Koncepcja informatora o zasobie Centralnego Archiwum Wojskowego

Jerzy Ciesielski
KONCEPCJA INFORMATORA O ZASOBIE
CENTRALNEGO ARCHIWUM WOJSKOWEGO
Archiwa polskie w latach sześćdziesiątych zapoczątkowały akcję wydawania
informatorów lub przewodników po zasobie aktowym. Informator lub przewodnik
stanowi bardzo cenne źródło dla użytkownika archiwum oraz sygnalizuje
zainteresowanej tą problematyką części społeczeństwa po co istnieją archiwa, a
równocześnie czytelnik może dowiedzieć się, co kryją magazyny archiwalne. Duże
znaczenie ma więc wartość przewodnika lub informatora tzn., jak „głęboko” sięga
informacja o zasobie — czy zawarto w nim dane o wszystkich zespołach akt
zgromadzonych w archiwum, czy tylko o uporządkowanych i udostępnianych do
badań.
Przewodnik po zasobie archiwum jest pomocą archiwalną informującą o
poszczególnych zespołach akt lub ich grupach, składających się na zasób danego
archiwum. Przewodnik z reguły zawiera historię archiwum, ogólną systematykę jego
zasobu, charakterystykę poszczególnych zespołów, a ponadto uwzględnia pomoce
archiwalne i bibliografię.
Natomiast informator o zasobie archiwum nie zawiera szczegółowych
informacji o zespołach akt, nie uwzględnia pomocy archiwalnych i bibliografii.
Na wstępie należy rozplanować poszczególne części przewodnika lub
informatora. Autorzy tego typu opracowań starają się wyodrębnić trzy zasadnicze
człony: wstęp, charakterystyka akt (zasobu) i aparat uzupełniający. W rozdziale lub
rozdziałach wstępnych umieszcza się przede wszystkim informacje o zasadach
opracowania informatora lub przewodnika. We wstępie umieszcza się również historię
archiwum wraz z dziejami narastania zasobu.
Najważniejszą część informatora lub przewodnika stanowi omówienie zasobu
archiwum i jego wartości badawczej. Jest to inaczej mówiąc charakterystyka zespołów
lub grup zespołów akt. Części składowe tej charakterystyki to: nazwa zespołu, daty
skrajne, sygnatura, zawartość zespołu, pomoce archiwalne, bibliografia.
N a z w a z e s p o ł u pokrywa się z zasady z nazwą instytucji, która akta
wytworzyła. Przy materiale jednorodnym zawartym w kilku zespołach można dać
nazwę ogólną, np. jednostki kawalerii, piechoty itp. Nazwę zespołu uzupełniają daty,
przy czym niektórzy zamieszczają daty krańcowe akt, inni zaś informują o początku i
likwidacji instytucji (twórcy akt)i Podanie w przewodniku dat skrajnych (krańcowych)
zespołu jest lepszym rozwiązaniem.
S y g n a t u r a zespołu posiada specjalne znaczenie, oznacza bowiem stały
numer zespołu w obrębie danego archiwum.
Następny element opisu to
zawartość
z e s p o ł u,
czyli bliższa
charakterystyka akt w nim zawartych. Sposób opracowania tego elementu jest dość
zróżnicowany. Cześć autorów tych opracowań ogranicza się do uwag o podziale
wewnętrznym zespołu, formie i języku w jakim akta zostały spisane. Inni autorzy
zajmują się treścią akt. Co jest lepsze — do dziś nie ustalono do końca.
Kolejna część opisu zespołu to
pomoce
a r c h i w a l n e,
a więc
inwentarz, indeksy i repertoria, dzięki którym badacz może uzyskać bezpośredni
kontakt z aktami. Również i tu panuje różnorodność zapisów w treści przewodnika lub
informatora.
Ostatnim punktem opisu zespołu jest b i b l i o g r a f i a z tym zespołem
związana. Są to publikacje źródłowe, opracowania ustrojowe itp. Do wyjątków należą
przewodniki pomijające ten punkt milczeniem.
Centralne Archiwum Wojskowe do tej pory nie posiada opracowanego
informatora ani przewodnika o zasobie aktowym. W drugiej połowie 1993 roku na
jednym z posiedzeń Komisji Metodycznej, będącej, organem doradczym szefa CAW,
postanowiono takie opracowanie wykonać. Od listopada 1993 roku trwają prace nad
wersją „rozszerzonego” informatora o zasobie CAW. Nie będzie to przewodnik po
zasobie, bowiem jest on zbyt pracochłonny i przygotowanie go do druku, a tym
samym wprowadzenie do obiegu, trwałoby zbyt długo. Nie zostanie więc
zamieszczona w tym opracowaniu bibliografia dotycząca poszczególnych zespołów,
natomiast pozostałe elementy przewodnika będą uwzględnione.
Opracowany w CAW informator będzie zawierał
w s t ę p,
w którym
zostanie omówiony układ informatora, ogólne dane o zasobie, informacje o
zmikrofilmowanych zespołach oraz ogólne dane o zawartości biblioteki podręcznej.
We wstępie przedstawiona zostanie historia powstania CAW i jego przemiany
organizacyjne, a także inne dane potrzebne korzystającym z zasobu aktowego CAW.
W dalszej części informatora zostanie omówiony zasób aktowy —
poszczególne zespoły lub grupy zespołów akt. Omawianie zespołów zaczęto od
najstarszych akt przechowywanych w CAW, a układ ten przedstawia się następująco:
1) akta wytworzone przed odzyskaniem niepodległości, wśród których
znajdują się m.in. archiwalia Legionów Polskich, Polskiego Korpusu
Posiłkowego i inne;
2) akta wytworzone przez naczelne władze wojskowe, jednostki i instytucie w
latach 1918—1939;
3) akta z okresu wojny i okupacji, w tym m.in. szczątkowe zespoły akt
dotyczących ruchu oporu na ziemiach polskich i 2 Dywizji Strzelców
Pieszych;
4) akta Wojska Polskiego utworzonego na terenie ZSRR do zakończenia II
wojny światowej;
5) akta Wojska Polskiego po 1945 roku;
6) inne archiwalia, a wśród nich materiały personalne, odznaczeniowe,
fotograficzne, kartograficzne oraz instrukcje i regulaminy wojskowe.
Autorzy tego opracowania mają nadzieję, że prace nad informatorem zostaną
zakończone w III kwartale 1995 roku, a pod koniec tegoż roku zostanie oddany do
druku. Egzemplarze informatora zostaną przekazane placówkom naukowym, aby
mogli korzystać z niego historycy i badacze wojskowych materiałów archiwalnych.