Stan szkolnictwa wyższego. Polska na tle innych krajów.

23.1. Wprowadzenie
Ju w latach 60. XX w. podj te zostały istotne badania dotycz ce efektywno ci
inwestycji w kształcenie. Efektywno ta dotyczyła głównie skali makroekonomicznej i odnosiła si w szczególno ci do badania wpływu liczby lat kształcenia
na wzrost gospodarczy (m.in. E.F. Denison, T.W. Schultz, F. Herbison, Ch.
Meyers). Na przełomie XX i XXI wieku wraz z przyspieszeniem zmian gospodarczych, w technice, technologii, wzrostu konkurencyjno ci itd. (Reich, 1996,
s. 147, 159), coraz wi kszego znaczenia nabiera wzrost poziomu kwalifikacji
(Drucker 1999, s. 38, 42). Jednym z elementów tych kwalifikacji (Pola ska,
2002, s. 18-23) jest wykształcenie. Wymaga ono okre lonych inwestycji osób
indywidualnych, ale te pa stwa, którego zadaniem jest wspieranie rozwoju gospodarczego. Jako efekt kształcenia, w skali makroekonomicznej, uzyskuje si
korzy ci w postaci wi kszego zasobu wiedzy w społecze stwie, wi kszej innowacyjno ci i kreatywno ci, szybszego wdra ania nowych technologii, szybkiego
reagowania na zmiany otoczenia itd.
Pod koniec lat dziewi dziesi tych XX wieku wiele krajów Unii Europejskiej miało trudn sytuacj na rynku pracy. Było to jedn z przyczyn uznania
bardzo wa nej roli polityki makroekonomicznej na unijnym rynku pracy. Efektem tego było przyj cie Agendy Lizbo skiej w 2000 roku (Strategia…, 2006, s.
9-11). Wyznaczono wówczas nowy, strategiczny cel na najbli sze dziesi ciolecie, taki mianowicie, eby gospodarka unijna była najbardziej konkurencyjn i
dynamiczn na wiecie i zapewniała wi ksz liczb miejsc pracy. Działania
umo liwiaj ce powy sze zało enia oparto na dwóch filarach (ibidem, s. 11):
1. reformie instrumentów kreuj cych poda na rynku pracy, polegaj cej na poprawie konkurencyjno ci europejskiej siły roboczej oraz modernizacji systemu zabezpiecze społecznych;
2. reformie instrumentów kreuj cych popyt na rynku pracy, przewiduj cej likwidacj barier administracyjnych, ułatwienie powstania małych i rednich
firm, stworzenie rodowiska administracyjnego i prawnego sprzyjaj cego zakładaniu przedsi biorstw i prowadzeniu działalno ci gospodarczej.
340
Wojciech Jarecki
341
W ramach realizacji wymienionych wy ej celów, za jedno z działa priorytetowych uznano inwestowanie w zasoby ludzkie. Miało ono polega m.in. na
zwi kszaniu nakładów w dziedzinie inwestycji w zasoby ludzkie, skutkuj ce
wzrostem poziomu wykształcenia i wzrostem liczby absolwentów szkół wy szych.
W artykule zostanie przedstawiona ocena realizacji strategii lizbo skiej w
Polsce, na tle innych krajów, szczególnie Unii Europejskiej, w kwestii inwestycji w szkolnictwo wy sze jako jednego z czynników rozwoju zasobów ludzkich.
Przedstawione dane obejmuj lata 2000-04, gdy z tego okresu mo na uzyska
w Eurostacie i OECD najnowsze dane porównawcze mi dzy analizowanymi
krajami. Uzupełnione one zostały przez bie ce dane dla Polski uzyskane z
Rocznika Statystycznego Rzeczpospolitej Polskiej i Małego Rocznika Statystycznego.
23.2. Liczba studentów
Jednym z mierników zmian zachodz cych w gospodarce i społecze stwie s
zmiany w liczbie osób studiuj cych. W my l przyj tej w Lizbonie strategii (ibidem, s. 13), dla szybszego wzrostu konkurencyjno ci unijnej gospodarki, w Europie powinna wzrosn liczba osób z wy szym wykształceniem. Dotyczy to
szczególnie krajów wolniej si rozwijaj cych. Poni ej zostały przedstawione
(tab. 1) zmiany w liczbie osób studiuj cych oraz odsetek osób maj cych wy sze
wykształcenie w Europie, Japonii i Stanach Zjednoczonych.
