D - Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Nowy Sączu

Sygn. akt III Ca 858/13
POSTANOWIENIE
Dnia 5 lutego 2014r.
Sąd Okręgowy w Nowym Sączu, Wydział III Cywilny Odwoławczy w składzie
następującym:
Przewodniczący - Sędzia: SO Zofia Klisiewicz (sprawozdawca)
Sędzia SO Agnieszka Skrzekut
Sędzia SR del. Rafał Obrzud
Protokolant: st. sekr. sąd. Anna Burnagiel
po rozpoznaniu w dniu 5 lutego 2014r.
na rozprawie
sprawy z wniosku S. P.
przy uczestnictwie M. M. (1), K. F., W. J., J. J., A. M., H. M., A. B., G. B., I. K., A. K.
o ustanowienie drogi koniecznej i służebności przesyłu
na skutek apelacji uczestników M. M. (1), H. M., A. M.
od postanowienia Sądu Rejonowego w Zakopanem
z dnia 3 września 2013r. sygn. akt I Ns 66/13
postanawia:
1. sprostować oczywistą omyłkę pisarską w pkt I zaskarżonego postanowienia w ten sposób, że w
miejsce oznaczenia dz. ewid. nr (...)wpisać dz. ewid. nr (...)oraz w miejsce oznaczenia dz. ewid. nr
(...) wpisać dz. ewid. nr (...);
2. oddalić apelacje uczestników;
3. orzec, że wnioskodawca i uczestnicy ponoszą koszty postępowania apelacyjnego związane ze
swym udziałem w sprawie.
Sygn. III Ca 858/13
UZASADNIENIE
Postanowieniem z dnia 3.09.2013 r., Sąd Rejonowy w Zakopanem w sprawie z wniosku S. P.z udziałem M. M. (1), K.
F., W. J., J. J., A. M., H. M., A. B., G. B., I. K., A. K., o ustanowienie drogi koniecznej;
- ustanowił na rzecz każdoczesnego właściciela dz. ewid. (...)położonej w obr. (...)w K.– zapisanej w Kw (...)służebność
przejazdu, przechodu, przegonu, przeprowadzenia rur wodociągowych, kanalizacyjnych i kabli energetycznych
biegnącą po dz. ewid. (...)położonej w obr. (...)w K.– zapisanej w Kw (...)- oznaczoną linią czerwoną przerywaną oraz
pkt. S1, S2, S4, S5, S7, S15, S1 w mapie sytuacyjnej z opracowaniem dla celów prawnych sporządzonej przez biegłego
geodetę B. H.nr upr. (...), zam. (...)( wariant I ) oraz po dz. ewid. (...)położonej w obr. (...)w K.– zapisanej w Kw
(...)szlakiem oznaczonym linią czerwoną przerywaną oraz pkt. S5, S14, S13, S9, S8, S7, S5 w mapie sytuacyjnej z
opracowaniem dla celów prawnych sporządzonej przez biegłego geodetę B. H.nr upr. (...), zam. (...)( wariant I ) oraz
po dz. ewid. (...)położonej w obr. (...)w K.– zapisanej w Kw (...), szlakiem oznaczonym linią czerwoną przerywaną
oraz pkt. S2, S3, S4, S2 oraz pkt. S13, S12, S11, S10, S9, S13 w mapie sytuacyjnej z opracowaniem dla celów prawnych
sporządzonej przez biegłego geodetę B. H. nr upr. (...), zam. (...)( wariant I) – pkt I sentencji,
- zasądził od S. P. s. F. i B. na rzecz :
a) H. M. c. M. i A. kwotę 10.483zł,
b) M. M. (1) s. A. i A. oraz A. M. c. K. i A. na zasadzie wspólności ustawowej małżeńskiej kwotę 17.908zł – pkt II
sentencji,
- wynagrodzenia dla A. B. – właścicielki dz. ewid. (...) nie zasądzał – pkt III sentencji,
- nakazał H. M., aby usunęła z dz. ewid. (...)wszelkie wzniesione tam przedmioty w postaci : kapliczki, figury sakralnej,
słupków murowanych, bramy wjazdowej drewnianej – zalegające na szlaku służebnym, a położone pomiędzy pkt. S7,
S8, S9, S13, S5, S7 ujawnionymi na szkicu sytuacyjnym dla celów prawnych, sporządzonym przez geodetę B. H.nr
upr. (...), zam. (...)- w terminie 1-go miesiąca od uprawomocnienia się orzeczenia, z zastrzeżeniem że w przypadku nie
