Prenatalna i postnatalna ekspozycja dzieci na środowiskowy dym

PRACE ORYGINALNE
Kinga POLAÑSKA1
Wojciech HANKE1,2
Wojciech SOBALA1
Danuta LIGOCKA3
Prenatalna i postnatalna ekspozycja dzieci na
œrodowiskowy dym tytoniowy
Prenatal and postnatal child exposure to environmental
tobacco smoke
Zak³ad Epidemiologii Œrodowiskowej,
Instytut Medycyny Pracy £ódŸ
Kierownik:
Prof. dr hab. med.
Neonila Szeszenia-D¹browska
1
Zak³ad Informatyki i Statystyki Medycznej,
Uniwersytet Medyczny £ódŸ
Kierownik: Dr n. med. Rados³aw Zajdel
2
Zak³ad Zagro¿eñ Chemicznych,
Instytut Medycyny Pracy £ódŸ
Kierownik: Prof. dr hab. Marek Jakubowski
3
Dodatkowe s³owa kluczowe:
ETS
ci¹¿a
dziecko
kotynina
Additional key words:
prenatal and postnatal ETS
child
cotinine
Praca wykonana w ramach tematu
finansowanego z dotacji na dzia³alnoœæ
statutow¹ IMP 10.8 „Wp³yw œrodowiskowego
nara¿enia na dym tytoniowy na stan zdrowia
dzieci ze szczególnym uwzglêdnieniem ich
rozwoju psycho-motorycznego”.
Kierownik tematu: dr n. med. Kinga Polañska
Adres do korespondencji:
Dr n. med. Kinga Polañska
Zak³ad Epidemiologii Œrodowiskowej
Instytutu Medycyny Pracy
91-348 £ódŸ, ul. Teresy 8
Tel.: (+42) 631 45 69; Fax: (+42) 631 45 62
e-mail: [email protected]
554
Celem badania by³a ocena prenatalnej i postnatalnej ekspozycji dzieci
na œrodowiskowy dym tytoniowy. Badaniem objête zosta³y 83 kobiety w ci¹¿y korzystaj¹ce z porady lekarskiej w
poradniach dla kobiet na terenie £odzi. Z kobietami ciê¿arnymi przeprowadzony zosta³ trzykrotnie szczegó³owy
wywiad kwestionariuszowy. W celu
weryfikacji informacji o statusie palenia i biernej ekspozycji na dym tytoniowy od kobiet ciê¿arnych pobrana by³a
trzykrotnie œlina. Ocena nara¿enia
dzieci rocznych (urodzonych z kohorty kobiet ciê¿arnych) na œrodowiskowy dym tytoniowy przeprowadzona
zosta³a na podstawie wywiadu kwestionariuszowego matk¹ dziecka i potwierdzona analiz¹ kotyniny w moczu
dzieci badanych. Oznaczenia kotyniny
w materiale biologicznym dokonano
metod¹ chromatografii cieczowej z
tandemow¹ spektrometria mas (LCMS/MS ESI+). Przeprowadzone badanie wykaza³o, i¿ oko³o 22% dzieci nara¿onych by³o na sk³adniki dymu tytoniowego w ¿yciu p³odowym. Na podstawie wywiadu kwestionariuszowego
46% dzieci rocznych nara¿onych by³o
na dym tytoniowy w œrodowisku domowym. Œrednia geometryczna stê¿enia
kotyniny w moczu dzieci, których matka deklarowa³a palenie wynosi³a 11,4
ng/ml; 95% CI 7,1-18,3; w moczu dzieci, w których obecnoœci palono papierosy - 7,3 ng/ml; 95% CI 3,6-15,0, natomiast w moczu dzieci nienara¿onych
na œrodowiskowy dym tytoniowy - 1,3
ng/ml; 95% CI 0,9-1,7 (p<0,001). Istnieje potrzeba zintensyfikowania dzia³añ
maj¹cych na celu zmniejszenie nara¿enia dzieci na dym tytoniowy w ¿yciu
p³odowym i po urodzeniu.
