docUntitled - MAC Edukacja
download 
Reklamacja Transkrypt
Untitled - MAC Edukacja
SPIS TREŚCI CZĘŚĆ OGÓLNA 1. Cel i założenia programu w nawiązaniu do projektu: Program Operacyjny Kapitał Ludzki oraz podstawy programowej w klasach I – III ....................................................... s. 5 CZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWA 1. Metodyka indywidualizacji procesu nauczania w szkole podstawowej w klasach I – III ..................................................... s. 11 2. Cel publikacji ............................................................................... s. 11 − Diagnoza i obserwacja pedagogiczna ...........................................s. 12 − Zasady prowadzenia zajęć i czynniki powodzenia .......................s. 14 3. Charakterystyka poszczególnych grup zajęć terapeutycznych/stymulacyjnych wchodzących w zakres programu indywidualizacji procesu nauczania w szkole ............. s. 18 – Zajęcia dla dzieci ze specyficznymi trudnościami w czytaniu i pisaniu, w tym także zagrożonych ryzykiem dysleksji ............ s. 18 OWOCNA EDUKACJA. INDYWIDUALIZACJA PROCESU NAUCZANIA. CZYTANIE I PISANIE – przewodnik metodyczny CZYTAM I PISZĘ – karty pracy ucznia – Zajęcia dla dzieci z trudnościami w zdobywaniu umiejętności matematycznych .......................................................................... s. 21 OWOCNA EDUKACJA. INDYWIDUALIZACJA PROCESU NAUCZANIA. LOGIKA (DYSKALKULIA) – przewodnik metodyczny MYŚLĘ I LICZĘ – karty pracy ucznia – Zajęcia logopedyczne dla dzieci z zaburzeniami rozwoju mowy..... s. 25 OWOCNA EDUKACJA. INDYWIDUALIZACJA PROCESU NAUCZANIA. MOWA – przewodnik metodyczny MÓWIĘ POPRAWNIE – karty pracy ucznia – Zajęcia socjoterapeutyczne i psychoedukacyjne dla dzieci z zaburzeniami komunikacji społecznej ..................................... s. 30 3 OWOCNA EDUKACJA. INDYWIDUALIZACJA PROCESU NAUCZANIA. EMOCJE – przewodnik metodyczny PANUJĘ NAD CIAŁEM – karty pracy ucznia – Zajęcia korekcyjne dla dzieci z wadami postawy ........................ s. 32 OWOCNA EDUKACJA. INDYWIDUALIZACJA PROCESU NAUCZANIA. RUCH – przewodnik metodyczny PANUJĘ NAD CIAŁEM – karty pracy ucznia – Specjalistyczne zajęcia terapeutyczne dla dzieci z problemami rozwojowymi ................................................................................ s. 37 OWOCNA EDUKACJA. INDYWIDUALIZACJA PROCESU NAUCZANIA. WZROK, SŁUCH, ORIENTACJA PRZESTRZENNA – przewodnik metodyczny MÓWIĘ POPRAWNIE, CZYTAM I PISZĘ, MYŚLĘ I LICZĘ, PANUJĘ NAD CIAŁEM – zestawy kart pracy ucznia – Zajęcia rozwijające zainteresowania uczniów szczególnie uzdolnionych, ze szczególnym uwzględnieniem nauk matematyczno-przyrodniczych (np. prowadzenie obserwacji przyrodniczych) ............................ s. 44 OWOCNA EDUKACJA. INDYWIDUALIZACJA PROCESU NAUCZANIA. UZDOLNIENIA – przewodnik metodyczny UMIEM WIĘCEJ – karty pracy ucznia PODSUMOWANIE .................................................................... s. 46 PRZYKŁADOWE ARKUSZE DO BADANIA SPRAWNOŚCI MOTORYCZNEJ DZIECI PRZEJAWIAJĄCYCH PROBLEMY Z NAUKĄ CZYTANIA I PISANIA . ................ s. 54 PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ ......................... s. 57 LITERATURA ........................................................................... s. 87 4 CZĘŚĆ OGÓLNA 1. Cel i założenia programu w nawiązaniu do projektu POKL oraz podstawy programowej w klasach I – III. Program, który oddajemy w Państwa ręce, jest szczególnie polecany dla szkół realizujących projekt systemowy Indywidualizacja procesu nauczania i wychowania w klasach I – III szkół podstawowych w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Priorytet IX, Poddziałanie 9.1.2. W ramach wyrównywania szans edukacyjnych uczniów z grup o utrudnionym dostępie do edukacji oraz zmniejszania różnic w jakości usług edukacyjnych, oprócz innych programów rozwojowych szkół i placówek oświatowych prowadzących kształcenie ogólne, przewidziano realizację programów indywidualizacji procesu nauczania i wychowania uczniów klas I – III szkoły podstawowej w kontekście wdrażania nowej podstawy kształcenia ogólnego, które realizowane są w trybie systemowym. Wprowadzenie powyższego typu projektu do szczegółowego opisu priorytetów Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki oraz jego realizacja w trybie systemowym wynika z konieczności włączenia wszystkich szkół podstawowych w realizację nowej podstawy programowej kształcenia ogólnego, której charakter wymaga wdrożenia kompleksowego programu wspomagającego szkołę w procesie edukacji, uwzględniającego indywidualną pracę z dzieckiem w celu wspierania jego osobistego rozwoju. Wyżej wymieniona podstawa programowa została opracowana w ramach Priorytetu III Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, dlatego jej wdrożenie jest celowe ze względu na zachowanie komplementarności wewnątrzprogramowej. Projekt Indywidualizacja procesu nauczania i wychowania uczniów klas I – III szkół podstawowych jest kluczowym elementem polityki oświatowej. Działania projektu są spójne i wzajemnie uzupełniające się z działaniami realizowanymi w ramach projektów systemowych. Projekt w zakresie indywidualizacji oznacza wsparcie działań szkoły na ważnym, pierwszym etapie edukacyjnym w realizacji treści i wymagań, określonych w nowej podstawie programowej i wypracowanych w ramach projektu systemowego MEN „Doskonalenie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół pod kątem zgodności z wymogami gospodarki opartej na wiedzy”. 5 – – – – 6 Indywidualizacja pracy z uczniem w ramach obowiązkowych i dodatkowych zajęć edukacyjno-wychowawczych będzie stałym elementem nowej jakości procesu kształcenia i wychowania. Efekty działań realizowanych w projekcie będą monitorowane poprzez wybrane działania projektów systemowych. Minister Edukacji Narodowej, ustalając podstawowe kierunki realizacji polityki oświatowej państwa przez kuratorów oświaty w latach szkolnych 2011/2012 oraz 2012/2013, zamierza uwzględnić wśród zadań z zakresu nadzoru pedagogicznego – monitorowanie indywidualizacji procesu nauczania w szkołach. Projekty systemowe będą realizowane w latach 2010 – 2013. Instytucja pośrednicząca może wybrać strategię realizacji projektów indywidualizacji dostosowaną do potrzeb danego regionu. Jednocześnie należy podkreślić, że w roku 2010 rozpoczyna się wdrażanie reformy polegającej na zindywidualizowaniu nauczania w klasach I – III szkół podstawowych. Reforma ta w roku 2011 będzie rozszerzona na regiony, które nie rozpoczęły realizacji projektów w roku 2010. Bez względu na rok przystąpienia do realizacji projektów, w roku 2013 wszystkie regiony osiągną ten sam efekt w zakresie indywidualizacji nauczania. Kuratoria Oświaty, pełniące nadzór pedagogiczny nad szkołami w danej gminie, po otrzymaniu informacji powinny podejmować działania informacyjne dotyczące możliwości realizacji projektów systemowych oraz wspierania szkół i organów prowadzących w ich realizacji. Wobec powyższego program będzie obejmował zajęcia będące kontynuacją indywidualizacji pracy z uczniem w ramach obowiązkowych zajęć