zintegrowany program ekorozwoju północnej części metropolii

ZINTEGROWANY PROGRAM
EKOROZWOJU PÓŁNOCNEJ
CZĘŚCI METROPOLII
KRAKOWSKIEJ
MICHAŁOWICE 2003
WPROWADZENIE
„Potencjał gmin, powiatów, województw stanowi o sile naszego kraju … wzmacniajmy go
wspólnie”
Reforma ustrojowa państwa wprowadzona w 1999 roku postawiła przed jednostkami
samorządu terytorialnego nie definiowane na wówczas wyzwania. Fundamentalnym
zadaniem powstałych na skutek reformy nowych wspólnot samorządowych było i jest do
dzisiaj tworzenie warunków dla ich harmonijnego rozwoju. Rozwój ten rozumiemy jako
zapewnianie mieszkańcom wysokiego standardu życia i aktywnego współuczestniczenia w
tworzeniu istniejących wspólnot samorządowych. Pełny dostęp do podstawowych usług
komunalnych, racjonalnie zorganizowany system edukacji, obecność warunków
sprzyjających rozwojowi przedsiębiorczości oraz szerokie możliwości korzystania z zasobów
kulturowych i turystycznych to jedne z istotniejszych elementów kształtujących jej pozycję.
Wyzwanie to nabiera zupełnie nowego kontekstu w bliskiej perspektywie przystąpienia Polski
do Wspólnoty Europejskiej, w odniesieniu do aktualnych możliwości rozwojowych
podstawowych jednostek samorządu terytorialnego – gmin. Analiza planowanych korzyści
wynikających z przystąpienia kraju do UE wskazuje na celowość wzmacniania potencjału
organizacyjnego, ekonomicznego i merytorycznego wspólnot samorządowych,
wykraczającego poza terytorium administracyjne jednej gminy. Podstawowym celem
tworzenia mniej lub bardziej formalnych porozumień gminnych jest zwiększenie zdolności
wykorzystania funduszy i środków finansowych, tj. bardziej efektywne i racjonalne
zaspokojenie potrzeb społeczności lokalnych. Porozumienie, zawarte w dniu
pomiędzy
gminami: Michałowice, Zielonki, Kocmyrzów – Luborzyca i miastem Kraków, służyć ma
realizacji wymienionych powyżej celów i zamierzeń.
Wybrane społeczno-gospodarcze elementy charakteryzujące województwo
Województwo małopolskie położone jest w południowej części Polski. Sąsiaduje z
województwami: śląskim, świętokrzyskim i podkarpackim oraz z Republiką Słowacką.
Administracyjnie w skład województwa wchodzą 22 powiaty (19 ziemskich i 3 grodzkie)
oraz 182 gminy. Obejmuje powierzchnię 15 144 km2 zajmując 12 lokatę wśród województw
(4,9% powierzchni kraju). Lasy zajmują obszar 434,3 tys. ha, co daje wskaźnik zalesienia
29%, który jest zbliżony do krajowego.
Walory przyrodnicze oraz bogate dziedzictwo kulturowe stanowią podstawę rozwoju
turystyki i stawiają województwo pośród najatrakcyjniejszych turystycznie regionów w skali
kraju.
Województwo małopolskie, a właściwie Kraków, stanowi drugi w skali kraju ośrodek
badawczo-rozwojowy. Zatrudnieni w działalności badawczo-rozwojowej w województwie
stanowią 12,4% zatrudnienia krajowego, wielkość nakładów – 9,1% nakładów krajowych.
Całkowita wartość bezpośrednich inwestycji zagranicznych zrealizowanych na terenie
województwa małopolskiego do grudnia 2001 roku osiągnęła poziom 4,2 mld dolarów.
Podstawowa oś komunikacyjna województwa przebiega w paneuropejskim korytarzu
infrastrukturalnym TINA III o przebiegu wschód-zachód łączącym kraje Unii Europejskiej z
Ukrainą i Rosją. Stanowi go funkcjonujący już fragment autostrady Kraków –Katowice,
droga krajowa E4 Zgorzelec-Medyka oraz równoległa do niej magistralna linia kolejowa.
Na obszarze województwa funkcjonuje lotnisko międzynarodowe Kraków-Balice, będące
drugim portem lotniczym w kraju.
2
Województwo małopolskie na koniec 2001 roku zamieszkiwało 3 240,9 tys. osób. Stanowiło
to 8,4% ludności kraju. Ludność miejska zamieszkująca w 56 miastach stanowi 50,3%
ludności regionu. Ludność stolicy województwa - Krakowa – liczy 740,7 tys. osób, co
stanowi 22,9% ogółu ludności.
Średnia gęstość zaludnienia wynosi 212 osób/km2 i jest znacznie wyższa od średniej dla kraju
(124 osób/km2) - 2 miejsce po woj. śląskim. Najsilniej zaludniona jest zachodnia i centralna
część województwa, natomiast najsłabiej - północna i południowo-wschodnia. Województwo
cechuje wyjątkowo wysoki poziom gęstości zaludnienia obszarów wiejskich – 119 osób/km2
– 1. miejsce w kraju (średnia krajowa dla obszarów wiejskich – 47 osób/km2). Dynamika
wzrostu ludności województwa w latach 1995-2001 wynosząca 101,6 znacznie przewyższała
średnią dla kraju (100,1).
Małe i średnie przedsiębiorstwa
W województwie małopolskim na koniec roku 2001 zarejestrowanych było 270,7 tys.
podmiotów gospodarczych, w tym podmioty klasyfikowane do małych i średnich
przedsiębiorstw stanowiły 99,8%. Dominowały podmioty zatrudniające do 9 osób – 257,6 tys.
(95,1% ogółu podmiotów).
Nakłady inwestycyjne poniesione w województwie małopolskim przez przedsiębiorstwa w
2000 roku wyniosły 6 378,0 mln złotych(o 135,6 mln zł mniej niż w roku poprzednim).