wykonania powyższego nakazu przez uczestniczkę w oznaczonym terminie, wnioskodawca S. P.będzie uprawniony do
usunięcia powyższych budowli na koszt i ryzyko uczestniczki H. M.– pkt IV sentencji,
- nakazał uczestnikom M. M. (1)i A. M., aby w terminie 30 dni wydali S. P.klucze do bramy wjazdowej stalowej,
usytuowanej w północnej części dz. ewid. (...)przy wjeździe z tej działki na drogę publiczną dz. (...) w pobliżu pkt. S3,
S15 – zgodnie ze szkicem sytuacyjnym biegłego B. H.powołanym w pkt. IV wyrzeczenia – pkt V sentencji,
- zasądził od wnioskodawcy na rzecz Skarbu Państwa ( kasa Sądu Rejonowego w Zakopanem ) kwotę 6.776,82zł –
tytułem zwrotu wyłożonych kosztów postępowania, a pozostałe koszty postępowania zniósł – pkt VI i VII sentencji.
Sąd Rejonowy ustalił, że dz. ewid. nr (...)położona w K.stanowi własność wnioskodawcy i jest położona w terenie
przeznaczonym w planie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego pod zabudowę mieszkaniową,
pensjonatową, związana z nieuciążliwą działalnością usługową i gospodarczą, w tym rolniczą oraz niezbędne
wewnętrzne drogi dojazdowe z towarzyszącą infrastrukturą techniczną. W chwili obecnej działka ta jest
niezabudowana, porośnięta trawą. Dz. ewid. nr (...)własności uczestniczki H. S., zabudowana jest budynkiem
mieszkalnym, od strony zachodniej styka się z działką władnącą. W narożniku północno – zachodnim, po którym
ma biec szlak wg wersji I znajduje się szlak wjazdowy na ową nieruchomość, figurka sakralna oraz kapliczka i brama
drewniana. Kapliczka i figurka sakralna zostały postawione w trakcie postępowania. Dz. ewid. nr (...)posiada łączność
komunikacyjną z drogą publiczną przez dz. ewid. nr (...), której właścicielami na zasadzie wspólności małżeńskiej są
M.i A.małżonkowie S.. Działka (...)w całości jest ogrodzona, a w terenie stanowi szlak drożny utwardzony żwirem.
W miejscu styku tego szlaku z drogą publiczną znajduje się brama wjazdowa. Dz. ewid. nr (...)stanowi własność
uczestniczki A. B.i jest zabudowana budynkiem mieszkalnym, a w części użytkowana jest jako ogród. Działka ta jest
ogrodzona. Przez w/w działki przebiega szlak wg wersji I. S.wg wersji II przebiega od drogi publicznej przez dz. ewid. nr
(...)współwłasności A. K. będącej następcą prawnym Z. M.w 1/3 części, W. J.i J. J.którzy są następcami prawnymi I. J..
W. J.i I. J.byli współwłaścicielami w 1/3 części oraz w 1/3 części I. K.i K. F.. Działka ta w terenie jest ogrodzona i stanowi
drogę dojazdową. Poza wjazdem na tą działkę, szerokość jej wynosi od 2,5 do 3 metrów. W dalszej części szlak wg wersji
II przebiega po dz. ewid. nr (...)będącej własnością G. B.. Działka ta w narożniku południowo – wschodnim zbudowana
jest budynkiem mieszkalnym, a w pozostałej części użytkowana jest jako obejście budynku oraz ogród. Działka ta łączy
się z działką władnącą. Wcześniej gdy działki będące przedmiotem postępowania nie były zabudowane tak intensywnie
jak obecnie i nie były ogrodzone, komunikacja z działką władnącą odbywała się poprzez ścieżkę „chodnik”, który biegł
wzdłuż wariantu I, ale też przejazdy wykonywane były szlakiem wg wersji II. Po zabudowaniu okolicznych działek i
ich ogrodzeniu ustała możliwość komunikacji działki władnącej z drogą publiczną.