W danych zawartych w tab. 1 wida , e w całej Unii Europejskiej (ogółem) nast puje wzrost liczby osób studiuj cych. W latach 2000-2004 wyniósł on prawie
14%, przy czym w dawnej UE (15 krajów) wyniósł niecałe 9%, a w ród nowych
członków (UE-10) – ponad 30%.
Do krajów o najwi kszym przyro cie liczby studentów w latach 2000-2004 w
UE nale : Cypr (110%), Islandia (50%), Grecja (ponad 41%), Łotwa (prawie
41%). Polska, z prawie 30% wzrostem liczby studentów, osi ga wynik zdecydowanie powy ej redniej unijnej, ale porównywalny do wzrostu redniego nowych członków UE. Poza UE wysoki wzrost liczby studentów mo na odnotowa w Turcji – ponad 94%. Najmniejszy przyrost liczby studentów nast pił w
Austrii (spadek o ok. 8%), Hiszpanii (przyrost o niecały 1%), Portugalii (ok.
6%), Francji (ponad 7%) i Belgii (ok. 8%). Zatem Polska znajduje si w ród krajów o najwy szym przyro cie liczby studentów.
342
Inwestycje w szkolnictwie wy szym a szanse realizacji strategii lizbo skiej…
Tab. 1. Liczba studiuj cych ogółem (ISCED 1997, poziom 5-6*) wg krajów
Wzrost w l. Odsetek osób z
2000-04 (%) wy szym wykszt.**
UE-25
15207 15737 16329 16887 17319
13,9
UE-15
12764 13020 13400 13590 13860
8,6
UE-10
2644 2917 3138 3298 3459
30,8
Belgia
356 359 367 375 386
8,4
28
Republika Czeska
254 260 284 287 319
25,6
12
Dania
189 191 195 202 217
14,8
28
Niemcy
2055 2084 2160 2242 2331
13,4
23
Estonia
54
58
61
64
66
22,2
Grecja
422 478 529 562 597
41,4
19
Hiszpania
1829 1834 1833 1841 1840
0,6
24
Francja
2015 2032 2029 2119 2160
7,2
24
Irlandia
161 167 176 182 188
16,8
26
Włochy
1770 1812 1854 1913 1987
12,2
10
Cypr
10
12
14
18
21
110,0
Łotwa
91 103 111 119 128
40,7
Litwa
122 136 149 168 183
50,0
Luxemburg
2
3
3
3 19
W gry
307 331 354 391 422
37,4
14
Malta
6
7
7
9
8
33,3
Holandia
488 504 517 527 543
11,2
25
Austria
261 265 224 230 239
-8,4
14
Polska
1580 1775 1906 1983 2044
29,4
12
Portugalia
374 388 397 401 395
5,6
9
Słowenia
84
91
99 102 104
23,8
Słowacja
136 144 152 158 165
21,3
11
Finlandia
270 280 284 292 300
11,1
33
Szwecja
347 358 383 415 430
23,9
33
Wielka Brytania
2024 2067 2241 2288 2247
11,0
27
Islandia
10
10
12
13
15
50,0
26
Norwegia
191 190 197 212 214
12,0
31
Szwajcaria
:
:
170 186 196
25
Bułgaria
261 247 228 231 229
-12,3
Rumunia
453 533 582 644 686
51,4
Turcja
1015 1607 1678 1919 1973
94,4
9
Albania
40
41 :
44 Stany Zjednoczone
:
: 15928 16612 16901
38
Japonia
:
3972 3967 3984 4032
36
2000 2001 2002 2003 2004
Uwaga: * – Klasyfikacja ISCED 97, poziom 5-6, oznacza osoby studiuj ce na wszystkich poziomach (studia magisterskie, licencjackie, doktoranckie itd.). ** – osoby w przedziale 25-64 lat w
2002 r. Niemcy, Rumunia, Islandia – bez poziomu wg ISCED 6. Luksemburg, Cypr – wi kszo
studentów studiuje za granic .
ródła: Eurostat (2006), OECD (www.oecd.org/edu/eag2004), obliczenia własne.
Wojciech Jarecki
343
Bior c pod uwag odsetek osób z wy szym wykształceniem, którzy maj 25-64
lata, najwi cej w 2002 r. było ich w Szwecji (33%), Finlandii (33%), Norwegii
(31%), Danii (28%) i Belgii (28%), czyli głównie w krajach skandynawskich.
