczego. Zalecenia te dotyczą zarówno
Ministerstwa Środowiska jak i urzędów wojewódzkich. Niemniej jednak, aby zainwestować
w rozwój potencjału i umiejętności w poszczególnych instytucjach, decydenci muszą uznać
znaczenie tych działań, a strategie komunikacyjne muszą stać się stałym elementem
zarządzania siecią Natura 2000.
Z uwagi na niewielkie doświadczenie w zakresie komunikacji o charakterze strategicznym,
priorytetowym działaniem będą szkolenia dla Zespołu ds. komunikacji i Grup Roboczych,
dzięki którym ich uczestnicy zdobędą umiejętności dotyczące opracowywania strategii
komunikacyjnych oraz nadzorowania ich wdraŜania. Program szkoleń powinien obejmować
nabywanie nowych umiejętności, ale takŜe oferować pomoc podczas fazy wdraŜania w formie
okresu „nauki przez działanie”, w trakcie którego osoby szkolone będą mogły powiązać teorię
z praktyką pod nadzorem instruktora. W związku z tym moŜna wykorzystać doświadczenie
zdobyte podczas bieŜącego projektu bliźniaczego, w ramach którego 32 osoby z urzędów
wojewódzkich, w tym 16 konserwatorów przyrody, odbyło dwutygodniowe intensywne
szkolenie na temat analizy i planowania komunikacji, budowania strategii, technik negocjacji,
rozwiązywania konfliktów i umiejętności prowadzenia prezentacji. Przy odpowiednim
wsparciu instruktorskim w miejscu pracy, osoby te powinny być w stanie opracować
wojewódzkie strategie komunikacyjne, tworzące ramy, na podstawie których będzie moŜna
realizować działania komunikacyjne w nadchodzących latach.
Działanie 1.c.1: Seminarium na temat komunikacji strategicznej dla decydentów
−
Zorganizowanie jednodniowego seminarium dla decydentów na poziomie centralnym
w celu wykazania wartości dodanej, jaką oferuje komunikacja zastosowana w postaci
narzędzia zarządzania, oraz zachęcenie uczestników do stosowania jej w takiej
postaci.
−
Zaproszenie krajowych i zagranicznych ekspertów prezentujących doświadczenia
dotyczące interaktywnej i strategicznej komunikacji stosowanej w sektorze ochrony
przyrody
Działanie 1.c.2: Szkolenie na poziomie krajowym i instruktaŜ w miejscu pracy
−
Przeprowadzenie podobnego szkolenia (szkolenie dot. współpracy z mediami,
umiejętność prowadzenia prezentacji, komunikacja strategiczna) dla
nowoutworzonego Zespołu do spraw komunikacji w Ministerstwie Środowiska oraz
dla Grupy Roboczej, w celu wyposaŜenia ich w umiejętności konieczne do
przygotowywania strategii komunikacyjnych i nadzorowania ich wdraŜania
−
Opracowanie podręcznika/zestawu materiałów szkoleniowych dla uczestników
−
Zespół do spraw komunikacji, przy wsparciu ze strony Grupy Roboczej, powinien
opracować program podnoszenia umiejętności komunikacyjnych na poziomie
centralnym i wojewódzkim, którego celem będzie poprawa jakości wsparcia
komunikacyjnego w nadchodzących latach
Działanie 1.c.3: Organizacja dalszych szkoleń i instruktaŜu w ramach pilotaŜowych projektów
komunikacyjnych skierowanych do wojewódzkich konserwatorów przyrody
−
Organizacja w kaŜdym województwie kursu odświeŜającego wiadomości na temat
ustalania priorytetów komunikacyjnych
−
Podczas szkolenia komunikacyjnego w 2007 r. konserwatorzy opracowali wstępne
strategie komunikacyjne dla poszczególnych obszarów. Konserwatorzy powinni
25
WERSJA DRUGA
−
−
powtórnie przeanalizować te strategie i wdroŜyć je w praktyce poprzez opracowanie
szczegółowego planu działań, dokonanie przydziału środków i instruktaŜ dotyczący
wdraŜania. Taki program pilotaŜowy będzie doskonałą okazją do uczenia się przez
działanie oraz utrwalenia umiejętności komunikacyjnych i interaktywnego podejścia
Ocena i monitoring wdraŜania, w razie potrzeby dodatkowe wsparcie lub wskazówki
NaleŜy sprawdzić czy ww. zalecenia i zdobyta wiedza są wykorzystywane w praktyce.
Zebrane doświadczenia naleŜy udostępniać administracji szczebla centralnego i
wojewódzkiego w formie studium przypadków. .
Działanie 1.c.4: Opracowanie strategii wojewódzkich
- Zorganizowanie interaktywnych warsztatów (nauka przez działanie), w trakcie których
kaŜde województwo opracuje swoją własną strategię komunikacyjną dla wojewódzkiej sieci
Natura 2000. Uwzględnić naleŜy przyjęte lokalne sposoby informowania i prowadzenia
konsultacji związanych z wyznaczaniem obszarów i zarządzaniem nimi, specyficzne działania
mające na celu podnoszenie świadomości, rozwiązywanie konfliktów lub inne działania
mające na celu przekazywanie wiedzy i pozyskanie wsparcia dla wdraŜania sieci Natura 2000.
- NaleŜy zapewnić, aby w strategiach wojewódzkich uwzględniono indywidualne podejście
kaŜdego województwa do zaadaptowania materiałów z zestawu opracowanego w Działaniu
2.5 w kontekście specyficznych uwarunkowań występujących w danym regionie. Ponadto
strategie te powinny zawierać:
•
Działania do realizacji w danym województwie
•
Działania dla kaŜdego obszaru
•
Działania ściśle powiązane z polityką dot. systemu Natura 2000, aby
skutecznie wspierać jej lokalne wdraŜanie
•
Podobną strukturę i odniesienia do niniejszej strategii komunikacyjnej,
obejmujące odpowiednią analizę sytuacji i określające kontekst
strategiczny dla proponowanych działań
•
Strategia powinna być regularnie aktualizowana i powinna zawierać
szczegółowy plan działań, określający wymagane zasoby, instytucje
odpowiedzialne i ramy czasowe
Organizowanie przynajmniej raz w roku spotkania wojewódzkich koordynatorów do spraw
komunikacji z koordynatorem krajowym w celu wymiany doświadczeń, omówienia postępów
oraz uzgodnienia przyszłych kierunków i działań w odniesieniu do strategii komunikacyjnej
−
Wykorzystywanie wirtualnej przestrzeni roboczej poświęconej zagadnieniom
komunikacyjnym na internetowej stronie Ministerstwa jako działanie uzupełniające w
celu wymiany doświadczeń między koordynatorami do spraw komunikacji szczebla
wojewódzkiego i krajowego oraz Grupami Roboczymi (patrz Działanie 2.2 i 2.3)
Działanie 1.c.5: Plan działań komunikacyjnych dla kaŜdego obszaru
KaŜdy obszar Natura 2000 będzie wymagał indywidualnego wsparcia komunikacyjnego.
Wojewódzki koordynator do spraw komunikacji powinien nadzorować proces
opracowywania planów działań dla kaŜdego obszaru realizowany wspólnie z zarządzającym
danym obszarem, zgodnie ze wskazaniami Wojewódzkiej Grupy Roboczej. W razie potrzeby,
działania powinny być wykonywane przy pomocy specjalistów.
26
Oczekiwane wyniki realizacji celu 1:
- Zatwierdzenie zakresu funkcji i obowiązków róŜnych uczestników procesu i przekazanie
im związanych z tymi ustaleniami informacji:
WERSJA
DRUGA
o Wiodąca rola Ministerstwa
Środowiska
w zakresie koordynacji działań
komunikacyjnych na rzecz systemu Natura 2000 w Polsce została potwierdzona i
przyjęta zarówno przez pracowników Ministerstwa jak i przez wszystkich
partnerów
o Na szczeblu wojewódzkim ustanowiono struktury odpowiedzialne za koordynację
procesu wdroŜenia działań komunikacyjnych mających na celu wspomaganie
działań związanych z systemem Natura 2000 na terenie poszczególnych
województw. Ich zadaniem będzie przygotowanie i wdroŜenie wojewódzkich
strategii komunikacyjnych, między innymi mających na celu wsparcie
komunikacyjne na rzecz poszczególnych obszarów.
o Ministerstwo i urzędy wojewódzkie dysponują potencjałem instytucjonalnym i
strukturami niezbędnymi do pełnienia ww. wiodącej roli.
o Zapewnienie stosownych mechanizmów koordynacyjnych
27
WERSJA DRUGA
Cel 2: Stworzenie korzystniejszego klimatu dla skutecznego wdroŜenia systemu
Natura 2000 przez podniesienie poziomu świadomości i wiedzy nt. tego systemu wśród
wybranych grup docelowych i ogółu społeczeństwa
W celu skutecznego i trwałego wdroŜenia i monitorowania sieci Natura 2000, naleŜy
zapewnić poparcie i przychylne nastawienie róŜnych instytucji i uŜytkowników końcowych
dla całości procesu implementacyjnego. Przeprowadzone szkolenia, spotkania i ankieta
wykazały, Ŝe występują braki w wiedzy, percepcji i postawach partnerów i grup docelowych.
Ponadto ankieta wykazała, Ŝe respondenci mają wyraźne preferencje dotyczące źródeł
informacji, tzn. za najlepsze metody komunikacji uznali kanały elektroniczne oraz
spotkania/szkolenia/seminaria.
Zaleca się koncentracje działań na trzech kluczowych aspektach związanych z podnoszeniem
poziomu świadomości ekologicznej i wiedzy nt. systemu Natura 2000:
i. Poprawa istniejących kanałów informacyjnych związanych z siecią Natura
2000: strona internetowa (zawartość strony, utrzymanie, administrowanie,
interaktywność)
ii. Opracowanie nowych materiałów informacyjnych skierowanych do
konkretnych grup odbiorców: elektroniczny okólnik, seminaria, publikacje itd.
iii. Współpraca z mediami
PowyŜsze zagadnienia przekładają się na szereg zalecanych działań, których lista podana jest
poniŜej. Szczegółowe objaśnienia dotyczące tych działań znajdują się w dalszej części
niniejszego dokumentu:
Działanie 2.1: opracowanie wytycznych dotyczących wizerunku systemu Natura 2000
Działanie 2.2: poprawa i rozbudowa strony internetowej dotyczącej systemu Natura 2000 w
Polsce
Działanie 2.3: stworzenie i udostępnienie infrastruktury do prowadzenia dyskusji drogą
elektroniczną
Działanie 2.4: regularny przekaz informacji o aktualizacjach: opracowanie elektronicznych
okólników
Działanie 2.5: opracowanie zestawu materiałów o sieci Natura 2000, słuŜących podnoszeniu
poziomu świadomości ekologicznej na szczeblu wojewódzkim i lokalnym
Działanie 2.6: otwarte seminaria informacyjne
Działanie 2.7: edukacja na rzecz sieci Natura 2000
Działanie 2.8: organizacja imprez dotyczących Natury 2000
Działanie 2.9: media i kontakty z mediami
Działanie 2.10: analiza treści medialnych
Działania podejmowane w celu realizacji Celu 2
Działanie 2.1: opracowanie wytycznych dotyczących wizerunku systemu Natura 2000
NaleŜy poprawić poziom wiedzy i świadomości dotyczącej systemu Natura 2000. W związku
z tym niezbędne będzie opracowanie materiałów wizualnych do realizacji tego celu. Aby
poprawić wizerunek, naleŜy przede wszystkim ujednolicić szatę graficzną tych materiałów, w
28
WERSJA DRUGA
związku z czym zaleca się opracowanie wytycznych dotyczących wzornictwa produktów
związanych z systemem Natura 2000 w Polsce. Niniejsze spójne podejście powinno być
stosowane zarówno przez administrację rządową jak i organizacje pozarządowe w celu
stworzenia jednolitego wizerunku i zwiększenia rozpoznawalności systemu Natura 2000.
Wytyczne te naleŜy przekazać dostawcom (grafikom i projektantom strony internetowej,
drukarniom itd.), którzy przygotowują materiały. Zaleca się, aby wytyczne dotyczące
wizerunku były konsekwentnie stosowane na poziomie krajowym i wojewódzkim, gdyŜ brak
takiej konsekwencji ograniczy wizualne oddziaływanie materiałów.
−
−
−
−
przyjęcie obecnie stosowanego w Unii Europejskiej znaku graficznego sieci Natura
2000 i umieszczenie go na WSZYSTKICH materiałach
opracowanie kolorystyki stosowanej we wszystkich materiałach związanych z
systemem Natura 2000
stosowanie znaku graficznego i kolorystyki we wszystkich materiałach: stronach
internetowych, prezentacjach (np. w Power Point), bilbordach, nagłówkach listów,
towarach handlowych itd.
opracowanie dokumentu „Wytyczne dotyczące wizerunku” zawierającego informacje
o decyzjach podjętych w tym zakresie oraz umieszczenie tego dokumentu na stronie
internetowej
Działanie 2.2: poprawa i rozbudowa strony internetowej dotyczącej sieci Natura 2000 w
Polsce
System Natura 2000 to obszerna polityka dotycząca ochrony przyrody i z tego względu
Polska musi dysponować funkcjonalną, atrakcyjną, regularnie rozwijaną i aktualizowaną
stroną internetową. Ministerstwo Środowiska juŜ obecnie posiada taką stronę. TakŜe kilka
organizacji pozarządowych i innych instytucji prowadzi strony internetowe, które w całości
lub części poświęcone są systemowi Natura 2000.
Istniejącą stronę moŜna udoskonalić w zakresie regularności aktualizacji, dostępności
informacji, formatu danych, interaktywności i odsyłaczy do innych stron. Zaleca się podjęcie
dalszych działań na rzecz osiągnięcia tego rezultatu.
Optymalnie strona powinna zawierać wszystkie dostępne informacje na temat systemu Natura
2000 w Polsce, odpowiednie zarówno dla profesjonalistów jak i ogółu społeczeństwa, oraz
odsyłacze do informacji i nowości w UE i w innych krajach wdraŜających sieć Natura 2000.
NaleŜy takŜe regularnie zamieszczać informacje dotyczące zmian zachodzących w kraju.
Narzędzie to powinno takŜe udostępniać interaktywną przestrzeń, dzięki której Grupy
Robocze będą mogły dyskutować i wymieniać poglądy bez konieczności odbywania
bezpośrednich spotkań. Internetowe strony województw powinny być dostępne bezpośrednio
oraz za pośrednictwem strony Ministerstwa Środowiska. NaleŜy zwiększyć atrakcyjność
strony i zapewnić, aby była bardziej przyjazna dla uŜytkowników, aktualna i bardziej
interaktywna. Strona powinna takŜe pełnić funkcję biblioteki (system dostarczania
dokumentów źródłowych) i archiwum, oraz funkcję narzędzia podnoszącego poziom
świadomości na temat Natury 2000.
W związku z tak wysokimi oczekiwaniami projekt strony musi być na najwyŜszym poziomie.
Szczególny nacisk naleŜy połoŜyć na sferę zarządzania i aktualizacji.
−
Opracowanie planu zarządzania stroną internetową
−
Zapewnienie wirtualnej przestrzeni roboczej dla interaktywnej
pracy/spotkań/wymiany informacji z dostępem zabezpieczonym hasłem
−
Zlecenie opracowania projektu strony specjaliście
−
Powołanie profesjonalnego administratora sieci w ramach Ministerstwa
−
BieŜące zamieszczanie nowych informacji przez koordynatora do spraw komunikacji
29
WERSJA DRUGA
−
BieŜące zarządzanie interaktywnymi stronami i przestrzenią roboczą prowadzone
przez administratora sieci
Działanie 2.3: stworzenie i udostępnienie infrastruktury do prowadzenia dyskusji drogą
elektroniczną
Bezpośrednie spotkania nie zawsze są moŜliwe. Alternatywą są spotkania w przestrzeni
elektronicznej (patrz takŜe Działanie 4.2):
−
Stworzenie listy lub list z danymi adresowymi – moŜna opracować 1 listę zawierającą
dane wszystkich uczestników procesu lub kilka list z podziałem na specjalności lub
tematykę, np: zagadnienia komunikacyjne, programowe itd., zaleŜnie od obszaru
zainteresowań
−
Wykorzystanie listy w celu rozpowszechniania skrótów najnowszych wiadomości i
powiadamiania członków o zmianach na stronie internetowej
−
Prowadzenie forum dyskusyjnego na stronie internetowej
−
Organizowanie spotkań i sesji roboczych w wirtualnej przestrzeni roboczej. Wybór
tematu uzaleŜniony od bieŜących potrzeb i zainteresowań. Koordynator do spraw
komunikacji w ramach systemu Natura 2000 będzie proponować temat do dyskusji;
uczestnicy forum takŜe będą mogli przedstawiać swoje propozycje. Grupy Robocze
oraz wojewódzcy koordynatorzy do spraw komunikacji będą mogli się „spotykać” w
tej przestrzeni, itd.