The aim of the study was to evaluate the prenatal and postnatal child
exposure to environmental tobacco
smoke. The study population consisted of 83 women from Lodz, Poland
among which detail questionnaire was
conducted three times during pregnancy period. From all women included into the study the saliva sample was collected to verify smoking
status in pregnancy. One year after
delivery the second questionnaire was
performed and urine sample from all
children was collected. The cotinine
level in saliva and urine was analyzed
using Liquid Chromatography with
Tandem Mass Spectrometry (LC-MS/
MS ESI+). About 22% of the children
were expose to ETS during prenatal
and 46% in postnatal period. Cotinine
level in children's urine statistically
differentiated children from smoking
mothers (Geometric Mean (GM) 11.4
ng/ml; 95% CI 7.1-18.3) and exposed
homes (GM 7.3 ng/ml; 95% CI 3.6-15.0)
compared with non-exposed homes
(GM 1.3 ng/ml; 95% CI 0.9-1.7)
(p<0.001). Children should be more
protected from ETS exposure in prenatal and postnatal period.
Wstêp
Prenatalne nara¿enie dzieci na dym tytoniowy mo¿e wynikaæ z dwóch Ÿróde³. Po
pierwsze mo¿e byæ zwi¹zane z czynnym
paleniem papierosów przez kobietê ciê¿arn¹, po drugie mo¿e wi¹zaæ siê z jej biernym
nara¿eniem na dym tytoniowy. Mo¿emy
mieæ równie¿ do czynienia z dwoma rodzajami ekspozycji wystêpuj¹cymi równoczeœnie. Nara¿enie dzieci po urodzeniu mo¿e
byæ, natomiast, konsekwencj¹ palenia jednego lub obojga rodziców b¹dŸ palenia po-
zosta³ych domowników. Zarówno ekspozycja na sk³adniki dymu tytoniowego w ¿yciu
p³odowym, jak i po urodzeniu wi¹¿e siê z
negatywnymi konsekwencjami dla przebiegu i wyniku ci¹¿y oraz zdrowia dziecka.
Nale¿y tu wymieniæ, oprócz powszechnie
znanego zwiêkszonego ryzyka urodzenia
noworodka z ma³¹ urodzeniow¹ mas¹ cia³a, tak¿e inne patologie takie jak: poronienia samoistne, urodzenia martwe, zespó³
nag³ej œmierci niemowlêcia, choroby uk³adu oddechowego, astmê, zapalenie ucha
Przegl¹d Lekarski 2009 / 66 / 10
K. Polañska i wsp.
œrodkowego czy zwiêkszone ryzyko wyst¹pienia zaburzeñ psychoruchowych u dzieci
[1,9] .
W³aœciwa ocena ekspozycji dzieci na
dym tytoniowy w ¿yciu p³odowym i po urodzeniu ma istotne znaczenie dla oceny skali
zjawiska i odpowiedniego zaplanowania
dzia³añ interwencyjnych. W przypadku oceny skutecznoœci programów antytytoniowych skierowanych do kobiet w ci¹¿y oraz
m³odych matek standardem sta³o siê obecnie potwierdzanie informacji uzyskanej w
wywiadzie kwestionariuszowym analiz¹
materia³u biologicznego.
Spoœród mo¿liwych do zastosowania
biomarkerów nara¿enia na dym tytoniowy
najczêœciej stosowanym jest kotynina g³ówny metabolit nikotyny [11,13]. Kotynina oznaczana we krwi, moczu lub œlinie jest
biomarkerem zarówno czynnego jak i biernego palenia tytoniu. Ulega ona eliminacji
z organizmu w ci¹gu kilkudziesiêciu godzin,
co pozwala to na jej oznaczenie w przypadku biernej ekspozycji na dym tytoniowy oraz
ocenê iloœciow¹ nawet w ci¹gu kilku dni po
zaprzestaniu palenia. W przypadku ma³ych
dzieci najdogodniejszym materia³em biologicznym do oceny nara¿enia na œrodowiskowy dym tytoniowy jest mocz. Uzyskanie
odpowiedniej iloœci œliny potrzebnej do oznaczenia kotyniny jest w³aœciwie niemo¿liwe
w grupie dzieci rocznych, a pobranie krwi
jest badaniem inwazyjnym i czêsto nieakceptowanym. Wyniki wiêkszoœci badañ
przeprowadzonych wœród dzieci eksponowanych na dym tytoniowy wskazuj¹ na wy¿sze stê¿enie kotyniny ni¿ w materiale biologicznym dzieci nienara¿onych [8,10]. W
Polsce Oœrodek Poznañski od wielu lat prowadzi badania maj¹ce na celu ocenê nara¿enia kobiet w ci¹¿y, noworodków i dzieci
na dym tytoniowy, a biomarkery nara¿enia
oznaczane s¹ zarówno w moczu, krwi pêpowinowej jak i we w³osach [2-6,12].