Do krajów o najni szym odsetku osób z wy szym wykształceniem nale : Portugalia (9%), Włochy (10%), Słowacja (11%), Czechy (12%) i Polska (12%).
Dominuj zatem kraje południowej i rodkowo-wschodniej Europy.
Oceniaj c sytuacj Polski, w aspekcie liczby osób studiuj cych, w kontek cie
strategii lizbo skiej, mo na by stwierdzi , e strategia ta jest realizowana, gdy
nast puje du y wzrost liczby osób studiuj cych. Jednak e, eby móc odpowiedzie pozytywnie na t tez (tj., e jest to skutek realizacji strategii lizbo skiej),
nale ało by oceni równie , jak kształtuj si wydatki na szkolnictwo wy sze i
czy ten wzrost liczby osób studiuj cych i absolwentów wpływa na wzrost konkurencyjno ci gospodarki. Kwesti do rozstrzygni cia b dzie równie to, jakie
s motywy podejmowania studiów wy szych, oraz – czy na wzrost liczby osób
ch tnych do studiowania wpływaj inwestycje pa stwa w tym zakresie. Ten
drugi aspekt zostanie przeanalizowany w kolejnym punkcie.
23.3. Wydatki bud etowe na szkolnictwo wy sze
Inwestycje bud etowe w kształcenie, w systemie szkolnictwa wy szego, zostan
przedstawione w kolejnych tabelach (tab. 2, 3, 4, 5), jako wydatki na kształcenie
na poziomie 5 i 6 wg klasyfikacji ISCED 97, w nast puj cy sposób:
w procentach PKB i procentach wydatków bud etowych,
na jednego studenta wg parytetu siły nabywczej,
w przeliczeniu na jednego studenta w PKB per capita,
Wydatki publiczne na szkolnictwo wy sze w UE od 2000 r. maj tendencj
wzrostow , w stosunku do PKB i w 2003 r. wyniosły 1,2% PKB (tab. 2). Taka
sama wielko wydatków była równie w ród dawnych członków UE (15 krajów). W ród nowych członków UE, do 2002 r. nast pował wzrost wydatków na
szkolnictwo wy sze w stosunku do PKB, ale w 2003 r. nast pił spadek do 1,0%
PKB.
Spo ród analizowanych krajów, najwi cej na szkolnictwo wy sze w stosunku
do PKB wydaje si w Skandynawii: w Danii (w latach 2000-03 około 2,5%
PKB, w 1995 zaledwie 1,6%), Finlandii (w 2003 r. 2,1%), Szwecji (2,2%) i w
Norwegii (w 2003 r. – 2,3%, z wyra n tendencj wzrostow od 1995 r.). Najmniej natomiast wydaje si w Japonii (ok. 0,6% PKB), w Rumunii (ok. 0,7%),
na Łotwie (ok. 0,7%), we Włoszech, na Malcie i w Bułgarii (po ok. 0,8% PKB).
344
Inwestycje w szkolnictwie wy szym a szanse realizacji strategii lizbo skiej…
Tab. 2. Wydatki publiczne na szkolnictwo wy sze (ISCED 5-6) w % PKB
UE-25
UE-15
UE-10
Belgia
Czechy
Dania
Niemcy
Estonia
Grecja
Hiszpania
Francja
Irlandia
Włochy
Cypr
Łotwa
Litwa
W gry
Malta
Holandia
Austria
Polska
Portugalia
Słowacja
Finlandia
Szwecja
Wielka Brytania
Islandia
Norwegia
Szwajcaria
Bułgaria
Rumunia
Turcja
Stany Zjednoczone
Japonia
1995
1,0
1,6
1,1
0,8
1,0
1,1
1,3
0,8
1,0
1,4
1,2
0,9
0,9
0,8
1,9
1,6
1,2
1,7
1,2
-
2000
1,0
1,1
0,8
1,3
0,8
2,5
1,1
1,1
0,9
1,0
1,0
1,3
0,8
1,0
0,9
1,0
1,0
0,8
1,3
1,3
0,8
1,0
0,7
2,0
2,0
0,8
1,1
1,7
0,9
0,4
1,1
1,2
0,6
2001
1,1
1,1
1,0
1,4
0,8
2,7
1,1
1,1
1,2
1,0
1,0
1,2
0,8
1,2
0,9
1,3
1,1
0,9
1,3
1,4
0,9
1,1
0,8
2,1
2,1
0,8
1,1
1,9
1,3
0,8
0,8
1,2
1,5
0,6
2002
1,1
1,1
1,1
1,3
0,9
2,7
1,2
1,1
1,3
1,0
1,0
1,2
0,9
1,4
0,9
1,4
1,2
0,9
1,2
1,3
1,0
1,0
0,9
2,1
2,2
1,1
1,3
2,1
1,4
0,8
0,7
1,2
1,4
0,5
2003
1,2
1,2
1,0
1,3
0,9
2,5
1,2
1,1
1,5
1,0
1,2
1,1
0,8
1,6
0,7
1,0
1,2
0,8
1,3
1,3
1,0
1,0
0,9
2,1
2,2
1,1
1,4
2,3
1,6
0,8
0,7
1,2
1,5
0,6
ródło: Eurostat (2006), OECD (www.oecd.org/edu/eag/2004), Rocznik… (2002).