W tym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał, że zachodzą przesłanki z art. 145 § 1 kc do ustanowienia drogi
koniecznej i służebności przeprowadzenia instalacji i wybrał wariant I. Stwierdził Sąd, że szlak wg wersji I (pomijając
dz. ewid. (...) której właścicielka A. B. uznała wniosek) przebiega w terenie po istniejącym szlaku drożnym,
stanowiącym komunikację dla siedliska położonego na dz. ewid nr. (...), a zatem ustanowienie służebności tym
szlakiem nie zmieni sposobu użytkowania gruntu, a szlak ten ma szerokość od 4,16 m do 3,06 m i zapewnia swobodny
przejazd nawet dla pojazdów ciężkich. W ocenie Sądu Rejonowego warunku tego nie spełnia wariant II, gdyż szerokość
tego szlaku (pomijając wjazd) wacha się od 2,5 do 3 metrów. Taka szerokość szlaku uniemożliwia swobodny przejazd
ciężkich pojazdów, w tym Straży Pożarnej. Aby przejazd był odpowiedni, szerokość szlaku musi wynosić co najmniej
3 metry. Podał nadto Sąd, że ustanowienie szlaku wg wersji II pociągałoby za sobą konieczność przyznania wyższego
wynagrodzenia niż w wariancie I oraz, że biegnąc przez dz. ewid. nr (...) szlak w tej wersji zajmuje pow. 133 m2 z
siedliska uczestniczki B..
Wysokość wynagrodzenia za ustanowienie służebności w wersji I wynosi kwotę 17,908 zł za dz. ewid. nr (...), za dz.
ewid. nr (...) kwotę 10,483 zł, zaś za dz. ewid. nr (...) kwotę 10,649 zł . W wersji II kwoty te wynoszą: odnośnie dz.
ewid. nr (...) – 7,848 zł, odnośnie dz. ewid. nr (...) – 37,244 zł. Kwoty te dotyczą wartości uszczerbku gruntu jak i
kosztów zainwestowania.
Ustanawiając służebność wg wariantu I, Sąd zasądził wynagrodzenie zgodnie z wyliczeniami biegłej I. M. oraz nakazał
uczestnikom nieruchomości obciążonych wykonanie prac, za które przyznano wynagrodzenie, nadto zawarł również
stosowne upoważnienie dla wnioskodawcy do wykonania zastępczego.
O kosztach orzekł na podstawie art. 520 kpc, obciążając nimi wnioskodawcę.
Powyższe postanowienie zaskarżyli uczestnicy A. M., H. M. i M. M. (1) apelacjami.
Uczestniczka A. M. zarzuciła obrazę przepisów prawa materialnego to jest art. 140 k.c. i art. 145 k.c. w związku z art.
64 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, nadto obrazę przepisów prawa procesowego to jest art. 278 k.p.c. w zw. z
art. 232 k.p.c., art. 233 § 1 k.p.c. , art. 328 § 2 k.p.c. i art. 321 k.p.c..
Wskazując na powyższe zarzuty apelująca uczestniczka wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia przez
ustanowienie służebności drogi koniecznej wg wariantu II ewentualnie jego uchylenie i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji i obciążenie wnioskodawcy kosztami postępowania apelacyjnego.
Uczestnicy M. M. (1) i H. M. w apelacji zarzucili naruszenie prawa materialnego przez zastosowanie art. 145 § 1 i 2 k.c.,
niewyjaśnienie wszystkich istotnych dla rozstrzygnięcia okoliczności faktycznych oraz sprzeczność istotnych ustaleń
z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego.
Wskazując na powyższe zarzuty apelujący uczestnicy wnieśli o zmianę zaskarżonego postanowienia przez oddalenie
wniosku o ustanowienie drogi koniecznej dla dz. ewid. nr (...), ewentualnie w przypadku uwzględnienia wniosku, o
przyjęcie wariantu II z opinii biegłego geodety B. H. lub uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy
do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Zakopanem przy uwzględnieniu kosztów postępowania za obie
instancje.
