STANOWISKO RADY GMINY RADZYŃ PODLASKI w sprawie

Załącznik
do uchwały Nr XXXIII/203/2013
Rady Gminy Radzyń Podlaski
z dnia 30 grudnia 2013 r.
STANOWISKO
RADY GMINY RADZYŃ PODLASKI
w sprawie materiału informacyjnego zawierającego manipulacje i kłamstwa
wyemitowanego w dniu 27 listopada 2013 r. w ogólnopolskim programie informacyjnym
„Wydarzenia” w Telewizji POLSAT.
Rada Gminy Radzyń Podlaski w imieniu całej społeczności Gminy Radzyń Podlaski, a w
szczególności mieszkańców wsi Paszki Małe wyraża oburzenie i zdecydowany sprzeciw
wobec manipulacji i kłamstw, które znalazły się w materiale dotyczącym braku sołtysa wsi
Paszki Małe wyemitowanym w programie „Wydarzenia” w dniu 27 listopada 2013 r. w
Telewizji POLSAT przygotowanym przez Michała Kwiatkowskiego.
Rzeczony materiał w sposób tendencyjny i urągający zasadom rzetelnego dziennikarstwa
przedstawia sprawę nie wybrania przez mieszkańców wsi Paszki Małe nowego sołtysa po
zakończeniu kadencji dotychczasowego. Materiał, manipulując informacją poprzez
zestawianie tendencyjnie wybranych ujęć i wypowiedzi, podając nieprawdziwe fakty, w
odczuciu wielu oglądających go, ma na celu jedynie ośmieszenie mieszkańców wspominanej
wsi i całej Gminy, ale również pokazanie wsi lubelskiej, czy wręcz ściany wschodniej w
krzywym zwierciadle, jako zacofanej części Polski, gdzie prawo nie jest przestrzegane. (.
Taka sytuacja narusza:
art. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r. Prawo prasowe (Dz.U. z 1984 r. Nr 5 poz. 24 z
późn. zm.) zwanej dalej Ustawą, który przez działanie mediów zapewnia obywatelom
urzeczywistnienie prawa obywateli do ich rzetelnego informowania;
art. 6 ust. 1 Ustawy, który zobowiązuje dziennikarzy do prawdziwego przedstawiania
omawianych zjawisk;
art. 10 ust. 1 Ustawy, zobowiązujący dziennikarza do „(…) działania zgodnie z etyką
zawodową i zasadami współżycia społecznego, w granicach określonych przepisami
prawa”;
art. 12 ust. 1 pkt 1 Ustawy, zobowiązujący dziennikarza do zachowania szczególnej
staranności i rzetelności przy zbieraniu i wykorzystaniu materiałów prasowych, w
rozumieniu Ustawy, a zwłaszcza do sprawdzenia zgodności z prawdą uzyskanych
wiadomości.
Ponadto omawiany materiał w sposób ewidentny łamie 6 z 7 zasad określonych w podpisanej
w dniu 29 marca 1995 r. „Karcie Etycznej Mediów”, której jednym z sygnatariuszy jest
Telewizja POLSAT – twórca i wydawca omawianego materiału.
Wobec powyższego Rada Gminy Radzyń Podlaski wzywa wszystkie instytucje i podmioty
zaangażowane w kształtowanie etycznego i obiektywnego dziennikarstwa, a także Zarząd
Telewizji POLSAT do podjęcia wszelkich przypisanych prawem działań, by zaistniałą
sytuację napiętnować, a wobec winnych wyciągnąć przewidziane prawem konsekwencje.
Zwracamy się szczególnie do reprezentantów środowiska dziennikarskiego, by podjęli
działania mające na celu oczyszczanie środowiska z osób, które swoim działaniem uwłaczają
godności rzetelnego dziennikarza.
ANALIZA
materiału informacyjnego wyemitowanego w dniu 27 listopada 2013 r.
w ogólnopolskim programie informacyjnym „Wydarzenia” w Telewizji POLSAT
1. Prowadzący program „Wydarzenia” red. Gugała zapowiada materiał wygłaszając
następujący komunikat:
„A teraz news - co się zowie! Ludzie chcą wybierać swoją władzę a nie ma chętnego,
żeby dać się wybrać. Taka sytuacja panuje w pewnej małej miejscowości na ścianie
wschodniej. Pierwsza w Polsce wieś bez sołtysa - Paszki Małe - leży w województwie
lubelskim w gminie Radzyń Podlaski.”.
Nie trzeba wielkiego zachodu by stwierdzić, że sytuacja braku sołtysa nie jest czymś
wyjątkowym w Polsce –nie tylko na ścianie wschodniej. Wystarczy do wyszukiwarki
internetowej wpisać hasło np. „wieś bez sołtysa” i w przeciągu sekundy otrzymać
długą listę wsi, gdzie sołtysa nie wybrano lub były problemy z jego wyłonieniem.
