Wykład nr 1 z dnia: 8

Ekonomia - nauka zajmująca się badaniem rynku inaczej nauka badająca, w jaki sposób społeczeństwo
gospodarujące decyduje o tym, co? Jak? I dla kogo? wytwarzać
Ekonomia zajmuje się dwoma podstawowymi zagadnieniami: pierwsze dotyczy zasobów rzadkich a
drugie dotyczy podziału dochodów.
Zasoby rzadkie to takie, na które popyt przy jego cenie równej zero przewyższa dostępną podaż
Podział dochodu mówi nam o tym w jaki sposób społeczeństwo dzieli dochód między różne grupy i
jednostki
Płatności transferowe są to: wypłaty na rzecz pewnych osób od których w zamian nie wymaga się
jakichkolwiek innych świadczeń ; przykłady to: świadczenia ze strefy zabezpieczenia społecznego takie
jak: renty, emerytury, zasiłki dla bezrobotnych
Wydatki Państwa zarówno w zakresie usług publicznych (obrona zewnętrzna, służba zdrowia, oświata)
jak i płatności transferowe są finansowane głównie z nakładanych podatków, choć część tych wydatków
może być również finansowane z długu publicznego
Krzywa możliwości produkcyjnych – przedstawia przy każdym poziomie produkcji jednego dobra
maksymalną możliwą produkcję dobra drugiego. Krzywa ta ilustruje problem substytucyjności (więcej
jednego dobra za cenę zmniejszenia ilości drugiego)
Prawo malejących przychodów – każdy następny zatrudniony w naszej gospodarce zwiększ jej
produkcję w stopniu mniejszym niż jego poprzednik
Krzywa możliwości produkcyjnych przedstawia stojący przed społeczeństwem wybór między usługami
publicznymi a dobrami prywatnymi o wyborze tym przesądzają decyzje polityczne
Gospodarka o dużym udziale państwa wybierze punkt A albo B natomiast gospodarka o małym udziale
państwa wybierze punkt D i E
Przedstawione rozwiązanie stanowi jeden z możliwych sposobów alokacji ograniczonych zasobów . w
większości gospodarek wysoko rozwiniętych mechanizm determinujący co? jak? i dla kogo?
wytwarzać – to działanie rynku .
I
II
Rynek jest to miejsce gdzie spotykają się kupujący i sprzedający
Rynek jest syntetycznym pojęciem określającym proces prowadzący do tego że:
- decyzje gospodarstw domowych dotyczące konsumpcji alternatywnych dóbr
- decyzje przedsiębiorstw o tym co? i jak ? wytwarzać
- decyzje pracowników dotyczące tego jak wiele? I dla kogo? pracować
zostają wzajemnie uzgodnione dzięki odpowiedniemu dostosowaniu cen
Gospodarka TYPY:
Gospodarka nakazowa to taka w której wszystkie decyzje dotyczące produkcji i konsumpcji są
podejmowane przez państwo. Państwowe agendy planistyczne decydują o tym co? jak? i dla kogo? się
produkuje, szczegółowe nakazy są następnie kierowane do gospodarstw domowych i przedsiębiorstw.
Gospodarka wolnorynkowa – (niewidzialnej ręki) rynki w działanie których nie ingeruje państwo noszą
nazwę- wolny rynek. Jednostki w warunkach wolnego rynku kierują się swoimi własnymi celami i starają
się odnosić maksymalne korzyści nie uciekając się do jakichkolwiek pomocy ani udziału państwa.
Gospodarka mieszana – wolny rynek stwarza warunki w których jednostki kierują się własnym
interesem i nie są poddawane żadnym ograniczeniom ze strony państwa , z kolei w gospodarce nakazowej
zakres swobód ekonomicznych jest bardzo ograniczony gdyż większość decyzji podejmuje rząd na
szczeblu centralnym. Miedzy tymi dwoma krańcowymi przypadkami mamy do czynienia z gospodarką
mieszaną.
W gospodarce mieszanej państwo i sektor prywatny współuczestniczą w rozwiązywaniu problemów
gospodarczych . państwo kontroluje znaczną część produkcji za pomocą podatków płatności
transferowych oraz zasobów rządowych. Kontroluje również zakres w jakim jednostki mogą kierować się
w swoim działaniu własnym interesem.
