Ocena efektów kształcenia WFPiK 2015

Poznań, 21 września 2015r.
Sprawozdanie z prowadzonej oceny efektów kształcenia
na Wydziale Filologii Polskiej i Klasycznej UAM w 2015 r.
Główny wniosek, jaki można wysnuć ze sprawozdań pięciu jednostek wydziału,
mówi, że wszystkie założone efekty kształcenia na kierunkach studiów są osiągane, przy
czym dla pełniejszej realizacji niektórych potrzeba niedużych zmian programowych.
Jednostki prowadzą stały i cykliczny monitoring realizacji efektów kształcenia, co prowadzi
do dość licznych modyfikacji na poziomie efektów kształcenia przypisanych do
poszczególnych przedmiotów. Każda z jednostek realizuje aktualnie nieco odmienne zadania
związane z realizacją efektów kształcenia. Instytut Filologii Polskiej jako jednostka
najbardziej
rozbudowana
tworzy
rozwiązania
systemowe
np.
poprzez
powołanie
koordynatorów przedmiotów kursowych, aby zapewnić wymianę opinii dotyczących efektów
kształcenia dla danego przedmiotu, co będzie można potem wykorzystać w planowanej
zmianie programu studiów. Instytut Filologii Klasycznej przeanalizował zasadnicze zmiany w
organizacji zajęć lektoratowych przeprowadzone przed rokiem i z satysfakcją zauważa, iż
obecnie założone efekty kształcenia są pełniej realizowane. Zauważany jest problem
studentów zagranicznych z kierunku Mediterranean Studies, dla których realizacja niektórych
efektów kształcenia stanowi kłopot z powodu istotnych różnic kulturowych. Instytut Filologii
Słowiańskiej wprowadza nowe rozwiązania systemowe, np. zauważa potrzebę powołania
koordynatora ds. oceny efektów kształcenia. Katedra Dramatu, Teatru i Widowisk w roku
ubiegłym mocno zmniejszyła ilość efektów kształcenia dla wielu przedmiotów na kierunku
studiów Wiedza o teatrze. Po przetestowaniu zmienionego programu z satysfakcją stwierdza
lepszą przystawalność obecnych efektów kształcenia do faktycznie realizowanych treści.
Katedra Filmu, Telewizji i Nowych Mediów reaguje na głosy mówiące o pewnym niedostatku
zajęć praktycznych i wprowadza nowy przedmiot oraz planuje nową specjalizację. Zmiany
będą wprowadzane ostrożnie, aby nie podważyć ogólnoakademickiego profilu studiów.
Podczas prac na oceną efektów kształcenia jednostki korzystają z ankiet studenckich
(gdzie znajduje się specjalny zestaw pytań dotyczących efektów kształcenia), ankiet
absolwentów, opinii interesariuszy zewnętrznych oraz oczywiście dyskusji w zespołach
przedmiotowych i dydaktycznych. Ta różnorodność źródeł, z których zasięgane są opinie, na
pewno dobrze służy wszechstronności analiz, choć wskazuje się, że np. opinie w ankietach
studenckich są jak na razie jeszcze zbyt rzadko formułowane.
Instytut Filologii Polskiej
1. Aspekt formalny – dokumentacja
W mijającym roku akademickim Rada Naukowa IFP omawiała kolejne programy studiów
(pierwszego stopnia), co zintensyfikowało dyskusję nad sposobami formułowania efektów
kształcenia, a także zwróciło uwagę na strategie weryfikacji ich osiągania. Grupy robocze
zajmujące się opracowywaniem niezbędnej dokumentacji (wniosków do Działu Nauczania
UAM) składały się z przedstawicieli innych wydziałów i instytutów, przez co krytyczna
lektura zapisów była efektywniejsza.
W maju br. w IFP powołano koordynatorów przedmiotów kursowych, którzy będą
odpowiedzialni za modernizację obowiązujących (i upublicznianych) opisów modułowych.
Koordynatorzy będą inicjować wspólne prace (w zespołach przedmiotowych) zmierzające do
weryfikacji sylabusów – przedmiotowe efekty kształcenia poddane zostaną skrupulatnemu
oglądowi w ścisłej relacji z doświadczeniami dydaktycznymi Pracowników, a także w
odniesieniu do opinii wyrażonych w ankietach studenckich (lub podczas dorocznych spotkań
z studentami).
