spis_tresci - Wydawnictwo Naukowe Scholar

Zespół autorów: Agnieszka Baer-Nawrocka, Jerzy Bartkowski,
Barbara Chmielewska, Barbara Fedyszak-Radziejowska, Izasław Frenkel,
Piotr Gradziuk, Iwona Nurzyńska, Walenty Poczta, Renata Przygodzka,
Jerzy Wilkin, Józef St. Zegar
Projekt okładki: Katarzyna Juras
Zdjęcie na pierwszej stronie okładki © puchan / Fotolia.com
Redakcja i korekta: Bogdan Baran
ISBN 978-83-7383-822-2
Copyright © by Fundacja na rzecz Rozwoju Polskiego Rolnictwa (FDPA),
Warszawa 2016
Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część tego opracowania nie może być
kopiowana, powielana lub rozpowszechniana bez uprzedniej pisemnej zgody
FDPA.
Prezentowane w raporcie stanowiska merytoryczne wyrażają poglądy
autorów i nie muszą być zbieżne z oficjalnym stanowiskiem FDPA.
Angielska wersja raportu zostanie opublikowana na stronie internetowej
FDPA: www.fdpa.org.pl
Fundacja na rzecz Rozwoju Polskiego Rolnictwa
ul Gombrowicza 19, 01-682 Warszawa
www.fdpa.org.pl; e-mail: [email protected]
Publikacja wydana na zamówienie FDPA przez
Wydawnictwo Naukowe Scholar
ul. Krakowskie Przedmieście 62
00-322 Warszawa
www.scholar.com.pl; e-mail: [email protected]
Druk i oprawa: KM Druk, Łódź
Spis treści
Wstęp...................................................................................................9
Rozdział 1. Polska wieś na tle kraju i Europy – synteza
raportu – Jerzy Wilkin................................................................. 11
Wprowadzenie...............................................................................................11
1.1. Dystanse rozwojowe dzielące wieś i miasto zmniejszają się..................12
1.2. Przemiany ludności wiejskiej.................................................................12
1.3. Polskie rolnictwo – postęp i zacofanie....................................................14
1.4. Poziom życia na wsi – wskaźniki statystyczne i odczucia
społeczne.................................................................................................15
1.5. System podatkowy w rolnictwie i jego skutki........................................17
1.6. Wieś i ekologia........................................................................................18
1.7. Wieś przesądza o wynikach wyborów w Polsce.....................................19
Rozdział 2. Ludność wiejska – Izasław Frenkel.............................. 21
2.1. Tendencje zmian liczby ludności na obszarach wiejskich......................21
2.2. Czynniki demograficzne zmian liczby ludności wiejskiej......................22
2.3. Zmiany podziału administracyjnego na miasta i wieś................................. 28
2.4. Struktura ludności wiejskiej według wieku i płci ..................................29
2.5. Zatrudnienie............................................................................................31
2.6. Bezrobocie na wsi...................................................................................36
Podsumowanie...............................................................................................38
Tabele............................................................................................................40
Rozdział 3. Społeczności wiejskie – stabilizacja procesu
przemian – Barbara Fedyszak-Radziejowska...............................63
Wprowadzenie...............................................................................................63
3.1. Mieszkańcy wsi o swoim miejscu zamieszkania ...................................65
3.2. Kapitał ludzki i społeczny na polskiej wsi . ...........................................66
3.3. Kapitał społeczny na polskiej wsi...........................................................69
3.4. Sytuacja materialna mieszkańców wsi ..................................................75
3.5. Religijność mieszkańców wsi ................................................................77
3.6. Wieś i rolnicy o Unii Europejskiej..........................................................78
Podsumowanie...............................................................................................79
Rozdział 4. Polskie rolnictwo na tle rolnictwa Unii
Europejskiej – Agnieszka Baer-Nawrocka, Walenty Poczta......81
4.1. Rola rolnictwa polskiego w gospodarce narodowej i jego
potencjał produkcyjny – główne tendencje zmian..................................82
4.2. Struktura rolnictwa polskiego na tle rolnictwa Unii Europejskiej..........89
4.3. Wyniki produkcyjne i ekonomiczne w rolnictwie polskim
i pozostałych krajów UE.........................................................................98
4.4. Bariery i możliwości rozwoju rolnictwa polskiego..............................101
4.5. Potencjał innowacyjności i inteligentnego rozwoju w polskim
rolnictwie .............................................................................................103
Zakończenie.................................................................................................105
Rozdział 5. Polska wieś i rolnictwo jako beneficjenci
funduszy Unii Europejskiej – Iwona Nurzyńska.......................107
Wprowadzenie.............................................................................................107
5.1. Efekty instytucjonalne integracji z UE w sferze rolnictwa
i obszarów wiejskich.............................................................................107
5.2. Przepływy finansowe między Polską a Unią Europejską w latach
2004–2015............................................................................................ 110
5.3. Wspólna Polityka Rolna i jej beneficjenci na obszarach wiejskich...... 114
5.4. Europejska Polityka Spójności w finansowaniu rozwoju obszarów
wiejskich w Polsce................................................................................124
Podsumowanie.............................................................................................127
Rozdział 6. Dochody ludności wiejskiej: źródła, zróżnicowanie
i zakres ubóstwa – Józef St. Zegar, Barbara Chmielewska. ....129
Wstęp...........................................................................................................129
6.1. Źródła dochodów ludności wiejskiej....................................................129
6.2. Poziom dochodów ludności wiejskiej...................................................136
6.3. Ubóstwo na wsi.....................................................................................139
6.4. Spożycie w wiejskich gospodarstwach domowych..............................142
6.5. Zróżnicowanie przestrzenne.................................................................144
Podsumowanie.............................................................................................149
Rozdział 7. System podatkowy i zabezpieczenie społeczne
na wsi – Renata Przygodzka...........................................................151
Wprowadzenie.............................................................................................151
7.1. Opodatkowanie rolnictwa.....................................................................151
7.2. Zabezpieczenie społeczne na wsi..........................................................161
7.3. Obowiązkowe ubezpieczenia majątkowe w rolnictwie........................172
Podsumowanie.............................................................................................176
Rozdział 8. Znaczenie rolnictwa i obszarów wiejskich
dla poprawy sytuacji ekologicznej i struktury
energetycznej kraju – Piotr Gradziuk..........................................179
Wprowadzenie.............................................................................................179
8.1. Usługi ekosystemowe rolnictwa i obszarów wiejskich.................................180
8.2. Zmiany klimatyczne – wyzwania dla obszarów wiejskich...................188
8.3. Odnawialne źródła energii szansą dla rolnictwa i obszarów
wiejskich...............................................................................................194
Podsumowanie.............................................................................................207
Rozdział 9. Mapa polityczna polskiej wsi – Jerzy Bartkowski......209
Wprowadzenie.............................................................................................209
9.1. Ogólna sytuacja społeczna i polityczna w kraju...................................210
9.2. Wybory europejskie 25 maja 2014 r.....................................................214
9.3. Wybory samorządowe 10 listopada 2014 r...........................................218
9.4. Wybory prezydenckie 10 maja 2015 (I tura) i 24 maja 2015 r.
(II tura)..................................................................................................223
9.5. Wybory sejmowe 25 października 2015 r.............................................228
Podsumowanie.............................................................................................233
Aneks. ........................................................................................................235