Ekonomia pozytywna - zajmuje się obiektywnym naukowym, objaśnianiem zasad funkcjonowania
gospodarki. Celem ekonomii pozytywnej jest wyjaśnienie w jaki sposób społeczeństwo gospodarujące
podejmuje decyzje dotyczące konsumpcji produkcji i wymiany
Ekonomia normatywna- dostarcza zaleceń i rekomendacji opartych ma subiektywnych sądach
wartościujących .
Mikroekonomia – analiza mikroekonomiczna bada szczegółowo bada indywidualne decyzje dotyczące
poszczególnych bądź pojedynczych towarów.
Makroekonomia – kładzie nacisk na wzajemne związki zachodzące w gospodarce jako całości.
PNB – produkt narodowy brutto jest to wartość wszystkich dóbr i usług wytworzonych w gospodarce
w danym okresie
W krajach zamożnych wydajność pracy jest znacznie większa niż w krajach biednych i skutkiem tego jest
to ze kraje te otrzymują znacznie większy dochód.
Różnica miedzy makro i mikroekonomia jest czymś więcej niż tylko ekonomia w małej i dużej skali. W
mikro i makroekonomii stosuje się różne podejścia , aby móc panować nad prowadzoną analizą
Makroekonomia zajmuje się:
1. Inflacją – jest to procentowy przyrost przeciętnego poziomu cen, dóbr i usług w ciągu roku
- roczna stopa inflacji jest to procentowy przyrost wskaźnika cen detalicznych w stosunku do
poziomu tego wskaźnika z roku poprzedniego.
2. Bezrobocie jest to liczba osób zarejestrowanych jako poszukujący pracy i jednocześnie nie
zatrudnionych
- stopa bezrobocia jest to odsetek siły roboczej pozostającej bez pracy
- siła bezrobocia jest to liczba osób pracujących lub poszukujących pracy, nie obejmuje ona
tych osób które nie poszukują pracy
3. PNB – jest to miara całkowitego dochodu gospodarki narodowej, świadczy on o ilości dóbr i
usług na zakup których może pozwolić sobie gospodarka jako całość ]
Gospodarstwa domowe:
- dysponują czynnikami produkcji które dostarczają przedsiębiorstwom
- otrzymują dochody od przedsiębiorstw w zamian za dostarczone czynniki produkcji
- wydają dochody na produkty i usługi wykonane przez przedsiębiorstwa
Przedsiębiorstwa :
- wykorzystują czynniki produkcji dostarczone przez gospodarstwo domowe
- płacą gospodarstwom domowym za wykorzystane czynniki w produkcji
- sprzedają produkty i usługi gospodarstwom domowym
PKB – produkt krajowy brutto jest to miara produkcji wytworzonej przez czynniki produkcji
zlokalizowane na terytorium danego kraju niezależnie od tego kto jest ich właścicielem
Wartość dodana jest to przyrost wartości dóbr w wyniku określonego procesu produkcji
Dobra finalne są to dobro nabyte przez ostatecznego użytkownika i są to albo dobra konsumpcyjne
zakupione przez gospodarstwa domowe albo dobra kapitałowe zakupione przez przedsiębiorstwa
Dobra pośrednie są to dobra częściowo przetworzone które stanowią nakład w procesie produkcji w
innych przedsiębiorstwach gdzie są zużywane
Inwestycje są to zakupy nowych dóbr kapitałowych przez przedsiębiorstwa
Oszczędności są tą częścią dochodu która nie została wydana na zakup dóbr i usług
Zapasy – to te produkty które nie zostały przekazane gospodarstwom domowym
PKB w cenach rynkowych = C (konsumpcja) + I (inwestycje)+ G( zakupy rządowe )
PKB wg. cen rynkowych jest miara produkcji krajowej łącznie z podatkami pośrednimi na dobra i usługi
PKB wg. cen produkcji jest miarą produkcji krajowej z pominięciem podatków pośrednich
Gospodarka otwarta jest to gospodarka współpracująca z innymi państwami
Import – są to te dobra które zostały wytworzone za granicą a następnie sprowadzone do kraju
Eksport – są to te dobra które zostały wytworzone w kraju a następnie zostały wywiezione za granicę
PNB jest miernikiem całkowitych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju nie zależnie od
miejsca świadczenia usług przez czynniki produkcji
PNB = PKB + dochody netto z tytułu własności za granicą
DNN – dochód narodowy netto DNN = PNB w cenach czynników produkcji minus amortyzacja
Amortyzacja – jest to miara szybkości zmniejszania się wartości istniejącego zasobu kapitału w danym
okresie i jest ona wynikiem zużycia ekonomicznego majątku trwałego
Deflator PNB jest to stosunek nominalnego PNB do produktu narodowego brutto realnego
Ruch okrężny dochodu w gospodarce:
Deflator PNB nominalny - mierzy się w cenach bieżących tj. takich które istniały w okresie gdy
produkowano wchodzące w skład PNB dobra i usługi
PNB realny – koryguje nominalny PNB o skutki inflacji i wyraża go w cenach istniejących w pewnym
okresie
Aby móc przejść od nominalnego do realnego PNB powinniśmy zastosować wskaźnik odzwierciedlający
zmiany cen wszystkich dóbr i wskaźnik ten nazywamy deflatorem PNB
Realny PNB jest miernikiem fizycznych rozmiarów produkcji wytworzonej w gospodarce , a roczną
zmianą procentową tego wskaźnika , informuje o tempie wzrostu gospodarczego.