edukacyjnych, wspierające indywidualizację procesu dydaktycznego w zależności od rozpoznanych potrzeb uczniów klas I − III szkół podstawowych, a w szczególności: zajęcia dla dzieci ze specyficznymi trudnościami w czytaniu i pisaniu, w tym także zagrożonych ryzykiem dysleksji zajęcia dla dzieci z trudnościami w zdobywaniu umiejętności matematycznych zajęcia logopedyczne dla dzieci z zaburzeniami rozwoju mowy zajęcia socjoterapeutyczne i psychoedukacyjne dla dzieci z zaburzeniami komunikacji społecznej – zajęcia korekcyjne dla dzieci z wadami postawy – specjalistyczne zajęcia terapeutyczne dla dzieci niepełnosprawnych – zajęcia rozwijające zainteresowania uczniów uzdolnionych ze szczególnym uwzględnieniem nauk matematyczno-przyrodniczych (np. prowadzenie obserwacji przyrodniczych). Każdy program dotyczący indywidualizacji nauczania w klasach I – III szkół podstawowych musi być opracowany i realizowany w oparciu o rzeczywiste i zdiagnozowane potrzeby uczniów i uczennic tych klas oraz musi wynikać z wcześniejszego wdrożenia standardów I – III. 7 CZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWA 1. Metodyka indywidualizacji procesu nauczania w szkole podstawowej w klasach I – III obejmuje: – diagnozę i obserwację pedagogiczną – zasady prowadzenia zajęć i czynniki powodzenia – charakterystykę poszczególnych grup zajęć terapeutycznych/stymulacyjnych wchodzących w zakres programu indywidualizacji procesu nauczania w szkole. 2. Cel publikacji Celem niniejszej publikacji jest zapoznanie nauczycieli z wyżej wymienionym programem oraz umożliwienie jego realizacji z wykorzystaniem proponowanych przewodników metodycznych dla nauczycieli i kart pracy dla uczniów. W każdym z przewodników dotyczących poszczególnych grup zajęć terapeutycznych (dla uczniów z trudnościami w uczeniu się), stymulacyjnych (dla uczniów szczególnie uzdolnionych) zawarto: a) charakterystykę grupy zaburzeń/trudności szkolnych, b) metodykę postępowania diagnostycznego i terapeutycznego/stymulacyjnego, c) konkretne przykłady scenariuszy zajęć, ćwiczeń i zabaw do pracy z uczniami. Adekwatną do tematyki pomocą dydaktyczną, wyczerpującą całość programu indywidualizacji, stają się karty pracy dla ucznia. Zaproponowane z myślą o uczniach, którzy staną się podmiotem prowadzonych przez nauczycieli oddziaływań dydaktyczno-wychowawczych w procesie indywidualizacji. Mają one na celu: – uporządkowanie materiału do ćwiczeń – urozmaicenie przebiegu zajęć – ułatwienie nauczycielom prowadzenia specjalistycznych warsztatów z pogranicza reedukacji i terapii. Zakres materiału wykorzystany w kartach pracy dotyczy szerokiej w psychopedagogice problematyki usprawniania dziecka z trudnościami w uczeniu się oraz poszerzania i stymulowania zainteresowań i zdolności dziecka szczególnie uzdolnionego. 11 Przedstawiony materiał ma ułatwić i uporządkować pracę nauczycieli, dla których prowadzenie specjalistycznych zajęć terapeutycznych / stymulacyjnych może na początku być skomplikowane. W tym celu sięganie do przewodników metodycznych i wykorzystywanie konspektów zajęć oraz korzystanie z kart pracy dla uczniów stanie się nieodzowne. Prosimy zwrócić również uwagę na opisywane w przewodnikach dla nauczycieli postępowanie diagnostyczne, bez którego nie należy stosować żadnego rodzaju terapii. Bardzo ważne w praktyce szkolnej jest też współdziałanie w tym zakresie ze specjalistami: lekarzem, psychologiem, logopedą, pedagogiem, terapeutą, reedukatorem… W ramach takiej współpracy powinny cyklicznie odbywać się konsultacje/narady przy udziale osób