Inwestycje samego sektora MSP kształtowały się odpowiednio na poziomie 3 048,2 mln
złotych w 2000 i 2 623,7 mln złotych w 1999 roku. Największy przyrost procentowy nowych
przedsiębiorstw w latach 1998-2000 zanotowano w powiatach: bocheńskim, dąbrowskim,
tarnowskim i miechowskim. Natomiast najniższy przyrost nowych przedsiębiorstw w
analizowanym okresie odnotowano w powiatach: tatrzańskim, limanowskim, nowotarskim.
Należy jednak dodać, że mniej aktywne w okresie 1998-2001 powiaty grodzkie mają dużą
liczbę aktywnych przedsiębiorstw, które rozpoczęły działalność przed 1998 rokiem.
W 2000 r. polskie przedsiębiorstwa MSP zatrudniały 6,8 miliona pracowników, tj. ponad 62%
ogółu pracujących. W województwie małopolskim zatrudnionych było 442 tys. osób.
Turystyka
Zróżnicowane zasoby środowiska naturalnego oraz bogate dziedzictwo kulturowe stanowią
podstawę dla rozwoju turystyki w województwie małopolskim. Walorem, zwłaszcza
karpackiej części, są specyficzne właściwości klimatu oraz występowanie licznych źródeł
wód mineralnych i zasobów wód geotermalnych. Znaczne obszary o wyjątkowych w skali
kraju walorach środowiska przyrodniczego objęte są różnymi formami ochrony (6 parków
narodowych, parki krajobrazowe, rezerwaty, obszary chronionego krajobrazu, pomniki
przyrody, strefy uzdrowiskowe). Potencjał przyrodniczych walorów turystycznych stawia
województwo małopolskie w rzędzie najatrakcyjniejszych terenów wypoczynkowych w skali
kraju.
Dziedzictwo historyczne i kulturowe Małopolski, a zwłaszcza Krakowa, stanowi drugi,
podstawowy czynnik kształtujący jej atrakcyjność turystyczną i jednocześnie podstawę
kreowania wielu produktów turystycznych. Potencjał kulturowy tworzą: historyczne centra
miast i zespoły zabytków architektury, pojedyncze obiekty zabytkowe i historyczne, zbiory
muzealne, archiwalia, różnorodne imprezy o charakterze krajowym i zagranicznym oraz
zabytkowe układy osadnicze wsi, obiekty drewnianej architektury ludowej, wyroby sztuki
ludowej i rzemiosła, zespoły folklorystyczne.
3
Województwo małopolskie dysponuje rozbudowaną bazą turystyczną i sanatoryjną. Dla
przyjezdnych dostępnych jest 1057 obiektów noclegowych, które oferują 65,5 tys. miejsc
noclegowych (ok. 10% w skali kraju).
Rejestrowany ruch turystyczny, mierzony jest liczbą osób korzystających z zasobów
noclegowych. W 2001r. odnotowano ok. 2 mln osób, korzystających z zasobów noclegowych,
w tym 509,7 tys. z zagranicy.
Kanalizacja i infrastruktura wodociągowa
Długość sieci wodociągowej w województwie w 2001 roku wyniosła 14 577,4 km. Przyrost
długości sieci wodociągowej w roku 2001 wyniósł 393,9 km, podczas gdy rok wcześniej
508,8 km. Przyrost sieci wodociągowej na terenach wiejskich jest czterokrotnie wyższy niż w
miastach.
Długość sieci kanalizacyjnej w województwie w 2001 roku wyniosła 4 715,6 km. Wartość
przyrostu długości sieci kanalizacyjnej w roku 2001 stanowi 408,8 km, podczas gdy w roku
2000 przyrost ten wyniósł 476,7 km, a w 1999 – 443,0 km.
Ochrona środowiska
Województwo małopolskie charakteryzuje się największym w Polsce zróżnicowaniem
środowiska przyrodniczego. Znaczna część obszarów i obiektów przyrodniczych
województwa została objęta ochroną prawną. Obecnie prawie 67% powierzchni
województwa małopolskiego objęte jest ochroną prawną. Znajduje się tu 6 parków
narodowych, których łączna powierzchnia stanowi 37 065 ha (bez otuliny). W roku 2001
nastąpił wzrost ilości ścieków oczyszczonych biologicznie – ścieków oczyszczonych 89%,
nieoczyszczonych 11%. Wzrósł również odsetek ludności obsługiwanej przez oczyszczalnie
ścieków i w omawianym roku wyniósł on 47,8%. Emisja zanieczyszczeń pyłowych w
ogólnym zanieczyszczeniu powietrza atmosferycznego spadła z 17,7 tys. Mg w 1999 r. do
14,7 tys. Mg w 2001 roku. Emisja ta z punktowych źródeł zanieczyszczeń tj. zakładów
przemysłowych i przedsiębiorstw energetyki cieplnej objęta jest kontrolą, natomiast emisja z
pozostałych źródeł jest trudna do zbilansowania i nie jest kontrolowana w skali całego
województwa. Na terenie województwa działają stacje pomiarowe podstawowych
zanieczyszczeń powietrza, których w 2001 r. było 58 w 21 powiatach.
W roku 2001 w wyniku prowadzonej działalności gospodarczej wytworzono 9 088,3 tys. Mg
odpadów, z czego 78,2% wykorzystano, 7,4% unieszkodliwiono, 2,2% przeznaczono do
tymczasowego składowania, a 12,2 % składowano na składowiskach.
Obszar województwa małopolskiego należy w całości do dorzecza górnej Wisły. Ochronie
przed powodzą służy 1008,5 km wałów przeciwpowodziowych oraz 6 zbiorników
retencyjnych Województwo Małopolskie bardzo czytelnie zawiera się w trzech strefach
rozwojowych:
- północno/rolniczej
- środkowej/głównego korytarza Małopolski
- południowo/turystycznej,
co w kontekście zawieranego porozumienia nabiera szczególnego i strategicznego znaczenia.