Sytuacja ta dotyczy wsi z różnych stron Polski – nie tylko ze ściany wschodniej, i
obejmuje obecny rok jak również lata wcześniejsze. Dodać należy, że nawet w
niewielkiej odległości od wsi Paszki Małe – wsi oplutej przez pracowników Telewizji
Polsat - w sąsiedniej gminie jest wieś, w której od kilku lat nie ma sołtysa.
Tak więc Paszki Małe nie jest pierwszą w Polsce wsią, gdzie nie ma lub nie było
przez jakiś czas sołtysa.
2. W materiale pokazane jest obejście ze starymi drewnianymi budynkami, a następnie
pokazany jest człowiek piłujący drzewo na pile tarczowej, których jeszcze do nie
dawna było w obejściach rolniczych w całej Polsce bardzo wiele – a obecnie są to
niezwykle rzadkie egzemplarze. Człowiek pracujący przy pile i następnie rąbiący
drzewo towarzyszy przez dużą część materiału. Ponadto, jako tło do komentarza
redakcyjnego w materiale pokazywane są sielskie widoki „jakby się czas zatrzymał” z
kurami, gęsiami swobodnie chodzącymi po krzakach i polach. Komentarzowi
końcowemu towarzyszy zaś obrazek zrujnowanego budynku ze zniszczonym dachem
a przy nim rozwalająca się drewniana „sławojka”. Podkreślić należy, że ten ostatni
widok nie pochodzi ze wsi Paszki Małe – ale widz o tym nie wie, więc jest
przekonany że cały czas pokazywana jest mu wieś Paszki Małe.
Odnosi się wrażenie, że celem autora zdjęć jest udowodnienie, że przedstawiana wieś
jest wsią zacofaną, gdzie nie ma żadnych nowych zabudowań ani nowoczesnego
sprzętu, że czas w tej wsi się zatrzymał i to już dość dawno temu – a wystarczyło
tylko, by kamerzysta filmujący człowieka rąbiącego drzewo obrócił się wokół własnej
osi o 180° i pokazałby obraz wsi zupełnie inny z nowoczesnymi pięknymi
zabudowaniami.
Tak więc Paszki Małe nie są wsią, gdzie czas zatrzymał się na czasach „późnego
Gierka”, jak próbuje się przekonać widza w materiale.
3. W materiale jako tło do komentarza redakcyjnego w pewnym momencie pojawia się
obraz odnowionej pijalni piwa – zupełnie nie mający związku z wygłaszanymi
treściami: „A powinien taki bunt przewidzieć, bo życie sołtysa to nie rauty, dożynki i
przecinanie wstęgi. To harówka uważa Grażyna Więch z Ossowa – sołtys roku 2012”.
Takie zestawienie, w opinii wielu oglądających materiał, to manipulacja mająca na
celu utrwalenie stereotypu o rozpitej wsi. A przecież równie dobrze można było tekst
zilustrować budynkiem np. remizy OSP czy placu zabaw.
Wieś Paszki Małe, ani Gmina Radzyń Podlaski nie są terenem Polski, gdzie w
sposób szczególnie odbiegający od sytuacji innych wsi, gmin i miast występuje
problem alkoholizmu wśród mieszkańców.
4. W kolejnych sekwencjach pojawiają się komentarze autora materiału:
„Po Paszkach Małych wiatr niesie powiew wolności z wyczuwalną nutą anarchii. Od
Polski wieś na razie się nie odrywa, z NATO ani z Unii nie występuje, ale rządzi się
po swojemu. A właściwie nie rządzi.”
„Kajdany władzy sołtysa Paszki zerwały latem, gdy wygasła jego kadencja.”
„Wtedy w ludziach wykiełkowała wywrotowa myśl. A gdyby tak nie wybrać
kolejnego.”
„Na nic lata budowania społeczeństwa obywatelskiego. Następca sołtysa się nie
zgłosił”
„Paszki Małe są oficjalnie wyjęte spod prawa.”
„A powinien taki bunt przewidzieć (…)”
„(…) Niepodległość lubelskiej wsi jest święta i nienaruszalna (…)”
Komentarze te, sugerują jakoby we wsi Paszki Małe doszło do jakiegoś otwartego
buntu wobec istniejącego porządku prawnego. Można wręcz odnieść absurdalne
wrażenie, że doszło do rewolucji, by w miejsce prawa obowiązującego w Polsce
ustanowić specjalne prawo obowiązujące tylko w Paszkach Małych.