Celem badania by³a ocena prenatalnej
i postnatalnej ekspozycji dzieci na œrodowiskowy dym tytoniowy.
Materia³ i metody
Model badania
Badanie zosta³o przeprowadzone w latach 20062009 w dwóch fazach. Pierwsza faza - obserwacja prospektywnej kohorty kobiet w ci¹¿y, zosta³a przeprowadzona w ci¹gu 2 pierwszych lat realizacji badania, druga natomiast obejmowa³a obserwacje do 1 roku ¿ycia
dzieci urodzonych z kohorty kobiet ciê¿arnych .
Badana populacja
Badaniem objête zosta³y 83 kobiety w ci¹¿y korzystaj¹ce z porady lekarskiej w 7 losowo wybranych poradniach dla kobiet na terenie £odzi. Kryterium w³¹czenia do badania by³a ci¹¿a niepochodz¹ca z zap³odnienia z wykorzystaniem metod wspomaganego rozrodu
oraz niezagro¿ona poronieniem. Z badania wy³¹czone
zosta³y matki z takimi chorobami przewlek³ymi jak: cukrzyca, nadciœnienie têtnicze, wady serca, choroby nerek przebiegaj¹ce z bia³komoczem oraz padaczka. Badanie przeprowadzono po uzyskaniu zgody Komisji Bioetycznej przy Instytucie Medycyny Pracy w £odzi. Rok
po urodzeniu dziecka z kobietami przeprowadzony zosta³ szczegó³owy wywiad kwestionariuszowy oraz badanie przedmiotowe i podmiotowe dziecka.
Kwestionariusz wywiadu
Z kobietami ciê¿arnymi przeprowadzony zosta³ trzykrotnie szczegó³owy wywiad kwestionariuszowy obejmuj¹cy dane spo³eczno-demograficzne oraz informacje dotycz¹ce czynnej ekspozycji na dym tytoniowy (d³ugoœæ
trwania na³ogu, liczba wypalanych papierosów, próby
Przegl¹d Lekarski 2009 / 66 / 10
Tabela I
Ocena palenia papierosów w czasie ci¹¿y na podstawie wywiadu kwestionariuszowego i stê¿enia kotyniny
w œlinie.
Evaluation of tobacco smoking during pregnancy based on questionnaire data and cotinine level in saliva.
Palenie przez m atkê w w y w iadzie
Stê¿enie koty niny w œlinie
<10 ng/m l
Nigdy
Aktualnie nie pali
Aktualnie pali
Razem
n
%
n
%
n
%
n
%
43
95,6
22
84,6
0
0,0
65
78,3
>10 ng/m l
2
4,4
4
15,4
12
100,0
18
21,7
Razem
45
100,0
26
100,0
12
100,0
83
100,0
Tabela II
Œrednia geometryczna i arytmetyczna oraz zakres stê¿eñ kotyniny w œlinie kobiet ciê¿arnych w zale¿noœci
od ich deklaracji dotycz¹cych statusu palenia.
Geometric and arithmetic means and the range of cotinine level in saliva of pregnant women depending on women's
declaration on smoking status.
Palenie przez m atkê w w y w iadzie
Stê¿enie koty niny w œlinie
[ng/m l]
Nigdy
Aktualnie nie pali
Aktualnie pali
Œrednia geom etry czna (95% CI)
2,4 (1,8-3,2)
4,8 (3,3-6,9)
102 (59-176)
5,2 (3,7 - 7,3)
Œrednia ary tm ety czna
3,1
14,2
133
26,0
zakres
0,4 - 17,8
0,4 - 138
19 - 400
0,4 - 400
p
ref.
0,004
<0,001
Razem
Tabela III
Nara¿enie dziecka na œrodowiskowy dym tytoniowy w pierwszym roku ¿ycia.
Environmental tobacco smoke exposure within first year of life.