Działanie 2.4: regularny przekaz informacji o aktualizacjach: opracowanie elektronicznych
okólników
W początkowej fazie okólniki powinny dotyczyć poziomu krajowego, a następnie mogą
objąć pozostałe szczeble. Natura 2000 jest złoŜonym systemem i nie jest moŜliwe śledzenie
jego rozwoju na wszystkich poziomach jednoczenie. WdraŜanie Natury 2000 jest procesem
uczenia się i z tego powodu naleŜy regularnie dzielić się informacjami na temat wyników prac
i postępu w realizacji poszczególnych działań. Informacje te powinny być powszechnie
dostępne. Istniejąca strona umoŜliwia przekaz uaktualnianych informacji, niemniej jednak
okólnik pozwoli na wykonanie analizy wyników i podsumowanie zdobytych doświadczeń.
Okólnik dotyczący systemu Natura 2000 moŜe być wydawany w wersji elektronicznej,
niemniej jednak zaleca się, aby istniała takŜe moŜliwość wydania go w wersji papierowej.
− Regularne, kwartalne wydania wysyłane pocztą elektroniczną i umieszczane w postaci
pliku PDF na stronie internetowej (z opcją drukowania)
− Comiesięczne skróty wiadomości w formacie PDF umieszczane na stronie i
przesyłane do adresatów z listy wysyłkowej
− Specjalne coroczne wydania dotyczące zagadnień specjalistycznych
Działanie 2.5: opracowanie zestawu materiałów o systemie Naturze 2000, słuŜących
podnoszeniu poziomu świadomości ekologicznej na poziomie regionalnym i lokalnym
Zaleca się takŜe opracowanie zestawu materiałów, z których będą mogli korzystać
pracownicy Ministerstwa i słuŜby wojewódzkich konserwatorów przyrody w celu
zwiększania poziomu wiedzy nt. systemu Natura 2000 wśród róŜnych partnerów i innych
grup zainteresowanych Naturą 2000. Zestaw ten moŜe zawierać materiały ogólne,
dopasowane do ogółu odbiorców, oraz materiały kierowane do konkretnych odbiorców o
specjalistycznych zainteresowaniach. Zestaw powinien być łatwy do zastosowania, zawierać
prezentacje napisane w zrozumiałym i niespecjalistycznym języku oraz dokumenty w
formacie umoŜliwiającym łatwy transfer i dostosowanie do róŜnych sytuacji. Powinien takŜe
zawierać opcję aktualizacji kolejnych wersji i dodawania nowych materiałów. Zestaw
30
WERSJA DRUGA
powinien być dostępny w formie papierowej i elektronicznej, łatwej do pobrania ze strony
internetowej. Zaleca się, aby co najmniej zawierał:
Płytę CD z informacjami na temat systemu Natura 2000, która głównie będzie
wykorzystywana przez pracowników zajmujących się ochroną przyrody.
•
Prezentację w programie Power Point na temat walorów obszarów Natura
2000 w Polsce i Europie (idea Natury 2000, znaczenie, załoŜenia, kontekst
europejski, kontekst krajowy, dlaczego w Polsce jesteśmy odpowiedzialni
za europejską przyrodę - informacje kierowane do osób nie zajmujących
się zawodowo ochroną przyrody, np. do szkół)
•
Prezentacja w programie Power Point na temat wdraŜania systemu w
Europie (kierowana do specjalistów, koncentrująca się na przepisach UE,
procedurach, zagadnieniach specjalistycznych, doświadczeniach, strukturze
organizacyjnej)
•
Prezentacja w programie Power Point na temat wewnętrznych przepisów
ds. systemu Naturą 2000 oraz orzeczeń wydanych przez Europejski
Trybunał Sprawiedliwości (kierowana do specjalistów, koncentrująca się
na przepisach krajowych, przypadkach, które mogą wystąpić w Polsce
jeŜeli przepisy ds. systemu Natura 2000 będą ignorowane)
•
Prezentacja w programie Power Point na temat struktury organizacyjnej
sieci Natura 2000
•
broszury i inne publikacje (w formacie PDF).
− Publikacje skierowane do określonych odbiorców:
•
Ulotka dla właścicieli gruntów, prezentująca podstawowe informacje
związane z systemem Natura 2000, które mogą być uŜyteczne z punktu
widzenia właściciela gruntów, np.: ogólne informacje o systemie Natura
2000, regulacje prawne, moŜliwości finansowania, dodatkowe źródła
informacji. Ulotki powinni rozpowszechniać wśród właścicieli gruntów
pracownicy zajmujący się ochroną przyrody, doradcy rolnosrodowiskowi,
władze lokalne;
•
Broszura dla władz lokalnych prezentująca dokładne informacje dotyczące
aktów prawnych, obowiązków oraz procedur stosowanych na obszarach
Natura 2000. Powinna być przede wszystkim rozpowszechniana wśród
przedstawicieli samorządów gminnych i powiatowych, a jej treść powinna
pomóc w udzielaniu odpowiedzi na pytania zgłaszane przez mieszkańców i
inwestorów;
− Publikacje dotyczące wybranych zagadnień/sektorów:
•
Broszura na temat rolnictwa, zawierające szczegółowe informacje o
programie rolnośrodowiskowym, procedurach i regulacjach prawnych
związanych z działalnością rolniczą na obszarach Natura 2000. Broszura
będzie wykorzystywana przez doradców rolnośrodowiskowych, rolników
najwaŜniejszych w kontekście poszczególnych obszarów i władze lokalne,
•
Broszura na temat leśnictwa, zawierająca informacje na temat gospodarki
leśnej na obszarach Natura 2000. Broszura będzie głównie
wykorzystywana przez leśników i władze lokalne,
•
Broszura na temat zarządzania wodami powierzchniowymi, opisująca
znaczenie zasobów wodnych dla ochrony przyrody oraz regulacje prawne
związane z tym zagadnieniem w odniesieniu do systemu Natura 2000.
Broszura będzie wykorzystywana przez instytucje odpowiedzialne za
gospodarkę wodną i władze lokalne.
−
31
WERSJA DRUGA
− Zestaw dwóch plakatów:
•
Plakat promocyjny ilustrujący korzyści płynące z istnienia obszarów
Natura 2000 jako terenów dobrych dla ludzi i przyrody. Plakat ten będzie
rozpowszechniany wśród władz lokalnych, kluczowych właścicieli
gruntów oraz instytucji zajmujących się ochroną przyrody.
•
Plakat informacyjny przedstawiający najbardziej aktualną mapę sieci
Natura 2000 w Polsce. Swoim wyglądem będzie przypominać poprzednią
mapę przygotowaną przez Ministerstwo Środowiska. Mapa ta będzie
głównie wykorzystywana przez pracowników ochrony przyrody.
- Przygotowanie płyty CD lub DVD zawierającej krótkie filmy, które będzie moŜna
wykorzystać w celu podnoszenia świadomości podczas otwartych seminariów i
imprez. Zaleca się, aby płyta CD zawierała przynajmniej 3 krótkie fragmenty filmu
przedstawiające róŜne treści skierowane do róŜnych grup odbiorców, aby
zmaksymalizować moŜliwość jej wykorzystania
− Traktowanie zestawu materiałów jako narzędzia dynamicznego i elastycznego, do
którego moŜna dodawać nowe produkty, usuwać stare wersje i prezentować nowe
materiały zaleŜnie od potrzeb, które będą ewoluować w miarę postępowania procesu
wdroŜenia.
− Przygotowanie strategii dystrybucji zestawu materiałów, określającej:
•
Planowanie dystrybucji
•
Regionalne wsparcie w celu zapewnienia właściwej dystrybucji na
szczeblu krajowym i lokalnym
•
Wskazówki metodyczne dotyczące stymulowania jednostek
pośredniczących do korzystania z zestawu w swojej sferze działalności
•
Robocze wersje materiałów prasowych i strategię ich przekazywania
mediom
Działanie 2.6: Otwarte seminaria informacyjne
Przynajmniej raz w roku zaleca się organizowanie jednodniowego, otwartego seminarium w
celu przedstawienia raportu z postępów prac przy ustanawianiu sieci Natura 2000 i stworzenia
forum do zadawania pytań i wymiany pomysłów między uczestnikami.
− Wybranie określonego tematu w kaŜdym roku, który będzie omawiany przez
zaproszonych specjalistów – moŜliwość opracowania nowych materiałów
informacyjnych
− NaleŜy zachęcić wojewódzkich konserwatorów przyrody do przyjęcia tego samego
podejścia w województwach i upewnić się, czy uwzględnią ten element w swoich
strategiach
− NaleŜy korzystać z materiałów zawartych w zestawie (patrz Działanie 2.5) jako
narzędzi wspomagających realizację seminariów
- NaleŜy przedstawić wyniki seminariów na stronie internetowej i w mediach
Działanie 2.7: Edukacja na rzecz Natury 2000
Elementem obecnie realizowanej polityki jest przygotowanie następnych pokoleń do ochrony
przyrody przy wykorzystaniu systemu edukacyjnego. Programy edukacyjne powinny
zawierać więcej informacji nt. systemu Natura 2000.
-
Zaleca się, aby oficjalny program nauczania w szkołach podstawowych i
ponadpodstawowych był opracowywany we współpracy z Ministerstwem Środowiska
pod kątem informacji na temat systemu Natura 2000. Treści te moŜna powiązać z
32
WERSJA DRUGA
-
-
aktualnie uwzględnianymi w programach informacjami o parkach narodowych i
krajobrazowych.
Ponadto na terenie obszarów włączonych do sieci Natura 2000 i w ich pobliŜu, moŜna
zorganizować zajęcia edukacyjne dla dzieci. W związku z tym moŜna wykorzystać
zestaw materiałów informacyjnych o sieci Natura 2000, oraz nowe produkty, zajęcia,
gry i konkursy. Organizacje pozarządowe, Lasy Państwowe, parki narodowe i parki
krajobrazowe na terenie całego kraju posiadają juŜ doświadczenie tego typu i zaleca
się wykorzystanie ich wsparcia.
Zaleca się, aby w wojewódzkich strategiach komunikacyjnych i w planach działań na
poziomie poszczególnych obszarów uwzględniono zajęcia edukacyjne (patrz
Działania 1c.4 i 1c.5)
Działanie 2.8: organizacja imprez dotyczących systemu Natura 2000
Zaleca się zorganizowanie otwartej imprezy z udziałem mediów, powiązanej z popularnym
wydarzeniem odnoszącym się do ochrony środowiska, takim jak np. Dzień Ziemi.
- Impreza powinna zostać zorganizowana na poziomie krajowym i w województwach.
- W ramach imprezy moŜna zorganizować gry i konkursy edukacyjne, prezentacje na
temat zrównowaŜonego rozwoju i sukcesów moŜliwych dzięki systemowi Natura
2000, ustanowić nagrodę za wyjątkowy wkład na rzecz systemu Natura 2000 i
zorganizować uroczyste sesje podpisywania dokumentów ustanawiających nowe
obszary lub wprowadzających plany ochrony dla obszarów
- Na imprezę naleŜy zaprosić przedstawicieli mediów, którzy nagłośnią to wydarzenie
(patrz takŜe następne działanie)
Działanie 2.9: Media i kontakty z mediami
Media mogą być potęŜnym sojusznikiem w komunikacji na temat systemu Natura 2000, ale w
przypadku ich niedoinformowania moŜna spowodować efekt przeciwny od oczekiwanego.
Zatem zaleca się utrzymywanie dobrych stosunków z mediami, dzięki czemu będzie moŜna
wykorzystać je do promocji sieci Natura 2000. Aby to osiągnąć, media muszą być na bieŜąco
informowane. W ramach tego działania naleŜy podjąć wewnętrzne decyzje dotyczące
procedury kontaktów z mediami.
-
-
-
Zaleca się zorganizowanie seminarium dla dziennikarzy zainteresowanych integracją
europejską, a w szczególności rozwojem wsi i/lub ochroną przyrody. Optymalnie takie
seminarium powinna zorganizować organizacja nie związana z administracją rządową
(wiodąca organizacja pozarządowa lub instytucja) z udziałem doświadczonego
polskiego dziennikarza/szkoleniowca. Celem seminarium ma być poinformowanie
uczestników o zmianach w polityce UE, postępach w procesie wdraŜania w Polsce,
oraz wzmocnienie zdolności analizy sytuacyjnej i opisywania faktów związanych z
systemem Natura 2000
Zaleca się zorganizowanie podobnych seminariów wojewódzkich w celu podniesienia
poziomu wiedzy regionalnych dziennikarzy nt. działań podejmowanych przez
Ministerstwo Środowiska i wojewódzkich konserwatorów przyrody w związku z
systemem Natura 2000, a takŜe w celu stworzenia silnych relacji, dzięki którym
dziennikarze będą wiedzieli do kogo mogą zwrócić się po informacje
Korzystne będzie zorganizowanie warsztatów dla koordynatorów do spraw
komunikacji w Ministerstwie i województwach oraz ich personelu na temat relacji z
mediami: warsztaty powinny trwać dwa dni i obejmować tematykę nowych typów
relacji z mediami, planowania współpracy z mediami, pisania tekstów dla mediów.
Zaleca się zaproszenie specjalisty w dziedzinie mediów, a takŜe polskich organizacji
33
WERSJA DRUGA
-
pozarządowych lub konsultantów w celu przedstawienia przeglądu krajowej panoramy
mediów
Zaleca się, by Ministerstwo i województwa wdroŜyły system gromadzenia wszystkich
informacji prezentowanych w mediach (wycinków prasowych, audycji telewizyjnych i
radiowych, wzmianek w internecie), co umoŜliwi przeprowadzenie analizy treści
prasowych gdy zajdzie taka potrzeba
Działanie 2.10: analiza treści medialnych
Ze względu na obecny stan rzeczy, tzn. fakt, Ŝe róŜne media publikowały negatywne treści na
temat systemu Natura 2000, warto zintensyfikować działania i zainwestować, aby media
zaczęły rozpowszechniać więcej pozytywnych i wywaŜonych treści. NaleŜy takŜe pamiętać o
tym, Ŝe efekt emisji w mediach moŜe być ograniczony, podczas gdy nabycie czasu
antenowego jest kosztowne. Dlatego zawsze naleŜy dokładnie rozwaŜyć, czy wydawanie
środków publicznych na finansowanie takich działań jest zasadne. Propozycje innych
moŜliwości:
- Zaleca się zawarcie porozumień z mediami, dotyczących korzystania z czasu
antenowego w głównych programach telewizyjnych i radiowych, podczas których
będzie moŜna przekazać bardziej szczegółowe informacje nt. systemu Natura 2000
przy lepszym stosunku kosztów do efektów. MoŜna tu wykorzystać zestaw
materiałów informacyjnych, o którym mowa w Działaniu 2.5.
- Zbadanie moŜliwości w zakresie przyciągnięcia sponsorów, którzy zechcą
sfinansować nabycie czasu antenowego i opracowanie nowych produktów z myślą o
ich emisji telewizyjnej lub radiowej
Oczekiwane wyniki realizacji celu 2:
Ogólne postrzeganie systemu Natura 2000 jest bardziej pozytywne i więcej osób
popiera jego wdroŜenie. WyŜszy poziom świadomości ekologicznej i wiedzy grup
docelowych i ogółu społeczeństwa, przede wszystkim w zakresie:
- idei sieci Natura 2000,
- sposobu funkcjonowania Natury 2000,
- korzyści i skutków dla obywateli mieszkających w obszarach Natura 2000 i spoza
tymi obszarami.
Lepsze relacje z mediami. Doniesienia mediów nt. systemu Natura 2000 są oparte na
wywaŜonych opiniach i rzetelnych informacjach.
34
WERSJA DRUGA
Część C: Wytyczne do wdraŜania
12. Warunki wstępne skutecznej komunikacji
W celu stworzenia skutecznych form komunikacji niezbędne jest spełnienie następujących
warunków wstępnych:
- Komunikacja to proces wymagający długotrwałego i stabilnego wdraŜania. Aby je
zapewnić, trzeba zagwarantować niezbędne zaplecze instytucjonalne i kadrowe, oraz
własne środki budŜetowe przeznaczone na wdraŜanie system Natura 2000.