Determinanty dochodu narodowego
Produkcja potencjalna – to taka wielkość produkcji którą stworzyła by gospodarka gdyby wszystkie
czynniki produkcji zostały w pełni wykorzystane. Produkcja potencjalna nie jest maksymalną produkcją
jaką gospodarka mogłaby wytworzyć , a jest to produkcja jaka mogłaby być utrzymana gdyby wszystkie
rynki w gospodarce znajdowały się w stanie długookresowej równowagi.
Przy produkcji mniejszej od potencjalnej , przedsiębiorstwa z chęcią dostarczają taką ilość produkcji na
jaką istnieje zapotrzebowanie , czyli oznacza to że faktyczne rozmiary produkcji są zdeterminowane przez
popyt.
Popyt globalny składa się z dwóch składników :
1. popyt konsumpcyjny
Im większe są dochody rozporządzalne tym większy jest popyt konsumpcyjny , funkcja konsumpcji
pokazuje poziom zamierzonej konsumpcji całkowitej przy każdym poziomie rozporządzalnych dochodów
osobistych
Konsumpcja autonomiczna - oznacza konsumpcję nie związaną z poziomem dochodów
Gospodarstwa domowe chcą przeznaczyć na konsumpcję autonomiczną środki nawet wtedy gdy dochód
wynosi zero.
1 krańcowa skłonność do konsumpcji - jest to część każdej dodatkowej jednostki pieniężnej
rozporządzalnego dochodu , którą gospodarstwa domowe pragną przeznaczyć na wzrost konsumpcji
2 krańcowa skłonność do oszczędności - jest to część każdej dodatkowej jednostki pieniężnej
rozporządzalnego dochodu , którą gospodarstwa domowe pragną przeznaczyć na wzrost oszczędności
Funkcja oszczędności – mówi o zależności między oszczędnościami a dochodami
2. popyt inwestycyjny – wiąże się z zamierzonym lub planowanym przez przedsiębiorstwo
powiększeniem zasobów kapitału trwałego oraz stanu zapasów
popyt globalny jest to suma którą przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe planują wydać na dobra i
usługi przy każdym poziomie dochodów
Krzywa popytu globalnego:
O nachyleniu linii AD decyduje 1 natomiast o przesunięciu C1 + I
Krzywa popytu globalnego jest linią prosta , której położenie zależy od punktu przecięcia się z osią AD
Punkt przecięcia [odległość od (0;0)] wyznacza globalna wielkość wydatków autonomicznych
(autonomiczny popyt konsumpcyjny + inwestycyjny)
Dla danego poziomu popytu autonomicznego zmiany dochodu prowadza do ruchu wzdłuż krzywej AD
Zadaniem krzywej AD jest pokazanie zmian w popycie wywołanych bezpośrednio przez zmiany
dochodu . wszystkie inne źródła zmian popytu globalnego muszą być pokazane jako przesunięcie krzywej
AD
Procesy dostosowawcze prowadząc do osiągnięcia równowagi :
1. występują wtedy gdy gospodarka znajduje się na lewo od punktu E
-
popyt globalny przewyższa zatem produkcję jeśli przedsiębiorstwa dysponują zapasami
wyrobów gotowych to mogą czerpiąc z nich zwiększyć swoją sprzedaż ponad rozmiary swojej
produkcji. Należy jednak zaznaczyć iż jest to nie planowane zmniejszenie zapasów. Natomiast
jeżeli przedsiębiorstwa nie mogą zaspokoić globalnego popytu poprzez nie planowane
zmniejszenie zapasów, wówczas klienci nie będą mogli zaspokoić swoich potrzeb. Oznacza to
że obie reakcje tzn. . nieplanowane zmniejszenie zapasów oraz niezaspokojenie potrzeb
klientów będą oznaczać dla przedsiębiorstwa sygnał do zwiększenia produkcji.