Sygnatariusze porozumienia leżą w bezpośrednim sąsiedztwie głównego korytarza
Małopolski – fakt ten niewątpliwie decyduje o możliwościach i głównych kierunkach rozwoju
Gmin Michałowice, Zielonki i Kocmyrzów-Luborzyca. Pracująca część społeczeństwa
centralnej Małopolski wymaga a zarazem potrzebuje zorganizowanej i trafionej w jego
oczekiwania oferty przemysłu czasu wolnego.
4
Zorganizowana i odpowiadająca - w powyższym kontekście - potrzebom oferta wypełnienia
czasu wolnego powinna spełniać trzy podstawowe kryteria:
•
bardzo szybkiego dostępu do usług turystycznych i kulturalnych
•
różnorodnej oferty wypełnienia tak bardzo dla społeczeństwa Krakowa cennego czasu
wolnego
•
jakości świadczonych usług bezpośrednio reagujących na zachodzące zmiany i
panujące tendencje w sektorze usług turystycznych.
Ze względu na położenie gmin sygnatariuszy, które posiadają niewątpliwe walory
krajobrazowo – kulturowe i potencjał do wykreowania specyficznego produktu
turystycznego, stają się one – poprzez spełnienie powyższych kryteriów – naturalnym
odbiorcą krótkoterminowych (weekendowych, popołudniowych) potrzeb związanych z tzw.
„ładowaniem akumulatorów” mieszkańców metropolii krakowskiej. Tak sformułowanej
oferty turystycznej nie posiada żaden, położony w najbliższym otoczeniu Krakowa region.
Należy w trybie pilnym opracować spójny system świadczenia usług dla mieszkańców
głównego korytarza Małopolski oparty o precyzyjnie wyselekcjonowany produkt turystyczny
charakterystyczny dla „trapezu turystycznego” Michałowice – Zielonki – Kocmyrzów
Luborzyca.
1. Ogólna informacja o gminach – partnerach porozumienia
Mapa 1 Partnerzy porozumienia na tle powiatu krakowskiego ziemskiego
5
GMINA MICHAŁOWICE
Gmina Michałowice prawie w całości leży w zlewni rzeki Dłubni, niewielki fragment na
północnym zachodzie położony jest w zlewni Prądnika. Gmina zajmuje powierzchnię 5127 ha
(51,27 km2), znajduje się na jej terenie 19 sołectw. Graniczy z gminami:
Zielonki, Iwanowice, Kocmyrzów – Luborzyca oraz z miastem Kraków, co pokazuje
powyższa mapka. Według stanu na koniec czerwca 2003 roku zanotowano 7123
mieszkańców, gęstość zaludnienia charakteryzowana jest wskaźnikiem
137 osób/1 km2. Teren gminy zalesiony jest na powierzchni 311 ha (6,1%).
Poniższa tabele wskazuje zmiany w liczbie mieszkańców w ostatnich 5 latach
Rok
1998
1999
2000
2001
2002
Liczba ludności
6647
6746
6832
6913
7035
Zmiana w %
+ 1,5%
+ 1,3%
+1,2%
+1,8%
Od 2000 r. gmina notuje dodatni przyrost naturalny, od trzech lat również utrzymuje się
tendencja wzrostowa tego wskaźnika.
Urodzenia
71
75
69
Zgony
65
64
52
Przyrost naturalny (‰)
0.88
1,59
2,41
W wieku produkcyjnym i przedprodukcyjnym znajduje się zdecydowana (ponad 80 %)
większość mieszkańców gminy. Poniżej szczegółowa charakterystyka wielkości:
Wiek przedprodukcyjny
1656 osób (23,2% populacji), w tym – 853 mężczyzn (51,5%), 803 kobiet (48,5%)
Wiek produkcyjny
4241 osób (59,5% populacji), w tym – 2222 mężczyzn (52,4%), 2019 kobiet (47,6%)
Wiek poprodukcyjny
1226 osób (17,2% populacji), w tym – 508 mężczyzn (41,4%), 718 kobiet (58,6%)
Od 3 lat utrzymuje się dodatnie, o tendencjach wzrostowych saldo migracji:
w roku 2000 +80 osób
w roku 2001 +70 osób
w roku 2002 +105 osób
Aktualnie na terenie gminy funkcjonuje prawie 400 przedsiębiorstw, z których 88 % prowadzi
działalność gospodarczą związaną z usługami i handlem (odpowiednio 47 % i 41 %).
Pozostałe 12 % przedsiębiorstw działa w obszarze produkcji (5 %)
i transportu (7 %).
6
OCHRONA ŚRODOWISKA
Według szacunków WIOŚ w Krakowie zawartość substancji zanieczyszczających w
powietrzu (SO2, NO2, PM10, CO) nie przekracza wartości dopuszczalnych prawem.
Dotychczas prowadzone badania wskazują, iż gleby Gminy Michałowice posiadają
podwyższoną zawartość metali ciężkich (I klasa wg klasyfikacji IUNG), a w części
południowej Gminy w sąsiedztwie Krakowa są słabo zanieczyszczone metalami ciężkimi (II
klasa według klasyfikacji IUNG). Równocześnie stwierdzono na znacznej powierzchni gminy
zawartość siarki podwyższoną wskutek antropopresji (IV stopień według skali IUNG).
Fragmentaryczny charakter badań oraz rozbieżność wyników nie pozwalają na ich
jednoznaczną interpretację. Wskazują one jednak na konieczność bardziej szczegółowego
monitoringu stanu zanieczyszczenia gleb. Na terenie Gminy
nie ma zlokalizowanego wysypiska śmieci. Odpady są wywożone przez 2 koncesjonowane
firmy poza obszar Gminy. Na terenie Gminy znajduje się Dłubniański Park Krajobrazowy
oraz Park Krajobrazowy Dolinki Krakowskie, które należą do Zespołu Jurajskich Parków
Krajobrazowych. 7 drzew i 1 krzew uznane za pomniki przyrody, w tym 5 w parku
podworskim w Młodziejowicach i 3 w parku podworskim w Michałowicach.