Sąd Okręgowy zważył co następuje:
Apelacje uczestników są niezasadne.
Postanowienie Sądu Rejonowego nie narusza przepisów prawa materialnego, ani też przepisów prawa procesowego
przytoczonych w apelacji. Nie zachodzą w sprawie także uchybienia, które Sąd Okręgowy bierze pod rozwagę z urzędu
– art. 378 § 1 k.p.c.
Odnosząc się do apelacji uczestników M. M. (1) i H. M.stwierdzić należy, że podniesione zarzuty nie zostały skutecznie
wywiedzione, a nawet pozostają ze sobą we wzajemnej sprzeczności. Skarżący z jednej strony kwestionują zasadność
ustanowienia służebności, a z drugiej strony wskazują na przyjęcie wariantu II wg opinii biegłego geodety, jako
odpowiedniego.
Podstawową przesłanką ustanowienia służebności drogi koniecznej jest brak dostępu nieruchomości do drogi
publicznej. Za drogę publiczną uważać przy tym należy drogę zaliczoną na podstawie ustawy z 1985 r. o drogach
publicznych do jednej z kategorii dróg, z której może korzystać każdy, zgodnie z jej przeznaczeniem, z ograniczeniami
i wyjątkami określonymi w tej ustawie lub innych przepisach szczególnych (drogi krajowe, wojewódzkie, powiatowe
i gminne) – por. postanowienie SN z dnia 20.09.2012r., LEX nr 1230155.
Niesporne w sprawie było, że dz. ewid. nr (...) nie ma prawnie zagwarantowanego dostępu do drogi publicznej i
do infrastruktury umożliwiającej doprowadzenie mediów. Okoliczność ta wynika nie tylko z opinii biegłego geodety
B. H., ale także z protokołu oględzin przedmiotu sporu, którego treści żadna ze stron nie kwestionowała (k.47-50).
Możliwość korzystania z cudzego gruntu na zasadach grzeczności, czy bez sprzeciwu właściciela nieruchomości
wykorzystywanej, bądź na zasadach obligacyjnych nie jest dostępem prawnie zagwarantowanym. Takie stanowisko
wyraził Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 9.12.2004r. II CK 233/04, Biul. SN 11/05,s.47, wyjaśniając, że czasowa
możność dojazdu do drogi publicznej przez grunt sąsiadów nie wyłącza dochodzenia ustanowienia drogi koniecznej,
ponieważ przez brak dostępu do drogi publicznej należy rozumieć takie położenie nieruchomości, w którym nie ma
prawnie zapewnionego i nieskrępowanego wolą osób trzecich dostępu do drogi publicznej, a Sąd Okręgowy stanowisko
to w pełni podziela. Powoływanie się zatem przez skarżących na okoliczność, że wnioskodawca nie doznaje przeszkód w
przejeździe po dz. ewid. nr (...), nie mogło mieć wpływu na treść rozstrzygnięcia. Wskazywanie przez w/w apelujących
na bliżej nieokreślone dalsze powinowactwo między zstępnymi wnioskodawcy i uczestniczki G. B., nie pozostaje w
związku ze sprawą, a przynajmniej taki związek nie został wykazany. Wnioskodawca temu zaprzeczył. Wskazywanie
przez skarżących na zasadność ustanowienia służebności wg wariantu II, nie zasługiwało na uwzględnienie.
Jak wynika z treści opinii biegłych: B. H. i I. M., z protokołu oględzin przedmiotu wniosku droga mająca przebiegać
po działkach skarżących prowadzi wyłącznie po urządzonym szlaku mającym przeznaczenie tylko komunikacyjne
od bliżej nieokreślonego czasu. Działka nr (...) jest odgrodzona od działki siedliskowej nr (...), a więc komunikacja
dz. ewid. nr (...) przez tą działkę nie będzie miała bezpośredniego wpływu na siedlisko położone na dz. ewid.
nr (...). Jeżeli zaś chodzi o dz. ewid. nr (...), to droga wg wariantu I zabiera do komunikacji dz. ewid. nr (...)
z drogą publiczną tylko 0,0018 ha i to w samym jej narożu, służącym także do komunikacji działki obciążonej.
