D - Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego dla Wrocławia

Sygnatura akt XI C 1005/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
W., dnia 15 marca 2016 r.
Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Fabrycznej we Wrocławiu XI Wydział Cywilny w następującym składzie:
Przewodniczący:SSR Anna Małecka
Protokolant: Maryna Adamska
po rozpoznaniu w dniu 1 marca 2016 r. we Wrocławiu
sprawy z powództwa (...) sp. z o.o. sp. k. z siedzibą we W.
przeciwko U. K.
o zapłatę
I. zasądza od pozwanej U. K. na rzecz strony powodowej (...) sp. z o.o. sp. k. z siedzibą we W. kwotę 62.034,86
zł (sześćdziesiąt dwa tysiące trzydzieści cztery złote osiemdziesiąt sześć groszy) wraz z umownymi odsetkami w
wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP w skali roku, od dnia 1 stycznia 2016 r. nie więcej niż
stopa odsetek maksymalnych tj. dwukrotność sumy stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów
procentowych – art. 359 § 21 k.c., liczonymi od dnia 12 marca 2015 r. do dnia 15 marca 2016 r.;
II. zasądzoną w punkcie I kwotę rozkłada na 68 rat miesięcznych, płatnych do dnia 25 każdego kolejnego miesiąca,
począwszy od miesiąca następującego po uprawomocnieniu się niniejszego wyroku, przy czym pierwsza rata wynosić
będzie 1.306,33 zł, a pozostałe 67 rat po 1.000,00 zł każda;
III. zasądza od pozwanej na rzecz strony powodowej kwotę 4.919,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę
1.800,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.
Sygn. akt XI C 1005/15
UZASADNIENIE
W pozwie wniesionym dnia 12 marca 2015 r. do Sądu Rejonowego Lublin-Zachód w Lublinie strona powodowa (...)
sp. z o.o. sp. k. z siedzibą we W. domagała się zasądzenia od pozwanej U. K. kwoty 62.034,86 zł wraz z umownymi
odsetkami w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP w skali roku, liczonymi od dnia 12 marca
2015 r. do dnia zapłaty.
Uzasadniając pozew strona powodowa wskazała, że pozwana była poręczycielem pożyczki numer (...) udzielonej
przez (...) w G. w dniu 17 października 2013 r. na kwotę 72.000 zł. Pożyczkobiorca zmarł 23 czerwca 2014 r., co
spowodowało wymagalność roszczenia o zwrot pożyczki wobec ustania członkostwa. Pozwana mimo wezwania nie
spłaciła zadłużenia, na które składa się: kwota 59.311,07 zł tytułem kapitału pożyczki i kwota 2.723,79 tytułem odsetek
naliczonych od całego kapitału. Strona powodowa nabyła wierzytelność na podstawie umowy przelewu.
Postanowieniem z dnia 9 kwietnia 2015 r. Sądu Rejonowego Lublin-Zachód w Lublinie sprawa została przekazania
do Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Fabrycznej we Wrocławiu wobec braku podstaw do wydania nakazu zapłaty.
Pozwana U. K. na rozprawie w dniu 27 sierpnia 2015 r. 9k. 77) podała, że domaga się oddalenia powództwa w całości
w związku z ubezpieczeniem pożyczki, które winno pokryć wszystkie należności.
Stanowisko to podtrzymała w piśmie z dnia 10 września 2015 r. (k. 90).
Sąd ustalił następujący stan faktyczny:
T. K. (1), mąż U. K., będący członkiem (...), zawarł w dniu 17 października 2013 r. umowę pożyczki (kredytu
konsumenckiego) numer (...) ze (...) w G., zgodnie z którą otrzymał pożyczkę w kwocie 72.000 zł (punkt 5 umowy).
Pożyczka miała być spłacona do dnia 10 października 2023 r. (punkt 13 umowy) w 120 ratach miesięcznych po 1.130,30
zł każda (ostatnia rata w wysokości 1.129,30 zł).
Zgodnie z punktem 23 umowy pożyczki nieterminowa splata należności powoduje, iż należność z tego tytułu staje
się należnością przeterminowaną, od której pobierane są odsetki w wysokości określonej w punkcie 21 (w wysokości
czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP).
Zabezpieczeniem pożyczki było poręczenie cywilne U. K. oraz udzielone przez nią poręczenie wekslowe.