JAKOŚĆ USŁUG SPOŁECZNYCH
Biblioteki: W Gminie działa Gminna Biblioteka Publiczna w Michałowicach i jej dwie filie:
w Raciborowicach i Więcławicach.
Ochrona Zdrowia:
Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Michałowicach, przychodnia w
Zagórzycach. Na terenie gminy znajdują się 2 apteki
Poczta: na terenie gminy znajduje się 1 placówka pocztowa w Michałowicach
Banki: Bank Spółdzielczy Rzemiosła w Krakowie O/Michałowice, Bank Ochrony
Środowiska S.A. Punkt Kasowy w Michałowicach
Edukacja: Na terenie gminy znajdują się trzy szkoły podstawowe oraz trzy gimnazja w
Michałowicach, Raciborowicach i Więcławicach.
Komunikacja:
4 linie MPK (ok. 40 kursów dziennie):
250 – przez Raciborowice do Zastowa
257 – przez Michałowice, Kozierów do Naramy
267 – przez Michałowice, Masłomiącą, Więcławice do Pielgrzymowic i Zagórzyc,
277 – przez Michałowice, Kozierów do Iwanowic.
Drogą krajową nr 7 przez Michałowice kursują autobusy PKS oraz prywatne mikrobusy na
trasie Kraków-Słomniki-Kielce.
DODATKOWE INFORMACJE
W gminie działają 2 orkiestry dęte o wieloletniej tradycji oraz grupa wokalna
„Kozierowianie” w Kozierowie. Orkiestra HEJNAŁ, aktualnie działająca w Więcławicach
działa od ponad 100 lat. Druga orkiestra ECHO działa od założenia w Michałowicach.
7
Ponadto na terenie gminy działa 7 Jednostek Ochotniczej Straży Pożarnej oraz 4 ludowe
kluby sportowei i jeden parafialny klub sportowy.
Gmina jest właścicielem atrakcyjnych terenów, które mogą być przeznaczone na inwestycje
rekreacyjne. Ogólna powierzchnia terenu to 5,6 ha. Teren położony jest nad rzeką Dłubnią i
oprócz istniejących tam obiektów sportowych (1,88 ha) obejmuje również skarpę z lasem
iglastym (3,72 ha).
Na terenie Gminy w miejscowości Wilczkowice znajduje się Ośrodek Nauki Jazdy Konnej
wraz z Gospodarstwem Agroturystycznym - “Stary Młyn”.
INFRASTRUKTURA
Długość dróg ogółem - 110,6 km (78,8 km asfaltowych), w tym:
- krajowe (nr 7)
7,3 km
- powiatowe
43,3 km
- gminne
60 km (28,3 km asfaltowych)
Długość sieci wodociągowej: 104,1 km
Ilość odbiorców: 2055 (96% gospodarstw domowych z terenu gminy). Dodatkowo
w Raciborowicach, na rzece Dłubni, znajduje się ujęcie wody pitnej dla Krakowa (ok. 20 %
wody dla miasta).
Długość sieci kanalizacyjnej: 3,6 km
Ilość odbiorców: 90 (4% gospodarstw domowych z terenu gminy)
Ponadto na terenie gminy, w Raciborowicach,
przeciwpowodziowego „Zesławice” na Dłubni.
znajduje
się
część
zbiornika
Gazyfikacja: 94% gospodarstw domowych
Ilość telefonów na 1000 mieszkańców - 214
ATRAKCJE TURYSTYCZNE
W 1866r. ustanowiono gminę Michałowice, w 2001r. obchodziła ona rocznicę 135 lat
istnienia. Do walorów kulturowych gminy zaliczyć można zabytkowe kościoły
w Raciborowicach i Więcławicach oraz dwory w Michałowicach, Młodziejowicach,
Sieborowicach i Książniczkach. Przez gminę przebiega Szlak Kościuszkowski (Krzyż w
Pielgrzymowicach upamiętniający przemarsz wojsk Tadeusza Kościuszki z Krakowa do
Racławic) oraz Szlak I Kompanii Kadrowej Strzelców (obelisk upamiętniający przemarsz
kadrówki J. Piłsudskiego i łamanie szlabanów na granicy zaboru austriackiego i rosyjskiego w
przysiółku Komora), co związane było w przeszłości z ważnym usytuowaniem gminy –
historyczna granica dwóch mocarstw przełomu XIX i XX w. - Cesarstwa i Królestwa AustroWęgierskiego oraz Cesarstwa Rosyjskiego.
Gmina posiada dość duży zasób obiektów zabytkowych objętych ochroną prawną. Do
obiektów zaliczyć można między innymi zespoły kościelne oraz zespoły dworsko-parkowe w
8
Książniczkach, Michałowicach, Młodziejowicach, Sieborowicach i Zagórzycach Dworskich.
Trzy z nich stanowią własność prywatną, dwa zarządzane są przez Gminę.
Pozostałe obiekty zabytkowe o dużych wartościach historycznych, architektonicznych bądź
przyrodniczo-krajobrazowych pozostające w ewidencji zabytków.
Zabudowa zagrodowa
Na tradycyjną zabudowę zagrodową składają się drewniane domy i budynki gospodarcze.
Posiadały one konstrukcją sumikowo-łątkową rzadziej zrębową, dachy czterospadowe czasem
dwuspadowe kryte były strzechą, a belki zdobiły profilowane rysie. Domy często były
bielone.
Zabudowa taka często znacznie przebudowana, zachowała się we wsiach Michałowice,
Pielgrzymowice, Raciborowice, Zagórzyce, Więcławice i Zerwana.
Budowle przemysłowe
Młyn wodny w Raciborowicach z 1897 r.
Stary, drewniany młyn wodny, wykorzystujący wody Dłubni, w Młodziejowicach
Stanowiska archeologiczne
Na terenie gminy występują liczne stanowiska archeologiczne, w zasadzie we wszystkich
miejscowościach. Są to osady prehistoryczne, z epoki neolitu, brązu oraz średniowieczne, a
także jedno cmentarzysko – kurhan w Raciborowicach.