Kwestie związane z ustanowieniem służebności po dz. ewid. nr (...), pozostają poza zakresem niniejszego odniesienia
bowiem uczestniczka A. B. od początku wyrażała zgodę na ustanowienie drogi po jej działce, nie wnosząc o
wynagrodzenie. Porównując zatem wariant I i II służebności stwierdzić należy, że w większym stopniu wariant I
odpowiada przesłankom z art. 145 § 2 i 3 k.c. Apelujący przyznają, że w świetle szlaku wg wariantu II znajduje się słup
elektryczny, ale nie widzą problemu w jego przesunięciu, natomiast ponad normatywną uciążliwością dla nich, jest
przejazd po urządzonej drodze. Takie stanowisko nie zasługuje na akceptację. Niewątpliwie obciążenie służebnością
nieruchomości jest uciążliwością dla właściciela nieruchomości i ta kwestia nie wymaga dalszych rozważań, ale
to obciążenie z racji swej konieczności nie powinno być ponad potrzebę. W rozpoznawanej sprawie ustanowienie
służebności po istniejącej drodze i w zasadzie poza ogrodzeniem siedliska, nie może być uznane za obciążenie ponad
miarę i bez potrzeby. Ustanowienie służebności po istniejącej drodze, w ocenie Sądu Okręgowego należy traktować
jako obciążenie najmniejsze w rozumieniu art. 145 § 2 zd.2 k.c. w przeciwieństwie do ustanowienia drogi o mniejszej
szerokości bez urządzeń na znacznym odcinku i z potrzebą przesuwania słupa elektrycznego. Zarzut skarżących
uczestników, iż Sąd bezzasadnie odmówił wiary zeznaniom św. J. K., jest niezasadny, a ponadto należy stwierdzić, że
zeznania te nie miały przesądzającego wpływu na treść rozstrzygnięcia. Świadek ten podał, że przejazdy wnioskodawcy
wg wariantu II „rejestruje” z okresu ok. 20 lat temu. Takie informacje do ustanowienia drogi koniecznej są mało
przydatne. Jeżeli chodzi o czas wystawienia kapliczki i figurki, to świadek ten istotnie odmiennie zeznał, niż sama
uczestniczka H. M.. Uczestniczka ta na k. 235 przyznała, że kapliczka i figurka zostały usytuowane w trakcie niniejszego
postępowania tj. w 2012r., a wniosek wpłynął w dniu 28.04.2011r. Należy w tym miejscu zaznaczyć, że usunięcie tych
urządzeń to jedynie przesunięcie ich w dalszą część działki władnącej, a koszt tych czynności został uwzględniony w
wysokości wynagrodzenia przyznanego uczestniczce H. M.. Jeżeli zaś chodzi o bramę na dz. ewid. nr (...) , to jak
zeznała uczestniczka A. M. (k. 367), bramę tę wystawili po oględzinach przedmiotu sporu.
W świetle powyższych rozważań należy uznać, że zarzuty apelujących uczestników M. M. (1) i H. M. są niezasadne.
Odnosząc się do apelacji uczestniczki A. M., stwierdzić należy, że podniesione w niej zarzuty, także są niezasadne.
Przede wszystkim należy stwierdzić, że nie zachodzi naruszenie przepisów Konstytucji RP. Przepis art. 145 k.c. jest
zgodny z Konstytucją RP. Ograniczenie własności jednej nieruchomości na rzecz sąsiedniej nieruchomości jest zgodne
z ustawą zasadniczą. Brak jest też odmiennego orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego w tym zakresie.
Nie zachodzi również naruszenie art. 140 k.c. Stosownie do treści w/w przepisu ustawy, w granicach określonych przez
ustawy i zasady współżycia społecznego, właściciel nieruchomości może korzystać z rzeczy z wyłączeniem innym osób.