- W celu poprawy zdolności komunikacyjnych, naleŜy zawrzeć porozumienia o
współpracy (formalne i nieformalne) z właściwymi jednostkami w strukturze
Ministerstwa (Biuro Administracyjno-Finansowe, Departament Edukacji i Promocji
ZrównowaŜonego Rozwoju, Rzecznik Prasowy) na poziomie krajowym oraz na
szczeblu wojewódzkim.
- Zaleca się równieŜ zawarcie porozumień o współpracy w dziedzinie komunikacji z
partnerami zewnętrznymi (administracja, organizacje pozarządowe, eksperci), którzy
będą chcieli wnieść wkład w postaci specjalistycznej wiedzy i doświadczenia (np.
potrzebnych do prowadzenia szkoleń, doradztwa lub opracowywania materiałów)
- Bardzo poŜądane będzie zidentyfikowanie grupy urzędników i ekspertów w
Ministerstwie Środowiska, innych kluczowych ministerstwach i instytucjach
naukowych, z którymi będzie moŜna się konsultować podczas procesu opracowywania
materiałów lub działań komunikacyjnych i którzy będą mieli moŜliwości by
współtworzyć lub weryfikować materiały specjalistyczne
- Instytucjonalne porozumienia zalecane w ramach Celu 1 niniejszej strategii same w
sobie stanowią warunki wstępne niezbędne dla skutecznej komunikacji i dlatego zaleca
się ich przyjęcie w moŜliwie najkrótszym terminie.
13. Planowanie i budŜet
W celu wdroŜenia niniejszej strategii naleŜy szczegółowo zaplanować i rozdzielić zadania,
tzn. sporządzić plan działań. Dokument ten moŜna opracować w podziale na okresy (np.
roczny plan działań) lub na działania. Niemniej zanim będzie moŜna go sporządzić,
Ministerstwo Środowiska powinno przyjąć bardziej szczegółowy program na rzecz wdraŜania
systemu Natura 2000. Dzięki temu wsparcie komunikacyjne będzie skutecznie powiązane z
rządowym programem działania. Najlepiej gdyby do tego czasu powołano koordynatora do
spraw komunikacji na rzecz Natury 2000 w Ministerstwie i utworzono Komunikacyjną Grupę
Roboczą. Dzięki temu będzie moŜna od samego początku włączyć te jednostki w proces
planowania działań.
Ministerstwo powinno alokować środki budŜetowe na wdroŜenie strategii komunikacyjnej i
niezbędne inwestycje o charakterze instytucjonalnym. BudŜet ten naleŜy zaplanować na
dłuŜszy okres czasu, dzięki czemu będzie moŜna zapewnić zrównowaŜony rozwój potencjału
komunikacyjnego. Z drugiej strony szereg proponowanych działań i środków wymaga
jedynie instytucjonalnych decyzji, a nie środków budŜetowych i w związku z tym, będzie je
moŜna wdroŜyć nawet przy ograniczonej alokacji. Dla niektórych działań wymagających
finansowania, np. publikacje, szkolenia i warsztaty, przyznano środki budŜetowe w ramach
bieŜącego i kolejnego projektu bliźniaczego. Innymi słowy juŜ teraz moŜna rozpocząć
wdraŜanie niniejszej strategii i nie naleŜy go opóźniać jedynie ze względów finansowych.
JednakŜe, aby zapewnić długotrwałe rezultaty naleŜy zabezpieczyć wszystkie środki i pełne
wsparcie polityczne niezbędne do wdroŜenia niniejszej strategii komunikacyjnej.
35
WERSJA DRUGA
14. WdroŜenie niniejszej strategii: zamierzenia, a rzeczywistość
Komunikacja jest procesem dynamicznym prowadzonym przez ludzi i dla ludzi.
Komunikacja stosowana jako narzędzie administracji rządowej ma wspomagać proces
tworzenia lub wdraŜania danej polityki i zawsze odbywa się w zmieniających się otoczeniu.
Sytuację sieci Natura 2000 w Polsce cechuje obecnie bardzo duŜa dynamika i w związku z
tym wymaga ona znaczącego i trwałego wsparcia komunikacyjnego. Podobnie jak innym
państwom tak i w Polsce zaleca się podniesienie poziomu komunikacji na rzecz systemu
Natura 2000. Niniejsza strategia zawiera zestaw rekomendacji dotyczących zaplecza
instytucjonalnego niezbędnego do zapewnienia właściwego poziomu komunikacji społecznej.
WdraŜanie niniejszej strategii przewidziane jest na okres 2 do 5 lat. Niemniej zakres jej
realizacji będzie uzaleŜniony od dostępności zasobów niezbędnych do jej wdroŜenia. W
zaleŜności od poziomu zaangaŜowania wyniki działań mogą być bardzo zróŜnicowane: z
jednej strony moŜe się okazać, Ŝe nie nastąpią Ŝadne zmiany w stosunku do bieŜącej sytuacji,
z drugiej strony moŜliwe jest, Ŝe komunikacja stanie się stałą i pełnoprawną częścią procesu
wdraŜania sieci Natura 2000.
JeŜeli nie nastąpią Ŝadne zmiany, tzn. podejmowane działania pozbawione wystarczającego
wsparcia komunikacyjnego, Polska nadal moŜe się borykać z problemami wynikającymi z
niedoinformowania i niezrozumienia sieci Natura 2000. Z tego względu zaleca się, aby co
najmniej podjąć starania w celu poprawy współpracy między sektorami oraz wzmocnić
potencjał komunikacyjny na wszystkich szczeblach. Pozwoli to na uzyskanie większego
poziomu akceptacji sieci Natura 2000 na poziomie poszczególnych obszarów.
WdroŜenie działań opisanych w niniejszej strategii będzie kosztowne, szczególnie, jeŜeli będą
one realizowane w krótkim czasie. Nawet jeŜeli ambitne cele zapisane w Strategii nie będą
mogły być zrealizowane od razu, moŜna oczekiwać, Ŝe rozpoczęcie wdraŜania
poszczególnych zamierzeń szybko przyniesie efekty w postaci bardziej pozytywnego
nastawienia osób, które zawodowo zajmują się ochroną przyrody oraz reszty społeczeństwa.
UwaŜamy, Ŝe w okresie dwóch do pięciu lat będzie moŜliwe wprowadzenie zalecanych zmian
instytucjonalnych, stworzenie odpowiednich mechanizmów, opracowanie materiałów
informacyjnych oraz uruchomienie działań wspierających proces podnoszenia wiedzy. Będzie
to stanowiło waŜny krok na drodze do zrównowaŜonego zarządzania siecią Natura 2000.
15. Monitoring i ocena
Jak zmierzyć efekty działań komunikacyjnych? W tym celu naleŜy przygotować mechanizm
monitoringu i oceny oparty na wskaźnikach, pozwalających na ocenę realizacji kaŜdego z
celów komunikacyjnych. Proponowane wskaźniki:
Liczba działań
Liczba członków grupy docelowej biorących udział w działaniu
Liczba osób przeszkolonych/poinformowanych
Liczba osób, które wspierają nasze działania i wdraŜają przekazywane przez nas treści
Liczba pozytywnych lub neutralnych informacji w mediach
Liczba wniosków/zapytań
Uwzględnienie systemu Natura 2000 w przepisach wewnętrznych i innych
zasadniczych dokumentach
Opracowanie wytycznych i dokumentów pomocniczych dla instytucji wdraŜających i
doradczych
Ujęcie systemu Natura 2000 w rocznych programach i planach pracy kluczowych
ministerstw
36
WERSJA DRUGA
W powyŜszych wskaźnikach naleŜy uwzględnić czynniki jakościowe, ilościowe i czasowe.
„Szybko” nie zawsze oznacza „dobrze” zgodnie z powiedzeniem: „Jeśli chcesz coś zrobić
szybko, rób to sam; jeśli chcesz coś zrobić dobrze, rób to razem z innymi.” Wskaźniki
monitoringowe naleŜy zdefiniować przed rozpoczęciem wdraŜania strategii, a ich pomiar i
ocena muszą być prowadzone w ustalonych odstępach czasowych. Najlepiej gdyby zajęły się
tym Komunikacyjne Grupy Robocze, poniewaŜ są one organami niezaleŜnymi
reprezentującymi partnerów wewnętrznych i zewnętrznych.
Szczegółowe plany działań komunikacyjnych będą musiały zawierać elementy związane z
monitoringiem i oceną dla kaŜdego działania. Bardzo waŜnym etapem będzie stworzenie
systemu monitorowania dystrybucji materiałów komunikacyjnych oraz prowadzenie
archiwum działań komunikacyjnych i przygotowanych materiałów. Na poziomie
poszczególnych produktów/działań, metody oceny mogą obejmować ankiety dołączane do
materiałów drukowanych, formularze oceny spotkań, kwestionariusze na stronach
internetowych, system liczenia wejść na poszczególne części strony internetowej, monitoring
prasy itp.
Ankieta, którą przeprowadzono w trakcie przygotowywania niniejszej strategii moŜe słuŜyć
jako badanie stanu wyjściowego poziomu wiedzy, zrozumienia i zaangaŜowania w politykę
dotyczącą systemu Natura 2000 pośród grup interesów na róŜnych poziomach. Badanie to
miało charakter ilościowy, zatem względnie łatwo będzie moŜna przeprowadzić i powtórzyć
badanie kontrolne wśród tych samych respondentów w celu zmierzenia efektu działań
komunikacyjnych. JeŜeli Polska podejmie decyzję o prowadzeniu takiego badania, zaleca się,
aby było ono powtarzane co roku lub co dwa lata.
16. Wytyczne do wdraŜania strategii
Niniejsza strategia komunikacyjna nie jest podręcznikiem zagadnień komunikacyjnych,
niemniej w załączeniu przedstawiamy zestaw najwaŜniejszych wytycznych, którymi naleŜy
się kierować w celu zapewnienia skutecznego jej wdroŜenia:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
9.
Informuj o planach dotyczących wdraŜania Natury 2000
Rozpowszechniaj informacje
Utrzymuj komunikację wewnętrzną
Buduj koalicje
Prowadź skuteczne konsultacje
Realizuj działania komunikacyjne nawet jeśli sieć Natura 2000 nie ma jeszcze
ostatecznego kształtu
Buduj wzajemne zaufanie
Inwestuj w kontakty personalne na odpowiednim szczeblu
Powtarzaj najwaŜniejsze informacje
Sama komunikacja to za mało
Szczegółowy opis tych wytycznych znajduje się w Załączniku 1. Wszystkie osoby
odpowiedzialne za realizację komunikacji na róŜnych szczeblach administracji oraz
członkowie Komunikacyjnych Grup Roboczych powinni zapoznać się z tymi wytycznymi. W
następnym rozdziale znajdują się odsyłacze do bardziej szczegółowych podręczników i
literatury uzupełniającej. W pozostałych załącznikach moŜna takŜe znaleźć przykłady
przypadków, które zostały zrealizowane w Polsce, Holandii i Wielkiej Brytanii. Pomogą one
zrozumieć, w jaki sposób w praktyce moŜna korzystać z komunikacji.
37
WERSJA DRUGA
17. Literatura uzupełniająca
EU Conservation Index
Na stronie Komisji Europejskiej znajduje się lista odsyłaczy do waŜnych informacji i
wskazówek na temat ochrony przyrody z naciskiem na system Natura 2000 i mechanizmy
jego finansowania, zarządzanie obszarami, komunikację, monitoring itd. Podane są takŜe inne
odsyłacze do istotnych materiałów:
− http://ec.europa.eu/environment/nature/nature_conservation/index_en.htm
Planowanie interaktywne
Wskazówki dotyczące planowania z udziałem grup interesu moŜna znaleźć na stronie
internetowej Eurosite. Znajduje się na niej dokument, którego autorami są Eddie Idle i Tim
Bines, doradcy ds. systemu Natura 2000 w Polsce:
− Management planning for protected areas a guide for practitioners and their bosses,
autorzy: E.T. Idle i T.H.J Bines, 2004
http://www.eurosite-nature.org/IMG/pdf/mp_guidance_jul04.pdf
KsiąŜka została przetłumaczona na język polski i wydana przez Wydawnictwo Klubu
Przyrodników
Planowanie ochrony obszarów cennych przyrodniczo: przewodnik dla praktyków i ich
szefów. Wydawnictwo Klubu Przyrodników. Iddle E., T. Bines
Klub Przyrodników wydał takŜe wytyczne dotyczące metodologii ochrony przyrody
realizowanej we współpracy z partnerami społecznymi:
“Uspołecznione planowanie ochrony przyrody”, 2004 Wydawnictwo Klubu Przyrodników
Komunikacja dotycząca systemu Natura 2000
Komisja Europejska opracowała publikację prezentującą dobre przykłady oraz wskazówki
dotyczące komunikacji na rzecz sieci Natura 2000:
− LIFE Focus / LIFE-Nature: communicating with stakeholders and the general public –
Best practice examples for Natura 2000
Komunikacja w powiązaniu z zarządzaniem siecią Natura 2000 to jeden z tematów
publikacji przygotowanej przez Veronique Petit-Uzac. Publikacja ta została dostosowana do
polskich warunków przez Pawła Pawlaczyka:
− „Planowanie ochrony obszarów Natura 2000 - przewodnik metodologiczny”
www.natura2000.mos.gov.pl/natura2000/pl/przewodnik_met.php.
Podręczniki/zestawy materiałów informacyjnych nt. komunikacji
IUCN pracował niedawno zestaw materiałów dla Globalnej Inicjatywy na Rzecz
Komunikacji, Edukacji oraz Świadomości Publicznej (CEPA) w ramach Konwencji o
róŜnorodności biologicznej (CBD). Materiał jest dostępny w formie drukowanej, na płycie
CD oraz przez internet:
−
Communication, Education and Public Awareness (CEPA) (Globalna Inicjatywa na
Rzecz Komunikacji, Edukacji oraz Świadomości Publicznej): A toolkit for coordinators
of National Biodiversity Strategies and Action Plans (NBSAPs), 2007.
www.cepatoolkit.org
38
WERSJA DRUGA
Zbiór dobrych praktyk w zakresie komunikacji na rzecz ochrony przyrody z Polski wydało
Regionalne Centrum Ekologiczne:
- Przy wspólnym stole. Praktyczna komunikacja społeczna w ochronie przyrody,
Polskie Biuro REC, 2002
Zarządzający obszarami wodno-błotnymi i zbiornikami wodnymi mogą uzyskać dostęp do
wytycznych dot. komunikacji i udziału społecznego w dokumentach o obszarach wodnobłotnych udostępnianych w ramach Konwencji Ramsarskiej. Wytyczne te moŜna
zaadoptować takŜe do obszarów sieci Natura 2000.
Wszystkie dokumenty dostępne są przez www.ramsar.org. Wersja drukowana jest dostępna
na zamówienie.
− The complete Ramsar Toolkit, 3rd Edition 2007:
http://www.ramsar.org/lib/lib_handbooks2006_e.htm
− The Ramsar Handbook on Wetland CEPA:
http://www.ramsar.org/lib/lib_handbooks2006_e04.pdf
− The Ramsar Handbook on Wetland CEPA:
http://www.ramsar.org/lib/lib_handbooks2006_e05.pdf
Europejskie Centrum Ochrony Przyrody (ECNC) wydało podręcznik zawierający praktyczne
informacje dotyczące komunikacji i budowania koalicji na rzecz ochrony przyrody (zarówno
w administracji krajowej, władzach regionalnych, lokalnych jak i w organizacjach
pozarządowych), szczególnie w Europie Centralnej i Wschodniej.
− Communicating Nature Conservation: a manual on using communicating in support of
nature conservation policy and action. Wersję drukowaną moŜna zamawiać pod adresem
www.ecnc.org.
39
WERSJA DRUGA
ZAŁĄCZNIKI
Załącznik 1: Wytyczne do wdraŜania strategii
Załącznik 2: Natura 2000 z perspektywy wojewódzkich konserwatorów przyrody
Załącznik 3: Streszczenie następnego projektu bliźniaczego
Załącznik 4: Przykładowe przypadki z Polski
Załącznik 5: Przykładowe przypadki z Holandii
Załącznik 6: Przykładowe przypadki z Wielkiej Brytanii
Załącznik 7: Raport ze spotkań grup fokusowych
Załącznik 8: Raport z wyników ankiety
40
Załącznik 1: Wytyczne do wdraŜania strategii
Załącznik 1: Wytyczne do wdraŜania strategii
1. Informuj o planach dotyczących wdraŜania Natury 2000
NaleŜy zapewnić, aby cały personel odpowiedzialny za Naturę 2000 posiadał dostateczną
wiedzę na temat planów dotyczących wdraŜania sieci Natura 2000. JeŜeli informacje te nie
będą przekazane w sposób jasny i zrozumiały, znacznie zmniejszy się inicjatywa i motywacja
pracowników, takŜe w zakresie komunikowania się z osobami spoza Ministerstwa.