GMINA KOCMYRZÓW-LUBORZYCA
Gmina wiejska, położona na północnym wschodzie powiatu krakowskiego. Ogólna
powierzchnia gminy obejmuje 82.5 km2, liczba ludności wynosi 12 450 osób.
Jest to gmina o typowo rolniczym charakterze, powierzchnia ogólna użytków rolnych wynosi
6 863 ha w tym: gruntów ornych – 5 999 ha, sadów – 99 ha, łąk i pastwisk –
765 ha, lasów i gruntów leśnych – 383 ha.
Główne cieki wodne na terenie Gminy to potok Baranówka, Kościelnicki i Goszcza.
Na terenie gminy w okresie 3-ech ostatnich lat utrzymywał się dodatni przyrost naturalny.
Średnia liczba kobiet przypadająca na 100 mężczyzn wynosi 102,7.
Ludność gminy w wieku przedprodukcyjnym stanowi 26,2 %, w wieku produkcyjnym 58,6%
i wieku poprodukcyjnym 15,2%.
Saldo migracji stałej ludności na terenie gminy jest dodatnie i kształtuje się na poziomie 5,0
‰ - 8,1 ‰.
Na terenie Gminy zarejestrowanych jest 519 podmiotów gospodarczych:
•
handel – 181 przedsiębiorców
•
usługi budowlane – 90 przedsiębiorców
•
transport ciężarowy – 77 przedsiębiorców
•
usługi motoryzacyjne – 54 przedsiębiorców
•
pozostała działalność – 117 przedsiębiorców
W strukturze podmiotów gospodarczych dominują jednostki prowadzące działalność
obejmującą handel hurtowy i detaliczny, naprawy pojazdów mechanicznych
i działalność związana z budownictwem i transportem.
9
INFRASTRUKTURA
Sieć drogowa na terenie Gminy składa się z 3-ech kategorii dróg tj. droga wojewódzka nr
776, drogi powiatowe o długości 49 km oraz drogi gminne i lokalne
o łącznej długości 138 km. Nawierzchnia tych dróg jest utwardzona. Około 60% to
nawierzchnia ulepszona.
Na terenie gminy nie ma wysypiska śmieci i oczyszczalni ścieków. Nieczystości płynne są
gromadzone w zbiornikach (szamba) i wywożone do oczyszczalni poza teren gminy. Notuje
się również bardzo duży deficyt sieci kanalizacyjnej.
Sieć wodociągowa rozprowadzona jest do wszystkich miejscowości i posiada łączną długość
176 km. Ogólna liczba gospodarstw wynosi 3053 z czego 2450 podłączone są do sieci
wodociągowej, co daje wskaźnik na poziomie 80%.
ATRAKCJE TURYSTYCZNE
Gmina nie posiada na swoim terenie większych atrakcji turystycznych. Do głównych
zabytków należą Kościół w Luborzycy, Czulicach, Goszczy i dwór z XVIII w. w Goszycach.
USŁUGI DLA MIESZKAŃCÓW
Mieszkańcy gminy mają dostęp do podstawowej opieki zdrowotnej. Usługi medyczne są
świadczone w 3 ośrodkach zdrowia, natomiast usługi specjalistyczne świadczone są poza
terenem gminy.
GMINA ZIELONKI
Gmina Zielonki jest gminą wiejską graniczącą od południa z Krakowem a od północy z
Ojcowskim Parkiem Narodowym. Ogólna powierzchnia gminy wynosi 48,4 km²
zamieszkiwana przez 13 815 mieszkańców, co daje gęstość zaludnienia - 285 osób na 1 km2.
Z ogólnej powierzchni gminy tereny budowlane stanowią około 35%, a tereny zalesione
wynoszą 62 ha.
Główne cieki wodne przepływające przez Gminę Zielonki to: potoki Dłubnia, Sudół
Dominikański, Bibiczanka, Garliczka – Naramka, Białucha – Prądnik.
Gmina plasuje się na czołowym miejscu w województwie pod względem salda migracji, które
zawsze było dodatnie i na przestrzeni kilku ostatnich lat wykazuje dużą dynamikę wzrostową.
Struktura wieku ludności gminy kształtowała się następująco:
Wyszczególnienie
liczba ludności:
– w wieku przedprodukcyjnym
– w wieku produkcyjnym
– w wieku poprodukcyjnym
Gmina ogółem
3271 kobiety, 1058 mężczyźni
4163 kobiety, 4442 mężczyźni
1270 kobiety, 673 mężczyźni
Na terenie gminy działa około 1340 przedsiębiorców, głównie handlowych i usługowych.
10
Istnieje kilka większych firm produkcyjnych (produkcja elektryczna, z drewna i szkła, z
drutu) i kilkadziesiąt małych zakładów działających w zakresie drobnego rzemiosła typu:
przetwórstwo tworzyw sztucznych, krawiectwo, wyroby z drewna itp. /łącznie ok. 110/.
Dobrze rozwinięta jest sieć wszelkich usług zapewniających obsługę zarówno mieszkańców
gminy jak i północnej części Krakowa. W szerokiej gamie usług dominują tu między innymi:
usługi motoryzacyjne (blacharstwo, lakiernictwo, mechanika, konserwacja - samochodowe),
wszelkie w zakresie remontowo - budowlanych, instalacyjne, a ostatnio elektroniczne i
informatyczne. /z usługami transportowymi blisko 740 firm/. Na terenie gminy począwszy od
roku 1990 występuje wyraźny trend wzrostowy odnoszący się do liczby zarejestrowanych
przedsiębiorstw.