Ustawa w postaci kodeksu cywilnego w tej sprawie przewiduje ograniczenia prawa własności np. przez obciążenie jej
służebnością na podstawie art. 145 k.c.
Zarzut naruszenia art. 278 k.p.c. w związku z art. 232 k.p.c. także nie jest zasadny. Po pierwsze nie było wniosku o
dopuszczenie dowodu z opinii biegłego ds. drogownictwa i budownictwa, a po drugie Sąd nie miał potrzeby dopuszczać
takiego dowodu z urzędu, w sytuacji gdy ustanawiał służebność w zasadzie po istniejącej drodze. Ponadto ustanowienie
drogi koniecznej w postępowaniu sądowym nie wymaga wcześniejszej opinii biegłego pod kątem zgodności szlaku z
przepisami prawa budowlanego.
Twierdzenie skarżącej uczestniczki, iż ustanowienie służebności na rzecz nieruchomości wnioskodawcy spowoduje,
że zarówno wnioskodawca jak i uczestniczka G. B. będą mieć dwa alternatywne dojazdy do swoich nieruchomości,
jest nieuzasadnione. Ustanowienie służebności na rzecz nieruchomości wnioskodawcy nastąpiło dlatego, że nie miała
ona dostępu do drogi publicznej, a to nie daje uprawnień właścicielom innych nieruchomości.
Zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie został skutecznie wywiedziony. Ocena dowodów dokonana przez Sąd I instancji
nie uchybia zasadom logicznego rozumowania, ani doświadczenia życiowego i uwzględnia przesłanki przewidziane
w w/w przepisie ustawy. Kwestia odmowy wiary zeznaniom św. J. K.została już wyżej omówiona przy odniesieniu
się do apelacji uczestników H. M.i M. M. (1) w związku z tym zbędne jest powtarzanie tej argumentacji. Niezasadny
jest zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. Uzasadnienie postanowienia Sądu Rejonowego zawiera wszystkie niezbędne
elementy przewidziane w treści w/w przepisu ustawy, a ponadto gdyby nawet nie zawierało któregoś z elementów
wymienionych w art. 328 § 2 k.p.c., to bez wykazania jaki to miało wpływ na treść rozstrzygnięcia , uchybienie to nie
mogłoby skutecznie podważyć orzeczenia. Skarżąca nie powołuje się na taki wpływ.
Brak było także podstaw do uwzględnienia zarzutu naruszenia art. 321 k.p.c. W piśmie procesowym z dnia 9.04.2013r.
(k.331- k. 333), wnioskodawca złożył wniosek zawierający żądanie uwzględnione w pkt. IV i V postanowienia.
Jeżeli zaś chodzi o dopuszczalność takiego wyrzeczenia w sprawie o ustanowienie drogi koniecznej, to należy uznać
brak przeszkód procesowych do nakazania pewnych czynności, które są potrzebne do wykonywania służebności.
W postanowieniu z dnia 14.11.1997r. II CKN 456/97 LEX 319579, Sąd Najwyższy orzekał w sprawie gdzie również
nakazano wykonanie pewnych czynności właścicielce nieruchomości obciążonej, tak aby udrożnić szlak służebny i
dopuścił takie wyrzeczenie. Podnoszenie przez skarżącą uczestniczkę A. M. kwestii nakazu objętego w pkt. IV jest
niezasadne także z tego powodu, że nie dotyczy to jej osoby.
Reasumując, Sąd Okręgowy podzielił ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego oraz wnioski prawne wyciągnięte na
ich podstawie i przyjął je za własne. W konsekwencji Sąd Okręgowy uznał, że postanowienie Sądu Rejonowego jest
prawidłowe.
W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji na zasadzie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.
O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd orzekł na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. Zdaniem Sądu brak jest
podstaw do odstąpienia od zasady wyrażonej w w/w przepisie ustawy. Tylko właściciel nieruchomości władnącej był
zainteresowany pozytywnym dla niego rozstrzygnięciem.
Sąd Okręgowy sprostował oczywiste omyłki pisarskie w postanowieniu Sądu Rejonowego dotyczące błędów w
oznaczeniu działek obciążonych na podstawie art. 350 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.
(...)
(...)