Nara¿enie dziecka w pierw szy m roku ¿y cia
Palenie
przez m atkê
w ci¹¿y
Nie
nara¿one
Pali
m atka
Nigdy
28
1
Aktualnie nie pali
10
Aktualnie pali
1
Razem
39
16
Pom ieszczenie,
Inne
w który m przeby w a³o dziecko pom ieszczenie
Poza
dom em
Razem
4
45
4
8
7
1
7
2
27
8
2
1
0
12
7
16
6
84
Tabela IV
Œrednia geometryczna i arytmetyczna oraz zakres stê¿eñ kotyniny w moczu dzieci rocznych w zale¿noœci od
Ÿród³a nara¿enia.
Geometric and arithmetic means and the range of cotinine level in urine of one year old children.
Stê¿enie koty niny
w m oczu dziecka Nie nara¿one
na dy m
[ng/m l]
ty toniow y
ród³o nara¿enie dziecka 1 rok po urodzeniu
Pali
m atka
Osoba pal¹ca
Osoba pal¹ca
w pom ieszczeniu,
w inny m
w który m przeby w a³o dziecko pom ieszczeniu
Poza
dom em
Razem
Œrednia
geom etry czna
(95% CI)
1,3
(0,9 - 1,7)
11,4
(7,1 - 18,3)
7,3 (3,6 - 15,0)
3,8 (2,3 - 6,1)
1,6
(0,7- 3,5)
2,8
(2,1 - 3,7)
Œrednia
ary tm ety czna
1,9
17,7
15,2
4,3
1,9
6,5
Zakres
0,2 - 7,7
1,0 - 49,4
1,0 - 45,0
1,3 - 8,6
0,4 - 3,1
0,2 - 49,4
p
ref.
<0,001
<0,001
<0,001
0,21
zerwania z na³ogiem). Szczególna uwaga zwrócona zosta³a na bierne nara¿enie na dym tytoniowy z uwzglêdnieniem Ÿróde³ i czasu trwania ekspozycji. W czasie ka¿dej z 3 zaplanowanych wizyt od kobiet ciê¿arnych pobierana by³a œlina celem weryfikacji informacji o czynnym lub biernym nara¿eniu na dym tytoniowy. Rok po
porodzie, uczestnicz¹ce w badaniu kobiety wraz z dzieæmi zaproszone zosta³y na kolejne spotkanie w czasie
którego przeprowadzony zosta³ wywiad kwestionariuszowy maj¹cy na celu pozyskanie szczegó³owych informacji o ekspozycji dzieci na œrodowiskowy dym tytoniowy.
W dniu wizyty od dzieci pobrany zosta³ mocz.
Oznaczanie kotyniny w œlinie kobiet ciê¿arnych oraz
w moczu dzieci metod¹ LC-MS/MS ESI+
Metoda opracowana w Laboratorium BadawczoPomiarowym Organicznych Zanieczyszczeñ Œrodowiska
- procedury badawcze ZCZ-O-PB-02 (œlina) oraz ZCZO-PB-18 (mocz).
Aparatura:
- Chromatograf cieczowy HPLC Alliance 2695 Waters wyposa¿ony w binarny system pomp wysokociœnieniowych, automatyczny dozownik, kolumnê analityczn¹
XTerra RP18MS;
- Tandemowy spektrometr mas Micromass Quattro
Micro API (Waters);\- System do ekstrakcji SPE Plate
Prep Vacuum Manifold (Waters);
Odczynniki:
Kotynina oraz Kotynina-D3 - wzorzec wewnêtrzny
(Sigma-Aldrich); Acetonitryl i Woda o czystoœci do LCMS, octan amonu, kwas octowy o czystoœci 99 - 100%
(J.T.Baker); OASIS HLB 96-Well Plate 60µm, 60mg
(Waters).
555
Przygotowanie prób do analizy
Kotyninê wyodrêbniono ze œliny oraz z moczu metod¹ ekstrakcji w fazie sta³ej (SPE) z wykorzystaniem
p³ytek OASIS HLB 96-Well Plate 60µm, 60mg (Waters).