2. występują wtedy gdy produkcja przewyższa popyt globalny .
- w takiej sytuacji przedsiębiorstwa nie mogą sprzedać całej swojej produkcji i muszą w sposób
nie planowany zwiększyć poziom zapasów.
Reagują one na otrzymane sygnały planując zmniejszenie poziomu produkcji.
Wykres ten będzie ilustrował produkcję zapewniającą równowagę na poziomie przy którym planowane
inwestycje są równe planowanym oszczędnościom.
Na prawo od punktu E gospodarstwa domowe planują oszczędzać więcej niż wynoszą planowane
inwestycje . nadwyżka oszczędności i niedostateczny popyt konsumpcyjny powodują nie planowany
wzrost zapasów , a przedsiębiorstwa ograniczają produkcję.
Na lewo od punktu E oszczędności gospodarstw domowych są mniejsze niż wielkość planowanych
inwestycji przedsiębiorstw i oznacza to że następuje wyczerpanie zapasów i wtedy przedsiębiorstwa
zwiększają produkcję.
Gdy popyt inwestycyjny spada krzywa popytu globalnego przesuwa się w dół.
Punkt równowagi rynkowej przesuwa się z E do E’
Spadek popytu inwestycyjnego powoduje wielokrotnie głębszy spadek poziomu produkcji
zapewniającego równowagę.
Mnożnik – ze względu że spadek popytu inwestycyjnego powoduje wielokrotnie głębszy spadek poziomu
produkcji zapewniającego równowagę mówimy o tzw. mnożniku.
Mnożnikiem nazywamy stosunek zmiany produkcji zapewniającej utrzymanie równowagi do
powodującej ją zmiany w wydatkach autonomicznych
Paradoks zapobiegliwości
Zmiana rozmiarów oszczędności jakie gospodarstwa domowe pragną poczynić przy każdym poziomie
dochodu powoduje zmianę w poziomie dochodów zapewniających równowagę. Nie następuje natomiast
zmiana poziomu oszczędności zapewniającego równowagę , które nadal muszą się równać zaplanowanym
inwestycjom. Takie zjawisko nazywamy paradoksem zapobiegliwości.
Popyt globalny , polityka fiskalna i handel zagraniczny.
Polityka fiskalna - to decyzje dotyczące wydatków i podatków
Polityka stabilizacyjna obejmuje działania rządu zmierzające do utrzymania poziomu produkcji tak aby
PNB był blisko poziomu zapewniającego pełne wykorzystanie czynników wytwórczych
Deficyt budżetowy – jest to nadwyżka wydatków państwa nad jego dochodami
Dług publiczny jest to suma pozostałych do spłacenia pożyczek państwowych
Podatki są proporcjonalne do dochodu
Sposób oddziaływania państwa na popyt globalny
Wpływ zakupów rządowych na dochód (podatki)
Założenie : zakupy rządowe G są niezależne od poziomu dochodów.
Badając wpływ popytu inwestycyjnego , zakupów rządowych i podatku na popyt globalny widać że popyt
inwestycyjny i zakupy rządowe zwiększają dochód zapewniający równowagę , natomiast podatki
zmniejszają dochód zapewniający równowagę rynkową.
Mnożnik zrównoważonego budżetu - oznacza że wzrost wydatków państwa powoduje zwiększanie
produkcji.
Mnożnik – ilustruje wpływ zmian w autonomicznym popycie na dochód i produkcję na poziomie
równowagi.
1
1  1
1
M 
1   1 1  t 
M 
1
2
1
M 
1 1
M 
Gdy podatki są proporcjonalne do  1 '   1  1  t  . przy danej krańcowej skłonności do produkcji z
dochodu rozporządzalnego , zwiększenia stopy podatkowej , powoduje zmniejszenia 1 , co z kolei
zmniejsza wartość mnożnika.