Podczas, gdy rzeczywistość jest zgoła odmienna. Wystarczyłoby, żeby pracownik
telewizji Polsat przygotowujący materiał przeczytał ze zrozumieniem ustawę z dnia 8
marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2013 poz. 594 z późn. zm.), gdzie
określona jest rola, miejsce i zadania sołectwa i sołtysa jakie wyznaczył im
ustawodawca.
Zgodnie z art. 5 wspomnianej ustawy Gmina ma prawo tworzenia jednostek
pomocniczych jakimi są sołectwa. Decyzję w tym względzie podejmuje Rada Gminy.
Zapis taki wskazuje, że ustawodawca dopuszcza również sytuację, gdy takich
jednostek nie ma.
Zgodnie z przywoływaną ustawą sołectwo jako jednostka pomocnicza Gminy ma
bardzo ograniczoną samodzielność. Po pierwsze: o tym czy w ogóle taka jednostka
powstanie, jaki będzie jej zakres działania, z jakiego majątku będzie korzystać i w jaki
sposób postawione zadania będą finansowane z budżetu Gminy określa Rada Gminy.
Po drugie: sołectwa jako jednostki pomocnicze nie mają własnej osobowości prawnej
– oznacza to, że nie mogą być stroną w umowach, samodzielnie nie mogą zaciągać
zobowiązań, pozywać ani być pozywanym itd. Wszelkie działania sołectwo podejmuje
w ramach osoby prawnej jaką jest Gmina. Także gospodarka finansowa sołectwa
prowadzona jest w ramach budżetu Gminy.
Z kolei art. 35 jednoznacznie wskazuje, że to Rada Gminy określa organizację i zakres
działania sołectwa nadając jej statut. Ustawodawca też, w art. 37a określa
jednoznacznie rolę sołtysa w zakresie podejmowania wiążących decyzji.
Taki charakter i prawne umocowanie sołectwa i jego organów powoduje, że istnienie
sołectwa, ale także wyłonienie organów sołectwa w żadnej mierze nie ma
bezpośredniego wpływu na funkcjonowanie wsi. W przypadku braku organów
sołectwa wszelkie czynności dotyczące wsi prowadzone są bezpośrednio przez Wójta
Gminy i podległy mu Urząd Gminy, w tym także organizowanie spotkań z
mieszkańcami danej wsi, gdzie mogą być omawiane jej bieżące sprawy. Podkreślić
również należy, że decyzje mieszkańców sołectwa podejmowane w ramach organów
sołectwa w żadnej mierze, w sensie formalno-prawnym, nie są wiążące dla Rady
Gminy ani Wójta. Mają one charakter jedynie opiniodawczy i doradczy.
Zwrócić też trzeba uwagę, że podstawą demokracji jest fakt, że każdy uprawniony
obywatel ma prawo kandydować jak również ma prawo odmówić kandydowania bez
podawania przyczyn takiej decyzji. Minęły też czasy, a przynajmniej tak jest w
Gminie Radzyń Podlaski, gdy kandydatów na sołtysów przywoził sobie wójt w teczce.
Gdy mieszkańcy danej wsi korzystając ze swoich praw nie wybiorą sołtysa po prostu
rezygnują z formalnej reprezentacji swojej wsi na forum Rady czy przed Wójtem, co
w żaden sposób nie wpłynie na fakt, że we wsi będą realizowane inwestycje jak
również podejmowane inne inicjatywy społeczne z inicjatywy Rady Gminy czy
Wójta. Dodać tutaj należy, że mieszkańcy wsi mają swojego wybieralnego
przedstawiciela w organie decyzyjnym jakim jest Rada Gminy – pamiętając jednak, że
radny wybierany jest w okręgu wyborczym, który obejmuje najczęściej kilka wsi i
może się zdarzyć, że wieś może reprezentować jako radny osoba nie będąca jej
mieszkańcem.
W związku z powyższym, brak kandydata na sołtysa lub nie wybranie sołtysa nie
jest żadnym łamaniem prawa, nie jest buntem wobec istniejącego porządku
prawnego czy przejawem anarchii, nie jest także zrywaniem kajdan (co
sugerowałoby istnienie sołtysa - ciemiężyciela) – jak próbuje Telewizja POLSAT
przekonać widza – a wyłącznie korzystaniem przez mieszkańców z
przysługujących im demokratycznych praw.
5. Omawianą w pkt 4 sugestię o podjętym przez mieszkańców wsi Paszki Małe buncie
wobec istniejącego porządku prawnego pracownik Telewizji POLSAT
przygotowujący materiał próbuje wzmocnić autorytetem prof. Jerzego Stępnia.
Wypowiedź prof. Stępnia poprzedzone jest komentarzem redakcyjnym w brzmieniu:
„Paszki Małe są oficjalnie wyjęte spod prawa.” Po czym następuje wypowiedź
profesora:
„Tutaj nie ma żadnych regulacji prawnych. Po prostu ustawodawca nawet nie myślał,
że kiedykolwiek w jakimkolwiek miejscu ten sołtys nie zostanie powołany.”
