(EUROPEJSKA SPOLKA AKCYJNA)

EUROPEJSKA SPÓŁKA AKCYJNA
Z dniem 18 maja 2005 r. weszła w ycie Ustawa o europejskim zgrupowaniu interesów
gospodarczych i spółce europejskiej (DzU 2005, nr 62, poz. 551). Wprowadzi ona do
polskiego porz dku prawnego dwie nowe instytucje - spółk europejsk , zwan równie
Societas Europaea (SE), oraz europejskie zgrupowanie interesów gospodarczych.
Przyj cie wspomnianej ustawy jest konsekwencj obowi zków implementacyjnych
wynikaj cych z prawa europejskiego, w szczególno ci rozporz dzenia nr 2157/2001 z 8
pa dziernika 2001 roku oraz dyrektywy z tego samego dnia. Pa stwa Unii Europejskiej miały
czas do 8 pa dziernika 2004 roku na dostosowanie swego prawa do wspomnianej dyrektywy
i wydanie przepisów uzupełniaj cych regulacje rozporz dzenia. Opieszało polskiego
ustawodawcy sprawiła, e co do zasady bezpo rednio stosowane przepisy unijnego
rozporz dzenia pozostały martwe. Wskutek nieuregulowania na czas kwestii rejestracji
spółek europejskich niemo liwe było ich tworzenie na gruncie prawa polskiego. Mo liwo
ta otwiera si przed przedsi biorcami w tym miesi cu.
Główne zało enia
Spółka europejska stanowi prób utworzenia organizmu maj cego ułatwi prowadzenie
interesów w ró nych krajach wspólnoty jednocze nie. Główn ide , która przy wiecała
twórcom regulacji dotycz cych spółki europejskiej, było wprowadzenie rozwi za maj cych
uelastyczni dotychczasowe regulacje rz dz ce prowadzeniem działalno ci gospodarczej w
ró nych krajach wspólnoty.
Przed wprowadzeniem regulacji dotycz cych spółki europejskiej, aby prowadzi działalno
o zasi gu ogólnoeuropejskim, przedsi biorca musiał w ka dym z pa stw utworzy oddzielne
podmioty gospodarcze (spółki, oddziały etc), które zgodnie z miejscowym prawem mogły
prowadzi działalno gospodarcz na terenie danego kraju. W praktyce, zatem najcz ciej
powstawała skomplikowana struktura holdingowa. Nie ulega w tpliwo ci, e takie
rozwi zanie oznacza dla przedsi biorcy znaczne zwielokrotnienie kosztów prowadzenia
działalno ci.
Zgodnie z regulacjami wspólnotowymi wprowadzaj cymi instytucj spółki europejskiej,
utworzenie takiej spółki w jednym z pa stw Unii pozwala na prowadzenie działalno ci
gospodarczej na terenie całej wspólnoty. Co wi cej, w sytuacji gdy przedsi biorca uzna, e z
jakichkolwiek wzgl dów (np. z powodu uci liwych warunków prawnych prowadzenia
działalno ci w kraju siedziby) bardziej korzystne dla niego b dzie ulokowanie spółki w
innym kraju ni dotychczas, b dzie on mógł w łatwy sposób przenie jej siedzib do innego
kraju członkowskiego. Do tej pory taka operacja wi zała si z konieczno ci likwidacji
spółki w kraju macierzystym i ponownym jej utworzeniem w kraju docelowym. Nie trzeba
nikogo przekonywa , e takie rozwi zanie wi zało si z wieloma skomplikowanymi,
kosztownymi i przede wszystkim czasochłonnymi czynno ciami. Niejednokrotnie poci gało
te za sob niekorzystne konsekwencje podatkowe. Regulacje dotycz ce spółki europejskiej
traktuj wspólnot europejsk jako cało i w zwi zku z tym przeniesienie jej siedziby do
innego pa stwa ma by prawie tak nieskomplikowane, jak w ramach terytorium jednego z
krajów wspólnoty. Zgodnie z przyj t ustaw , ograniczenia w zakresie przeniesienia siedziby
maj polega głównie na mo liwo ci dania wykupu akcji przez akcjonariuszy, którzy nie
godz si na zmian siedziby.
Sposoby tworzenia spółki
Utworzy spółk europejsk mog jedynie spółki wymienione w rozporz dzeniu. Tym
samym została wył czona mo liwo zawi zania jej przez osoby fizyczne. Rozporz dzenie
przewiduje zasadniczo cztery sposoby utworzenia spółki europejskiej:
(1)
poprzez fuzj co najmniej dwóch spółek akcyjnych, których siedziba znajduje si w
ró nych pa stwach wspólnoty;
(2)
poprzez przekształcenie istniej cej ju spółki akcyjnej;
(3)
poprzez zało enie holdingowej spółki europejskiej;
(4)
poprzez zało enie zale nej spółki europejskiej.
W dwóch ostatnich przypadkach dopuszczalny jest udział, obok spółek akcyjnych, m.in.
tak e spółek z ograniczon odpowiedzialno ci .
Nale y podkre li , e zawsze musi by zachowana zasada, e podmioty tworz ce SE
podlegaj , co najmniej dwóm ró nym porz dkom prawnym, przy czym w wypadku, gdy
spółk europejsk zawi zuj , obok spółki-matki, m.in. spółki zale ne lub oddziały z siedzib
w innym pa stwie członkowskim ni spółka-matka, wymagane jest, by taka spółka zale na
lub oddział istniały, co najmniej dwa lata.