Gmina Zielonki zaliczana jest do tzw. „obszaru metropolitalnego m. Krakowa”. Obszar ten
stanowi swoisty region funkcjonalny, obejmujący wielkie miasto, czyli metropolię Kraków
wraz z sąsiadującym zespołem jednostek osadniczych powiązanych z nią różnymi związkami
interakcyjnymi. Zespół ten wyróżnia się między innymi poziomem i dynamiką urbanizacji,
wysokim stopniem powiązań gospodarczych, rozwiązaniami sieciowymi infrastruktury
technicznej, a także elementami infrastruktury społecznej o znaczeniu ponadlokalnym.
W związku z powyższym podejmowane przez gminę Zielonki (dotyczy to również gmin
sąsiednich i przede wszystkim Krakowa) lokalne decyzje zarówno w zakresie planowania
rozwoju układów przestrzennych, jak i w sferze ich realizacji uwzględniają wszelkie
uwarunkowania systemu, jakim jest zespół aglomeracji Krakowskiej.
INFRASTRUKTURA
Na terenie gminy zlokalizowane są drogi: krajowa E-7 o długości 3 km, wojewódzka 794 o
długości 9,8 km oraz powiatowe o łącznej długości 21 km i gminne o łącznej długości 107,15
km, w tym: bitumiczne 49.16 km, tłuczniowe 20,93 km, gruntowe 37,06 km.
Gazyfikacja i telefonizacja obejmuje wszystkie sołectwa Gminy Zielonki – 100%, kanalizacja
natomiast rozwinięta jest w 30%.
Sieć wodociągowa obejmuje 18 sołectw i zaspokaja potrzeby gminy w tym zakresie w 95%.
ATRAKCJE TURYSTYCZNE
Na terenie gminy istnieją liczne atrakcje turystyczne w tym ruiny zamku - orlego gniazda,
który za czasów Kazimierza Wielkiego, był częścią pogranicznego systemu twierdz
obronnych oraz zabytkowy kościół w Korzkwi z gotyckim relikwiarzem, srebrną monstrancją
z 1640 roku (kryształ górski), kropielnicą barokową oraz dzwonem z 1529 r. Słynie także z
cudownego obrazu Jezusa Miłosiernego Ecco Homo namalowanego przez nieznanego artystę
przed 300 laty.
Do pozostałych zabytków gminy należą także:
Kościół parafialny w Zielonkach
Izba Regionalna – pierwsze muzeum wiejskie w Polsce, położone w jednej z najstarszych
polskich wsi Bibicach
Forty austriackie
Pomniki przyrody
Pozostałości zespołu dworskiego z XVII - XX w. w Garlicy Murowanej
11
Pozostałości zespołu dworskiego z XVIII-XIX w. w Dziekanowicach
Pozostałości zespołu dworskiego z XVIII-XIX w. w Boleniu
Pozostałości zespołu dworskiego z przełomu XIX/XX w. z parkiem i stawami w Węgrzcach
USŁUGI DLA LUDNOŚCI
Na terenie gminy Zielonki istnieją 4 gabinety lekarzy rodzinnych zapewniając społeczeństwu
dostęp do podstawowej opieki zdrowotnej.
W Zielonkach, od 2001 roku udostępniono halę sportową posiadającą pełnowymiarowe
boisko do siatkówki, koszykówki i piłki ręcznej, halowej piłki nożnej i tenisa ziemnego wraz
z zapleczem sanitarnym. Obiekt przystosowany jest dla osób niepełnosprawnych.
Analiza SWOT
Ze względu na fakt, iż porozumienie zawarte zostało pomiędzy trzema odrębnymi i w wielu
aspektach zróżnicowanymi jednostkami samorządu terytorialnego, poniżej prezentowana
analiza SWOT ogranicza się jedynie do tzw. „części wspólnych” partnerów porozumienia.
Tak przyjęte założenie pozwoli na zrealizowanie celów przyjętych w porozumieniu tzn.
wyselekcjonowanie kategorii projektów niezbędnych do realizacji w gminach Michałowice,
Zielonki i Kocmyrzów – Luborzyca.
Mocne strony
Słabe strony
Położenie geograficzne - bliskość
aglomeracji krakowskiej i stolicy
województwa
Dodatnie saldo migracji
Podmiejski charakter terenów gminnych
Systematyczny rozwój przedsiębiorczości
Dogodne połączenia – komunikacja
zbiorowa
Wysoka jakość środowiska i naturalnych
walorów krajobrazowych
Wysoki poziom dostępu do usług
komunalnych
Niski stopień skanalizowania
Niska jakość infrastruktury turystycznej
Brak charakterystycznych usług związanych
z turystyką
Niska jakość dróg lokalnych
12
Szanse
Zagrożenia
Aktywne korzystanie z funduszy
strukturalnych
Specjalistyczny charakter produkcji rolnej
ruch rekreacyjny w kierunku Ojcowskiego
Parku Narodowego i Jurajskich Parków
Krajobrazowych
Stworzenie warunków do pełnego
wykorzystania naturalnych walorów
turystyczno-krajobrazowych
Wzmocnienie potencjału infrastruktury
lokalnej
Gęstość sieci dróg
Stworzenie bazy dla turystyki
„weekendowej” mieszkańców Krakowa
Atrakcyjność inwestycyjna
Rozwój przedsiębiorczości turystycznej
Niedostateczne finansowanie rozwoju
lokalnego
Niski poziom inwestycji turystycznych
Brak jednoznacznej identyfikacji z określoną
marką i produktem turystycznym
Wzmacniająca się konkurencyjność
pozostałych gmin okołokrakowskich
Brak powszechnej wśród społeczności
lokalnej znajomości procedur ubiegania się o
środki funduszy strukturalnych
3. Priorytety i działania
Wyniki analizy SWOT wskazują, iż partnerzy porozumienia powinni ukierunkować swoją
aktywność inwestycyjną w następujących obszarach:
I.
INWESTYCJE I MODERNIZACJE INFRASTRUKTURY LOKALNEJ
Jedną z podstawowych barier hamujących rozwój społeczno – gospodarczy jest niska jakość
lokalnej infrastruktury technicznej.
