9. ZSRR W OKRESIE MIĘDZYWOJENNYM – notatka

9. ZSRR W OKRESIE MIĘDZYWOJENNYM – notatka
________________________________________________________________
ZSRR – Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich został proklamowany 30.12.1922 r.
WKP(b) – Wszechzwiązkowa Komunistyczna partia bolszewików
OGPU – Zjednoczony Główny Zarząd Polityczny (tajna policja polityczna)
NKWD – Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych
GUŁAG – Główny Zarząd Obozów
1. Wojna domowa i komunizm wojenny
a) Bolszewicy od początku 1918 r. zaczęli wprowadzać w Rosji zmiany:
 utworzono Armię Czerwoną; wprowadzono powszechny obowiązek wojskowy robotników i
biedoty wiejskiej,
 uchwalono konstytucję bolszewicką, która wprowadzała dyktaturę proletariatu,
 w lipcu1918 r. zamordowano cara Mikołaja II wraz z całą rodziną
 po zamachu na Lenina w sierpniu 1918 r. wprowadzono „czerwony terror” – przeprowadzono
masowe egzekucje około 50 tys. osób.
b) wojna domowa z białymi generałami 1918 – 1922 r. – Antonim Denikinem, Aleksandrem
Kołczakiem, Piotrem Wranglem i Nikołajem Judeniczem
c) wprowadzono „komunizm wojenny” w gospodarce 1918 – 1921
 nacjonalizacja (upaństwowienie) przemysłu, banków, transportu, handlu; wprowadzono zakaz
handlu prywatnego
 racjonowanie towarów konsumpcyjnych, głównie żywności (reglamentacja),
 wprowadzono przymus pracy,
 rekwirowano zboże na potrzeby armii, wprowadzono kontyngenty dla rolników,
Skutkiem komunizmu wojennego był olbrzymi spadek produkcji przemysłowej, klęska głodu w
latach 1920 – 1921, bunty chłopskie na terenie całego kraju, hiperinflacja.
d) 1922 – powstaje ZSRR – Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich.
2. Okres Nowej Ekonomicznej Polityki (NEP-u) 1921 – 1928
NEP polegała na częściowym powrocie do zasad wolnego rynku (w małej skali)
a) założenia:
 zniesienie komunizmu wojennego oraz centralnego rozdzielnictwa towarów, zlikwidowano
obowiązkowe dostawy żywności,
 rozwój drobnej własności prywatnej w przemyśle, rzemiośle, rolnictwie, handlu z wyłączeniem
głównych gałęzi przemysłu, które nadal stanowiły monopol państwowy
c) skutki: odrodzenie rynku wewnętrznego i odbudowa kraju ze zniszczeń wojennych; rozwarstwienie
społeczeństwa pod względem majątkowym
3. Walka o władzę po śmierci Włodzimierza Ilicza Lenina 1924 – 1929
a) śmierć Włodzimierza Ilicza Lenina (1924 r.) i walka o władzę (1925 – 1929)
Rywalizacja między: Lwem Trockim, Lwem Kamieniewem, Grigorijem Zinowiewem, Nikołajem
Bucharinem i Józefem Stalinem.
b) w 1929 r. pełnię władzy przejmuje Józef Stalin jako I Sekretarz WKP(b) . Pozostali zostali usunięci z
partii.
1
4. Polityka gospodarcza 1929 – 1941 r.
Cechy charakterystyczne: gwałtowny rozwój przemysłu ciężkiego kosztem innych dziedzin
gospodarki, centralne planowanie, powszechne wykorzystywanie więźniów.
a) rolnictwo – kolektywizacja 1929 – 1933 – likwidacja prywatnych gospodarstw chłopskich na rzecz
kołchozów (gospodarstwa spółdzielcze) i sowchozów (gospodarstwa państwowe).
Skutki kolektywizacji: spadł poziom produkcji rolnej; klęska głodu, której ofiarami padło ok. 7 mln
ludzi (największa na Ukrainie); zdobyto darmową siłę roboczą wykorzystywaną później w
przemyśle (więźniowie łagrów); ucieczka chłopów ze wsi do miast spowodowała paszportyzację wprowadzono wewnętrzne paszporty;
b) przemysł – powszechna industrializacja (uprzemysłowienie kraju) – proces szybkiego rozwoju
przemysłu (głównie ciężkiego),
Cechą charakterystyczną – wykorzystywanie niewolniczej pracę więźniów
Wielkie budowy socjalizmu - Dnieprogres (tama na Dnieprze), Kanał Białomorski, fabryka
traktorów w Stalingradzie, huta w Magnitogorsku na Uralu, kopalnie Basenu Kuźnickiego.
c) gospodarka radziecka gospodarką centralnie planowaną – zarządzaną centralnie przez władze
radzieckie, która opierała się na realizacji planów pięcioletnich.
5. Okres czystek 1934 – 1939 r. – terror komunistyczny . Celem było wyeliminowanie ewentualnej
konkurencji , która mogłaby odebrać władzę Stalinowi.
a) morderstwo Siergieja Kirowa w 1934 r. zapoczątkowało okres czystek w partii. Masowe
aresztowania, stosowanie tortur, procesy pokazowe. Czystki dotknęły również przywódców partii
komunistycznych z innych krajów.
b) czystki w wojsku dotknęły ok. 80% wyższych oficerów, w tym marszałka Michaiła Tuchaczewskiego
c) czystki w aparacie bezpieczeństwa od 1938 r. – zlikwidowano tych, którzy przeprowadzili
dotychczasowe czystki – szefów NKWD Gienricha Jagodę i Nikołaja Jeżowa. Władzę nad NKWD
przejął Ławrentij Beria.
6. Kult jednostki – polegał na bezkrytycznym uwielbieniu Stalina; indoktrynacja społeczeństwa i
powszechna propaganda.
a) wszechobecność wizerunku Stalina – portrety, rzeźby w szkołach, zakładach pracy, na ulicach,
b) literatura, muzyka, sztuka wychwalały Stalina,
c) zmiana nazw miejscowości na Stalinogród, Stalinogorsk, Stalingrad itp.,
7. Walka z Cerkwią prawosławną – ateizacja społeczeństwa, stopniowa konfiskata majątku Cerkwi,
burzenie świątyń, zamiana świątyń na magazyny itp., duchownych zsyłano do łagrów, zastapienie
wiary w Boga kultem Stalina.
2