Dane dotycz ce samej Polski zostały przedstawione w tabeli 3. Wydatki bud etu
pa stwa na szkolnictwo wy sze w % PKB (tab. 3) miały w Polsce w latach
2000-04 tendencj wzrostow . W okresie tym wydatki wzrosły z 0,8% PKB w
2000 r. do 1,0% PKB w 2004 r., natomiast w procencie wydatków bud etowych,
w analogicznym okresie nast pił wzrost z 3,5% do 4,5%.
Wojciech Jarecki
345
Tab. 3. Wydatki bud etu pa stwa na szkolnictwo wy sze w Polsce (w % PKB i
udział w wydatkach bud etowych)
2000
%
%
PKB wydat
0,8
3,5
2001
%
%
PKB wydat
0,9
3,7
2002
%
%
PKB wydat
1,0
3,7
2003
%
%
PKB wydat
1,0
3,7
2004
%
%
PKB wydat
1,0
4,5
ródło: Rocznik… (2003, s. 537-8; 2002, s. 520-1; 2004; 2005).
Tab. 4. Wydatki publiczne na jednego studenta w euro wg parytetu siły nabywczej (w euro)
UE-25
UE-15
UE-10
Belgia
Czechy
Dania
Niemcy
Grecja
Hiszpania
Francja
Irlandia
Włochy
Cypr
Łotwa
Litwa
Malta
Holandia
Austria
Polska
Portugalia
Słowacja
Finlandia
Szwecja
Wielka Brytania
Islandia
Norwegia
Bułgaria
Stany Zjednoczone
Japonia
2000
7570
8293
3117
9406
4546
11262
9226
5967
7575
9539
8570
2636
2284
6014
10916
8305
2686
4337
4185
9550
13670
8555
7066
11059
2795
20022
9638
2001
7702
8267
3849
10254
5031
12953
9292
3782
6593
7819
8701
7295
8322
2779
3022
5881
11479
9770
3438
4599
4669
8248
13440
9300
6904
11928
2988
19444
9790
2002
7919
8529
4312
10379
5377
13110
9495
4085
6926
8009
8471
7228
8488
2915
3198
7047
11311
10747
4171
4329
4104
10161
13571
10135
7371
11863
3345
17814
10085
2003
8069
8872
3912
10091
5782
11960
9895
5197
7632
9135
7972
7241
7073
2810
3382
5773
11474
10838
3568
4450
3992
10282
13717
9775
7618
11754
3523
20649
11872
ródło: Eurostat (2006), OECD (www.oecd.org/edu/eag/2004), Rocznik… (2002), s. 520-1.
346
Inwestycje w szkolnictwie wy szym a szanse realizacji strategii lizbo skiej…
Mo na zatem stwierdzi , e w Polsce, w porównaniu do innych krajów, jest stosunkowo niski, ale wzrastaj cy poziom wydatków na szkolnictwo wy sze w
procentach PKB. Jednak e dla lepszej oceny poziomu tych wydatków niezb dne
jest uwzgl dnienie zmian w liczbie studentów. Miar słu c tej ocenie mo e
by wielko wydatków publicznych przypadaj ca na jednego studenta (tab. 4)
oraz wielko wydatków publicznych na kształcenie na jednego studenta w PKB
per capita (tab. 5).