Praca koordynatorów oraz zespołów przedmiotowych poprzedzi opracowanie nowych
efektów kształcenia dla kierunku filologia polska (pierwszego stopnia). W związku ze zmianą
profilu na ogólnoakademicki konieczna jest bowiem korekta efektów kierunkowych. Będzie
to jednak skorelowane z weryfikacją zapisów na poziomie sylabusów. Konsekwencją takiego
działania ma być uporządkowanie dokumentacji, uproszczenie języka opisu oraz
racjonalizacja sformułowanych celów dydaktycznych.
2. Aspekt praktyczny – weryfikacja osiągania efektów kształcenia
Poza wnioskami wypływającymi z prowadzonych na Wydziale prac (badanie nakładu
pracy studentów, ankieta studencka wraz z częścią dotyczącą efektów kształcenia, regularne
spotkania WZZJK oraz konsultacje z WZOJK, szkolenia pracowników i dyrekcji),
gromadzone są także informacje pochodzące od studentów, absolwentów i interesariuszy
zewnętrznych.
Warto podkreślić, że ankieta studencka stanowi wciąż nie dość miarodajne źródło
informacji na temat jakości kształcenia. Respondenci na temat efektów wypowiadają się zbyt
lapidarnie, a odsetek wszystkich odpowiedzi nie pozwala na racjonalne wnioski z takiego
badania. Są to jednak skrupulatnie analizowane informacje.
W ubiegłym roku powołano w IFP Radę Absolwentów – grupę opiniującą projekty
dydaktyczne Instytutu.
Systemowo zorganizowana współpraca z wielkopolskimi szkołami skutkuje regularnie
docierającymi informacjami na temat warsztatów prowadzonych przez koła naukowe IFP,
zajęć proponowanych przez Pracowników, a także – ogólnie – na temat oferty dydaktycznej
Instytutu.
Instytut dysponuje dokumentacją dotyczącą praktyk i staży, które odbywali studenci w
ubiegłych latach. Ewaluacja tych dokumentów (prowadzona m.in. przez Biuro Projektu PO
KL) oraz konsultacje z potencjalnymi pracodawcami stanowią dodatkowe sposoby
weryfikacji efektów kształcenia.
Należy jednak podkreślić, że rozwiązania wypracowane w IFP nie mają charakteru
zwartego procesu – są to raczej działania bieżące związane ściśle ze swoistą praktyką
dydaktyczną.
Być może wspólne opracowanie procedury na poziomie Wydziału (ze wskazaniem
stałych i powtarzalnych form weryfikacji efektów kształcenia) pozwoliłoby na zebranie
łatwiejszych do analizy danych. Przedstawiony bowiem w niniejszym opracowaniu opis jest
zapewne nie dość precyzyjny.
3. Próba zreasumowania
W IFP prowadzono następujące formy pośredniej i bezpośredniej weryfikacji efektów
kształcenia:
- prace grup roboczych nad opracowywaniem nowych programów (eksperci,
przedstawiciele innych jednostek, pracodawców, absolwentów, studentów);
- powołanie koordynatorów przedmiotów kursowych,
- spotkania Kierowników Zakładów i Pracowni, a także Kierowników specjalności,
- powołanie Rady Absolwentów IFP,
- szkolenia i warsztaty (także poza jednostką macierzystą),
- roczne spotkania ze studentami,
- przygotowania do zmiany profilu studiów – konsultacje i weryfikacja dokumentów,
- efekty badań i analiz prowadzonych na Wydziale: badanie nakładu pracy studentów,
działalność WZZJK i WZOJK.
Instytut Filologii Klasycznej
Instytut dokonał szczegółowej oceny efektów przypisanych do poszczególnych kierunków
studiów.
I. Filologia, specjalność filologia klasyczna, studia licencjackie:
Nadal realizacja efektów kształcenia odbywa się w stopniu zadowalającym. Nawet po
niewielkiej modyfikacji przedmiotu Wstęp do filologii klasycznej realizuje on wszystkie
założone efekty. Na podkreślenie zasługuje wprowadzenie tu efektu dotyczącego znaczenia
rzetelności badawczej i uczciwości naukowej oraz prawa autorskiego. Zajęcia językowe
(greka i łacina) pozwalają osiągnąć założone efekty, jedynie nadal „na wyrost” pozostaje
efekt dotyczący uporządkowanej szczegółowej wiedzy językowej. Studenci, bowiem w cyklu
trzyletnim poznają wiedzę podstawową. Korzystnie wygląda sytuacja, gdy chodzi o tutoriale,
przedmioty zawodowe (tu dokonano weryfikacji efektów) i przedmioty dotyczące historii
literatury.