Budżetem nazywamy zapis planów wydatków i sposobów ich finansowania
Budżet może dotyczyć określonej osoby przedsiębiorstwa lub państwa.
Budżet państwa opisuje jakie dobra i usługi rząd chce kupić w nadchodzącym roku , jakich chce
dokonać płatności transferowych i jak chce za to zapłacić.
Zwykle rząd planuje sfinansowanie większości wydatków wpływami z podatków od osób fizycznych i
prawnych.
Gdy wydatki przekroczą wielkości wpływów podatkowych wówczas mamy do czynienia z deficytem
budżetowym. Z kolei gdy wpływy budżetowe przekroczą wydatki to mam miejsce nadwyżka budżetowa.
Deficyt = G – NT
Przy danym poziomie wydatków państwowych i danej stopie podatkowej nadwyżka / deficyt budżetowy
zależy od wysokości dochodu . Im wyższy dochód tym niższy deficyt bądź większa nadwyżka budżetowa.
Stan budżetu jest określany przez 3 wielkości.:
1. Stopę podatkową
2. Wielkość wydatków państwa
3. Poziom dochodów
Przy danej stopie podatkowej wzrost zakupów rządowych będzie powodował zwiększenie poziomu
dochodu zapewniającego równowagę.
Do tej pory stan równowagi gospodarczej definiowaliśmy jako taki stan w którym cała wielkość
zapotrzebowania czyli wielkość zamierzona jest równa faktycznej wielkości podaży , oznacza to że w
stanie równowagi planowane oszczędności + planowane wydatki netto muszą się równać planowanym
wydatkom państwa + planowanym inwestycjom.
Planowane odpływy z ruchu okrężnego muszą być równe planowanym dopływom oznacza to że:
Wzrost podatków państwowych na dobra i usługi podnosi poziom produkcji zapewniającej równowagę .
Przy danej stopie podatkowej wpływy podatkowe rosną mimo to deficyt budżetowy powiększa się.
Przy danej stałej stopie podatkowej podatki rosną
Przy danym poziomie wydatków państwa wzrost stopy procentowej zmniejsza się , zarówno poziom
równoważącego gospodarkę dochodu narodowego jak i rozmiar deficytu budżetowego.
Autonomiczne stabilizatory – są to takie mechanizmy w gospodarce które zmniejszają podatność
produktu narodowego brutto na wstrząsy.
Wstrząsami są - takie zdarzenia jak wojna - kataklizmy.- mogą one zmienić składniki łącznego popytu i
przesunąć krzywą popytu.
Przykładami autonomicznych stabilizatorów mogą być: zasiłki dla bezrobotnych, podatek dochodowy,
VAT.
Automatyczne stabilizatory - mają jedną wielką zaletę – działają autonomicznie co oznacza że nikt nie
musi podejmować decyzji o ich uruchomieniu.
Autonomiczne stabilizatory działają zawsze jednak rząd może zdecydować się na podjęcie aktywnej
polityki fiskalnej, wpływając na zmiany poziomów wydatków lub stopy podatkowej. Polityka ta działa
stabilizująco na poziomy popytu globalnego i przybliża gospodarkę do stanu pełnego zatrudnienia. Jeżeli
uważa się że inne składniki globalnego popytu osiągnęły niemoralnie niski poziom wówczas rząd może
stymulować popyt poprzez obniżanie podatków lub też zwiększanie wydatków.
W odwrotnej sytuacji tzn. gdzie inne składniki łącznego popytu są wyjątkowo duże rząd może albo
podnieść podatki albo zmniejszyć wydatki.
Bilans handlowy – wartość eksportu netto , czyli sytuacja gdy eksport jest większy od importu
Export > Import = nadwyżka handlowa
Import > Export = gospodarka wykazuje deficyt handlowy .
Pieniądz jest to powszechnie akceptowany środek wymiany i płatności za dobra i usługi , jest on również
miernikiem wartości i środkiem gromadzenia bogactwa .