Ta manipulacyjna zbitka powoduje, że widz może odnieść wrażenie, że rzeczywiście
w Paszkach Małych w związku z nie wybraniem sołtysa nie funkcjonuje prawo.
Podczas, gdy wypowiedź prof. Stępnia odnosi się tylko do kwestii nie wybrania
sołtysa, która w żaden sposób nie jest uregulowana ustawowo.
W związku z powyższym, wbrew manipulacjom Telewizji POLSAT, nie wybranie
sołtysa przez mieszkańców wsi Paszki Małe nie spowodowało, że we wsi Paszki
Małe, ani w żadnej innej części Gminy Radzyń Podlaski przestało obowiązywać
prawo.
6. Kolejną tematem poruszanym w kwestionowanym materiale
zmanipulowanym jest sprawa finansowania działalności sołtysa.
i
znowu
W materiale wykorzystywana jest wypowiedź pani Grażyny Więch – wybranej w
plebiscycie Gazety Sołeckiej na „Sołtysa roku 2012”. Pani Więch jest sołtysem wsi
Ossowa gmina Wołomin województwo Mazowieckie. Przygotowujący materiał
przekazując informację „zapomniał” poinformować widza, że fakty podawane przez
panią sołtys dotyczą warunków funkcjonowania sołtysa w gminie Wołomin.
Zgodnie z obowiązującym prawem warunki funkcjonowania sołtysów w Polsce nie
muszą być i nie są jednakowe w całej Polsce. Tak stanowi art. 37b ust. 1
przywoływanej Ustawy o samorządzie gminnym. Wskazany przepis jednoznacznie
określa, że każda rada gminy w odniesieniu do swojej gminy jest władna do podjęcia
decyzji odnośnie ustanowienia zasad na jakich sołtysowi z jej terenu będzie
przysługiwała dieta i zwrot kosztów podróży. To każda Gmina może też podejąć
decyzję o innych formy gratyfikacji z racji pełnienia funkcji sołtysa np. inkaso za
zbierane podatki.
O zasady finansowania działalności sołtysa w Gminie Radzyń Podlaski nikt spośród
przygotowujących materiał po prostu nie zapytał.
Zawarte w materiale odredakcyjne stwierdzenie, że do pracy sołtysa trzeba
włożyć sporo pracy „i pieniędzy … własnych, bo z gminnego kurka do kieszeni
sołtysa nic nie leci” w przypadku Gminy Radzyń Podlaski nie jest zgodne z
prawdą.
7. Omawianemu materiałowi, który trwa w sumie 2 min 50 sek. oprócz wyżej
wspomnianych kwestii należy wytknąć ponadto:
− wycięcie z wypowiedzi, która trwała ok. 15 minut i zamieszczenie w materiale
zaledwie ok. 5 sekundowej kwestii wypowiedzianej przez Wójta Gminy. Kwestia
wyrwana z kontekstu wmontowana w sekwencje materiału zupełnie zmieniła jej
sens;
− rozminięcie się z prawdą w sprawie dotyczącej, kiedy skończyła się kadencja
sołtysa. Wg. pracowników Polsatu było to lato – zgodnie z prawdą wynikającą z
dokumentów był to październik. Odnosi się wrażenie, że pracownikom Polsatu
chodziło o stworzenie wrażenia, że stan braku sołtysa trwa już dostatecznie długo
by zrobić z tego „newsa – co się zowie”. A prawda jest taka, że sołtysa wieś nie
ma dopiero od 2 tygodni czyli od daty wyznaczonej przez Radę Gminy na odbycie
zebrania wyborczego, gdyż od czasu upływu kadencji do zebrania wyborczego
funkcję swoją pełni dotychczasowy sołtys;
− w materiale pada stwierdzenie dotyczące byłego już sołtysa: „Kajdany władzy
sołtysa Paszki zerwały latem, gdy wygasła jego kadencja. Skądinąd udana” To
ostatnie stwierdzenie było całkowicie gołosłowne - nie poparte zostało żadnym
dowodem, a wręcz – przedstawiony materiał zdjęciowy z terenu wsi Paszki Małe –
powoduje u widza dysonans. Jak można mówić o udanej kadencji sołtysa gdy we
wsi ogólnopolska telewizja nie znajduje nic godnego uwagi za wyjątkiem starych
lub zrujnowanych budynków, starych maszyn i nowego budynku pijalni piwa. A
poza tym, skoro była to tak „udana kadencja” to skąd stwierdzenie o zrywaniu
kajdan władzy sołtysa – co jest ewidentnie pojęciem pejoratywnym.