SCENARIUSZ ZAJĘĆ DLA GRUPY ZAINTERESOWANEJ

SCENARIUSZ ZAJĘĆ DLA GRUPY ZAINTERESOWANEJ HISTORIĄ
Autor: Arkadiusz Walczak, WCIESiS
Etap edukacyjny: gimnazjum, koło historyczne
Temat projektu: Stosunki polsko-krzyżackie. Synteza
Czas: zgodnie z potrzebami uczniów
Cele ogólne: rozbudzanie zainteresowania historią ojczystą, samodzielna praca
Cele szczegółowe:
Uczeń:
 charakteryzuje sytuację polityczną, społeczną i gospodarczą Europy na przełomie XIV
i XV wieku
 przedstawia genezę i specyfikę zakonów rycerskich
 wymienia etapy rozwoju państwa krzyżackiego do 1525 roku
 wyjaśnia specyfikę ustrojową i etniczną państwa krzyżackiego
 przedstawia genezę i charakter konfliktów Polski i Litwy z zakonem krzyżackim
 opisuje przebieg bitwy pod Grunwaldem zgodnie z najnowszymi ustaleniami
historiografii
 charakteryzuje cywilizacyjny dorobek państwa zakonnego i jego wpływ na państwo
polsko-litewskie
 przedstawia losy zakonu krzyżackiego i terytorium jego dawnego państwa po 1525 roku
 charakteryzuje miejsce bitwy pod Grunwaldem w polskiej myśli politycznej i polityce
historycznej
Kształtowane umiejętności:
 praca w zespole
 komunikacja w grupie
 dobieranie zadań do celów
 zdobywanie nowych informacji
Metody i formy pracy:
 metoda projektu
Środki dydaktyczne i materiały:
 źródła
 opracowania związane z tematem
Uwagi o realizacji zajęć:
Zaproponowany scenariusz może być wykorzystany podczas cyklu lekcji historii, na
zajęciach pozalekcyjnych albo jako propozycja szkolnych obchodów rocznicy bitwy pod
Grunwaldem. Praca metodą projektu rozwija umiejętność planowania, organizowania
i oceniania własnej nauki, pracy w grupie, efektywnego porozumiewania się w różnych
sytuacjach, prezentacji własnego punktu widzenia, przygotowywania się do publicznych
wystąpień, stosowania zdobytej wiedzy w praktyce. Istotą tej metody jest samodzielna praca
uczniów. Nauczyciel określa jedynie ramy projektu i etapy jego realizacji. W przypadku tego
projektu jego efektem końcowym ma być planszowa synteza odnosząca się do określonego
zagadnienia związanego z historią stosunków Polski i Litwy z zakonem krzyżackim.
Uczniowie będą mogli samodzielnie przygotować się do zajęć, a zdobytą wiedzę przekazać
kolegom. Taka całościowa synteza uczy samodzielnego porządkowania i selekcji
omawianych zagadnień – ustalania ich hierarchii, szukania powiązań przyczynowoskutkowych i odniesień interdyscyplinarnych. Daje możliwość syntezy materiału,
całościowego spojrzenia na analizowane zagadnienie, a jednocześnie wyeksponowanie treści
ważnych dla uczniów. Planszowe syntezy warto zachować i wykorzystać w pracy z uczniami,
którzy nie uczestniczyli w realizacji projektu. Odczytywanie plakatów może zastąpić
tradycyjne odpowiedzi na tematy, których dotyczą. Stanowić źródło informacji i inspiracji do
samodzielnych poszukiwań.
Zaproponowane zagadnienia można potraktować jako hasła programu zajęć
pozalekcyjnych dla uczniów szczególnie zainteresowanych historią, poszczególne prezentacje
warto wtedy zdecydowanie wydłużyć, uzupełnić analizą dodatkowych materiałów
źródłowych, wreszcie projekcjami materiałów filmowych.