Funkcje pieniądza:
1. jest środkiem wymiany gdy pośredniczy w wymianie służąc do zakupu dóbr i usług , a także
do spłaty długów. Ułatwia wymianę i obniża jej koszty . gdy pieniądz nie jest w stanie pełnić
swojej roli pojawia się :
- wymiana parterowa = towar za towar – wymaga ona podwójnej zgodności potrzeb , tj. każdy
z partnerów wymiany musi potrzebować to co ma do sprzedaży drugi partner. Występuje ona
w warunkach wysokiej inflacji.
- System reakcjonowania - jest to rozdzielnictwo dóbr według ustalonej przez rząd
maksymalnej ilości dóbr i usług wykorzystując do tego celu: talony , kartki , i inne formy
walutowe.
2. wynika z tego , że pieniądz jest miernikiem wartości , funkcja ta polega na określaniu cen dóbr
i usług w jednostkach pieniężnych i porównaniu tych cen z cenami innych dóbr.
3. pieniądz jest środkiem gromadzenia majątku
Historyczny rozwój pieniądza:
1. pierwszym etapem był pieniądz kruszcowy. Pieniądz ten miał przewagę nad innymi rzeczami ze
względu na cechy:
- podzielność
- jednorodność
- duża wartość
- trwałość
- 2 systemy
a) system monometaliczny - jeden metal był w obiegu
b) system bimetaliczny – w obiegu były dwa metale (złoto i srebro), prawo Greshena pieniądz gorszy wypiera z obiegu pieniądz lepszy.
2. system waluty złotej – w ramach tego etapu początkowo stosowano złote monety które
charakteryzowały się określoną zawartością czystego kruszcu i ta zawartość była nazywana –
parytetem . oprócz tego istniał bilon którym były inne monety kruszców nie szlachetnych
- banknoty były zobowiązaniem banku do wypłacenia odpowiedniej ilości złota , wraz z
upływem czasu proporcje pomiędzy nominałem banknotu a równowartością w złocie , zaczęły
oddalać się.
- Wraz z upływem czasu następuje pojawienie się ograniczonej waluty złoty.
3. Pieniądz symboliczny – były to papierowe znaki pieniężne posiadające status prawnego środka
płatniczego , którego wartość nominalną ustala i gwarantuje państwo.
4. Pieniądz bezgotówkowy - występuje on w postaci depozytu bankowego i pieniądz ten w
znacznej mierze zastąpił pieniądz gotówkowy. Podstawą są przekazy elektroniczne.
Klasyfikacja zasobów pieniądza w zależności od stopnia płynności
M1 – parametr = pieniężne zasoby gotówkowe + depozyty transakcyjne na rachunkach bankowych których
wypłaty mogą być realizowane na kartach.
M1 – oznacza wszystkie środki pieniężne
M2 = M1 + rachunki oszczędnościowe , małe rachunki terminowe , certyfikaty depozytowe , rachunki
rynku pieniężnego i inne aktywa o wysokiej płynności.
M3 = M2 + duże salda rachunków terminowych oraz certyfikaty depozytowe na wysokie sumy.
L = M3 + inne płynne aktywa nie wymienione wcześniej takie jak : obligacje skarbowe i inne papiery
handlowe.
Współczesne systemy bankowe:
1. Bank centralny – funkcje:
- bank jest bankiem emisyjnym
- jest bankiem banków
- jest bankiem gospodarki narodowej (reguluje ilość pieniądza na rynku)
- jest bankiem rządu (dokonuje bieżących operacji kasowych rządu)
- obsługuje dług państwowy i udziela rządowi kredytów
2. Banki komercyjne – gromadzą środki pieniężne , udzielają kredytów i pożyczek oraz
przeprowadzają rozliczenia pieniężne.
3. banki specjalne - zajmują się gromadzeniem środków na finansowanie określonych celów
4. banki spółdzielcze – są one zorganizowane na zasadzie spółdzielni i działają w oparciu o prawo
spółdzielcze.
5. Kasy oszczędnościowe – zajmują się gromadzeniem środków pieniężnych od ludności
Rachunkowość banków
Bilans jest to zestawienie aktywów i pasywów banku
Aktywa:
- pieniądz gotówkowy
- rezerwy obowiązkowe w banku centralnym
- weksle i udzielone kredyty krótkoterminowe
- kredyty średnio i długo terminowe
- papiery wartościowe
Pasywa:
- depozyty
- wpłaty dewizowe
- kapitały własne banku
Podaż pieniądza - pojęcia podstawowe
Faza monetarna – H – łączna ilość pieniądza gotówkowego wyemitowanego przez bank centralny.