Ponadto, w gestii pa stw członkowskich pozostała mo liwo przyznania prawa tworzenia
spółek europejskich spółkom, których główny zarz d znajduje si poza terytorium wspólnoty.
Takie spółki mog uczestniczy w zawi zaniu spółki akcyjnej z zastrze eniem ł cznego
spełnienia nast puj cych warunków:
(i) spółka została utworzona zgodnie z prawem jednego z pa stw członkowskich;
(ii) ma statutow siedzib w jednym z pa stw członkowskich oraz
(iii) istnieje rzeczywisty i stały zwi zek z ekonomi pa stwa członkowskiego.
Struktura wewn trzna
Kapitał zakładowy spółki ma wynosi , co najmniej 120 000 euro. Spółka europejska
uzyskuje osobowo prawn z chwil dokonania rejestracji w stosownym rejestrze - w Polsce
b dzie to rejestr przedsi biorców w ramach Krajowego Rejestru S dowego. Z ciekawszych
rozwi za mo na wskaza , e spółka europejska daje wspólnikom prawo wyboru pomi dzy
dualistycznym modelem administracji (rada nadzorcza i zarz d) a modelem monistycznym z
jednym organem administruj cym (rada administruj ca).
Nale y wskaza równie , e ustawa szczegółowo okre la reguły przenoszenia statutowej
siedziby spółki europejskiej. Zapisy ustawy maj zapewni przestrzeganie wynikaj cej z
rozporz dzenia zasady, e siedziba statutowa spółki i jej główny zarz d musz by
ulokowane w tym samym pa stwie członkowskim. Ustawa przewiduje liczne rodki
egzekwuj ce przestrzeganie omawianej zasady, m.in. mo liwo nało enia grzywny przez
s d rejestrowy lub te ustanowienie kuratora w celu przywrócenia zgodno ci siedziby
statutowej i głównego zarz du. Jako rodek ostateczny przewidziano mo liwo
ustanowienia przez s d rejestrowy likwidatora spółki.
Zaanga owanie pracowników
Zgodnie z dyrektyw , pracownikom spółek tworz cych spółk europejsk zostan
zagwarantowane, co najmniej takie same prawa w zakresie prawa do informacji, kontroli i
udziału we władzach spółki, jakie mieli w podmiotach j tworz cych. Bez powołania
specjalnego zespołu negocjacyjnego oraz ustalenia zasad zaanga owania pracowników w
tworzonym podmiocie spółka europejska nie b dzie mogła powsta .
Hierarchia przepisów
Odno nie re imu prawnego rz dz cego spółk europejsk , nale y stwierdzi , e jej
działalno podlega w głównej mierze prawu wspólnotowemu. W wypadkach, w których
powołane rozporz dzenie wyra nie dopuszcza tak mo liwo , zastosowanie znajd
postanowienia statutu spółki europejskiej. W pozostałym zakresie b dziemy stosowa do SE
postanowienia ustawy o europejskim zgrupowaniu interesów gospodarczych i spółce
europejskiej w cz ci reguluj cej kwestie dotycz ce spółki europejskiej, nast pnie
postanowienia kodeksu spółek handlowych w cz ci traktuj cej o spółce akcyjnej oraz
postanowienia statutu spółki europejskiej na takich samych zasadach, na jakich stosuje si
zgodnie z prawem polskim postanowienia statutu spółki akcyjnej.
Ponadto, zgodnie z przepisami unijnego rozporz dzenia, w przypadku, gdy dana działalno
regulowana jest w jakim pa stwie członkowskim w sposób szczególny, przepisy te znajd
zastosowanie równie wobec spółki europejskiej.
Dotyczy to w szczególno ci obowi zku uzyskania stosownych koncesji i zezwole , je li b d
one wymagane dla prowadzenia działalno ci.
Podstawow niewiadom odno nie funkcjonowania spółki europejskiej s kwestie podatkowe
w zakresie tworzenia i funkcjonowania spółek europejskich. Dopiero w praktyce oka e si ,
jaki b dzie stosunek organów podatkowych do nowej instytucji, czyli spółki europejskiej.
Podsumowanie
Wiele rozwi za szczegółowych pozostawiono do uregulowania przez pa stwa
członkowskie. Z pewno ci , zatem spółki europejskie b d si ró ni w zale no ci od tego, w
którym z krajów wspólnoty zostan utworzone. Atrakcyjno rozwi za przyj tych przez
poszczególne kraje członkowskie b dzie, zatem decydowa o decyzji inwestorów, co do
ulokowania siedziby spółki w danym pa stwie. Nie trzeba wspomina , e wi e si to z
wymiernymi korzy ciami finansowymi dla pa stwa.
Wydaje si , e instytucja spółki europejskiej mo e stanowi niezwykł szans dla polskiej
gospodarki. W zwi zku z tym, e w Polsce przepisy reguluj ce funkcjonowanie spółki
akcyjnej s bardziej liberalne ni w niektórych innych krajach unijnych, mo na oczekiwa , e
unijni przedsi biorcy b d wybiera wła nie Polsk na prowadzenie działalno ci w formie
spółki europejskiej.
Adam Kaminski
Specjalista ds. prawnych Centrum Euro Info w Białymstoku