Pożyczkodawca zastrzegł możliwość wypowiedzenia umowy z zachowaniem 30-dniowego terminu wypowiedzenia
i postawienia pożyczki w stan natychmiastowej wymagalności w przypadku niedotrzymwania warunków umowy
pożyczki, w tym nieuiszczenia rat za dwa terminy płatności – po uprzednim wezwaniu listem poleconym do zapłaty
w terminie 7 dni pod rygorem wypowiedzenia umowy.
Pożyczkobiorca przystąpił do grupowego ubezpieczenia (...); koszt ubezpieczenia został określony na kwotę 7.171,20
zł. Ubezpieczeniem została objęta śmierć ubezpieczone w wyniku nieszczęśliwego wypadku, zawału serca lub udaru
mózgu oraz całkowita niezdolność do pracy w następstwie nieszczęśliwego wypadku. Suma ubezpieczenia wynosiła
łącznie 80.000 zł.
/dowód: 1. umowa pożyczki – k. 20-22,
2. harmonogram spłat – k. 32-33,
3. deklaracja członkowska – k. 31,
4. deklaracja zgody – k. 91, 95 i 98
5. wniosek – polisa – k. 92-93,
6. Ogólne Warunki Grupowego (...) k. 163-164./
Zasady udzielania kredytów normuje Regulamin udzielania kredytów i pożyczek konsumenckich Spółdzielczej Kasy
Oszczędnościowo-Kredytowej. Zgodnie z § 33 po upływie okresu wypowiedzenia pożyczkobiorca jest zobowiązany do
niezwłocznego zwrotu pożyczki wraz z odsetkami za okres korzystania z pożyczki.
/dowód: regulamin – k. 23-24/
Statut (...) w G. stanowił między innymi, iż utrata członkowstwa następuje na skutek wystąpienia członka, jego
wykluczenia, wykreślenia lub jego śmierci (§ 15). Zgodnie z § 65 (...) udziela pożyczek i kredytów wyłącznie swoim
członkom. Postanowienie § 70 głosiło, iż w razie ustania członkostwa roszczenie o zwrot pożyczki staje się wymagalne
z dniem ustania członkostwa, chyba że zarząd kasy postanowi inaczej w szczególnie uzasadnionych przypadkach.
/dowód: statut (...) – k. 53-59/
T. K. (2) zmarł w dniu 23 czerwca 2014 r. z powodu ataku serca.
/dowód: 1. odpis skrócony aktu zgonu – k. 25,
2. przesłuchanie pozwanej U. K. – protokół rozprawy z dnia 1.03.2016 r., 00:10-00:24/
U. K. złożyła wniosek o wypłatę świadczenia z ubezpieczenia, lecz otrzymała odpowiedź odmowną zawartą w
piśmie z dnia 5 sierpnia 2014 r. Towarzystwo (...) Wzajemnych Spółdzielczych Kas Oszczędnościowo-Kredytowych
odmawiając wypłaty świadczenia z umowy ubezpieczenia numer 499/132/14, polisa (...) wskazało, iż ustalona
przyczyna śmierci T. K. (1) nie mieści się w katalogu wypadków ubezpieczeniowych, uzasadniających wypłatę
świadczenia i pozostaje poza zakresem ubezpieczenia.
/dowód: pismo (...) z dnia 5.08.2014 r. – k. 162/
W dniu 30 grudnia 2014 r. między (...) jako cedentem a (...) sp. z o.o. sp. k. we W. jako cesjonariuszem została zawarta
umowa przelewu wierzytelności, na mocy której na cesjonariusza została przeniesiona miedzy innymi wierzytelność
wobec T. K. (2) i U. K. z tytułu umowy pożyczki numer (...).
/dowód: umowa przelewu wierzytelności – k. 47-51/
Pismem z dnia 10 lutego 2015 r. pełnomocnik (...) sp. z o.o. sp. k. wezwał U. K. do zapłaty należności wynikających z
pożyczki udzielonej T. K. (1), wskazując, iż (...) sp. z o.o. sp. k. nabyła wierzytelność od (...) im. (...). Pozwana została
wezwana do zapłaty kwoty 61.687,12 zł w terminie 7 dni od dnia otrzymania pod rygorem skierowania sprawy na
drogę postępowania sądowego.
U. K. otrzymała pismo dnia 13 lutego 2015 r.
/dowód: wezwanie do zapłaty z dnia 10.02.2015 r. – k. 26-27/
U. K. prowadzi jednoosobowe gospodarstwo domowe. Na przestrzeni 12 miesięcy zmarły jej osoby najbliższe: mąż,
dwóch dorosłych synów i teściowa. DO 2014 r. pozwana mieszkała wraz z mężem i synami, którzy jako osoby pracujące
partycypowali w kosztach bieżącego utrzymania. Jeden z synów zginął w wypadku samochodowym, drugi zmarł
nagle z powodu tętniaka. T. K. (1), zmarły na skutek problemów kardiologicznych, przed śmiercią zatrudniony był
w Zarządzie Dróg (...) na stanowisku konserwatora i osiągał miesięcznie wynagrodzenie w wysokości 800-1000 zł,
oprócz tego pobierał emeryturę w wysokości 1.300 zł miesięcznie.