II. Filologia, specjalność studia śródziemnomorskie, studia licencjackie:
Ten kierunek przechodzi obecnie metamorfozę. Ograniczono znacznie liczbę zajęć
językowych (greckich i łacińskich), dostosowując ich specyfikę do zdolności językowych
studentów. Zatem będzie łatwiej osiągać efekty, chociaż i tutaj jest przypisany „na wyrost”
efekt mówiący o „uporządkowanej szczegółowej wiedzy językowej”. Podobnie jak na
filologii klasycznej Wstęp do studiów śródziemnomorskich realizuje wszystkie efekty, w tym
także dotyczące rzetelności i uczciwości oraz prawa autorskiego. Przeprowadzono
modyfikację przedmiotów zawodowych. Szczególnej analizie poddano przedmiot Język i
kultura wybranego kraju Śródziemnomorza i zapewne tu zajdzie potrzeba ponownego
określenia efektów nauczania. Przedmioty dotyczące kultury (od antyku do baroku), a także
filozofii, teatru i retoryki realizują założone efekty. Jako przedmiot nie całkiem kompatybilny
z programem nauczania zostało zlikwidowane Prawo rzymskie.
III. Filologia, specjalność filologia klasyczna, studia magisterskie:
Zajęcia językowe (greckie i łacińskie) pozwalają zrealizować zdecydowaną większość
efektów i tu sytuacja wygląda korzystnie. Wykład monograficzny realizuje niewiele efektów,
jednak nie pomija żadnego z najważniejszych. Wynika to z jego specyfiki, gdyż wykładane
treści są różnorakie i zależą wprost od preferencji badawczych wykładowcy. Jedynie błędnie
– zapewne zbyt optymistycznie – przypisano do tego przedmiotu efekt „ma szeroką wiedzę o
instytucjach kultury i dobrą orientację we współczesnym życiu kulturalnym regionu i Polski”.
Rzadko udaje się go zrealizować.
Tutorial magisterski pozwala na realizację założonych efektów, a zwłaszcza odnoszących się
do umiejętności badawczych (zawodowych). Jednak stopień realizacji zależy w znaczącym
stopniu od postawy studenta.
IV. Filologia, specjalność studia śródziemnomorskie, studia magisterskie:
Po reformie studiów łatwiej jest osiągać efekty w ramach zajęć językowych, przy czym
zmiana formuły nauczania języka greckiego pozwoli na pełniejsze dostosowanie programu do
poziomu studentów. Przedmioty dotyczące kultury posiadają trafnie dobrane efekty.
Przedmioty zawodowe mają trafnie przypisane efekty, choć pokrywają się z efektami dla
studiów licencjackich. Korzystnie przedstawia się tutaj realizacja efektu „uczestniczy w życiu
społecznym i kulturalnym”. Odnośnie do wykładu monograficznego należy powtórzyć uwagi
sformułowane w odniesieniu do filologii klasycznej. Podobnie tutorial magisterski umożliwia
realizację założonych efektów, a zwłaszcza umiejętności badawczych. Jednak ostatecznie
stopień realizacji zależy w znaczącym stopniu od postawy studenta.
V. Filologia, specjalność Mediterranean Studies, studia magisterskie:
Po dwuletnich doświadczeniach (w tym rocznych związanych z funkcjonowaniem
zreformowanego programu) można stwierdzić, że efekty zostały dobrane trafne. Jedynie znów
„na wyrost” błędnie założono, że Practical Latin pozwoli na zdobycie „zaawansowanej
wiedzy językowej”. O ile w przypadku studiów magisterskich prowadzonych po polsku jest to
efekt osiągalny, to w przypadku studiów anglojęzycznych, gdzie kandydaci zaczynają naukę
od podstaw, nie da się osiągnąć tego efektu. Zdecydowanie lepiej wygląda sytuacja w
odniesieniu do przedmiotów kulturowych. Trzeba jednak przyznać, że często nasze
oczekiwania i formułowane efekty nie mogą zostać osiągnięte, ze względu na pochodzenie
studentów spoza europejskiego kręgu kulturowego i wynikającą stąd potrzebę wykładania
wiedzy elementarnej.
Instytut Filologii Słowiańskiej
W IFS monitoring efektów kształcenia prowadzony jest na bieżąco. Dzięki temu
ocenie podlegają zarówno już od kilku lat funkcjonujące zapisy efektów, jak i ich praktyczna
realizacja w trakcie procesu dydaktycznego. W przypadku pierwszym obserwacji podlega
przede wszystkim adekwatność listy efektów w stosunku do współczesnej koncepcji edukacji
akademickiej nastawionej na konkurencyjność absolwentów kierunków humanistycznych na
rynku pracy, w drugim – konkretne rezultaty i skutki ich wdrażania w życie.