2. Rozpowszechniaj informacje
Stały przepływ informacji to bardzo waŜny mechanizm, który zapewnia, Ŝe wszystkie
instytucje wdraŜające działają na rzecz systemu Natura 2000 na podstawie tej samej wizji: np.
jeśli ministerstwo prowadzi korespondencję z władzami lokalnymi na temat decyzji
dotyczących określonego obszaru, kopia takiej korespondencji powinna być wysłana do
wojewódzkich konserwatorów przyrody i innych instytucji zajmujących się tymi obszarami.
Dzięki temu kaŜdy istotny partner będzie dysponował pełnymi i aktualnymi informacjami nt.
wprowadzanych zmian.
3. Utrzymuj komunikację wewnętrzną
JeŜeli poszczególni urzędnicy Ministerstwa i innych instytucjach wdraŜających będą udzielać
sprzecznych odpowiedzi na to samo pytanie, spowoduje to zbędne zamieszanie. Osoby
zadające pytania na temat systemu Natura 2000, powinny zawsze otrzymywać zbierze
informacje, bez względu na to z kim rozmawiają. Innymi słowy, aby umoŜliwić dobrą
komunikację zewnętrzną, najpierw naleŜy dobrze zorganizować komunikację wewnętrzną,
tzn. komunikację wewnątrz Ministerstwa, wszystkich jego departamentów i instytucji
wdraŜających.
4. Buduj koalicje
Warto poświęcić czas na zbudowanie szerokiej koalicji na rzecz wdraŜania systemu Natura
2000. W jej skład mogą wejść instytucje administracji rządowej, organizacje pozarządowe,
samorządy lokalne, itd. Taka koalicja moŜe w znaczący sposób wspomagać prace rządu.
NajwaŜniejszymi elementami, dzięki którym będzie ona mogła działać są wspólna wizja
dotycząca systemu Natura 2000, przejrzystość, zaufanie oraz niezakłócony przepływ
informacji nt. wszystkich aktów prawnych i decyzji.
5. Prowadź skuteczne konsultacje
Konsultacje często stanowią wymóg prawny. Są one skutecznym mechanizmem słuŜącym
poprawie jakości prawa, zapewnieniu poparcia dla procesu wdraŜania i tworzenia wizji
akceptowanej przez wszystkie grupy interesu. Aby konsultacje były skuteczne, naleŜy je
dobrze zorganizować, gdyŜ w przeciwnym razie mogą przynieść efekt odwrotny do
zamierzonego. By konsultacje były skuteczne naleŜy kierować się kilkoma prostymi
wskazówkami:
−
konsultacje naleŜy prowadzić na wczesnym etapie, aby zagwarantować realny
wpływ instytucji uczestniczących w procesie konsultacyjnym
−
naleŜy przekazać wszystkie informacje dotyczących przygotowywanych aktów
prawnych lub programów, w tym informacje nt. potencjalnego oddziaływania
tych dokumentów na działalność konsultowanych instytucji
−
nie naleŜy się spieszyć – na konsultacje trzeba zaplanować dostateczną ilość
czasu
41
Załącznik 1: Wytyczne do wdraŜania strategii
−
naleŜy dokładnie poinformować konsultowane jednostki w jakim stopniu będą
mogły wpłynąć na wynik końcowy; dzięki temu kaŜdy będzie wiedzieć czego
moŜe oczekiwać
Więcej informacji na ten temat moŜna znaleźć w następującej publikacji:
Participation in Strategies for Sustainable Development, Environmental Planning Issues No.
7, May 1995 by Stephen Bass, Barry Dalal-Clayton and Jules Pretty, Environmental Planning
Group, International Institute for Environment and Development.
Their source: Pretty (1995), adapted from Pretty (1994), Satterthwaite (1995); Adnan et al.
(1992), Hart (1992)
6. Realizuj działania komunikacyjne nawet jeśli sieć Natura 2000 nie ma jeszcze
ostatecznego kształtu
MoŜe się zdarzyć ( jest to typowa sytuacja w przypadku nowych systemów, a więc takŜe sieci
Natura 2000), Ŝe z braku informacji nie będzie moŜna udzielić odpowiedzi na pewne pytania,
lub pewne sytuacja/informacje będą ciągle ulegały zmianom. W takim przypadku naleŜy
wyjaśnić, Ŝe system Natura 2000 jest wciąŜ w trakcie tworzenia i Ŝe niektóre decyzje nie są
jeszcze podjęte. Osobę pytającą naleŜy takŜe poinformować, Ŝe w momencie podjęcia
decyzji, wszyscy zainteresowani partnerzy zostaną o nich powiadomieni.
7. Buduj wzajemne zaufanie
NaleŜy budować zaufanie do siebie i do instytucji, którą reprezentujemy. NaleŜy informować
o swoich planach, realizować je i dotrzymywać obietnic. Partnerzy muszą wiedzieć w jaki
sposób określone działania wpłyną na ich codzienną działalność. Jeśli plany trzeba będzie
zmienić, naleŜy wszystkich zainteresowanych poinformować o tym fakcie i o powodzie
wprowadzenia zmian. Zawsze naleŜy być szczerym i realistycznym. Lepiej nic nie
obiecywać, niŜ obiecać zbyt duŜo i za wcześnie. Rozczarowanie moŜe spowodować krytyczną
postawę wobec danej organizacji lub nawet niechęć się do wspierania nowych form ochrony
przyrody.
8. Inwestuj w kontakty personalne na odpowiednim szczeblu
Rozpowszechnianie informacji moŜna prowadzić na wiele sposobów. Niemniej kluczowe
znaczenie ma nawiązanie bezpośredniego, osobistego kontaktu z kluczowymi partnerami.
Pozwoli to na zbudowanie zaufania niezbędnego do współpracy i przekonania ich do
wsparcia wdraŜania sieci Natura 2000.
9. Powtarzaj najwaŜniejsze informacje
W ramach systemu Natura 2000 wprowadza się wiele zmian i nowych, często
skomplikowanych działań. Nie naleŜy się spodziewać, Ŝe partnerzy zrozumieją wszystkie
zagadnienia dzięki jednemu seminarium lub broszurze. Większość pytań pojawi się wiele dni
po seminarium, kiedy uczestnicy „przetrawią” otrzymane informacje. Zatem naleŜy
powtarzać najwaŜniejsze treści i kontaktować się stale z grupami interesu. W rzeczywistości
najlepiej jest posługiwać się róŜnymi metodami równolegle: przekazywać te same treści przy
uŜyciu róŜnych materiałów w celu wzajemnego wzmocnienia przekazu.
10. Sama komunikacja to za mało
Komunikacja jest waŜnym narzędziem słuŜącym do wdraŜania sieci Natura 2000. Bez niej
trudno będzie skłonić ludzi i instytucje do podjęcia wspólnego wysiłku. Jednak komunikacji
muszą towarzyszyć inne działania. Powinna ona być zawsze zintegrowana z określoną
polityką i wspierać jej konkretne elementy lub kluczowe działania. Komunikacja jest
42
Załącznik 1: Wytyczne do wdraŜania strategii
najskuteczniejsza jeśli jest ściśle powiązana z innymi narzędziami wspierającymi politykę,
takimi jak prawodawstwo, finanse, infrastruktura itd. Komunikacja pozwala posługiwać się
skutecznie innymi narzędziami, wzmacniać poparcie grup interesów i unikać zbędnych
konfliktów.
43
Załącznik 2: Natura 2000 z perspektywy konserwatorów
Załącznik 2: Natura 2000 z perspektywy wojewódzkich konserwatorów
przyrody
PoniŜej przedstawiono wyniki ćwiczenia dotyczącego analizy aktualnego stanu sieci Natura
2000 w Polsce. Ćwiczenie to zostało przeprowadzone podczas szkolenia komunikacyjnego w
Krakowie na początku roku 2007. W tabelach zaprezentowano punkt widzenia uczestników
(wojewódzkich konserwatorów przyrody i ich współpracowników) na temat problemów,
czynników sukcesu, czynników poraŜki i kluczowych uczestników procesu wdraŜania
systemu Natura 2000 w Polsce. Uczestników poproszono takŜe o zidentyfikowanie
najwaŜniejszych wydarzeń związanych z wdraŜaniem Natury 2000 w nadchodzących latach.
Niestety uznali oni to zadanie za zbyt trudne do wykonania. PoniŜsze tabele pokazują jak
konserwatorzy postrzegają „polską panoramy systemu Natura 2000”. Liczba głosów (3 na
osobę, 10 osób, czyli maksymalnie 30 głosów) określiła wagę danego zagadnienia.
Kluczowe zagadnienia
Zagadnienie
Liczba głosów
1 Brak informacji/danych (specjalistycznych)
9
2 Brak funduszy
8
3 Brak komunikacji ze społeczeństwem, brak
6
wiedzy, świadomości, materiałów i kampanii
informacyjnych
4 Brak konsultacji
4
5 Brak odpowiedniego zarządzania i struktur
3
Czynniki sukcesu
Zagadnienie
Liczba głosów
1 Dobre kampanie informacyjne/ świadomość
13
publiczna/ komunikacja
2 Potencjał (funkcjonowanie właściwych agend,
7
wielkość kadr, kwalifikacje personelu,
umiejętności)
3 Dostateczny poziom finansowania i odpowiednie
4
mechanizmy finansowania
4 Interakcja/ kompromis/ dobre relacje/ partnerstwa
4
5 Jasne i spójne podstawy prawne
2
Czynniki poraŜki
Zagadnienie
Liczba głosów
1 Brak konsultacji
11
2 Nieprofesjonalna postawa Ministerstwa
9
Środowiska
3 Brak informacji specjalistycznych
5
4 Brak funduszy
2
5 Brak planów zarządzania
2
6 Stosowanie nieskutecznych mechanizmów
1
implementacyjnych
Kluczowi uczestnicy procesu
Zagadnienie
Liczba głosów
1 Władze lokalne
7
2 Organizacje pozarządowe
7
3 Ministerstwo Środowiska
4
4 Lokalni właściciele/zarządcy gruntów
4
5 Eksperci/ ekolodzy
3
44
Załącznik 2: Natura 2000 z perspektywy konserwatorów
6 Instytucje finansowe
7 Politycy
2
2
45
Załącznik 3: Streszczenie następnego projektu bliźniaczego
Załącznik 4: Streszczenie następnego projektu bliźniaczego
Tytuł
Komunikacja, świadomość społeczna i wzmocnienie instytucjonalne dla funkcjonowania
europejskiej sieci ekologicznej Natura 2000 w Polsce (PL/06/IB/EN/02)
Problematyka
Fisza projektowa wskazuje na następujące zagadnienia, które pojawią się przy praktycznym
wdraŜaniu sieci Natura 2000 w Polsce:
1. Jednostki zarządzające kaŜdym obszarem Natury 2000 muszą zostać określone –
instytucje i osoby indywidualne – a ich umiejętności i wiedza potrzebne do
skutecznego kierowania ochroną obszaru muszą zostać wzmocnione
2. Znaczącym problemem jest opór społeczności lokalnych wobec ustanawiania nowych
obszarów Natury 2000. Jest to spowodowane wieloma nieporozumieniami wynikłymi
przy wdraŜaniu sieci Natura 2000
3. Natura 2000 ma wiele powiązań z innymi resortami, szczególnie z resortami
odpowiedzialnymi za: transport, gospodarkę wodną, rybołówstwo, rolnictwo,
leśnictwo, turystykę, zagospodarowanie przestrzenne. JednakŜe integracja Natury
2000 z sektorowymi strategiami, planami i procedurami nie została jeszcze
opracowana. Brakuje porozumień w tej sprawie na poziomie politycznym, co rodzi
problemy na poziomie operacyjnym.
Spodziewane rezultaty
1. Wzmocniony potencjał jednostek zarządzających ochroną poszczególnych obszarów sieci
Natura 2000 w Polsce.
2. Upowszechnienie informacji na temat prawodawstwa Unii Europejskiej i unijnych
instrumentów finansowych dostępnych dla ochrony przyrody, a takŜe na temat najlepszej
praktyki ich wdraŜania w 25 państwach członkowskich.
3. Wzmocniona międzyresortowa współpraca przy wdraŜaniu Natury 2000 w Polsce.
4. Przygotowane, opublikowane i dystrybucja podręcznika na temat potrzeb i korzyści
płynących z Natury 2000 w głównych sektorach
Planowane działania
1. Program szkoleń dla zarządzających obszarami Natura 2000
Wojewódzcy konserwatorzy przyrody (16 osób) i około 48 (po 3 z kaŜdego województwa)
kierowników ochrony obszarów Natury 2000 zostaną wybrani i intensywnie przeszkoleni w
następujących tematach:
komunikacja jako instrument ochrony przyrody;
przygotowanie planów projektów i ich przedłoŜenie do róŜnych funduszy
finansujących ochronę przyrody (np. LIFE +, Leader, Interreg oraz innych funduszy
europejskich i krajowych);
praktyczne doświadczenia partnera projektu bliźniaczego – z kraju, w którym sieć
Natura 2000 została wdroŜona i funkcjonuje z powodzeniem – będą wykorzystane w
programie szkoleniowym.
2. Odpowiednie działania komunikacyjne nakierowane na lokalne społeczności w
wybranych obszarach sieci Natura 2000
Działania realizowane przy współpracy z lokalnymi organizacjami pozarządowymi w celu
zakomunikowania znaczenia tych obszarów dla Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000
46
Załącznik 3: Streszczenie następnego projektu bliźniaczego
i konieczności ich do niej włączenia. Działanie to zostanie przeprowadzone w formie serii
warsztatów z grupami roboczymi stworzonymi w oparciu o podejście zakładające
uczestnictwo osób zainteresowanych. Celem jest wykreowanie lokalnego poczucia
odpowiedzialności za te obszary Natury 2000, co będzie wymagać wsparcia
komunikacyjnego w celu uzyskania pozytywnych postaw po stronie lokalnych decydentów.
Jest to szczególnie istotne w długoterminowej perspektywie zarządzania tymi obszarami,
nakierowanego na realizację celów ochronnych, jak i dla procesu uzgadniania planów
zarządzania zgodnie z ustawą o ochronie przyrody.
3. Wzmocnienie międzysektorowej współpraca przy wdraŜaniu Natury 2000 w Polsce
Celem jest stworzenie międzysektorowych grup roboczych dotyczących Natury 2000.
Powstaną grupy robocze odpowiedzialne za ochronę przyrody, leśnictwo, gospodarkę wodną i
geologię. Grupy te będą złoŜone z przedstawicieli Ministerstwa Środowiska oraz ministerstw
odpowiedzialnych za : rolnictwo, transport, infrastrukturę, rybołówstwo, rozwój regionalny
itd. Celem pracy tych grup będzie wzmocnienie przepływu informacji oraz kształtowanie
zrozumienia i wsparcia dla wdraŜania Natury 2000. Grupy te powinny takŜe funkcjonować
jako forum do omawiania róŜnych problemów międzysektorowych i szukać dla nich
rozwiązań w oparciu o współpracę. Zostaną teŜ opracowane Dla grup roboczych
przygotowane zostaną podręczniki.
4. Wizyty studyjne w celu zdobycia wiedzy na temat zarządzania siecią Natura 2000 dla
zarządzających poszczególnymi obszarami i przedstawicieli innych związanych sektorów
Wszyscy zarządzający obszarami Natura 2000 (około 48 osób), wojewódzcy konserwatorzy
przyrody (16 osób) oraz przedstawiciele Ministerstwa Środowiska (około 14 osób) zostaną
przeszkoleni w zakresie najlepszych dostępnych metod zarządzania obszarami Natury 2000 w
trakcie 3 wizyt studyjnych.. Osobna wizyta studyjna zostanie zorganizowana dla członków
Komitetu Sterującego. W ramach projektu zostanie takŜe przeprowadzona niewielka
kampania komunikacyjna, której celem będzie podniesienie świadomości społecznej w
zakresie znaczenia sieci Natura 2000 dla ochrony przyrody
Warunki wymagane do realizacji
- ustanowienie instytucji zarządzających poszczególnymi obszarami Natura 2000 i przyznanie
odpowiednich zasobów kadrowych i finansowych do realizacji tego zarządzania obszarami;
- współpraca między Ministerstwem Środowiska i innymi centralnymi jednostkami
administracji rządowej, pozostającymi zarówno pod nadzorem Ministerstwa Środowiska (np.