1.1
Modernizacja i rozbudowa lokalnego układu komunikacyjnego ze szczególnym
uwzględnieniem tras dostępu do Krakowa
1.2
Infrastruktura ochrony środowiska, w tym inwestycje kanalizacyjne
1.3
Gospodarka odpadami
1.4
Modernizacja infrastruktury społecznej
II.
WYKORZYSTANIE POTENCJAŁU KRAJOBRAZOWEGO - AKTYWIZACJA
TURYSTYCZNA
1.1.
1.2.
1.3.
Infrastruktura turystyczna
Partnerstwo na rzecz aktywizacji turystycznej gmin
Promocja walorów turystycznych
III.
ZASOBY LUDZKIE – SPOŁECZNOŚĆ LOKALNA
1.1.
1.2.
1.3.
Finansowanie inwestycji i projektów rozwoju lokalnego
Rozwój kadr samorządu terytorialnego
Reorientacja i rozwój zawodowy społeczności lokalnej
13
4.
Zgodność - powiązanie zaproponowanych priorytetów i działań z celami
strategicznych dokumentów województwa
Proponowane do realizacji priorytety i działania są w pełni zgodne z zapisami Strategii
Rozwoju Województwa Małopolskiego, realizując tym samym jej zalecenia realizacyjne.
Priorytet 1 INWESTYCJIE I MODERNIZACJE INFRASTRUKTURY LOKALNEJ wpisuje
się w:
Cel nadrzędny Strategii D. Lepsza dostępność komunikacyjna całego regionu,
przyjmującego w rozwiązaniach realizację projektów m.in. z zakresu modernizacji dróg
regionalnych i lokalnych (D.2.1) oraz poprawę ruchu drogowego w regionie (D.2.2).
oraz
Cel nadrzędny Strategii B. Wysoka jakość środowiska przyrodniczego i kulturowego. Cel
ten powinien być realizowany projektami związanymi z poprawą jakości wód (B.1.1),
uporządkowaniem gospodarki odpadami (B.1.3).
Priorytet 2 WYKORZYSTANIE POTENCJAŁU KRAJOBRAZOWEGO - AKTYWIZACJA
TURYSTYCZNA zawiera się w Celu nadrzędnym Strategii C. Trwały rozwój
gospodarczy, realizowanym m.in. poprzez projekty z zakresu rozwoju przemysłu czasu
wolnego (C.4.2) oraz rozwoju przemysłu kulturowego (C.4.3)
Priorytet 3 ZASOBY LUDZKIE – SPOŁECZNOŚĆ LOKALNA wpisuje się w Cel
nadrzędny Strategii A. Lepiej wykształceni, aktywni i przedsiębiorczy mieszkańcy.
Strategia zakłada realizację tego celu poprzez m.in. wdrażania projektów związanych z
promocją postaw i osiągnięć w dziedzinie przedsiębiorczości (A.2.1), rozwój edukacji w
zakresie przedsiębiorczości (A.2.2) oraz promocję postaw obywatelskich (A.2.3).
5.
Zgodność - powiązanie możliwości realizacyjnych zaproponowanych priorytetów
i działań strategicznych w odniesieniu do celów strategicznych dokumentów
wyznaczających osie rozwoju Polski w kontekście akcesji do UE
Akcesja Polski do Wspólnoty Europejskiej pozwalać będzie na pełne zaistnienie wspólnot
samorządowych jako beneficjentów i uczestników jednolitego rynku europejskiego. Z jednej
strony daje to olbrzymie możliwości rozwojowe,
z drugiej zaś stawia poważne wyzwania. Świadomość tego faktu wyznaczała kierunki prac
planistycznych i programowych związanych z przystąpieniem Polski do struktur
europejskich. Pierwszym kompleksowym dokumentem określającym strategię społecznogospodarcza Polski w pierwszych latach członkostwa w UE jest Narodowy Plan Rozwoju
(NPR). Opracowany w oparciu o wytyczne wprowadzające ogólne przepisy dotyczące
funduszy strukturalnych przede wszystkim wyznacza cele, których realizacja zmierzać będzie
do osiągnięcia pełnej spójności społecznej i gospodarczej z krajami i regionami UE.
Jednocześnie NPR jest podstawowym dokumentem planistycznym dla przygotowania
Podstaw Wsparcia Wspólnoty stanowiących o wielkościach i kierunkach interwencji ze
strony funduszy strukturalnych. Dlatego też każdy program rozwoju powinien w sposób
bezpośrednio odpowiadać na wytyczone
w NPR kierunki.
Zintegrowany Program Rozwoju Północnej Części Metropolii Krakowskiej w pełni wpisuje
się w założenia kształtujące osie Narodowego Planu Rozwoju, w szczególności:
•
Oś rozwoju – rozwój zasobów ludzkich i zatrudnienia, w tym zwiększanie poziomu
wykształcenia i kwalifikacji zawodowych przez młodzież i dorosłych
14
•
Oś rozwoju – wzmocnienie potencjału rozwojowego regionów i przeciwdziałanie
marginalizacji niektórych obszarów, w tym:
- rozbudowa i modernizacja infrastruktury służąca wzmacnianiu konkurencyjności regionów,
ze szczególnym uwzględnieniem obszarów metropolitarnych,
restrukturyzacja bazy ekonomicznej regionów i tworzenie warunków jej
dywersyfikacji
rozwój zasobów ludzkich
•
Oś rozwoju – przekształcenia strukturalne w rolnictwie i rybołówstwie, rozwój
obszarów wiejskich, w tym:
podniesienie konkurencyjności i dochodowości gospodarstw rolnych
dywersyfikacja źródeł dochodu ludności rolniczej
zapewnienie rozwoju obszarów wiejskich dla podniesienia standardu cywilizacyjnego
ich mieszkańców i zwiększenie możliwości inwestowania na tych obszarach w pozarolnicze
sfery gospodarki
W okresie 2004 – 2006 środki UE stanowić będą podstawowe źródło wspierające
finansowanie projektów zmierzających do szeroko rozumianego rozwoju. Trwające aktualnie
zaawansowane prace nad programami operacyjnymi wykorzystania funduszy strukturalnych
we wspomnianym okresie pozwolą na pełne określenie zasad i kierunków wsparcia
finansowego. Uzupełnieniem programów operacyjnych na poziomie regionalnym jest
Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego (ZPORR). W ramach ZPORR
dofinansowanie uzyskają m.in. projekty z zakresu rozbudowy infrastruktury ochrony
środowiska, gospodarki wodno-ściekowej, modernizacji i rozbudowy dróg. Wspierane będą
także projekty zwiększające możliwość dywersyfikacji działalności gospodarczej. W
kontekście proponowanych do realizacji projektów w ramach niniejszego Programu
szczególnego znaczenia nabiera obszar wsparcia ze środków ZPORR zadań z zakresu
aktywizacji turystycznej (Działanie Rozwój turystyki). Regionalny program operacyjny
oddziaływać będzie również na sferę zasobów ludzkich współfinansując projekty
ukierunkowane na podnoszenie kwalifikacji i rozwój kompetencji zawodowych.