Badana próbka najpierw rozdzielana by³a na kolumnie chromatografu cieczowego, a nastêpnie wprowadzana przez sondê ESI do tandemowego spektrometru mas (MS/MS), gdzie ulega³a jonizacji i fragmentacji w komorze kolizyjnej. Jony rozdzielane by³y w polu
elektromagnetycznym filtra kwadrupolowego zgodnie ze
stosunkiem masa/³adunek i rejestrowane przez detektor. Podstaw¹ analizy iloœciowej by³ stosunek powierzchni
piku kotyniny do wzorca wewnêtrznego - kotyniny-D3, a
stê¿enie obliczane by³o na podstawie krzywej kalibracyjnej.
Warunki chromatograficzne:
Do rozdzia³u chromatograficznego stosowano kolumnê analityczn¹ XTerra C18 MS 3,5 µm o wymiarach
150×2,1 mm. Faza ruchoma: acetonitryl - 14,3 mM bufor octanowy (93:7). Przep³yw fazy ruchomej 0,2 ml/min.;
temperatura kolumny: 30oC; temperatura komory autosamplera: 20oC.
Warunki pracy spektrometru mas (tryb MRM):
Jonizacja ES+, fragmentacja jonów dla kotyniny:
177,2›80,2 (iloœciowo); 177,2›98,2 (jakoœciowo), a dla
kotyniny-D3 (wzorca wewnêtrznego): 180,2›80,2 (iloœciowo); 180,2›101,2 (jakoœciowo).
Walidacja metody:
Zakres roboczy metody: 0,8 - 800 ng/ml; liniowoϾ:
r=0.999; granica wykrywalnoœci: 0,05 ng/ml; czu³oœæ:
2,22; precyzja 1,81 %.
Kobiety ciê¿arne dla których stê¿enie kotyniny w
œlinie wynosi³o powy¿ej 10 ng/ml uznane zosta³y za pal¹ce.
Analiza statystyczna
Stê¿enia kotyniny w œlinie kobiet oraz w moczu dzieci porównano przy u¿yciu regresji liniowej. Stê¿enia kotyniny poddano transformacji logarytmicznej. Stê¿enia
porównywano do kategorii referencyjnej przy pomocy
testów Walda. W analizie uwzglêdniono wyniki z pierwszego badania kotyniny w ci¹¿y. W przypadku dwóch
kobiet u których nie pobrano materia³u podczas pierwszego badania w analizie wykorzystano wyniki z kolejnego badania.
Obliczeñ statystycznych dokonano przy pomocy
pakietu statystycznego R (http://www.r-project.org).
Wyniki
Informacja dotycz¹ca ekspozycji dzieci
na dym tytoniowy w ¿yciu p³odowym zamieszczona zosta³a w tabelach I i II oraz na
rycinie 1.
Na aktualne palenie papierosów w wywiadzie kwestionariuszowym wskazywa³o
12 kobiet w ci¹¿y (14%). U wszystkich z tych
kobiet stê¿enie kotyniny w œlinie by³o powy¿ej 10 ng/ml (zakres stê¿eñ kotyniny w œlinie: 19-400 ng/ml). Spoœród 45 kobiet deklaruj¹cych i¿ nigdy nie pali³y papierosów
dla 2 (4%) stê¿enie kotyniny w œlinie by³o
powy¿ej przyjêtego punktu odciêcia, a w
grupie kobiet deklaruj¹cych, i¿ aktualnie nie
pal¹ 4 (15%) mia³y stê¿enie omawianego
biomarkera powy¿ej 10 ng/ml. Bior¹c wiêc
pod uwagê analizê stê¿enia kotyniny w œlinie kobiet ciê¿arnych mo¿na przyj¹æ, i¿ 22%
kobiet pali³o papierosy. Œrednia geometryczna stê¿enia kotyniny w œlinie kobiet aktualnie pal¹cych by³a istotnie wy¿sza ni¿ œrednia geometryczna dla kobiet nigdy niepal¹cych (odpowiednio: œr. geom 102 ng/ml;
95% CI 59-179 vs. œr. geom.: 2,4 ng/ml; 95%
CI 1,8-3,2) (p<0,001) (ryc. 1, tab. II).
Analiza dotycz¹ca nara¿enia na dym
tytoniowy dzieci rocznych przedstawiona
zosta³a w tabelach III i IV oraz na rycinie 2.