Lasy Państwowe, Regionalne Zarządy Gospodarki Wodnej) jak i innych ministerstw:
Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Ministerstwo Transportu, Ministerstwo
Budownictwa oraz Ministerstwo Rozwoju Regionalnego prowadzona od początku procesu
przygotowywania umowy bliźniaczej.
Za: Fisza projektowa PL06-EN-02 opracowana przez Ministerstwo Środowiska w Polsce
47
Załącznik 4: Przykłady z Polski
Sformatowano: Polski
Załącznik 4: Przykłady z Polski
Załącznik ten przedstawia dwa róŜne typy przykładów: pierwsze dwa przykłady dotyczą
procesu wdraŜania systemu Natura 2000, kolejne przykłady pokazują moŜliwości
zastosowania komunikacji społecznej w rozwiązywaniu konkretnych sytuacji konfliktowych
na poziomie lokalnym.
A. WdraŜanie systemu Natura 2000
Przykład 1: Lotnisko w Świdniku
Miejsce: Lotnisko w Świdniku, okolice Lublina, Polska
Zagadnienie: rozbudowa lotniska na obszarze Naturze 2000 chroniącym kolonię susła
perełkowanego
Zastosowane narzędzia: analiza wariantów realizacji inwestycji w oparciu o proces
konsultacji
Murawa pasa startowego w Świdniku niedaleko Lublina jest siedliskiem największej w
Europie kolonii susła perełkowanego. Kolonia gromadzi około 90% susłów perełkowanych
Ŝyjących w Unii Europejskiej i z tego względu jest chroniona jako obszar Natura 2000.
Jednocześnie teren ten został uznany za najlepszą lokalizację lotniska dla regionu lubelskiego:
mieści się blisko Lublina, ma dobrą infrastrukturę oraz odpowiednie połączenia kolejowe i
drogowe.
Zostało stworzone konsorcjum przedsiębiorstw, władz lokalnych i innych instytucji na rzecz
budowy lotniska w Świdniku. Konsorcjum to rozpoczęło swoją działalność od przygotowania
wstępnej koncepcji inwestycji. Konsorcjum rozpoczęło takŜe lobbing na poziomie krajowym
w celu uzyskania finansowania tej inwestycji. Jednocześnie organizacje ekologiczne
rozpoczęły protesty przeciwko budowie betonowego pasa startowego, który powaŜnie
wpłynąłby na wielkość populacji susłów. PoniewaŜ ekologów poparli mieszkańcy okolic
lotniska, obawiający się hałasu i wypadków lotniczych, konflikt stale zaostrzał się.
Pomimo protestów rozpoczęto realizację procedury inwestycyjnej oraz procedury oceny
oddziaływania na środowisko. W ramach tej procedury został dowiedziony fakt silnego
negatywnego wpływu tej inwestycji na populację susłów. W oparciu procedurę ocen
oddziaływania na środowisko przeanalizowano róŜne warianty umoŜliwiające unikniecie tego
negatywnego wpływu. Choć wcześniej nie brano tego wariantu pod uwagę, okazało się, Ŝe
lotnisko mogłoby być zlokalizowane na obszarze bezpośrednio sąsiadującym z obecnym
lotniskiem. Rozwiązanie to pozwoliłoby na utrzymanie populacji susłów, redukcję poziomu
hałasu dla mieszkańców okolicy, a jednocześnie byłoby akceptowalne z ekonomicznego
punktu widzenia.
Ostatecznie zastosowanie właściwej procedury pomogło ochronić kolonię susła
perełkowanego, jednocześnie zapewniając moŜliwość rozwoju regionu i zdrowe środowisko
dla ludzi. Wypracowane rozwiązanie zaŜegnało potencjalny konflikt między róŜnymi
grupami interesów.
Przykład 2: Autostrada Wielkopolska
Miejsce: Dolina Warty w okolicach Konina, woj. Wielkopolskie, Polska
Zagadnienie: działania kompensacyjne w projektach budowy dróg
Zastosowane narzędzia: dialog pomiędzy inwestorem i organem ochrony przyrody
48
Załącznik 4: Przykłady z Polski
Sformatowano: Polski
Proces budowy autostrad jest złoŜony i czasochłonny. System Natura 2000 powszechnie
postrzega się jako potencjalną przeszkodę w rozwoju sieci autostrad. Jednak istnieje juŜ kilka
przykładów pokazujących sposoby osiągnięcia konsensusu w tym zakresie (patrz takŜe
Załącznik 7: Przykładowe przypadki z Wielkiej Brytanii).
Przykładem jest autostrada budowana między Poznaniem a Warszawą, która przecina dolinę
rzeki Warty w okolicach Dąbia koło Konina. PoniewaŜ teren ten jest chroniony jako obszar
Natura 2000, naleŜało wdroŜyć odpowiednie procedury. Kiedy negatywny wpływ planowanej
drogi na chronione gatunki i siedliska został formalnie potwierdzony, rozpoczęto procedurę
analizy rozwiązań alternatywnych. W ramach tej procedury wykazano, Ŝe nie istnieje lepsza
alternatywa dla budowy drogi łączącej Warszawę z Poznaniem. Z tego względu, opierając się
na nadrzędnym interesie publicznym, negatywny wpływ inwestycji na obszar Natura 2000
został zaakceptowany. Pozwoliło to na uzyskanie zgody na zrealizowanie inwestycji pod
warunkiem jednak podjęcia działań kompensacyjnych i łagodzących. Ostatecznie inwestor
wynegocjował zakres, lokalizację i rodzaj kompensacji w odniesieniu do tej inwestycji z
wojewódzkim konserwatorem przyrody. W tym przypadku było to odtworzenie stosunków
wodnych na 2000 ha obszarów wodno-błotnych w dolinie rzeki Warty w okolicach Lądu.
W wyniku zastosowania właściwych procedur udało się zabezpieczyć interes publiczny, a
przyroda choć ucierpiała w jednym miejscu, skorzystała w innym.
B. Komunikacyjne wsparcie dla systemu Natura 2000
W jaki sposób komunikacja moŜe wspierać wdraŜanie systemu Natura 2000 na poziomie
pojedynczego obszaru? W trakcie warsztatów komunikacyjnych wojewódzcy konserwatorzy
przyrody wypracowali przykładowe strategie komunikacyjne dla rozwiązania lokalnych
problemów związanych z implementacją sieci Natura 2000.
Inwestycje
1.
Zagadnienie: Jak połączyć ochronę nietoperzy z wykorzystaniem terenu w celach
rekreacyjnych? Lokalny inwestor pragnie zabudować teren, który jest miejscem
bytowania nietoperzy. Nie wypracowano konsensusu w jaki sposób byłoby to moŜliwe
przy jednoczesnym respektowaniu wartości przyrodniczych.
Kluczowe grupy docelowe: 1) Inwestor, 2) właściciele gruntów graniczących z
siedliskiem nietoperzy, 3) samorząd gminny
Cele komunikacji:
- podniesienie poziomu wiedzy inwestora, dotyczącej negatywnego wpływu na
środowisko zaplanowanej inwestycji, co umoŜliwi zrozumienie i
zaakceptowanie ograniczeń wynikających z przepisów związanych z Naturą
2000
Proponowane narzędzia komunikacyjne:
spotkania, ulotka, prezentacja w programie Power Point, dyskusje, wykorzystanie protestu
społecznego
2.
Zagadnienie: Nietoperze zimują w piwnicach starego zabytkowego zamku. Zamkiem
zarządza Urząd Miejski i okazjonalnie wykorzystuje go do organizacji koncertów.
RównieŜ jest to miejsce odwiedzane przez turystów. Ostatnio ogłoszono, Ŝe w
piwnicach przeprowadzony będzie remont i adaptacja na kawiarnię. PoniewaŜ
wiadomość ta jest jeszcze świeŜa niewiele osób wie o tych planach i niewiele jest
świadomych tego, Ŝe w piwnicach są nietoperze. Konieczne jest zbadanie moŜliwości
zaplanowania rozwiązań architektonicznych przyjaznych dla nietoperzy. W jaki
sposób moŜna zdobyć poparcie dla takiej alternatywy?
49
Załącznik 4: Przykłady z Polski
Sformatowano: Polski
Kluczowe grupy docelowe: 1) miejscowi obywatele 2) władze lokalne i 3) media
Cele komunikacji:
- Zmiana podejścia mieszkańców do ochrony nietoperzy
- Zapewnienie wsparcia mediów przy rozpowszechnianiu informacji
MoŜliwe narzędzia komunikacyjne:
- strona internetowa, media, piknik, spotkania
DuŜe inwestycje publiczne
1.
Zagadnienie: Droga ekspresowa jest planowana między dwoma kluczowymi
miastami. Trzy obszary znajdują się w zasięgu jej oddziaływania: obszar ptasi i obszar
siedliskowy w dolinie oraz obszar ptasi w parku narodowym. Inwestor przedstawił
trzy warianty (wzdłuŜ istniejącej drogi, przez wszystkie 3 obszary, a takŜe przez
tereny zabudowane, wobec którego pojawiły się protesty lokalnych mieszkańców).
Dla kaŜdego wariantu dostępne są bardzo rzetelne inwentaryzacje i wszystkie
powodują konflikty. Wariant drugi byłby najbardziej szkodliwy z ekologicznego
punktu widzenia.
Kluczowe grupy docelowe: 1) Inwestorzy, 2) Społeczność lokalna 3) Eksperci
wyznaczeni przez wojewodę
Cele komunikacji:
- Zagwarantowanie, Ŝe względy środowiskowe zostaną wzięte pod uwagę w
procesie podejmowania decyzji
MoŜliwe narzędzia komunikacyjne:
- - spotkania, pisma oficjalne
50
Załącznik 5: Przykłady z Holandii
Załącznik 5: Przykłady z Holandii
Miejsce: Binnenveld, Holandia
Zagadnienie: interaktywne tworzenie planu z udziałem grup interesu
Zastosowane narzędzia: metoda “sketch match”
Podczas wizyty studyjnej w Holandii poświęconej komunikacji wojewódzcy konserwatorzy
przyrody mieli okazję zapoznać się ze „Sketch Match” („mecz szkiców”), czyli metodą
interaktywnego planowania opracowaną przez DLG, tj. Holenderską SłuŜbę Gospodarki
Lądowej i Wodnej, która jest partnerem w bieŜącym projekcie bliźniaczym.
Metoda ta jest wykorzystywana do identyfikacji i wizualizacji potencjalnych ścieŜek rozwoju,
a tym samym do ułatwiania procesu decyzyjnego osób pełniących funkcje kierownicze, osób
odpowiedzialnych z tworzenie polityki oraz miejscowych grup interesu. Jest to intensywny
proces, którym mogą się posługiwać organizacje i inne grupy interesu we własnych obszarach
rozwoju.
DLG jest agencją holenderskiego Ministerstwa Rolnictwa, Środowiska i Jakości śywności
(LNV). SłuŜba ta pomaga władzom regionalnym i lokalnym przetłumaczyć politykę rządu w
zakresie rozwoju obszarów wiejskich na praktyczne i wykonalne plany. Odpowiada ona za
proces tworzenia planów, realizację praktycznych prac w terenie, uzyskanie terenów
potrzebnych do tego procesu i opracowywanie planów zarządzania dla obszarów wiejskich.
Obecnie opracowuje ona plany zarządzania dla 40 obszarów naleŜących do sieci Natura 2000.
Została opracowana instrukcja, która dostarcza praktycznych wskazówek, pomagających
odpowiedzieć na pytanie, czy w danym projekcie zasadne jest posłuŜenie się metodą „Sketch
Match” i omawia sposób zorganizowania sesji „Sketch Match”. Więcej informacji moŜna
znaleźć na stronie internetowej: http://www.dienstlandelijkgebied.nl/. W kolejnych
rozdziałach zaprezentowano konkretny przykład zastosowania tej metodyki.
Opis metody sketch match dla Binnenveld
„Binnenveld” jest to teren połoŜony między miastami Wageningen, Bennekom, Ede, Rhenen
i Veenendaal (tzw. WERV) w centrum Holandii nad Renem. Binnenveld jest miejscem
bytowania rzadkich i zagroŜonych gatunków roślin. Obszar ten daje takŜe rozliczne
moŜliwości rekreacyjne. Jednym słowem jest to teren, którym naleŜy dobrze zarządzać.
Pytanie
Pytanie, na które szukano odpowiedzi brzmiało: jak moŜemy zachować wyjątkowy i
atrakcyjny krajobraz Binnenveld? Obecnie istnieje cały szereg planów dla terenów w
granicach i w otoczeniu Binnenveld. Wszystkie te plany naleŜało zintegrować w odpowiedni
sposób. Przedstawiciele regionów, miast „WERV”, organizacje społeczne, mieszkańcy i
rolnicy z tego terenu mieli okazję przyłączyć się do szukania odpowiedzi na powyŜsze
pytanie w ciągu 3 dni dzięki metodzie „sketch match”.
Metoda
Najpierw 30 uczestników odwiedziło Binnenveld. Następnie wykonali pracę zespołową, w
której stosowali mapy, pisaki i szkice. W ostatnim dniu przedstawili swoje plany władzom
lokalnym. Ćwiczenie to stanowiło inspirację do dalszych prac nad Binnenveld.
Tematy
51
Załącznik 5: Przykłady z Holandii
Uczestnicy opracowali 3 zakresy tematyczne:
Gospodarka i granice miast
Woda i przyroda
Historia cywilizacji i rekreacji
Rolnictwo i krajobraz
Ku nowej przyszłości
Aby zachować atrakcyjną formę krajobrazu w Binnenveld naleŜy podjąć kroki w celu
zabezpieczenia przestrzeni dla rolnictwa, rekreacji, przyrody i zabytków. Uczestnicy
naszkicowali i przedstawili swoje plany ilustrujące jak moŜna to osiągnąć. Posługiwali się
róŜnymi elementami krajobrazu, takimi jak drogi polne, drogi główne, kanały oraz
charakterystyczne budowle i wzory. Realizacja tych pomysłów da Binnenveld szansę na
powaŜny wzrost znaczenia gospodarczego i rekreacyjnego.
Władze regionalne i lokalne (2 prowincji i 4 miast „WERV”) zdecydują co dokładnie zostanie
zrealizowanie w Binnenveld i kto pokryje koszty. Dzięki trzydniowemu ćwiczeniu „sketch
match” wszyscy juŜ znają swoje punkty widzenia i razem z innymi osobami z tego terenu
narysowali szkic obszaru w przyszłości. Ułatwi to proces zmian w przyszłości i pozwoli na
ich przyspieszenie.
52
Załącznik 6: Przykłady z Wielkiej Brytanii
Załącznik 6: Przykłady z Wielkiej Brytanii
W Wielkiej Brytanii moŜna wskazać kilka przypadków, w których inwestycje i system Natura
2000 świetnie ze sobą koegzystują. PoniŜszy przykład został celowo wybrany do niniejszego
dokumentu, poniewaŜ ilustruje zagadnienia związane z budową drogi, które przedstawiono
Głównemu Konserwatorowi Przyrody, panu Andrzejowi Szwedzie-Lewandowskiemu
podczas jego wizyty w Wielkiej Brytanii 30 listopada 2006.
miejsce: Goss Moor, Anglia
Zagadnienie: inwestycja drogowa jednocześnie wspomagająca działania ochrony przyrody
Zastosowane metody: doniesienia prasowe
Ta konkretna sprawa doczekała się ostatnio rozwiązania, które ogłoszono w materiałach
prasowych na stronie internetowej agencji Natural England. MoŜe to takŜe słuŜyć jako
przykład sposobu informowania o nowych wydarzeniach i postępach związanych z Naturą
2000 dla polskiego Ministerstwa Środowiska. Więcej przykładów takich materiałów
prasowych, włącznie z niŜej przedstawionym, moŜna znaleźć pod adresem:
www.Naturalengland.org.uk/press
MoŜna takŜe posłuŜyć się bezpośrednim odsyłaczem do strony internetowej tego konkretnego
projektu Life: www.midcornwallmoors.org.uk
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------Informacja prasowa
11-07-2007
Natura England z zadowoleniem przyjmuje powrót Goss Moor do systemu Natura
W dniu dzisiejszym (11 lipca) Natural England świętuje przesunięcie autostrady A30 na większą odległość od
Goss Moor – specjalnego obszaru ochrony siedlisk w europejskiej sieci ochrony przyrody i zarazem jednego z
najrozleglejszych terenów podmokłych w południowo-wschodniej Anglii. Po raz pierwszy w Zjednoczonym
Królestwie zdarzyło się, Ŝe zmieniono kierunek drogi głównej, aby ominąć obszar ochrony przyrody.