prowadzących zajęcia specjalistyczne w szkole, mające na celu ujednolicenie oddziaływań dydaktyczno-wychowawczych i terapeutycznych. Pomocna będzie zamieszczona na końcu opracowania literatura, z której pochodzą wiadomości dotyczące diagnozy, terapii i pomysłów metodycznych niezbędnych w pracy terapeutycznej/stymulacyjnej nauczyciela klas I – III. Diagnoza i obserwacja pedagogiczna Diagnoza i obserwacja pedagogiczna jest źródłem wiedzy o trudnościach dziecka w klasach I – III. System pracy terapeutycznej z dziećmi przejawiającymi trudności w zdobywaniu wiedzy i umiejętności obejmuje: – profilaktykę – diagnozę – terapię. Podstawę programu indywidualizacji procesu nauczania w szkołach stanowią prawidłowo prowadzone zajęcia wyrównawcze, na których diagnozowanie problemu ucznia powinno być punktem wyjścia do dalszej pracy stymulacyjno-wyrównawczej. Istotnym elementem przejścia do działań profilaktycznych i terapeutycznych oraz kryterium oceny ich skuteczności jest analiza objawów trudności obserwowanych w codziennej aktywności dziecka: 12 – – – – 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. w klasie w zabawie w nauce w kontaktach z rówieśnikami i dorosłymi. W każdym ze wspomnianych przewodników metodycznych znajduje się opis, charakterystyka grupy dzieci z trudnościami kwalifikującymi je na zajęcia: Dla dzieci ze specyficznymi trudnościami w czytaniu i pisaniu, w tym także zagrożonych ryzykiem dysleksji. OWOCNA EDUKACJA. INDYWIDUALIZACJA PROCESU NAUCZANIA. CZYTANIE I PISANIE (DYSLEKSJA, DYSGRAFIA, DYSORTOGRAFIA) – przewodnik metodyczny Dla dzieci z trudnościami w zdobywaniu umiejętności matematycznych. OWOCNA EDUKACJA. INDYWIDUALIZACJA PROCESU NAUCZANIA. LOGIKA (DYSKALKULIA) – przewodnik metodyczny Logopedyczne dla dzieci z zaburzeniami rozwoju mowy. OWOCNA EDUKACJA. INDYWIDUALIZACJA PROCESU NAUCZANIA. MOWA – przewodnik metodyczny Socjoterapeutyczne i psychoedukacyjne dla dzieci z zaburzeniami komunikacji społecznej. OWOCNA EDUKACJA. INDYWIDUALIZACJA PROCESU NAUCZANIA. EMOCJE – przewodnik metodyczny Korekcyjne dla dzieci z wadami postawy. OWOCNA EDUKACJA. INDYWIDUALIZACJA PROCESU NAUCZANIA. RUCH – przewodnik metodyczny Specjalistyczne zajęcia terapeutyczne dla dzieci z problemami rozwojowymi. OWOCNA EDUKACJA. INDYWIDUALIZACJA PROCESU NAUCZANIA. WZROK, SŁUCH, ORIENTACJA PRZESTRZENNA – przewodnik metodyczny Rozwijające zainteresowania uczniów uzdolnionych ze szczególnym uwzględnieniem nauk matematyczno-przyrodniczych. OWOCNA EDUKACJA. INDYWIDUALIZACJA PROCESU NAUCZANIA. UZDOLNIENIA – przewodnik metodyczny Przewodniki zawierają także opis właściwej procedury diagnostycznej, charakterystycznej dla danego zaburzenia/trudności. 13 – – – – – – – – – – Przedmiotem diagnozy stają się: trudności i niepowodzenia ucznia w procesie nabywania wiedzy i umiejętności szkolnych ich przyczyny oraz ujemne konsekwencje dla dalszego rozwoju dziecka. Cechy dobrej diagnozy to: rzetelność i trafność a także nieodłączność prognozy. Tylko taka diagnoza może stanowić podstawę efektywnej terapii. Postawienie dobrej diagnozy wymaga zebrania wielu danych oraz intelektualnego ich opracowania. W wieloaspektowym procesie diagnozowania szczególną rolę odgrywa diagnoza pedagogiczna jako podstawa planowania form pracy wyrównawczej w programie indywidualizacji procesu nauczania w szkole. W diagnozie pedagogicznej stosuje się następujące metody badawcze: obserwację pedagogiczną rozmowy wywiad szkolny i środowiskowy sprawdziany (testy) czytania i pisania sprawdziany wiadomości szkolnych analizę wytworów ucznia (zeszytów, rysunków, innych wytworów plastycznych). Zasady prowadzenia zajęć i czynniki powodzenia Zasady prowadzenia zajęć dla dzieci kwalifikowanych do programu indywidualizacji nauczania w szkole w klasach I – III: 1. Zasada indywidualizacji środków i metod oddziaływania dydaktyczno-wychowawczego. Dzieci z fragmentarycznymi zaburzeniami rozwojowymi wymagają szczególnie indywidualnego oddziaływania pedagogicznego, ponieważ ich możliwości percepcyjne utrudniają zdobywanie wiedzy w normalnym rytmie. Powoduje to: − konieczność indywidualnego programowania zajęć wyrównawczych − dostosowania środków, metod i technik oddziaływania do możliwości konkretnego dziecka/grupy dzieci. 14 Poniżej podaję przykładowe scenariusze zajęć, wybrane z poszczególnych przewodników cyklu Owocna edukacja. OWOCNA EDUKACJA CZYTANIE I PISANIE (DYSLEKSJA, DYSGRAFIA, DYSORTOGRAFIA) Temat: Głoska, sylaba, wyraz/słowo. Cel: Usprawnianie pamięci wzrokowo-słuchowo-ruchowej, ćwiczenie analizy i syntezy wyrazowej. 1. Powitanie. Nauczyciel wypowiada kolejno imiona dzieci, oddzielając pierwszą głoskę/sylabę, np. W – ojtek lub Woj – … 2. Zabawa ruchowa przy piosence (ćwiczenia ogólnorozwojowe, ćwiczenia słuchowo-ruchowe). Dzieci śpiewają piosenkę, dzieląc słowa na sylaby i klaszcząc: Zebrał cudną Jaś kapelę, Cóż to będzie za wesele! Są tam skrzypce, są tam basy, Cóż to będą za hałasy. Dylu-dylu na badylu, Firli-firli plum, plum, plum. Fiku-miku na patyku, Bum tarara, bum, bum, bum. W innej wersji: dzieci mogą maszerować rytmicznie, wystukując sylaby na instrumentach perkusyjnych. Do pełniejszego wyrażenia rytmu można użyć instrumentów perkusyjnych (np. zestaw Torba muzyczna, nr kat. MU0001). 3. Kończenie wyrazów (ćwiczenia syntezy i analizy wyrazowej). 57 Nauczyciel zapisuje na tablicy początkową sylabę wyrazu. Dzieci kolejno podchodzą i dopisują wymyśloną przez siebie kolejną część wyrazu. Np.: ma – pa – sa – ma – lina – karon – sło – kowiec – szyna sto – pa, – pień, – noga, – lica, – krotka, – doła, – larz ser – ce, – wis, – watka, – wetka, – duszko, – nik pa – ra, – jac, – jąk, – proć, – rawan, – puga, – pier, – rasolka la – s, – lka, – to, – weta, – sso, – ma, – tawiec, – wina. 4. Zabawa Co się zmieniło? (ćwiczenie pamięci wzrokowej, słuchowej). Nauczycielka wypisuje na tablicy w szeregu 5 wyrazów, np.: most, dom, drewno, sowa, stolica. Wszyscy głośno odczytują kolejne wyrazy. Jedno dziecko wychodzi za drzwi, inni tymczasem ścierają jeden lub dwa wyrazy. Podczas nieobecności dziecka może też nastąpić zmiana kolejności wyrazów w szeregu. Po powrocie dziecko odgaduje, co się zmieniło na tablicy. Dla podniesienia atrakcyjności zabawy można zastosować zestaw: Wyrazy i obrazki do czytania całościowego, który składa się z 42 obrazków i 44 dwustronnych, estetycznie wykonanych kartoników z wyrazami drukowanymi/pisanymi (nr kat. 2040300). 5. Zabawa Rysowanie szlaczka. Nauczyciel czyta wiersz, a uczniowie rysują jego treść w formie szlaczka (zabawa może stać się inspiracją do wymyślania własnych rymowanek-obrazków). Należy zwrócić uwagę na rysowanie szlaczka od lewej do prawej strony. Cienkie okrąglaki i sztachetki małe, Będzie ogrodzenie domu doskonałe. Dalej bramka od ogródka, Za nią stoi Burka budka. Potem dom Adama będzie… Wszystko stoi w jednym rzędzie. Rysuj dalej, tak jak ja. Będzie szlaczek albo dwa. 58 • Czytanie powyższego wierszyka z podziałem wyrazów na głoski, sylaby (synteza i analiza głoskowa, sylabowa). 