Dzień Edukacji Narodowej

Dzień Edukacji Narodowej
Październik rozpoczęliśmy od przygotowań do Święta Edukacji Narodowej.
Uczennice klasy II B: Kornelia Konopka i Ela Dakowicz pod okiem pani Eli
Kadłubowskiej ze szkolnej świetlicy przygotowały pocztówki dla nauczycieli.
Przy okazji kolejnych obchodów tego święta warto bliżej przyjrzeć się
korzeniom tego wydarzenia.
14 października 1773 r. Sejm powołał do życia Komisję Edukacji Narodowej,
która miała za zadanie odbudowę systemu oświaty w Rzeczypospolitej. Rocznica
tego wydarzenia stała się Świętem Edukacji Narodowej zwanym potocznie Dniem
Nauczyciela.
Powołanie Komisji Edukacji Narodowej
medal Johanna Philipa Holzhaeussera
Komisja powstała formalnie na mocy uchwały Sejmu. Przejęła dawne majątki zakonu
jezuitów, który został zlikwidowany przez papieża. Głównym inicjatorem i architektem
powstania Komisji był pijar, ksiądz Hugo Kołłątaj. Pierwszym prezesem został biskup wileński
Ignacy Jakub Massalski. Najbardziej zasłużonymi, oficjalnymi członkami byli posłowie
wywodzący się z magnackich rodzin i rodzin powiązanych z tzw. Familią, m.in.: Adam
Kazimierz Czartoryski, Joachim Chreptowicz, Ignacy Potocki i Andrzej Zamoyski. W
pierwszym składzie Komisji był biskup płocki Michał Poniatowski oraz August Sułkowski i
Antoni Poniński. Jednak od samego początku faktycznymi pracownikami Komisji była grupa
uczonych i artystów skupiona wokół Hugona Kołłątaja, który nadawał cały czas ogólny kierunek
jej działaniom. Do najbardziej zasłużonych "ekspertów" zalicza się pisarzy Franciszka
Bielińskiego i Juliana Ursyna Niemcewicza, oraz uczonych Feliksa Oraczewskiego, Andrzeja
Gawrońskiego, Dawida Pilchowskiego, Hieronima Stroynowskiego oraz Grzegorza Piramowicza.
Biskup wileński Ignacy Massalski
pierwszy prezes Komisji Edukacji Narodowej
Pierwszy raz w dziejach nie tylko Rzeczypospolitej, lecz również całej Europy, stworzono
jednolity system kształcenia na trzech poziomach. Na poziomie podstawowym funkcjonowały
szkoły parafialne, na średnim szkoły wojewódzkie, natomiast poziom wyższy reprezentowały
uniwersytety w Krakowie i w Wilnie.
Ksiądz Hugo Kołłątaj
inicjator powstania Komisji Edukacji Narodowej
W ramach reformy edukacji podstawowej stworzono Towarzystwo do Ksiąg
Elementarnych, złożone z pedagogów i uczonych, które opracowało 27 nowych podręczników,
w większości dla szkół średnich, ale także m.in. Gramatykę języka polskiego i Elementarz. Były
to pionierskie podręczniki – wymagające często (zwłaszcza w zakresie nauk przyrodniczych i
ścisłych) tworzenia polskiej terminologii tych nauk, która do dzisiaj jest podstawą terminologii
chemicznej, fizycznej i matematycznej stosowanej w języku polskim. Pracami Towarzystwa
kierował ksiądz Grzegorz Piramowicz.
Ksiądz Grzegorz Piramowicz
Komisja funkcjonowała bez większych przeszkód aż do 1793 r. Konfederacja Targowicka,
aczkolwiek zamierzająca zniszczyć ustrój polityczny wprowadzony w Rzeczypospolitej po
uchwaleniu Konstytucji 3 Maja, którego częścią stała się Komisja Edukacji Narodowej, nie
zdecydowała się na jej likwidację. Poprzestała tylko na ograniczeniu kompetencji i podziale na
komisję koronną i litewską. To pozwoliło jeszcze na kilka miesięcy działania.
Ignacy Potocki
czołowy przedstawiciel Komisji Edukacji Narodowej