Otwarcie tego nowego odcinka drogi oznacza, Ŝe nieustający strumień pojazdów, który dotychczas rozcinał na
dwie części Narodowy Rezerwat Przyrody Goss Moor będzie teraz omijał ten teren.
Sir Martin Doughty, prezes Natural England powiedział: - Oddziaływanie na środowisko ze strony inwestycji
drogowych jest zazwyczaj powodem zmartwień dla personelu Natura England, ale przekierowanie drogi głównej
A30 na północ od Goss Moor jest obiecującą zmianą, która ustanawia nowy standard dla przyszłych projektów
budowy dróg.
Dotychczas podzielony przez drogę A30 na dwie części Goss Moor znów staje się całością, co oznacza, Ŝe
rzadkie gatunki, takie jak koszatka, Ŝmija i przeplatka aurinia będą mogły przemieszczać się swobodnie na
terenie rezerwatu.
Większa liczba ludzi będzie mogła cieszyć się jego pięknem w bezpieczny dla przyrody sposób przez stworzenie
ścieŜki rekreacyjnej wzdłuŜ starej drogi, która ostatecznie będzie stanowić część siedmiomilowego, okręŜnego i
wielofunkcyjnego szlaku wokół Goss Moor, który ma być gotowy wiosną 2008.
Sir Martin Doughty dodał, Ŝe jest to wspaniały przykład zalet partnerstwa. Korzystając z okazji do współpracy,
zarówno Natrual England jak i Agencja Budowy Dróg osiągnęły daleko więcej niŜ w pojedynkę w postaci
poprawionej drogi, zachowania rezerwatu przyrody i nowych moŜliwości dojazdu.
Więcej informacji moŜna uzyskać pod numerem telefonu:
Paul Wynne - 07900 608049; biuro prasowe - 0845 603 9953; po godzinach - 07970 098005.
Uwagi dla redakcji
−
W biurze prasowym Natural England dostępne są fotografie Goss Moor, koszatek, Ŝmij i przelatek
aurinii.
53
Załącznik 6: Przykłady z Wielkiej Brytanii
−
−
−
−
Natura England działa na rzecz ludzi, miejsc i przyrody w celu zachowania i wzmocnienia
bioróŜnorodności, krajobrazu i dzikiej przyrody na obszarach wiejskich, miejskich, nadmorskich i
morskich. Chronimy i wspieramy środowisko naturalne dla jego własnych walorów, dobrego
samopoczucia i radości ludzi oraz dla ekonomicznego rozkwitu, jaki ono ze sobą niesie. Zwiększamy
szanse na uczynienie środowiska naturalnego wzbogacającą częścią codziennego Ŝycia ludzi.
Przyczyniamy się do jego długookresowego zabezpieczenia przez wkład w zrównowaŜone
gospodarowanie naszymi zasobami naturalnymi.
Narodowe rezerwaty przyrody, do których naleŜy Goss Moor, dają społeczeństwu okazję
bezpośredniego doświadczania róŜnorodności dzikiej przyrody. Zaklasyfikowane jako Obszary o
Szczególnym Znaczeniu Naukowym przez Natura England są uznawane za waŜne w skali
międzynarodowej i chronione prawem europejskim.
Droga została oficjalnie otwarta o godzinie 11.00 rano na miejscu przez Członka Parlamentu i Ministra
Transportu, pana Toma Harrisa.
Projekt LIFE Mid Cornwall Moors, dotyczący mokradeł środkowej Kornwalii, z udziałem Natural
England, Agencji Budowy Dróg i innych grup ekologicznych został równieŜ ustanowiony w Goss Moor
w celu odtworzenia siedliska na co Komisja Europejska przyznała 1,2 mln funtów w formie
finansowania dopasowanego.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
54
Załącznik 7: Raport ze spotkań grup fokusowych
Załącznik 7: Raport ze spotkań grup fokusowych
W maju i czerwcu 2007 zorganizowano 14 spotkań grup fokusowych w Warszawie,
Poznaniu, Wrocławiu, Gdańsku i Olsztynie. Łącznie udział wzięły 34 osoby, reprezentujące
samorządy lokalne, instytucje zajmujące się ochroną przyrody (parki krajobrazowe,
wojewódzcy konserwatorzy przyrody), organizacje pozarządowe, RZGW i Lasy Państwowe.
Celem spotkań było uzyskanie pogłębionych informacji dla lepszego wyjaśnienia tła do
ustaleń ankiety (patrz Załącznik 9). Uczestnikom obiecano anonimowość dla większej
swobody wypowiedzi. KaŜde spotkanie trwało od 1 do 2,5 godzin i prowadzone było w
oparciu o standardowy zestaw pytań.
Zaprezentowane poniŜej wyniki spotkań przedstawione są w dwojaki sposób:
A. odpowiedzi na zadane pytania
B. charakterystyki w podziale na grupy interesu
A. Odpowiedzi na zadane pytania
1. Jakie są cele komunikacji?
- Informowanie wszystkich grup docelowych. NajwaŜniejsze jest podawanie prawdziwych
informacji.
- Wyjaśnianie czym jest system Natura 2000 i jakie daje Polsce korzyści.
- Promowanie wiedzy.
- Podawanie poprawnych informacji w mediach.
Wszystkie problemy sprowadzają się do braku (rzetelnych) informacji i braku wiedzy.
Ludzie/grupy docelowe nie wiedzą czym jest system Natura 2000 i większość z nich ma o
nim negatywne zdanie. Wierzą, Ŝe hamuje rozwój i wyłącznie wprowadza zakazy. Wszystko
powinno się zacząć od informowania ludzi i prowadzenia konsultacji z waŜnymi (lokalnymi)
grupami docelowymi.
1 a / b. Jakie są/będą krytyczne momenty i funkcje komunikacji?
- WdroŜenie dyrektywy o odpowiedzialnościowej (Environmental Liability Directive) –
maj 2007
- Europejski Trybunał Sprawiedliwości (lato 2007)
- Wyznaczenie obszarów/granic
- Ustawa o ochronie przyrody
- Plany zarządzania ochroną obszarów i gatunków
- Tworzenie „shadow” listy przez organizacje pozarządowe (jesień 2007)
- EURO 2012
Większość grup fokusowych wymieniła ustawę o ochronie przyrody. Mistrzostwa UEFA
EURO 2012 odgrywają rolę poniewaŜ do ich organizacji wymagane jest wiele inwestycji
infrastrukturalnych.
2. Jakie byłyby kluczowe grupy docelowe?
- Władze lokalne
- Administracja rządowa (Lasy Państwowe, RZGW itd.)
- Grupy i społeczności lokalnych mieszkańców
- Rolnicy
- Organizacje pozarządowe
- Konserwatorzy przyrody
- Ministerstwa
- Ogół społeczeństwa
- Dziennikarze (jako element kanału docierającego do ogółu społeczeństwa)
55
Załącznik 7: Raport ze spotkań grup fokusowych
Większość grup fokusowych wymieniła władze lokalne oraz inne grupy i społeczności
lokalne. To te grupy wpływają na opinię publiczną na danym obszarze.
Wymieniano takŜe prasę i ogół społeczeństwa. Być moŜe, jeśli społeczeństwo zacznie
wspierać Naturę 2000, władze samorządowe i krajowe przyłączą się do tego trendu. WaŜną
rolę w tym zakresie mogą odegrać dziennikarze/media.
2 a / b. Jaki Państwa zdaniem jest poziom wiedzy i rodzaj postaw/percepcji w związku z
systemem Natura 2000 wśród tych grup docelowych?
MoŜna powiedzieć, Ŝe właściwie prawie nikt nie dysponuje pełnymi rzetelnymi informacjami
o tym systemie. Na przykład: mapy obszarów dostępne w internecie zawierają błędy. Poza
organizacjami pozarządowymi i wojewódzkimi konserwatorami przyrody prawie kaŜdy ma
negatywny stosunek do systemu Natura 2000. Ludzie widzą w nim ograniczenie dla swojej
działalności i rozwoju. Niektórzy z nich mają równieŜ negatywny stosunek do Unii
Europejskiej.
2 c. Przesłanie systemu Natura 2000:
Bardzo trudno jest znaleźć dobre i uniwersalne przesłanie dla systemu Natura 2000. Niektóre
grupy fokusowe nie były w stanie zmieścić w krótkiej formie jednego lub dwóch zdań tego,
co zasadniczo oznacza Natura 2000.
Treści wymienianie przez grupy to:
- Natura 2000 jest sposobem ochrony waŜnych składników przyrody.
- Natur 2000 jest sposobem otwarcia dialogu na temat ochrony przyrody.
- Natura 2000 moŜe być zastosowana do działalności ludzkiej.
- Natura 2000 nie przeszkadza, nie zakłóca funkcjonowania współczesnej wsi.
- Nie tworzymy systemu Natura 2000 dla samego systemu, ale by chronić przyrodę dla nas
samych.
- Natura 2000 niesie ze sobą szereg korzyści.
- Natura 2000 jest narzędziem, które gwarantuje, Ŝe pospieszne inwestycje nie zniszczą
dziedzictwa przyrodniczego.
- Nie moŜna otrzymywać środków Unii Europejskiej bez przestrzegania jej prawa.
- Natura 2000 jest szansą dla przyrody, regionów i rozwoju turystyki.
- Natura 2000 jest szansą ochrony przyrodniczego dziedzictwa i naturalnego piękna, które
w innych miejscach przestało istnieć.
3. Kto państwa zdaniem powinien sprawować rolę wiodącą lub ponosić odpowiedzialność za
komunikację?
- Ministerstwo Środowiska
- Partnerstwo między organizacjami pozarządowymi i władzami samorządowymi (ale przy
koordynacji Ministerstwa Środowiska)
Wszyscy uczestnicy wymieniali Ministerstwo Środowiska, ale nikt z nich nie wierzy, Ŝe
Ministerstwo Środowiska jest odpowiednio wyposaŜone lub choćby ma plan właściwej
realizacji tego zadania.
Niektóre sugestie uczestników:
- Rząd polski powinien być odpowiedzialny, a nie tylko Ministerstwo Środowiska (takŜe
resorty transportu, rozwoju regionalnego i rolnictwa).
- Przyszła Agencja Ochrony Przyrody powinna przejąć rolę wiodącą w zakresie
komunikacji.
- Utrzymywanie współpracy z organizacjami pozarządowymi i samorządami lokalnymi.
- W województwach odpowiedzialnymi organami powinni być wojewódzcy konserwatorzy
przyrody (ale nie mają na to czasu, pieniędzy i ludzi).
56
Załącznik 7: Raport ze spotkań grup fokusowych
-
-
Wojewódzcy konserwatorzy przyrody powinni współpracować z urzędami
marszałkowskimi. Urząd marszałkowski odpowiada za plan rozwoju województwa. Plan
ten powinien zawierać rozdział na temat ochrony przyrody, w tym Natura 2000.
Przepływ informacji powinien odbywać się dwukierunkowo.
3 a / b. Kto będzie korzystał ze strategii komunikacji i jaka będzie rola administracji
rządowej i organizacji pozarządowych?
Grupy fokusowe, z którymi przeprowadzono wywiady mają róŜne opinie na ten temat. Jednak
większość z nich zgadza się, Ŝe Ministerstwo Środowiska powinno korzystać z takiej strategii,
ale jest moŜliwość, Ŝe tego nie zrobi lub w sposób niezgodny z oczekiwaniami uczestników.
Nie istnieje Ŝadna współpraca między róŜnymi stronami w zakresie (komunikowania na
temat) Natura 2000. KaŜda strona prowadzi komunikację w tym zakresie w swój własny
sposób.
Zaproponowane opcje / zgłoszone uwagi:
- NaleŜy powołać nową agencję odpowiedzialną za system Natura 2000. Agencja ta
powinna uzyskać wsparcie organizacji pozarządowych i władz lokalnych (ekspertów w
dziedzinie planowania przestrzennego). W kaŜdym województwie agencja ta powinna
posiadać odpowiednio duŜy personel (np. podobny do parków narodowych).
- Jeśli strategia komunikacji okaŜe się dobra, będą z niej korzystać organizacje
pozarządowe. Jednak obecne stosunki między organizacjami pozarządowymi i
administracją rządową są złe.
- Lasy Państwowe mogą informować na temat systemu Natura 2000 takŜe na poziomie
lokalnym.
- Zarządy Gospodarki Wodnej nie chcą być aktywnym partnerem w komunikacji na temat
systemu Natura 2000.
- Niektóre organizacje pozarządowe nie są dobrze zorganizowane. Informują one wyłącznie
o swojej własnej działalności.
- Głównym problemem jest brak informacji o tym, co Ministerstwo Środowiska zamierza
zrobić w sprawie systemu Natura 2000.
- Brakuje funduszy na prowadzenie komunikacji na temat systemu Natura 2000 (dlatego
brakuje komunikacyjnego potencjału).
3 c. Czy potrzebna jest strategia, czy raczej wytyczne?
Grupy fokusowe, z którymi przeprowadzono wywiady uwaŜają, Ŝe strategia jest konieczna
dla Ministerstwa Środowiska, ale obawiają się, Ŝe Ministerstwo Środowiska nie posłuŜy się
nią w prawidłowy sposób. Uczestnicy wspominali takŜe, Ŝe Ministerstwo Środowiska
powinno się częściej z nimi komunikować.
Większość uczestników uwaŜa, iŜ wytyczne nie są skuteczne. Chcą wiedzieć dokładnie co
powinni robić, jakich informacji mogą udzielać, w jaki sposób itd.
Kilka grup (organizacje pozarządowe i Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej) chciałyby,
aby wydano poradnik ds. kontaktów z władzami lokalnymi.
Niektórzy uczestnicy wybierali zarówno strategię jak i wytyczne dla poszczególnych grup –
np. podręcznik „jak pracować z mediami” – lub strategia na poziomie krajowym, a
podręczniki na poziomie lokalnym.
Strategia powinna obejmować analizę SWOT, granice obszarów, kolejne etapy wdraŜania,
listę i funkcje partnerów.
Istnieje ryzyko związane z tym, Ŝe strategie często nie są wdraŜane (szczególnie w przypadku
Ministerstwa Środowiska) i dlatego wytyczne mogą być bardziej uŜyteczne.
57
Załącznik 7: Raport ze spotkań grup fokusowych
B. Wyniki dyskusji grup fokusowych z podziałem na grupy interesów
(Uwaga: w oparciu o spostrzeŜenia osób z którymi przeprowadzono wywiady)
Organizacje pozarządowe
−
Wysoka motywacja do ustanawiania sieci Natura 2000 jako systemu skutecznie
chroniącego przyrodę.
−
W wielu przypadkach wysoki stopień wiedzy.
−
Zrozumienie, Ŝe skuteczna ochrona przyrody wymaga współpracy między wszystkimi
sektorami.
−
W większości przypadków stosunek organizacji pozarządowych do Ministerstwa
Środowiska jest negatywny i nacechowany emocjonalnie.
−
Dobra współpraca i stosunki z Wojewódzkimi Konserwatorami Przyrody i Ośrodkami
Doradztwa Rolnego.
−
Podkreślanie konieczności prowadzenia szerokiej kampanii w mediach.
−
Strategia będzie uŜyteczna, jeśli wpłynie na sponsorów.
Władze lokalne
−
Obawiają się, Ŝe system Natura 2000 powstrzyma rozwój.
−
Niezadowoleni z procesu konsultacji dla systemu Natura 2000.
−
Poszukują wiedzy na temat systemu Natura 2000.
−
Mają nadzieję, Ŝe system Natura 2000 będzie wspierać rozwój i pomoŜe w promocji.
Instytucje zajmujące się ochroną przyrody
−
Nie biorą udziału w procesie podejmowania decyzji kontrolowanym przez
Ministerstwo. Nawet nie są informowane o decyzjach Ministerstwa. Dlatego nie znają,
nie rozumieją i nie wspierają polityki Ministerstwa. Ponadto nie otrzymały Ŝadnych
dodatkowych środków do pracy przy systemie Natura 2000. Wszystkie te czynniki
łącznie sprawiają, Ŝe personel instytucji zajmujących się ochroną przyrody nie
identyfikuje się z siecią Natura 2000
.
Regionalne Zarządy Gospodarki Wodnej
−
Obawiają się, Ŝe system Natura 2000 przeszkodzi im w prowadzeniu prac
zabezpieczających przed powodziami.
−
Nie dość wysoki poziom wiedzy na temat systemu Natura 2000.
−
Niezadowoleni z procesu komunikacji towarzyszącego wdraŜaniu systemu Natura
2000.