6. Pożegnanie. Każde dziecko wypowiada swoje imię, głoskując je, dodając: cześć. Temat: Zabawy syntaktyczne. Cel: Doskonalenie syntezy i analizy wyrazowej/zdaniowej pod względem słuchowym i wzrokowym. 1. Powitanie. Dzieci podchodzą do siebie nawzajem i głoskują imię kolegi, podając mu rękę. 2. Improwizacja ruchowa. Dzieci siedzą w kole, słuchają opowiadania nauczyciela i improwizują ruchem usłyszaną opowieść: − Zwińcie się w kłębek – jesteście ziarnem, które kiełkuje w ziemi. − Powoli wstawajcie, prostując się – jesteście rośliną w okresie wzrostu. − Obracajcie się wokół własnej osi raz w prawo, raz w lewo – roślina obraca się za słońcem. − Stańcie na palcach i poruszajcie wyciągniętymi rękoma – to poruszanie się rośliny na wietrze: raz mocniej, raz słabiej. − Wykonajcie skłony tułowia w przód, w tył lub na boki – to omdlewanie rośliny z braku wody. (Zabawę można powtórzyć, zmieniając opowieść, wymyślając dowolne sekwencje ruchów). • Dzieci podchodzą do siebie nawzajem i głoskują imię kolegi, podając mu rękę. 3. Dyktando graficzne. Nauczyciel rozdaje dzieciom puste kartki z bloku, kredki i ołówki. Powoli i wyraźnie wypowiada instrukcję: – Na dole kartki narysujcie dom, który ma cztery okna, jedne drzwi. Obok domu, z prawej strony stoi buda. Przy budzie pies pije wodę z miski. Dach domu jest czerwony, ściany – żółte, drzwi – brązowe. Na dachu leży kot. 59 • 4. 5. − • 6. Ma czarne futro. Na dachu jest też komin. Z komina leci szary dym. Z lewej strony domu rosną dwa drzewa. Na jednym są 3 liście, a na drugim – 6 liści i 1 jabłko. Nad domem przelatują 4 ptaki. Pada deszcz. Po skończonym dyktandzie następuje wspólne omówienie prac. Wykonanie wystawy obrazków dzieci. Zabawa w kole. Nauczyciel odczytuje lub prosi kogoś o odczytanie wyrazów do głoskowania (synteza głoskowa): ś pi e w a, d rz e w o, t a t o, pi e s, z a, p o d, r o ś ni e, dzi e c k o, w, n a. Po odczytaniu każdego z wyrazów ochotnicy układają z nim zdanie; najciekawsze można zapisać na tablicy. Składanka sylabowa. Jakie słowo można otrzymać po dołączeniu do sylaby ra innych sylab z przodu lub z tyłu? Np.: po –, ka –, – nek, – da, – dio, – dar, pa –, ko –, no –, sza –, sta –, – na… Odczytywanie powstałych wyrazów, zapisywanie ich w zeszycie. Rozwiązywanie rebusów. mas + ka = pod + ko = + nik = 60 + ka = o+ + ka = +y = • Dzieci zapisują w zeszycie rozwiązania rebusów oraz ilość głosek i sylab w danym wyrazie. 7. Zgadnij, jaki to wyraz (synteza sylabowa). Dzieci otrzymują na kartkach wyrazy (podzielone na sylaby) z brakującą literą: ża – b… dżin – s… ża – gi…l dzwo – ne… dzba – …ek za – m…k Następnie nauczyciel głoskuje wyrazy (Co mówię? – zgadnij). las/lis k o s a /k o z a noc/nos k u r a/ k u l a k o r e k/ k o t e k d a m a/ m a m a las/los r a k/ m a k ż a b a/ b a b a k o t e k/ m o t e k 61 − Jaki dźwięk słychać na końcu słowa ucho? (żaba, lis, list, mysz, młyn, pole, Polak, stolarz, dżem, dzbanek, dzwonek). 8. Gra dydaktyczna Rebusy – Bawię się i uczę – nr kat.1600200. (96 dwustronnych kart; na jednej stronie rebus, na drugiej wyraz – rozwiązanie). 9. Pożegnanie. • Ukłon według własnego pomysłu. OWOCNA EDUKACJA MOWA Temat: Wymowa i pisownia głosek trudnych. Cel: Opanowanie różnic w wymowie i pisowni spółgłosek syczących i szumiących (s, z, c – sz, ż, cz). Zadanie 1. Wyszukiwanie w tekście spółgłosek syczących i szumiących, głośne i staranne ich wymawianie. Uwaga! Podczas wymawiania spółgłosek syczących wargi rozciągają się jak do uśmiechu, zęby zbliżają się, język spoczywa za dolnymi zębami. Podczas wymawiania głosek szumiących wargi zaokrąglają się, tworząc ryjek, język unosi się do podniebienia. 62