U. K. pracuje w Ogrodzeni Botanicznym we W. jako ogrodnik za wynagrodzeniem w wysokości 2.100-2.200 zł netto
miesięcznie. Obecnie otrzymuje pensję w kwocie 1.300-1.400 zł netto, ponieważ z jej wynagrodzenia potrącana jest
pożyczka z zaciągnięta w pracowniczej kasie pożyczkowej na pokrycie kosztów pogrzebów jej członków rodziny. Nadto
otrzymuje rentę rodzinną po zmarłym mężu – przez pierwszą część roku w kwocie 1.600 zł, po przekroczeniu progu
dochodów – w wysokości 800 zł.
Pozwana mieszka w lokalu komunalnym, uiszcza czynsz w wysokości 200 zł miesięcznie, za energię elektryczną płaci
około 100 zł miesięcznie.
/dowód: przesłuchanie pozwanej U. K. – protokół rozprawy z dnia 1.03.2016 r., 00:10-00:24/
Sąd zważył, co następuje:
Powództwo zasługiwało w całości na uwzględnienie, a z uwagi na pogorszenie się sytuacji życiowej i finansowej
pozwanej oraz biorąc pod uwagę dochodzoną kwotę sąd rozłożył należność na raty.
Bezspornym pozostawało w sprawie, że pomiędzy poprzednikiem prawnym strony powodowej (...) im. (...) a mężem
pozwanej T. K. (1) zawarta została umowa, na podstawie której strona powodowa udzieliła mężowi pozwanej pożyczki
w wysokości 72.000 zł na okres 120 miesięcy. Bezspornym pozostawało także, że należność miała być płacona w ratach
o wysokości i terminach ustalonych w harmonogramie spłat. Pozwana nie kwestionowała treści umowy pożyczki a
także stanowiących jej integralną część Regulaminu udzielania kredytów i pożyczek (...) oraz Taryfy i Cennika Opłat.
Poza sporem między stronami pozostawało również, że po śmierci T. K. (1) (to jest po dniu 23 czerwca 2014 r. na
poczet zobowiązania nie były uiszczane żadne kwoty, zaś pozwana U. K. jest poręczycielem pożyczki.
Pozwana, nie kwestionując kwoty dochodzonej pozwem, podnosiła, że należności z tytułu umowy pożyczki winne
być opłacone przez ubezpieczyciela w związku z umową ubezpieczenia, jaką zawarł jej mąż przy zaciąganiu pożyczki.
Wmyśl art. 883 § 1 k.c. poręczyciel może podnieść przeciwko wierzycielowi wszelkie zarzuty, które przysługują
dłużnikowi; w szczególności poręczyciel może potrącić wierzytelność przysługującą dłużnikowi względem wierzyciela.
Natomiast zgodnie z § 2 art. 883 k.c. poręczyciel nie traci powyższych zarzutów, chociażby dłużnik zrzekł się ich
albo uznał roszczenie wierzyciela. Jak wynika z przytoczonego przepisu poręczyciel jest uprawniony do podniesienia
zarzutów, który dłużnik nie podniósł, lub które dłużnikowi nie przysługują. Wobec powyższego poręczyciela
należy uznać co do zasady za uprawnionego do żądania relacji obowiązków wynikających z umowy ubezpieczenia,
zabezpieczającej pożyczkę.
Jednakże złożona dokumentacja medyczna jednoznacznie wskazuje, iż przyczyna śmierci pożyczkobiorcy T. K. (1) nie
jest wypadkiem objętym zakresie odpowiedzialności ubezpieczyciela Towarzystwa (...), toteż brak jest podstaw do
wypłaty świadczenia z ubezpieczenia, co aktualizuje odpowiedzialność pozwanej jako poręczyciela.
Pozwana U. K. była zobowiązana jako poręczająca za zapłatę pożyczki zaciągniętej przez T. K. (1) u strony powodowej
(...) w G.. Zgodnie bowiem z art. 876 § 1 k.c. przez umowę poręczenia poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela
wykonać zobowiązanie na wypadek, gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał, a bezspornym w sprawie było, że
pożyczkobiorca nie spłacił pożyczki w pełnej wysokości oraz w wyznaczonych terminach.