Lasy Państwowe
−
Dumni z długich tradycji i wysokiej jakości gospodarki elementami przyrodniczymi.
−
Niezadowoleni z procesu komunikacji towarzyszącego wdraŜaniu systemu Natura
2000. Dopiero ostatnio sytuacja się poprawiła.
−
Negatywne stereotypy związane z organizacjami pozarządowymi.
−
Obawiają się, Ŝe system Natura 2000 ograniczy ich przychód.
−
Tradycyjny sposób pracy.
58
Załącznik 8: Raport z wyników ankiety
Załącznik 8: Raport z wyników ankiety
Niniejszy raport przedstawia bespośrednie wyniki przeprowadzonej ankiety. Wyniki i bazujące na nich
wnioski były podstawą opracowania strategii komunikacji społecznej, do której załącznikiem jest
niniejszy raport. Czytelnicy mogą samodzielnie wyciągnąć wnioski z zaprezentowanych wyników..
Ankietę rozesłąno do 398 osób i uzyskano 132 odpowiedzi, co naleŜy uznać za stosunkowo duŜy
odsetek (33%). Największa liczba odpowiedzi jest zaznaczona w tekście na zielono, a najniŜsza na
czerwono.
Adresaci ankiety (398)
Ministerstwo Środowiska (75)
Inne Ministerstwa (13)
Urzędy wojewódzkie (67)
Władze lokalne (40)
Parki narodowe (23)
Parki krajobrazowe (58)
Lasy Państwowe (18)
Instytucje gospodarki morskiej (20)
Naukowcy (5)
Organizacje pozarządowe (59)
Ośrodki Doradztwa Rolnego (20)
Część 1: Dane organizacyjne
1A. Na jakim szczeblu Państwo pracują?
Połowa respondentów pracuje na poziomie lokalnym. Odsetek odpowiedzi na poziomie krajowym jest
niski. JednakŜe podział odpowiedzi wydaje się naturalny, biorąc pod uwagę liczbę personelu
zatrudnionego przy ochronie przyrody i dziedzinach pokrewnych na róŜnych poziomach.
of Work
1A. Poziom 1A. Level
1A. Poziom
1A. Poziom
1A. poziom
# (N=132)
1%
Krajowy
Krajowy
Krajowy
krajowy
21
Wojewódzki
3%
Wojewódzki
Wojewódzki
wojewódzki
40
Lokalny
Lokalny
Lokalny
lokalny
66
16%
Local
RóŜne
RóŜne
RóŜne
kilka
4
Regional
Brak
Brak
Brak
brak
50%
National
odpowiedzi
odpowiedzi
odpowiedzi
odpowiedzi
1
%
16
30
50
3
1
Several
30%
Ogólem
Ogólem
No Ogólem
answer
Ogółem
132
100
59
Załącznik 8: Raport z wyników ankiety
1B. W której organizacji Państwo pracują?
25% respondentów pracuje w instytucjach ochrony przyrody
(parkach krajobrazowych i parkach narodowych), a 39% w
organach administracji specjalnej (tabela wskazuje, które
sklasyfikowano w tej kategorii). Wielu respondentów pracuje
Lasach Państwowych (29).
Bardzo niewielu respondentów jest pracownikami Ministerstwa
Środowiska lub innych ministerstw.
1B. Organisation
2%
4%
Nature Protection
Institutes
20%
10%
Government
Professional
Administration
NGO
25%
Other
39%
No answ er
1C. Na jakim stanowisku Państwo pracują?
1C. Position
11%
1%
Specialist
2%
Management
39%
10%
Inspector
Employee/Staff
Conservator
17%
Business
20%
No answ er
1B. Organizacja
# (N=132)
Ministerstwo
Środowiska
3
Inne ministerstwo
1
Urząd wojewódzki
10
Władze lokalne (WL)
12
Park narodowy (PN)
12
Park krajobrazowy (PK)
21
Lasy Państwowe (LP)
29
Regionalny Zarząd
Gospodarki Wodnej
(RZGW)
9
Ośrodek Doradztwa
Rolnego (ODR)
15
Wojewódzki Inspektorat
Ochrony Środowiska
(WIOŚ)
0
Organizacja
pozarządowa
13
Inne
5
Brak odpowiedzi
2
Ogólem
132
1C.
%
Stanowisko # (N=132)
Specjalista
39
50
Inspektor
17
23
10
Referent
13
Kierownik
20
27
Konserwator
2
3
Biznesmen
1
1
Brak
11
odpowiedzi
15
100
Ogółem
132
1D. W przypadku instytucji na szczeblu lokalnym lub wojewódzkim proszę podać nazwę
województwa.
Z kaŜdego województwa otrzymano przynajmniej jedną odpowiedź. Z województwa dolnośląskiego
otrzymano wysoką liczbę odpowiedzi z Lasów Państwowych. W tym województwie Regionalna
Dyrekcja Lasów Państwowych zebrała odpowiedzi z 20 nadleśnictw, co tłumaczy wysoki odsetek
odpowiedzi.
Województwo
# (N=132)
dolnośląskie
24
małopolskie
14
lubelskie
7
podkarpackie
5
pomorskie
5
wielkopolskie
5
mazowieckie
3
zachodniopomorskie
3
opolskie
2
świętokrzyskie
2
łódzkie
1
podlaskie
1
lubuskie
1
śląskie
1
60
Załącznik 8: Raport z wyników ankiety
warmińskomazurskie
Kilka
Brak odpowiedzi
Ogółem
1
10
47
132
Część 2: Powiązania z systemem Natura 2000
2A. Które z następujących stwierdzeń najlepiej określa Państwa związek z systemem Natura
2000?
(moŜliwy wybór więcej niŜ jednej odpowiedzi)
74% respondentów wskazało, Ŝe system Natura 2000 ma wpływ na ich pracę. Niewielu bierze udział
w wyznaczaniu lub zarządzaniu obszarami.
2A. Mój związek z Naturą 2000
# (N=132)
%
Wpływa na pracę, za którą odpowiadam
98
74
Uczestniczę w wyznaczaniu obszarów
23
17
Uczestniczę w zarządzaniu obszarami
26
20
Uczestniczę w wydawaniu opinii o inwestycjach
43
33
Uczestniczę w badaniach i monitoringu
41
31
Uczestniczę w promowaniu sieci z udziałem grup interesu
35
27
Uczestniczę w działaniach komunikacyjnych na temat systemu Natura
40
2000
30
Inne
7
5
Brak związków
5
4
2B. Które z następujących stwierdzeń najlepiej określa Państwa sposób postrzegania systemu
Natura 2000?
Wiele osób widzi szanse związane z tym systemem. 17% odbiera go jako zagroŜenie dla rozwoju
regionalnego.
2B. Moje percepcja dot. systemu Natura 2000
Wierzę, Ŝe jest to okazja dla zrównowaŜonego rozwoju
Jest dobrym sposobem integrowania działań ochrony przyrody i
interesów ludzi
Obawiam się, Ŝe negatywnie wpłynie na rozwój regionalny
Da nam dostęp do moŜliwości finansowania
Musimy dostosować nasze instytucje i przepisy, aby nim zarządzać
Na razie za wcześnie na ten system w naszym kraju
Inne
# (N=132)
62
68
%
47
52
17
60
55
11
2
22
79
73
15
3
2C. Które z następujących stwierdzeń najlepiej określa poziom odpowiedzialności Państwa
instytucji za zagadnienia związane z systemem Natura 2000?
Trzy czwarte spośród respondentów czuje się odpowiedzialnymi lub pomagają przy działaniach
związanych z systemem Natura 2000 w swoich organizacjach.
2C. Poziom odpowiedzialności
za system Natura 2000
Jestem odpowiedzialny/-a
Nie jestem odpowiedzialny/-a ale
pomagam moim
współpracownikom
Jestem tylko zainteresowany, ale
nie aktywnie
Inne (wymień): Pracuję w
dziedzinie związanej
Brak odpowiedzi
Ogółem
# (N=132)
%
49
50
37
38
2C. Responsibility
8%
2%
Responsible
20
15
2
2
11
132
8
100
15%
37%
Assisting
Interested
Other
No answ er
38%
61
Załącznik 8: Raport z wyników ankiety
Część 3: Komunikacja a Natura 2000
3A. Jakie są Pańskim zdaniem przełomowe momenty, które będą towarzyszyć wdraŜaniu
systemu Natura 2000 w nadchodzących latach?
Wiele osób nie wskazało dat, w których te przełomowe momenty miałyby nastąpić, a te osoby, które to
zrobiły wskazały rozbieŜne terminy. Trzy czwarte respondentów uwaŜa, Ŝe opracowanie planów
zarządzania jest takim kamieniem milowym. Podział obowiązków jest w mniejszym stopniu
postrzegany jako moment przełomowy (35%).
3A. Przełomowe momenty w systemie Natura 2000
Wyznaczenie obszarów
Określenie celów ochronnych obszarów
Opracowanie planów zarządzania dla obszarów
Zmiana prawa krajowego dotyczącego Natury 2000
Podział obowiązków
Uzyskanie dostępu do mechanizmów finansowania dla właścicieli i
administratorów gruntów
Ustanowienie dobrego wsparcia komunikacyjnego dla Natury2000
Inne
# (N=132)
88
50
97
65
46
63
61
2
%
67
38
73
49
35
48
46
2
3B. Jaki Państwa zdaniem powinien być główny cel komunikacji wspierającej system Natura
2000?
Komunikacja jest postrzegana głównie jako instrument słuŜący poprawie koordynacji, informowaniu
obywateli i wskazywaniu korzyści. Włączenie grup interesu do procesu planowania i zarządzania jest
w mniejszym stopniu postrzegane jako cel komunikacji. Podobnie komunikacja poprzez media nie
została wskazana przez wiele osób.
3B. Cel komunikacji
Poprawa koordynacji między instytucjami wdraŜającymi
Informowanie mieszkańców o systemie Natura 2000
Wskazywanie korzyści płynących z systemu Natura 2000
Usunięcie obaw towarzyszących systemowi Natura 2000
Włączenie grup interesu do procesu planowania
Włączenie grup interesu do procesu zarządzania obszarami
Zapewnienie dostępu do wymaganej wiedzy specjalistycznej
Zapewnienie dostępu do mechanizmów finansowania
Zapobieganie konfliktom
Pomaganie mediom w informowaniu na temat systemu Natura 2000
Inne
# (N=132)
84
86
83
70
65
24
40
76
58
31
4
%
64
65
63
53
49
18
30
58
44
23
3
3C. Która instytucja powinna Państwa zdaniem pełnić rolę lidera w zakresie zagadnień
związanych z działaniami komunikacyjnymi wspierającymi system Natura 2000?
PrzewaŜająca większość respondentów (61%) ma poczucie, Ŝe Ministerstwo Środowiska powinno
pełnić wiodącą rolę w zakresie komunikacji na rzecz systemu Natura 2000. Kilka osób zaznaczyło, Ŝe
niezbędny byłby dodatkowy potencjał, aby stało się to moŜliwe.
3D. Jak postrzegają Państwo rolę róŜnych
organizacji w związku z wdraŜaniem komunikacji na
rzecz systemu Natura 2000?
PoniŜsza tabela pokazuje bardzo jasny obraz:
PrzewaŜająca większość respondentów (89%) ma
3C. Instytucja wiodąca
Ministerstwo Środowiska
Instytucje zajmujące się ochroną
przyrody
Organizacje pozarządowe
Nowy organ do tego powołany
Kilka razem
Brak odpowiedzi
Ogółem
# (N=132)
81
22
%
61
17
8
8
6
7
6
6
5
5
132
100
62
Załącznik 8: Raport z wyników ankiety
poczucie, Ŝe Ministerstwo Środowiska, uznane za instytucję odpowiedzialną, powinno przejąć
wiodącą rolę w zakresie wdraŜania komunikacji na rzecz systemu Natura 2000. Jednocześnie połowa
respondentów uwaŜa, Ŝe wojewodowie powinni być organami odpowiedzialnymi na poziomie
regionalnym. Większość pozostałych instytucji jest zasadniczo widziana w roli partnerów. W
szczególności władze lokalne (WL) widziane są jako grupy docelowe.
Ministerstwo
%
Środowiska
Odpowiedzialny
89
Partner
8
Grupa
docelowa
3
Inne Min.
24
68
Wojewoda
47
49
PN
22
57
PK
13
63
LP
10
65
RZGW ODR
5
1
69
76
WIOŚ Samorządy
14
6
74
42
8
3
21
24
24
25
22
11
52
Ogółem %
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
# odpowiedzi
103
37
87
82
83
86
75
67
70
84
3E. Jak Państwo oceniają współpracę pomiędzy róŜnymi organizacjami na polu Natura 2000?
Na skali od 1 do 5 (1 = bardzo nisko, 5 = bardzo dobrze)
BieŜąca współpraca pomiędzy róŜnymi organizacjami działającymi na polu sieci Natura 2000 nie jest
oceniana jako efektywna: średnia ocena w skali 1-5 to 2,22. Wyjaśnienie skali 1-5: bardzo nisko,
nisko, obojętnie, dobrze, bardzo dobrze
Liczba
respondentów
132
Liczba
odpowiedzi
112
Liczba bez
odpowiedzi
20
Średni wynik
2.22
Odchylenie
standardowe
0.77
3F. Gdyby podejście komunikacyjne do systemu Natura 2000 miało być rozwijane, to jaką
formę powinno przybrać?
Jedna trzecia preferuje strategię, a dodatkowe 24% połączenie strategii z wytycznymi/zaleceniami.
3F. Approach
12%
Strategy
35%
24%
Guidelines
Recommendations
Combination
6%
No answ er
23%
3F. Forma
podejścia
komunikacyjnego
Strategia
Wytyczne
Zalecenia
RóŜne
Brak odpowiedzi
Ogółem
# (N=132)
%
45
31
8
32
16
35
23
6
24
12
132
100
63
Załącznik 8: Raport z wyników ankiety
3G. Kto Państwa zdaniem mógłby skorzystać z takiego podejścia?
Trzy czwarte respondentów oczekują, Ŝe zarówno administracja rządowa jak i organizacje
pozarządowe będą korzystać z tego dokumentu.
3G. Kto by
skorzystał?
Administracja
rządowa
Organizacje
pozarządowe
Obydwa rodzaje
organizacji
Brak odpowiedzi
3G. Who would benefit?
8%
17%
4%
Government
NGOs
Both
#
(N=132)
11
%
5
4
94
71
22
17
132
100
8
No answ er
Ogółem
71%
3H. Gdyby Państwo korzystali z tego dokumentu, to w jakim celu?
Respondenci głównie korzystaliby z takiego dokumentu jako z przewodnika lub w celu wsparcia
strategicznego planowania. Tylko 2% twierdzi, Ŝe nie korzystałoby z niego w aktywny sposób.
3H. Korzystał(a)bym z komunikacyjnego wsparcia w
celu…
Korzystał(a)bym z niego w celu wsparcia decyzji
politycznych
Korzystał(a)bym z niego w celu wsparcia planowania
strategicznego
Korzystał(a)bym z niego jako przewodnika
Zaglądał(a)bym do niego okazjonalnie
Przyjąłbym/przyjęłabym do wiadomości jego istnienie,
ale nie korzystał(a)bym z niego aktywnie
Korzystał(a)bym z niego w celu mobilizowania innych
Korzystał(a)bym z niego w celu przypominania
partnerom o ich odpowiedzialności
Inne
# (N=132)
%
14
11
58
73
27
3
25
34
0
44
55
20
2
19
26
0
3I. Które trzy grupy docelowe (GD) uwaŜasz za kluczowe dla komunikacji na rzecz systemu
Natura 2000?
Ostatecznie pytanie to pozwoliło dowiedzieć się jakie 3 grupy docelowe (GD) są zdaniem
respondentów najwaŜniejsze (patrz tabela):
Kolejnoś 1. GD
2. GD
3. GD
WL = władze lokalne
ć
Właściciele = Właściciele i administratorzy
1
WL
WL
NGO
gruntów
2
Właścicie Właścici
WL
LM = lokalni mieszkańcy
le
ele
3
Rząd/LM LM/NGO Właściciele/ Instytucje
Pytanie to sprowokowało szeroką gamę
ochrony Przyrody
odpowiedzi, co szczegółowo ilustruje poniŜsza
tabela. Patrząc na ogólną ilość wskazań danej grupy, władze lokalne są w oczywisty sposób
uznawane za grupę priorytetową, a za nimi plasują się właściciele i administratorzy gruntów. W
połączeniu z lokalnymi mieszkańcami, ludność miejscowa zdaje się być traktowana najbardziej
priorytetowo przez respondentów. Interesujące jest jednak, Ŝe równieŜ administracja rządowa została
uznana za waŜną jako pierwsza grupa docelowa.