Tab. 5. Wydatki publiczne na kształcenie na jednego studenta (ISCED 97, poziom 5-6) w stosunku do PKB per capita
UE-25
UE-15
UE-10
Belgia
Czechy
Dania
Niemcy
Grecja
Hiszpania
Francja
Irlandia
Włochy
Cypr
Łotwa
Litwa
Malta
Holandia
Austria
Polska
Portugalia
Słowacja
Finlandia
Szwecja
Wielka Brytania
Islandia
Norwegia
Bułgaria
Stany Zjednoczone
Japonia
ródło: jak do tab. 4.
2000
38,1
37,9
32,2
40,7
35,5
45,0
41,7
32,9
31,9
38,2
51,8
37,1
30,0
38,8
45,4
32,9
29,7
28,4
44,2
42,3
57,8
38,0
28,4
34,7
52,4
64,7
41,8
2001
36,7
36,4
36,9
42,0
37,2
49,8
40,5
24,8
34,0
33,1
32,4
31,3
48,2
35,9
36,1
38,1
43,3
38,4
35,8
27,6
46,7
35,1
56,0
40,0
26,7
36,9
51,2
62,4
43,9
2002
36,7
36,5
39,4
41,0
37,6
50,2
40,6
24,6
33,8
33,8
29,6
30,5
48,1
35,0
35,5
44,1
41,9
41,6
41,8
25,3
37,8
42,1
55,5
41,4
29,3
37,6
54,9
56,7
44,6
2003
36,7
37,4
36,6
39,3
39,2
45,5
42,0
29,5
36,1
37,8
27,4
30,9
40,7
31,6
34,4
36,5
36,5
41,3
34,9
28,1
35,7
42,5
54,5
38,2
29,6
37,0
54,5
64,4
51,8
Wojciech Jarecki
347
W 2003 r. wydatki na studenta w UE, wg parytetu siły nabywczej, wyniosły
8069 euro, przy czym w ród nowych członków UE przekroczyły 3900 euro, a
w ród dawnych – 8872 euro (tab. 4). O ile w krajach dawnej UE mo na zaobserwowa wzrost wydatków w latach 2000-03, to w ród krajów nowej UE
wzrost nast pował do 2002 r., a w 2003 r. nast pił spadek wydatków.
W 2003 r. spo ród krajów europejskich najwi cej przeznaczono na kształcenie w przeliczeniu na studenta w Szwecji (ok. 13 700 euro), Danii (prawie 12
000 euro), Norwegii (ok. 11 700 euro), czyli w krajach skandynawskich. Warto
jednak e dla porównania zauwa y , e w Stanach Zjednoczonych przeznaczono
ponad 20 000 euro, a w Japonii prawie 12 000 euro, z siln tendencj wzrostow .
Najmniej, wg parytetu siły nabywczej, w 2003 r. przeznaczono na kształcenie
wy sze na Łotwie (ponad 2800 euro), na Litwie (niecałe 3400 euro, ale z siln
tendencj wzrostow od 2000 r.), w Bułgarii (ok. 3500 euro) i w Polsce (ponad
3500 euro, z silnym spadkiem w 2003 r.). Zatem Polska nale y do krajów o najni szych wydatkach na kształcenie wy sze, bior c pod uwag parytet siły nabywczej.
Do krajów o najwi kszych wydatkach na kształcenie wy sze w latach 2000-03,
w stosunku do PKB per capita, nale : Szwecja (około 55), Bułgaria (około 55)
i Dania (około 45). Warto zauwa y , e w Stanach Zjednoczonych wielko ta
wynosi ponad 60. Najmniej przeznacza si w Irlandii (ponad 27), Portugalii (ponad 28) i w Islandii (prawie 30). W Polsce wielko ta wynosi około 35, jednak e dane dla Polski s zawy one, gdy dotycz jedynie szkolnictwa wy szego, pa stwowego.
Odnosz c powy sze informacje do Polski, mo na zauwa y , e mimo wzrostu wydatków publicznych na szkolnictwo wy sze, w przeliczeniu na pojedynczego studenta, s one niskie. Wynika to z du ej dynamiki wzrostu liczby
studentów, a małej – wydatków bud etowych na szkolnictwo wy sze.
Pewnym miernikiem dotycz cym inwestycji w kształcenie wy sze mo e te
by wielko pomocy finansowej dla studentów. Nie podejmuj c kwestii wielko ci udziału inwestycji w kształcenie wy sze osób indywidualnych i pa stwa
oraz mo liwo ci finansowych dost pu do edukacji, zostały przedstawione (tab.