C – pieniądz w obiegu poza bankowym , D – suma rezerw obowiązkowej i nadwyżkowej
Rezerwa obowiązkowa jest to ta część każdego depozytu bankowego którą banki muszą przekazać na
rzecz banku centralnego.
Rezerwy obowiązkowej banki nie mogą wykorzystać w swojej dalszej działalności
Rezerwa nadwyżkowa – jest to różnica pomiędzy całkowitą kwotą depozytu bankowego a rezerwą
obowiązkową
Wkłady na żądanie stanowią wielokrotność rezerw gotówkowych banku i wielokrotność ta jest uzyskana
dzięki działaniu mnożnika kreacji dodatkowego pieniądza kredytowego.
Kreowanie pieniądza przez banki komercyjne:
Odbywa się poprzez udzielanie przez te banki kredytów przedsiębiorstwom, wartość tych kredytów jest
ograniczona przez:
1. Rezerwę obowiązkową – banki komercyjne w pierwszej fazie mogą udzielić kredytu do
wysokości posiadanych depozytów w pieniądzu banku centralnego pomniejszonej o rezerwę
obowiązkową , w następnych latach udzielane kredyty mogą wracać do banków komercyjnych na
rachunki bankowe i tworzyć nowe depozyty pomniejszone o rezerwy obowiązkowe. W wyniku
wielokrotnego powtarzania się tych operacji następuje znaczne powiększenie pierwotnej sumy
depozytu , czyli następuje kreacja dodatkowego pieniądza .Wielokrotność powiększania w ten
sposób pierwotnego depozytu określa depozytowy mnożnik reakcji pieniądza który stanowi sumę
postępu geometrycznego kolejno kreowanych depozytów.
M = 1 + (1-r) + (1-r)2 +...+ (1-r)n
r – wskaźnik rezerwy obowiązkowej
m – mnożnik depozytowy reakcji pieniądza
n – ilość pracy pieniądza
Po uwzględnieniu sumy z gotówki w obiegu poza bankowym mnożnik reakcji pieniądza przyjmuje
C 1
m
następującą postać :
Cr
2. utrzymywane przez klientów zasoby gotówki
Wykład z dnia 12,11,2003
Czynniki określające ilość pieniądza na rynku
1. czynniki podstawowe
- ilość pieniądza w obiegu
M – ilość pieniądza na rynku
V – szybkość obiegu
P – poziom cen
Y – dochody
P Y
V
Zakładając niezmienność trudno mierzalnego czynnika V , podstawowymi czynnikami określającymi
ilość pieniądza w obiegu są : dochód i poziom cen.
2. czynniki pozostałe określające popyt na pieniądz :
- bogactwo
- stopa procentowa
- oczekiwana stopa inflacji
- czynniki instytucjonalne (polityka rządowa)
- ilościowa teoria pieniądza
M V  P  Y
M 
Rodzaje popytu na pieniądz
1. motyw tranzakcyjny
2. motyw przezornościowy
3. motyw spekulacyjny
Krzywa popytu na pieniądz:
Krzywa ta stanowi ujemną funkcję stopy procentowej . Stopa procentowa jest kosztem alternatywnym
posiadania zasobu pieniężnego.
Wzrost stopy procentowej zmniejsza ilość posiadanego pieniądza , natomiast wzrost dochodu oznacza
większą aktywność gospodarczą co powoduje że gospodarstwa domowe utrzymują więcej pieniędzy.
Wzrost dochodu powoduje przesunięcie krzywej popytu w prawo.
Wzrost kosztów posiadania pieniądza
MB – linia obrazująca korzyści z posiadania pieniądza
MC – koszt posiadania pieniądza
Przy stopie procentowej r0 optymalną ilością pieniądza jest wielkość M0
Wzrost kosztów posiadania pieniądza powoduje wzrost stopy procentowej.
Wraz ze wzrostem stopy procentowej następuje mniejsze zapotrzebowanie na pieniądz.