6.
Potencjalne źródła finansowania programu
Podstawowym źródłem współfinansowania planowanych projektów będą fundusze
strukturalne, w szczególności środki pozostające w dyspozycji Europejskiego Funduszu
Rozwoju Regionalnego i Europejskiego Funduszu Społecznego. Środki te uruchamiane będą
w oparciu o procedury Regionalnego Programu Operacyjnego. Zasadniczym warunkiem
uzyskania współfinansowania jest posiadanie wkładu własnego wnioskodawcy. Wkład
własny może przybrać formę montażu środków finansowych pochodzących z krajowych
źródeł publicznych (w tym budżet jednostki samorządu terytorialnego) i prywatnych.
Realizacja każdego zadania powinna zostać poprzedzona analizą dostępności środków na jego
współfinansowanie.
7.
Wnioski
Analiza dostarczonych informacji statystyczno-opisowych dotyczących partnerów
porozumienia wskazuje na bardzo wyraźną szansę, której wykorzystanie pozwoli, aby
obszary wchodzące w skład tzw. „trapezu turystycznego” metropolii krakowskiej stały się
ważnym w skali województwa terytorium o wyróżniającym się potencjale turystycznym.
15
Bliskość metropolii krakowskiej, rozbudowana sieć komunikacyjna, atrakcyjność terenów i
naturalne walory przyrodniczo-kulturowe, to tylko wybrane cechy bardzo mocno rysujące
pole aktywności rekomendowane dla Gmin Michałowice, Zielonki i Kocmyrzów-Luborzyca.
Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego zobowiązuje tam, gdzie to możliwe
organizowanie i tworzenia przemysłu czasu wolnego, jako szansy na zainicjowanie trwałego
rozwoju lokalnego
i regionalnego. W opinii autorów Programu wykreowanie i zorganizowanie w odniesieniu do
możliwości gmin przemysłu czasu wolnego jest jedną z poważniejszych szans na zwiększenie
atrakcyjności i zainteresowania terenami wchodzącymi na mocy porozumienia do Programu.
Przemysł czasu wolnego rozumiemy jako zintegrowany, funkcjonujący system atrakcji
turystycznych i kulturalnych dostępnych w zróżnicowanych formach dla określonej kategorii
klienta, ukierunkowany - w rozumieniu programu - na dni wolne i święta jak również
popołudnia. Aby taki system mógł zaistnieć niezbędne jest stworzenie charakterystycznego
dla regionu, wyróżniającego na tle województwa i kraju produktu turystycznego i marki
turystycznej upowszechniającej i reklamującej usługi turystyczne świadczone przez
partnerów porozumienia. Zorganizowanie dobrze funkcjonującego, również w sensie
biznesowym przemysłu czasu wolnego wymaga zjednoczenia wysiłku i pracy nie tylko
przedstawicieli władz lokalnych, ale także przedstawicieli sektora prywatnego i społeczności
lokalnej akceptującej przyjmowana strategię działania, zmierzająca do pełnego otwarcia
obszarów dla turystów.
Zasadnicze znaczenie ma tu podejście do pozostałych współtworzących program priorytetów
działań. Zarówno rozwój infrastruktury jak i priorytet zasoby ludzkie mają współtworzyć
rozwój lokalny ukierunkowany na rozwój przemysłu czasu wolnego. Jest oczywistym, że
podnoszenie jakości życia mieszkańców poprzez ciągłe doskonalenie i uzupełnianie jakości
infrastruktury w pierwszej kolejności przynosi korzyści dla mieszkańców. Niemniej jednak w
podejściu bardziej zintegrowanym to infrastruktura oddziałująca na jakość świadczonych
usług kształtuje pozycje mieszkańca. Istotą tego podejścia jest także fakt, iż nie koliduje ono
w żaden sposób z dotychczasowymi wyraźnie rysującymi się tendencjami rozwojowymi w
poszczególnych gminach. Przeciwnie tendencje te wzmacnia i poszerza.
Reasumując podjętą analizę należy podkreślić, iż zaproponowana koncepcja kierunków
rozwoju gmin sygnatariuszy porozumienia jest przedsięwzięciem dotychczas nie
realizowanym w województwie małopolskim, niemniej jednak jest to w przekonaniu autorów
programu szansa na dodatkowy wyraźny impuls rozwoju tych obszarów. Jednak wymaga to
zwielokrotnionego wysiłku i pozyskania partnerów zewnętrznych, którzy dysponując
specjalistyczną wiedzą i doświadczeniem realizowaliby poszczególne elementy programu.
„Potencjał gmin, powiatów, województw stanowi o sile naszego kraju … wzmacniajmy go
wspólnie” – to sentencja patronacka opracowanego programu. Dla sygnatariuszy
porozumienia – zdaniem autorów – ów potencjał należy budować wokół „trapezu
turystycznego”, geograficznie uzasadnionego wizerunku gmin. Ten geograficzny
wizerunek koniecznie należy wypełnić treścią.
16