6) statystyki dotycz ce pomocy finansowej dla studentów w odsetku wydatków
na szkolnictwo wy sze.
Bior c pod uwag pomoc dla studentów w procencie całkowitych wydatków
na studia wy sze, mo na dostrzec (tab. 6), e w całej UE wynosz one 16% i od
2000 r. maj tendencj wzrostow . Najwi cej pomaga si (w 2003 r.) studentom
na Cyprze (56% wydatków na szkolnictwo wy sze), w Norwegii (prawie 37%),
w Danii (ponad 32%) i w Szwecji (ponad 28%).
348
Inwestycje w szkolnictwie wy szym a szanse realizacji strategii lizbo skiej…
Tab. 6. Pomoc finansowa dla studiuj cych w % całkowitych wydatków na
szkolnictwo wy sze (ISCED 5-6)
UE-25
UE-15
UE-10
Belgia
Czechy
Dania
Niemcy
Łotwa
Grecja
Hiszpania
Francja
Irlandia
Włochy
Cypr
Łotwa
Litwa
W gry
Malta
Holandia
Austria
Polska
Portugalia
Słowacja
Finlandia
Szwecja
Wielka Brytania
Islandia
Norwegia
Szwajcaria
Bułgaria
Rumunia
Turcja
2000
14,8
15,3
6,8
16,3
8,6
38,9
14,0
5,9
5,8
8,5
8,1
12,4
18,3
51,3
17,1
17,6
11,1
35,7
27,0
13,6
0,5
6,7
3,8
16,9
29,5
12,9
21,9
28,6
10,1
7,9
2001
13,3
13,8
6,9
17,3
7,9
34,7
15,5
2,8
6,4
8,3
8,4
11,9
12,4
51,5
26,0
11,9
19,5
25,2
23,6
12,
0,4
6,2
10,5
18,2
30,1
5,3
23,7
30,8
0,8
11,7
9,7
14,0
2002
16,0
16,7
8,9
15,1
7,0
31,3
16,6
7,8
5,5
7,9
8,7
12,3
15,8
52,5
20,7
11,7
22,4
25,2
22,3
15,4
0,4
4,9
17,5
17,8
29,3
23,9
21,0
32,9
0,7
11,5
8,3
12,6
2003
16,0
16,8
7,0
15,8
6,2
32,2
17,2
5,0
4,9
7,9
8,2
13,8
17,0
56,0
19,7
17,1
14,7
30,2
25,9
16,6
0,4
2,2
8,5
17,4
28,4
24,7
21,4
36,7
1,3
10,6
7,7
13,2
ródło: Eurostat (2006).
Najmniejszy odsetek rodków publicznych przeznaczonych na szkolnictwo wy sze otrzymuj studenci w Polsce (ok. 0,4%), w Szwajcarii (1,3%), w Portugalii
(ponad 2%), w Grecji (prawie 5%) i na Łotwie (5%). W Polsce zatem przeznacza si zdecydowanie mniej rodków bud etowych bezpo rednio dla studentów
ni w innych krajach europejskich. Pewnym uzupełnieniem tych danych mog
by statystyki zawarte w tab. 7.
Wojciech Jarecki
349
Tab. 7. Wydatki bud etu pa stwa na szkolnictwo wy sze i w przeliczeniu na
studenta
2000
2001
2002
2003
2004
Wydatki na szkolnictwo wy sze (mln zł) 5326,7 6370,7 6850,5 7071,0 8867,0
Wydatki w przeliczeniu na 1 studenta (zł) 3371,3 3859,4 3594,1 3575,0 4338,1
ródło: Rocznik… (2003, s. 537-8); Mały Rocznik Statystyczny (2004).
Analizuj c dane dla Polski (tab. 7) dotycz ce wydatków bud etu pa stwa ogółem na szkolnictwo wy sze, mo na dostrzec, e wzrastaj one w latach 2000-04
i e wzrost nominalny w tym okresie wyniósł ponad 66%. W przeliczeniu na
jednego studenta wydatki w kolejnych z analizowanych lat raz wzrastaj , a w
innym roku spadaj . W 2004 r. nast pił istotny wzrost tych wydatków.