Dyrekcja IFS z uwagą przyjmuje i rozważa wszelkie uwagi, jakie towarzyszą
formułowaniu i urzeczywistnianiu efektów kształcenia, płynące zarówno ze strony
pracowników instytutu, jak i studentów oraz instancji nadrzędnych i podczas kolejnych
instytutowych zebrań rozpatruje ewentualne modyfikacje oraz projektuje konkretne zmiany
zmierzające ku udoskonaleniu procesu kształcenia. Z dyskusji tych rodzi się konkluzja, że
istniejące efekty w dużej mierze spełniają swoją rolę, a propozycje zmian mają najczęściej
charakter kosmetyczny i nie dotyczą konstytutywnych założeń całego systemu.
W ostatnim czasie najwięcej uwagi poświęcono w IFS potrzebie dostosowania
efektów kształcenia do wprowadzonych zmian programowych oraz przekształceniom
sylabusów zgodnie z wymogami ich zmodyfikowanego wzorca.
W zbliżającym się roku akademickim w Instytucie Filologii Słowiańskiej zostanie
powołany koordynator ds. oceny efektów kształcenia. Dotychczas funkcję kontrolną nad ich
realizacją sprawował w IFS dyrektor ds. dydaktycznych. Wydaje się jednak, że powołanie
nowego stanowiska sprzyjać będzie bardziej dogłębnemu i permanentnemu monitorowaniu
efektów i pozwoli na ich stałą aktualizację i doskonalenie.
Katedra Dramatu, Teatru i Widowisk
Zmodyfikowanie w roku ubiegłym efekty kształcenia dla części przedmiotów kierunku
Wiedza o Teatrze (a były to: Historia teatru i dramatu, Historia teatru polskiego,
Wprowadzenie do nauki o teatrze, Współczesne badania humanistyczne, Krytyka teatralna)
przyniosło pozytywne skutki.
Efekty kształcenia dla wymienionych przedmiotów zostały nieco „okrojone” (w wersji
pierwotnej było ich zdecydowanie za dużo, co skutkowało nie tylko przeładowaniem
programu, ale i pewnymi trudnościami dydaktycznymi w jego faktycznej realizacji),
sformułowane bardziej ogólnie (w porównaniu z ich poprzednim nadmiernym
uszczegółowieniem), wreszcie dookreślone na bardziej realistycznym poziomie
(w zestawieniu z ich brzmieniem pierwotnym, kiedy to formułowane były poprzez analogię
do zapisanych uprzednio efektów kształcenia dla kierunku).
W rezultacie zmiany zaprojektowane w sylabusach w roku 2014 i przetestowane w
praktyce w roku 2015 okazały się sensowne i celowo wprowadzone: efekty kształcenia są
znacznie bardziej przejrzyście sformułowane, zapisane zrozumiałym językiem, w całości
możliwe do realizacji, dobrze służą komunikacji studentów z prowadzącymi.
Katedra Filmu, Telewizji i Nowych Mediów
Ocena dokonana została na podstawie ankiet studenckich, ankiet absolwentów i
szeregu uwag sformułowanych przez prowadzących zajęcia. Wynika z nich w sposób
jednoznaczny, że niemal wszystkie efekty kształcenia na kierunki filmoznawstwo i kultura
mediów są osiągane tak na studiach licencjackich, jak i magisterskich.
Na studiach licencjackich zwracano uwagę na niepełną realizację efektów kształcenia
dotyczących twórczego pisania oraz praktycznych realizacji fotograficznych, filmowych i
telewizyjnych. W związku z tym planowane jest wprowadzenie nowego przedmiotu „Twórcze
pisanie”. Planowane są także zmiany prowadzące do rozwijania umiejętności praktycznych,
ale mają być one wdrażane w sposób ostrożny, aby nie osłabić ogólnoakademickiego profilu
kierunku.
Na studiach magisterskich pojawia się ponownie problem umiejętności praktycznych,
aby zapewnić pełną realizację związanych z nimi efektów planuje się dodatkową specjalizację
„Animacja kultury filmowej”. Zaproponowany wcześniej blok zajęć fakultatywnych o tej
nazwie został bardzo dobrze przyjęty przez studentów, stanowi może właściwą podstawę dla
tej specjalizacji.
Pojawił się także postulat ponownego sprawdzenia efektów i treści kształcenia na
obydwu stopniach studiów, gdyż pojawiają się głosy mówiące o powtarzaniu pewnych treści
programowych.