Przebieg realizacji projektu:
1. Przygotowanie uczniów do pracy poprzez dokładne zapoznanie ich z metodą.
2. Ustalenie, jakie cele i treści mają być realizowane metodą projektu; czy będzie to
wprowadzanie treści nowych dla uczniów (np. w gimnazjum), czy podsumowanie cyklu
lekcji na temat stosunków polsko-krzyżackich (np. w szkole ponadgimnazjalnej).
3. Wprowadzenie uczniów w tematykę zagadnienia. Rozdanie materiałów, podanie literatury
i wszystkich wiadomości, które poszerzą i ukierunkują ich wiedzę dotyczącą tego tematu.
4. Przedstawienie uczniom propozycji zagadnień, zadanie pytania o ich propozycje, wspólne
ustalenie ostatecznej listy. Dobranie uczniów w zespoły do realizacji tematów.
5. Rozdanie uczniom instrukcji, wyjaśnienie wątpliwości, ustalenie terminów i formy
konsultacji dla osób realizujących projekt.
6. Monitorowanie realizacji projektu – zbierania i opracowywania informacji, wykonania
zadań przez poszczególnych członków grup, opracowanie planszowej syntezy.
7. Przygotowanie przez uczniów prezentacji efektów pracy.
8. W dyskusji – po prezentacji poszczególnych zespołów – wskazanie na wzajemne
powiązania poszczególnych prezentacji.
9. Ocena efektów pracy zespołu.
Wykaz załączników:
Załącznik 1 (zagadnienia dla uczniów gimnazjum)
Załącznik 2 (zagadnienia dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych)
Załącznik 3 (instrukcja opracowania syntezy planszowej
Załącznik 4 (kryteria oceny planszowej syntezy)
Bibliografia:
1. Badowska, O. Mazurek, E. Olinkiewicz, R. Otolińska, Inspiracje, pomysły. Książka
pomocnicza dla twórczego nauczyciela, Wydawnictwo Siedmioróg, Wrocław 1998.
2. Biskup M., Labuda G., Dzieje zakonu krzyżackiego w Prusach: gospodarka,
społeczeństwo, państwo, ideologia, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1988.
3. Brudnik E., Moszczyńska A., Owczarska B., Ja i mój uczeń pracujemy aktywnie.
Przewodnik po metodach aktywizujących, Jedność, Kielce 2000.
4. „Polityka. Pomocnik Historyczny. 1410 Grunwald”, 4/2010.
Załącznik 1
Lista zagadnień dla uczniów gimnazjum
 krucjaty
 cesarstwo w XIV–XV wieku
 papiestwo w XIV–XV wieku
 zakony rycerskie – templariusze i joannici
 dzieje zakonu krzyżackiego do 1409 roku
 wielka wojna z zakonem krzyżackim
 stosunki Polski i Litwy z zakonem krzyżackim w latach 1411–1525
 zamki krzyżackie
Załącznik 2
Lista zagadnień dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych
 krucjaty
 cesarstwo i papiestwo w XIV–XV wieku
 sytuacja społeczna i gospodarcza Europy w XIV i początkach XV wieku
 zakony rycerskie w średniowieczu – historia i specyfika
 Prusowie i ich kraj od VI wieku do początków XIII wieku
 powstanie i rozwój państwa krzyżackiego w Prusach, ekspansja terytorialna do 1409 roku
 wojskowość krzyżacka, polska i litewska w XIV–XV wieku (organizacja armii,
uzbrojenie, taktyka)
 polityka gospodarcza i społeczna zakonu krzyżackiego
 ewolucja ustroju i organizacji państwa krzyżackiego
 ideologia, kultura umysłowa i materialna oraz obyczajowość w państwie krzyżackim
 wielka wojna z zakonem krzyżackim
 stosunki Polski i Litwy z zakonem krzyżackim w latach 1411–1466
 lenne Prusy krzyżackie w latach 1466–1525
 przynależność państwowa ziem wchodzących w skład państwa krzyżackiego w latach
1525–1945
 zakony rycerskie w epoce nowożytnej i najnowszej
 Grunwald w polskiej, litewskiej i niemieckiej myśli politycznej i polityce historycznej
 Krzyżacy – wizja literacka i filmowa a rzeczywistość historyczna
 bractwa rycerskie dzisiaj – edukacja, zabawa, komercja?