Na podstawie wywiadu kwestionariuszowego 54% dzieci rocznych nie by³o nara¿onych na dym tytoniowy w œrodowisku
556
Rycina 1
Stê¿enie kotyniny w œlinie kobiet ciê¿arnych w zale¿noœci od ich deklaracji dotycz¹cych statusu palenia.
Saliva cotinine level depending on pregnant women declaration on smoking status.
Rycina 2
Stê¿enie kotyniny w moczu dzieci rocznych w zale¿noœci od Ÿród³a ekspozycji na œrodowiskowy dym
tytoniowy.
Cotinine level in urine of one year old children depending on source of exposure to environmental tobacco smoke.
domowym (tabela III). Oko³o 19% matek deklarowa³o palenie po porodzie, a na palenie
w pomieszczeniu gdzie przebywa³o dziecko wskazywa³o 8% badanych domowników
innych ni¿ matka dziecka. Œrednia geometryczna stê¿enia kotyniny w moczu dzieci
nienara¿onych na œrodowiskowy dym tytoniowy wynosi³a 1,3 ng/ml; 95% CI 0,9-1,7.
Podobn¹ wartoœæ œredniej geometrycznej
odnotowano dla kotyniny w moczu dzieci,
których opiekunowie deklarowali palenie
poza domem (œr. geom. 1,6 ng/ml; 95% CI
0,7-3,5) (p=0,2). W moczu dzieci, których
matka deklarowa³a palenie œrednia geometryczna stê¿eñ kotyniny by³a istotnie wy¿sza
ni¿ œrednia geometryczna stê¿eñ kotyniny
w moczu dzieci nienara¿onych (p<0,001) i
wynosi³a 11,4 ng/ml; 95% CI 7,1-18,3. Podobnie, wy¿sze stê¿enia kotyniny odnotoPrzegl¹d Lekarski 2009 / 66 / 10
wano w moczu dzieci, w których obecnoœci
palono papierosy (œr. geom. 7,3 ng/ml; 95%
CI 3,6-15,0) (p<0,001).
Dyskusja
Przeprowadzone badanie wykaza³o, i¿
oko³o 22% dzieci nara¿onych by³o na sk³adniki dymu tytoniowego w ¿yciu p³odowym.
Oko³o 19% matek deklarowa³o palenie po
porodzie, a na palenie w pomieszczeniu
gdzie przebywa³o dziecko wskazywa³o 8%
domowników innych ni¿ jego matka. Analizuj¹c zebrane dane mo¿na przyj¹æ, ¿e niemal po³owa badanych dzieci (46%) by³a biernie nara¿ona na dym tytoniowy. W moczu
dzieci matek pal¹cych, jak równie¿ tych, których opiekunowie deklarowali palenie w ich
obecnoœci stê¿enie kotyniny by³o znacznie
wy¿sze ni¿ w moczu dzieci przebywaj¹cych
K. Polañska i wsp.
w pomieszczeniach bez dymu papierosowego. Dzieci o tak znacznym nara¿eniu stanowi³y blisko jedn¹ trzeci¹ (27%) spoœród
wszystkich badanych.
Szereg badañ poœwiêconych by³o analizie ekspozycji kobiet w ci¹¿y oraz dzieci
na sk³adniki dymu tytoniowego w wykorzystaniem ró¿nych biomarkerów ekspozycji
analizowanych w materiale biologicznym
ró¿nego pochodzenia (krew, mocz, œlina) [28,10-12].
Zbli¿ony do odnotowanego w naszym
badaniu odsetek kobiet ciê¿arnych pal¹cych
papierosy odnotowano w analizie przeprowadzonej przez Florek i wsp. [5]. Równie¿
w tym badaniu analiza kotyniny w moczu
wykaza³a i¿ odsetek palaczek by³ wy¿szy ni¿
wskazuj¹ badania ankietowe (kotynina w
moczu >50 ng/mg kreatyniny).