23.4. Wnioski
Na podstawie przedstawionych danych, mo na wysun nast puj ce wnioski w
postaci stwierdze i wskaza problemów do rozwi zania:
Polska nale y do tych krajów unijnych, w których jest stosunkowo niewysoki odsetek osób z wykształceniem wy szym. W Polsce jednak dynamicznie wzrasta liczba osób studiuj cych i absolwentów szkół wy szych. Nie ma
jednak e podstaw do wyci gni cia wniosku, e jest to skutek wprowadzania
strategii lizbo skiej. Przyczyn nale y upatrywa raczej w wysokim bezrobociu i w traktowaniu kształcenia, jako inwestycji podstawowej dla funkcjonowania na rynku pracy.
W Polsce wzrasta, ale w niewielkim stopniu, wysoko wydatków publicznych na kształcenie w szkolnictwie wy szym wg parytetu siły nabywczej, w
procentach PKB i w procentach wydatków bud etowych.
Polska nale y do krajów o najmniejszych wydatkach bud etowych na szkolnictwo wy sze, bior c pod uwag : wydatki na jednego mieszka ca, wydatki
wg parytetu siły nabywczej, wydatki na jednego studenta.
Polska jest krajem o najni szym odsetku wydatków bezpo rednich dla studentów w odniesieniu do wydatków na szkolnictwo wy sze.
Poniewa mo na s dzi , e liczba studentów wzrasta na skutek indywidualnych decyzji, czyli e poszczególne osoby inwestuj w swoje kształcenie,
nale ało by zwi kszy wzrost inwestycji w infrastruktur kształcenia (wyposa enie bibliotek, czytelni, powszechny dost p do komputerów i oprogramowania), co mogłoby wpłyn na wzrost efektywno ci kształcenia (wzrost
efektów kształcenia, przy wzgl dnie stałych kosztach jednostkowych).
350
Inwestycje w szkolnictwie wy szym a szanse realizacji strategii lizbo skiej…
Zamiast okre la w strategii lizbo skiej wzrost liczby osób z wy szym wykształceniem, bardziej wydaje si wskazana analiza efektywno ci studiowania na poszczególnych uczelniach, kierunkach i specjalno ciach i wywieranie wpływu ze szczebla makroekonomicznego na indywidualne decyzje w
zakresie priorytetowych dla gospodarki kierunków kształcenia poszczególnych osób np.: poprzez stypendia, po yczki itp., kursy j zykowe i komputerowe.
Podsumowuj c mo na stwierdzi , e inwestycje pa stwa w szkolnictwie wy szym w Polsce s na znacznie ni szym poziomie, ni w wi kszo ci krajów UE.
Nie sprzyja to zapewnieniu odpowiedniej infrastruktury naukowo-dydaktycznej,
mo e powodowa nierówny dost p do kształcenia wy szego oraz negatywnie
wpływa na jako kształcenia. Tym samym mog nie zosta spełnione oczekiwania okre lone przez strategi lizbo sk .
Bibliografia:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
Denison E. F. (1962), The sources of Economic Growth in the United States and the
Alternatives Before Us, Committee for Economic Development, Nowy Jork.
Drucker P. F. (1999), Społecze stwo pokapitalistyczne, PWN, Warszawa.
Eurostat (2006),
http://europa.eu.int/comm/eurostat/newcronos/reference/display.do?screen=welcomeref&open=/popul/edtr/educ/finance&language=de&product=EU_population_social_conditions&root=EU_population_social_conditions&scrollto=304
Harbison F., Myers C. (1964), Education, Manpower and Economic Growth,
McGraw-Hill, New York etc.
Mały Rocznik Statystyczny (2004), GUS, Warszawa.
OECD, www.oecd.org.pl/edu.eag2004.
Pola ska A. (2002), Sztuka dobrego studiowania, Wydawnictwo MWSE, Tarnów.
Reich R. B. 1996, Praca narodów, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toru .
Rocznik Statystyczny Rzeczpospolitej Polskiej (2001), GUS, Warszawa.
Rocznik Statystyczny Rzeczpospolitej Polskiej (2002), GUS, Warszawa.
Rocznik Statystyczny Rzeczpospolitej Polskiej (2003), GUS, Warszawa.
Rocznik Statystyczny Rzeczpospolitej Polskiej (2004), GUS, Warszawa.
Schultz T. W. (1971), Investment in Human Capital. The Role of Education and Research, The Free Press, New York – London.
Strategia Lizbo ska – droga do sukcesu zjednoczonej Europy (2006),
www1.ukie.gov.pl/sl/strategializbonska.pdf