Załącznik 3
Instrukcja opracowania syntezy planszowej
Waszym zadaniem jest przygotowanie, w grupie, plakatu na temat otrzymanego zagadnienia
 zbierzcie materiały, przygotujcie się merytorycznie do analizy problemu, wybierzcie
informacje szczególnie istotne, pogrupujcie je
 indywidualnie bądź w grupie zastanówcie się, z jakimi obrazami, motywami, utworami,
postaciami, pojęciami kojarzy się Wam wylosowane/wybrane zagadnienie, wskażcie
związki między różnymi skojarzonymi elementami
 wyobraźcie sobie wygląd plakatu, myślcie obrazami, wyeksponujcie rzeczy ważne do
zapamiętania, na które koniecznie należy zwrócić uwagę
 przygotujcie projekt plakatu
 pamiętajcie, że nie może on opierać się tylko na tekście, ale powinien także zawierać
elementy ikonograficzne
 pamiętajcie, że to, co stworzycie, musi być czytelne dla kolegów z innych zespołów,
a nawet dla kogoś, kto nie brał udziału w pracy, ale zechce w przyszłości z Waszej
syntezy skorzystać
 ustalcie podział zadań
 wykonajcie zaprojektowany plakat (technika dowolna)
 przygotujcie się – grupowo bądź przez wybranego przedstawiciela grupy – do jego
omówienia, charakterystyki problematyki zawartej na plakacie, wskazania funkcji
wszystkich umieszczonych na nim elementów, ich układu, a także źródeł informacji
 czas prezentacji wynosi do 6 minut
Załącznik 4
(kryteria oceny planszowej syntezy)
Elementy
plakatu
Prawdziwość
podawanych
informacji
Ilość zebranego
materiału
Trafność doboru
zgromadzonego
materiału
Wykorzystanie
różnych
źródeł
informacji
Estetyka
wykonania
5
Ocena
4
3
Pełna, drobne Kilka nieścisłości
nieścisłości
i uproszczeń
Bardzo duża
Duża
Przeciętna
2
Kilka błędów
rzeczowych,
występują
podstawowe
informacje
Mała
Bardzo wysoka
Wysoka
Przeciętna
Słaba
Korzystanie z
wielu różnych
źródeł
Bez zarzutu
Korzystanie z Korzystanie z co
wielu źródeł najmniej trzech
źródeł
Plakat
Plakat wykonany
wykonany
na przeciętnym
starannie
poziomie
Pełna
Bez zarzutu –
poprawna pod
względem
językowym,
zaciekawia
odbiorcę
Pomysłowość,
Wyjątkowo
oryginalność
oryginalny,
niespotykany
pomysł
Stopień trudności Bardzo trudny
wykonania
plakatu
Czasochłonność
Wyjątkowo
czasochłonny
Prezentacja
plakatu
Powodzenia!
Poprawna
pod
względem
językowym,
nie nudzi
odbiorcy
Dość
ciekawy
Mieści się
w normach
poprawności
Dość trudny
Przeciętny
Szkolny, typowy
Dość
Przeciętny
czasochłonny
1
Dużo błędów
rzeczowych, brak
podstawowych
zagadnień
Nie do przyjęcia
Zbyt mała
Korzystanie z co
Opieranie się tylko na
najmniej dwóch źródeł jednym źródle
Plakat niezbyt
starannie wykonany,
ale możliwy do
odczytania
Dopuszczalne usterki
w zakresie
poprawności
językowej; nie
przeszkadzają one
w zrozumieniu treści
Częściowo przepisany
z innego projektu
Nie do przyjęcia – np.
fragmenty nieczytelnie
zapisane
Łatwy
Zbyt łatwy na
obecnym etapie nauki
Niewymagający zbyt
wiele pracy
Sprawiający wrażenie
stworzonego „na
kolanie”
Błędy uniemożliwiają
bezproblemowe
zrozumienie treści
Brak własnych
koncepcji