Podobnie jak w naszym badaniu, analiza przeprowadzona przez Puig i wsp. wykaza³a, i¿ œrednia geometryczna stê¿enia
kotyniny w moczu dzieci matek pal¹cych
(19,7 ng/ml; 95% CI 16,8-23,1) by³a wy¿sza
ni¿ œrednia geometryczna dzieci nara¿onych
na dym tytoniowy w domu (7,1 ng/ml; 95%
CI 5,6-9,0) i dzieci nienara¿onych (4,5 ng/
ml; 95% CI 3,7-5,5) [10]. Badanie przeprowadzone w £odzi, jak i cytowane powy¿ej
wskazuj¹ na przydatnoœæ oznaczenia stê¿enia kotyniny w moczu do oceny nie tylko
iloœciowej nara¿enia na œrodowiskowy dym
Przegl¹d Lekarski 2009 / 66 / 10
tytoniowy, ale równie¿ do identyfikacji Ÿród³a ekspozycji (matka dziecka, inni domownicy pal¹cy przy dziecku). Jak widaæ z przeprowadzonej analizy g³ównym Ÿród³em biernej ekspozycji dziecka na dym tytoniowy
by³a pal¹ca matka, co mo¿e byæ wyt³umaczone faktem i¿ to w³aœnie z matk¹ dzieci
spêdzaj¹ najwiêcej czasu.
Przeprowadzone badanie wykaza³o, i¿
pomimo istniej¹cych rozwi¹zañ legislacyjnych, szeroko podejmowanych dzia³añ edukacyjnych i promocyjnych maj¹cych na celu
zmniejszenie odsetka osób pal¹cych papierosy oraz biernie nara¿onych na dym tytoniowy skala tego zjawiska w naszym kraju
jest wci¹¿ powa¿na. Istnieje zatem potrzeba
zintensyfikowania dzia³añ maj¹cych na celu
zmniejszenie nara¿enia dzieci na dym tytoniowy w ¿yciu p³odowym i po urodzeniu.
Piœmiennictwo
1. DiFranza J., Aligne A., Weitzman M.: Prenatal and
postnatal environmental tobacco smoke exposure
and children's heath. Pediatrics 2004, 113, 1007.
2. Florek E., Brêborowicz GH., Lechowicz W. et al.:
Kotynina w moczu matki i noworodka oraz w surowicy
krwi pêpowinowej i ³o¿ysku jako marker nara¿enia
p³odu na dym tytoniowy. Przegl. Lek. 2006, 63, 900.
3. Florek E., Marsza³ek A., Piekoszewski W. et al.:
Wystêpowanie nara¿enia na dym tytoniowy wœród
kobiet w wieku prokreacyjnym. Ginecol. Prakt. 2001,
9, 16.
4. Florek E., Piekoszewski W., Brêborowicz G.H. et
al.: Ocena ankietowa i biochemiczna palenia tytoniu
przez kobiety rodz¹ce. Przegl. Lek.2004, 61, 345.
5. Florek E., Piekoszewski W., Rybakowski L.,
Moczko J.: Using the questionnaire and cotinine
concentration in urine for study smoking habit and
exposure to ETS of pregnant women. Przegl. Lek.
2004, 61, 993.
6. Florek E., Piekoszewski W.: Ocena nara¿enia p³odu,
noworodka i dziecka na dym tytoniowy. Ginekol.
Prakt. 2002, 10, 10.
7. Haufroid V, Lison D.: Urinary cotinine as tobaccosmoke exposure index: a minireview. Int. Arch.
Occup. Environ. Heath. 1998, 71, 162.
8. Matt G.E., Hovell M.F., Quintana P.J.E., Zakarian
J.: The validity of urinary cotinine levels In young
children: Implications for measuring ETS exposure.
Nicotine Tob. Res. 2007, 9, 83.
9. Polanska K., Hanke W., Ronchetti R., van den
Hazel P. et al.: Environmental tobacco smoke exposure and children's health. Acta paediatrica 2006,
95, 86.
10. Puig C., Garcia-Algar O., Monleon T. et al.: A longitudinal study of environmental tobacco smoke exposure in children: Parental self reports versus age
dependent biomarkers. BMC Public Health. 2008,
8, 47.
11. Rebagliato M.: Validation of self reported smoking.
J. Epidemiol. Community Heath. 2002, 56, 163.
12. Señczuk M., Florek E., Piekoszewki W. et al.:
Nikotyna we w³osach noworodków jako wskaŸnik
palenia tytoniu przez kobiety w czasie ci¹¿y - badania
wstêpne. Przegl. Lek. 2007, 64, 729.
13. SRNT Subcommittee on Biochemical Verification.
Biochemical verification of tobacco use and cessation. Nicotine Tob. Res. 2002, 4, 149.
557