Grupa docelowa
Administracja rządowa
Ministerstwo Środowiska
1.
9
4
2.
1
0
3.
4
0
Ogółem
14
4
64
Załącznik 8: Raport z wyników ankiety
Ministerstwa
4
Wojewoda
3
WL
23
LP
2
RZGW
0
ODR
2
Instytucje ochrony przyrody 3
Parki
1
PN
1
PK
1
Społeczeństwo
3
Lokalni mieszkańcy
9
Właściciele i
13
administratorzy obszarów
Rolnicy
4
Media
1
Inwestorzy
0
NGO
5
MłodzieŜ/szkoły/nauczyciele 0
Uczelnie
0
0
1
29
4
0
0
6
2
0
1
0
8
12
1
0
11
3
2
1
9
1
1
1
5
8
9
5
4
63
9
2
3
18
4
2
3
8
25
34
4
0
5
8
3
2
1
1
5
14
1
1
9
2
10
27
4
3
Ogółem (N=32)
86
79
253
88
3J. Co Państwu wiadomo o ich poziomie wiedzy na temat systemu Natura 2000, ich
postrzeganiu i postawie wobec systemu Natura 2000?
Dla potrzeb analizy grupy docelowe sklasyfikowano w następujących kategoriach: Administracja
rządowa (90 wskazań), społeczeństwo (90), połączone grupy (łącznie 41) obejmowały Instytucje
Ochrony Przyrody, dla których ochrona jest głównym celem (27) i zawodową administrację, dla której
ochrona przyrody jest drugorzędnym zadaniem (14), oraz organizacje pozarządowe (27). PoniŜsza
tabela wyjaśnia skład poszczególnych kategorii:
Administracja
rządowa (N=90)
Społeczeństwo
(N=90)
Administracja
rządowa
społeczeństwo –
ludzie bezpośrednio
związani (N=53)
Rolnicy
Inwestorzy
Ministerstwa
Ministerstwo
Środowiska
Wojewoda
Władze lokalne
Instytucje ochrony
przyrody i
administracja
specjalna (N=41)
instytucje ochrony
przyrody (N=27)
Parki
Parki Narodowe
Właściciele
Społeczeństwo
(N=37)
Społeczeństwo
Parki krajobrazowe
Administracja specjalna
(N=14)
Lasy Państwowe
MłodzieŜ
Wojewódzkie Zarządy
Gospodarki Wodnej
Ośrodki Doradztwa
Rolnego
Lokalni mieszkańcy
Organizacje
pozarządowe (N=27)
Inne (zbyt nieliczne, by
uwzględnić w analizie)
Uczelnie (3)
Media (2)
Inne
Uwaga: Następujące rezultaty odzwierciedlają ocenę sytuacji przeprowadzoną przez respondentów i
nie stanowią bezpośredniego pomiaru poziomu wiedzy, postrzegania i postaw omawianych tutaj
kategorii.
Administracja rządowa
Respondenci uwaŜają, Ŝe administracja posiada wiedzę na poziomie od niskiego do średniego. Co
nawet bardziej uderzające, zdecydowana większość respondentów uwaŜa, Ŝe administracja rządowa
65
Załącznik 8: Raport z wyników ankiety
postrzega system Natura 2000 jako zagroŜenie. Jednak wśród respondentów nie ma jednoznacznego
obrazu postawy rządu wobec systemu Natura 2000 poniewaŜ podobna liczba respondentów ocenia
postawę administracji rządowej jako wspierającą, neutralną i nie wspierającą. Patrz wykresy poniŜej:
Governm ent - Perception
Governm ent - level of Know ledge
80
80
70
70
60
60
50
50
High
40
Medium
40
Neut ral
30
Low
30
Threat
20
20
10
10
0
Opport unit y
0
Government (N=86 out of 90)
Government ( N=85 out of 90)
Level
Le v e l
Governm ent - Attitude
80
70
60
50
Support ive
40
Neut ral
30
Not Support ive
20
10
0
Government (N=77 out of 90)
Le v e l
Społeczeństwo
Początkowo analiza została przeprowadzona dla dwóch odrębnych grup: „społeczeństwo” rozumiane
jako ludzie bezpośrednio związani z systemem Natura 2000, jak np. rolnicy, właściciele gruntów i
inwestorzy (N=53) oraz „społeczeństwo” jako ogół ludności: społeczeństwo, młodzieŜ i lokalni
mieszkańcy (n=37). Jednak grupy te były bardzo małe i tylko zaciemniały analizę, a dodatkowo
okazało się, Ŝe obie grupy miały wysoce zbliŜone wyniki. Z tego powodu zdecydowaliśmy się połączyć
te grupy pod szyldem „społeczeństwo” zgodnie z poniŜszymi wykresami.
Respondenci uwaŜają, Ŝe ogół społeczeństwa posiada wiedzę na temat systemu Natura 2000 na
poziomie niskim. Respondenci takŜe uwaŜają, Ŝe społeczeństwo negatywnie odbiera to zagadnienie,
ale oceniają ogólną postawę społeczeństwa jako neutralną jak pokazują następujące wykresy:
66
Załącznik 8: Raport z wyników ankiety
Society - perception
Society - level of Know ledge
80
80
70
70
60
60
50
50
High
40
Medium
40
Neut ral
30
Low
30
Threat
20
20
10
10
0
Opport unit y
0
Society (N= 84 out of 90)
Societ y ( N=84 out of 90)
Level
Le v e l
Society - Attitude
80
70
60
50
Support ive
40
Neut ral
30
Not Support ive
20
10
0
Societ y (N=76 out of 90)
Le v e l
Instytucje ochrony przyrody i administracja specjalna (N=41)
Jak miało to miejsce ze społeczeństwem, takŜe i ta grupa została podzielona początkowo na dwie:
Instytucje ochrony przyrody (N=27, wskazywane przez respondentów pod szyldem „parki”, „parki
narodowe” lub „parki krajobrazowe”) i administracje specjalne (N=14: Lasy Państwowe, Regionalne
Zarządy Gospodarki Wodnej, Wojewódzkie Inspektoraty Ochrony Środowiska, Ośrodki Doradztwa
Rolnego itd.) Jednak grupy te równieŜ były zbyt nieliczne, aby uzyskać poprawne wyniki, a dodatkowo
odpowiedzi dla obu grup były bardzo podobne i dlatego zostały one połączone. Respondenci uznali,
Ŝe grupy te łącznie charakteryzuje średni poziom wiedzy, co jest opinią bardziej pozytywną niŜ w
przypadku dwóch pozostałych kategorii. Porównywalna liczba respondentów uwaŜa, Ŝe instytucje te
postrzegają system Natura 2000 jako zagroŜenie, jako szansę lub całkiem neutralnie. Jednak postawa
samych instytucji jest uwaŜana za bardziej wspierającą niŜ innych opisywanych grup, co pokazują
poniŜsze wykresy:
67
Załącznik 8: Raport z wyników ankiety
80
Nat Cons Inst & Prof Adm in - level
of Know ledge
80
Nat Cons Inst & Prof Adm in perception
70
70
60
60
50
50
High
40
Medium
40
Neut ral
30
Low
30
Threat
20
20
10
10
0
80
Opport unit y
0
Nat Prot Inst & Prof Admin (N=38 out of 41)
Nat Prot Inst & Prof Admin (N=37 out of 41)
Level
Le v e l
Nat Cons Inst & Prof Adm in Attitude
70
60
50
Support ive
40
Neut ral
30
Not Support ive
20
10
0
Nat Prot Inst & Prof Admin (N=37 out of 41)
Le v e l
Organizacje pozarządowe
Respondenci uwaŜają, Ŝe osoby pracujące w organizacjach pozarządowych posiadają wiedzę na
poziomie od średniego do wysokiego. RównieŜ uwaŜa się, Ŝe osoby te widzą system Natura 2000
jako szansę, a nie zagroŜenie w o wiele większym stopniu niŜ pozostałe kategorie. Podobnie
większość respondentów uwaŜa, Ŝe organizacje pozarządowe popierają wdraŜanie systemu Natura
2000, ale są i tacy, którzy mają całkiem odmienne zdanie.
NGOs - perception
NGOs - level of Know ledge
80
80
70
70
60
60
50
50
High
40
Medium
40
Neut ral
30
Low
30
Threat
20
20
10
10
0
Opport unit y
0
NGO (N=26 out of 27)
NGO ( N=25 out of 27)
Level
Le v e l
NGOs - Attitude
80
70
60
50
Support ive
40
Neut ral
30
Not Support ive
20
10
0
NGO (N=22 out of 27)
Le v e l
68
Załącznik 8: Raport z wyników ankiety
Część 4: Informacje
4A. Czy łatwo jest Państwu dotrzeć do informacji na temat systemu Natura 2000?
Ze 102 respondentów, którzy odpowiedzieli na to pytanie, 59% uwaŜa, Ŝe w pewnym stopniu moŜe
znaleźć informacje o systemie Natura 2000, a tylko jedna czwarta uwaŜa, Ŝe jest to łatwe.
4A. Easy to get info?
(N=102 out of 132)
27%
Yes
No
59%
Somew hat
14%
4A.
Dostęp do
informacji
Tak
Nie
W pewnym
stopniu
Brak
odpowiedzi
# (N=132)
Ogółem
28
14
60
% osób, które
udzieliły
odpowiedzi
27
14
59
30
132
100
4B. Czy sądzą Państwo, Ŝe są to informacje dobrej jakości?
Spośród osób, które odpowiedziały na to pytanie, jedynie 5% uwaŜa jakość informacji za dobrą, a
więc bardzo niski odsetek. Oznacza to tym samym, Ŝe 95% uwaŜa jakość tych informacji za złą lub
przeciętną.
4B. Info of good quality?
(N=101 out of 132)
5%
34%
Yes
No
61%
Somew hat
4A.
# (N=132) % osób, które
Jakość
udzieliły
informacji
odpowiedzi
Tak
5
5
Nie
34
34
Do
62
61
pewnego
stopnia
Brak
31
odpowiedzi
Ogółem
132
100
Kiedy połączy się oba te pytania, wówczas moŜna zauwaŜyć, Ŝe ci respondenci, którzy mają trudności
z dotarciem do informacji negatywnie oceniają takŜe jej jakość: 11 spośród 14.
Spośród 28 respondentów, którzy nie mają trudności z zebraniem informacji, tylko 4 uwaŜa ich jakość
za dobrą.
4C. Jakiego rodzaju informacji zwykle Państwo poszukują?
Większość poszukiwanych informacji ma charakter specjalistyczny: granice obszarów lub mapy.
TakŜe konsekwencje dla przyszłych inwestycji i działań są tematem informacji poszukiwanych przez
respondentów.
4C. Rodzaj poszukiwanych informacji
Dokładne granice obszarów
Konsekwencje dla obecnych działań
Konsekwencje dla przyszłych inwestycji i działań
Sposób dotarcia do funduszy
Sposób dotarcia do wiedzy eksperckiej
Ekologia – dlaczego dany obszar jest taki wyjątkowy?
# (N=132)
107
40
75
48
30
69
%
81
30
57
36
23
52
69
Załącznik 8: Raport z wyników ankiety
Mapy
Kto ma jaki zakres odpowiedzialności
Jaka powinna być moja rola w systemie Natura 2000
Co dzieje się w innych państwach
Inne
86
60
47
34
3
65
45
36
26
2
4D. Gdzie Państwo uzyskują informacje o systemie Natura 2000?
Większość osób (83%) posługuje się internetem w celu wyszukiwania potrzebnych informacji. Na skali
od 1 (bardzo niska) do 5 (bardzo dobra) jakość oceniana jest jako średnia. Tylko jedna czwarta
respondentów korzysta z plakatów, ale ich jakość oceniana jest jako niska.
4D. Źródła informacji
# (N=132)
Spotkania
Szkolenia
E-mail
Strona internetowa
Elektroniczny okólnik
Okólnik
Ulotki/broszury
Plakaty
Inne
73
94
72
109
35
33
67
33
8
%
55
71
55
83
27
25
51
25
6
Jakość
(Średnio)
3.21
3.41
2.86
3.33
2.63
2.39
2.93
1.91
2.86
(Odchylenie
standardowe)
0.94
1.08
1.21
0.88
0.97
0.86
1.02
0.84
1.57
4E. Jak chcieliby Państwo być informowani w przyszłości?
Ta sama liczba osób będzie nadal korzystać w tym celu z Internetu, ale mają nadzieję na poprawę
jakości informacji w przyszłości. Wiele osób takŜe uwaŜa usługi takie jak poczta elektroniczna i
elektroniczny okólnik za waŜne w tej mierze. Plakaty nadal oceniane są jako mniej uŜyteczne.
4E. Jak informować
w przyszłości
# (N=132)
Spotkania
Szkolenia
E-mail
Strona internetowa
Elektroniczny okólnik
Okólnik
Ulotki/broszury
Plakaty
Inne
87
108
92
110
77
54
60
38
3
%
66
82
70
83
58
41
46
29
2
Wynik
istotności
(Średnio)
3.87
4.33
4.18
4.57
4.21
3.43
3.20
1.95
(Odchylenie
standardowe
1.18
0.98
1.00
0.71
1.06
1.22
1.39
1.18
Po połączeniu tych dwóch pytań, widzimy czytelny ranking preferencji dotyczących sposobu, w jaki
ludzie chcieliby być informowani:
1) elektronicznie
2) bezpośrednio
i dopiero na trzecim miejscu
3) za pośrednictwem materiałów drukowanych.
4F. Czy mają Państwo jakieś dodatkowe spostrzeŜenia?
−
Media publiczne
−
Portal internetowy z forum dyskusyjnym
−
Rząd musi rozwaŜyć moŜliwość finansowania koniecznych ekspertyz, jak np. ocean wpływu na
środowisko
−
Chaos przy wyznaczaniu obszarów Natura 2000
−
Potrzebna ankieta skierowana do rolników, inwestorów, władz lokalnych I instytucji
odpowiedzialnych za zarządzanie obszarami włączonymi do sieci Natura 2000. Przy pomocy tej
ankiety zbadano by formę i zakres działań wspomagających realizację celów ochronnych na
70
Załącznik 8: Raport z wyników ankiety
−
−
−
−
−
−
−
−
−
obszarach chronionych. Instytucja odpowiedzialna za zarządzanie obszarami Natura 2000 jest
zobowiązana do podejmowania działań komunikacyjnych.
Konieczne jest jasne ustalenie zakresu odpowiedzialności instytucji zarządzających obszarami
Natura 2000 łącznie z klarownym systemem prawnym i wsparciem finansowym. Więcej informacji
na temat zagadnień związanych z systemem Natura 2000
Konieczna jest współpraca między wszystkimi grupami interesu, poniewaŜ sprawa systemu
Natura 2000 stała się sprawą polityczną, co moŜe być niekorzystne dla przyrody. Brak
szczegółowych i łatwodostępnych informacji (np. dla rolników, ludności miejscowej)
Konieczne jest ustanowienie odpowiednich zasad prawnych i ich przestrzeganie - władze lokalne
nie są przygotowane do podejmowania decyzji właściwych z punktu widzenia ochrony przyrody
PoŜądany stan zachowania środowiska musi zostać
Brak szczegółowych informacji na temat wpływu wyznaczenia obszarów Natura 2000 na sytuację
zainteresowanych instytucji. Jaki jest główny cel wyznaczenia obszarów do włączenia do sieci
Natura 2000?
Konieczne jest, by Ministerstwo Środowiska było zainteresowane wdraŜaniem sieci Natura 2000,
by przestało ignorować porozumienia w sprawie poszczególnych obszarów, organizacje
pozarządowe muszą mieć moŜliwość zgłaszania uwag i wskazówek, które nie powinny być
ignorowane, ale nie powinny teŜ od razu stawać się prawem; obszary Natura 2000 nie są
rezerwatami; Natura 2000 łączy rozwój regionalny z ochroną przyrody; załoŜenia przyjęte dla
wdraŜania tego systemu muszą być czytelne i powszechnie znane
Dostęp do ogólnych informacji nt systemu Natura 2000 jest dobry, natomiast szczegółowe
informacje nie są łatwo dostępne. Najgorszy przepływ informacji obserwuje się między instytucją
kontrolną (czyli Ministerstwem Środowiska) a instytucją koordynującą (czyli wojewódzkimi
konserwatorami przyrody)
Dopiero uczę się o systemie Natura 2000
System Natura 2000 wiąŜe się z dodatkowymi wydatkami
71