Zwiększenie korzyści z posiadania pieniądza
Wzrost korzyści z posiadania pieniądza powoduje wzrost zapotrzebowania na pieniądz .Czyli przy stałej
stopie procentowej r0 punkt E przesunie się z E do E’
Md – krzywa popytu na pieniądz
Ms – podaż pieniądza
Zakładając że podaż jest stała ( regulowana przez bank centralny) natomiast popyt na pieniądz zmienia się
w zależności od stopy procentowej to równowaga na rynku pieniężnym wystąpi w punkcie przecięcia się
krzywej popytu na pieniądz z krzywą jego podaży.
Przy stopie procentowej r0 następuje nadwyżka podaży nad popytem.
W przypadku punktu B występuje nadwyżka popytu ponad podaż
W przypadku punktu A występuje nadwyżka podaży nad popytem
Procesem dostosowawczym będzie obniżka stopy procentowej
Aktywa:
- należności z tytułu udzielonych kredytów
a) dla budżetu kredytowego
b) dla budżetu państwa
- inne aktywa
Pasywa:
- Rezerwy pieniądza gotówkowego
- Pieniądz gotówkowy w obiegu
- Obowiązkowe lokaty w banku komercyjnym
- Wkłady z sektora publicznego
- Pozostałe pasywa
Podstawowe narzędzia oddziaływania banku centralnego a podaż pieniądza
1. Wskaźnik obowiązkowej rezerwy - zmniejszenie wskaźnika rezerw obowiązkowych umożliwia
bankom komercyjnym posiadanie większych depozytów , a tym samym udzielania większych kredytów.
Banki komercyjne znalazły sposób obejścia tego ograniczenia przez:
1. Wydanie gwarancji na weksle przedsiębiorstwom za pomocą rezerw bankowych
2. Prowadzenie działalności kredytowej dla podmiotów krajowych za pośrednictwem banków
zagranicznych
a) stopy dyskontowe – jest to stopa procentowa stosowana w banku centralnym przy
udzielaniu pożyczek bankom komercyjnym.
-
zwiększenie zadłużenia banków komercyjnych w banku centralnym powoduje zwiększenie
podaży na pieniądz
- stosowanie stopy procentowe jako narzędzia regulacji podaży pieniądza wiąże się z wieloma
problemami:
 podniesienie stopy dyskontowej zniechęca banki do zaciągania kredytów lecz nie jest
dokładnie znany efekt tego działania. Banki mogą się zdecydować pożyczać pieniądze
przy nawet bardzo wysokiej stopie dyskontowej
 Zmiany stopy dyskontowej mogą być w dużym stopniu kompensowane przez zmiany
innych stóp procentowych.
Stopa dyskontowa nie jest precyzyjnym narzędziem regulacji podaży pieniądza i dla tego
bank centralny nie wykorzystuje jej tak często do regulacji podaży pieniądza. By utrzymać
ją w odpowiedniej proporcji do innych stóp procentowych , lecz znacznie częściej stopa
dyskontowa jest następstwem innych stóp procentowych niż ich przyczyną.
Niekiedy bank centralny ucieka się do persfazji by zniechęcać banki komercyjne do
zaciągania nadmiernych pożyczek co stanowi skuteczny środek , gdyż banki komercyjne
starają się unikać tego rodzaju uwag instytucji kontrolnych do których zalicza się bank
centralny.
Operacje otwartego rynku - polegają na kupowaniu przez bank rządowych papierów wartościowych na
otwartym rynku, dzięki czemu bank centralny ma możliwość ograniczania lub rozszerzania ich sumy w
systemie bankowym.
Z kolei gdy bank centralny sprzedaje papiery wartościowe nabywcy płacą czekiem który po spieniężeniu
redukuje rezerwę w systemie co z kolei zmniejsza podaż pieniądza.
Operacje otwartego rynku są preferowanym środkiem regulacji prawnych , mogą być stosowane z
określoną precyzją. Operacje te są doskonale podatne na zmiany
Gdy bank centralny chce zwiększyć podaż pieniądza z Ms do Ms2 to może zredukować obowiązkową
rezerwę , obniżyć stopę dyskontową lub skupić rządowe papiery wartościowe .
Jeżeli bank centralny chce podnieść stopę procentową to musi ograniczyć podaż pieniądza za pomocą
zwiększenia rezerw budżetowych .
Zwiększanie stopy procentowej za pomocą sprzedaży rządowych papierów wartościowych .
Rozmiary popytu pieniężnego zależą od ilości tranzakcji , które mierzy się wielkością produktu czy też
dochodu.