Zgodnie z art. 879 § 1 k.c. o zakresie zobowiązania poręczyciela rozstrzyga każdoczesny zakres zobowiązania dłużnika.
Oznacza to, że – co do zasady – poręczyciel jest zobowiązany tak jak dłużnik – zarówno za spełnienie świadczenia
głównego, świadczeń ubocznych jak również za szkodę spowodowaną niewykonaniem, czy nienależytym wykonaniem
zobowiązania.
Na skutek śmierci pożyczkobiorcy zobowiązanie przeszło na jego następców prawnych. Strona powodowa nie
wskazywała spadkobierców T. K. (1), zaś żądanie skierowane wobec pozwanej U. K. opierało się na fakcie udzielenia
przez nią poręczenia za pierwotnego pożyczkobiorcę.
Jak wskazano wyżej zakres zobowiązania poręczyciela jest tożsamy z zakresem obowiązków dłużnika, a podkreślenia
wymaga, że zakres obowiązków spadkobierców dłużnika jest w dacie otwarcia spadku identyczna z sytuacją samego
dłużnika (art. 922 § 1 k.c.). Wobec powyższego spadkobiercy T. K. (1) odziedziczyli zobowiązanie wynikające z
przedmiotowej umowy pożyczki w takiej formie, w jakiej znajdowało się ona w dacie otwarcia spadku (w dniu 23
czerwca 2014 r.). Toteż brak jest podstaw do przyjęcia takiej interpretacji art. 25 § 1 Prawo spółdzielcze (stanowiącego,
iż członka zmarłego skreśla się z rejestru członków spółdzielni ze skutkiem od dnia, w którym nastąpiła śmierć),
powtórzony w § 21 statutu (...) oraz przepisu art. 35 ustawy z dnia 5 listopada 2009 r. o spółdzielczych kasach
oszczędnościowo-kredytowych (zgodnie z którym w razie ustania członkostwa roszczenie o zwrot pożyczki lub kredytu
staje się wymagalne z dniem ustania członkostwa),który jest jednobrzmiący z § 70 statutu (...), zgodnie z którą w
następstwie śmierci członka (...) zaciągnięta przez niego pożyczka staje się natychmiast wymagalna. W ocenie Sądu
Rejonowego regulacja art. 35 o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych dotyczy wyłącznie sytuacji, gdy
utrata członkostwa jest wynikiem sprzecznego ze statutem lub powszechnie obowiązującymi przepisami działania
członka spółdzielni (czy spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej), a skutki wynikające z przywołanego przepisu
w żadnym razie nie mogą wpływać na modyfikację treści zobowiązania w przypadku śmierci, będącej zdarzeniem
niezależnym od pożyczkodawcy. Należy traktować stosunek zobowiązaniowy jako kontynuowany.
Trzeba jednak zgodzić się ze stroną powodową, iż w niniejszej sprawie zaistniały przesłanki do wypowiedzenia umowy
z uwagi na nieuiszczanie rat od dnia śmierci T. K. (1) do chwili obecnej. W pismach przygotowawczych z dnia 21
października 2015 r., 6 listopada 2015 r. oraz 4 stycznia 2016 r. strona powodowa przedstawiła wyliczenia należności,
których suma przenosiła żądaną w pozwie kwotę, toteż sąd zasądził kwotę dochodzoną pozwem, mają na uwadze
przepis art. 321 § 1 k.p.c.
Mając na względzie, że pozwana przyznała fakt zawarcia przez jej męża T. K. (1) umowy oraz dokonanie poręczenia
przez pozwaną, wysokość niespłaconych należności na rzecz strony powodowej oraz nieregulowanie spłaty rat
pożyczki w umownej wysokości, sąd w punkcie I wyroku uwzględnił powództwo w całości oraz odsetki od żądanej
kwoty.
Sąd na wniosek pozwanej rozważył możliwość rozłożenia zasądzonej kwoty na raty. Stosownie do treści art. 320 k.p.c.
w szczególnie uzasadnionych wypadkach sąd może w wyroku rozłożyć zasądzone świadczenie na raty. Założeniem
tego przepisu jest uczynienie możliwym wyegzekwowania należności ze względu na określoną sytuację ekonomiczną
i finansową dłużnika. Szczególnie uzasadnione wypadki w świetle tego przepisu nie muszą mieć wyjątkowego
charakteru, decydują okoliczności konkretnego przypadku.
Przesłanką zastosowania art. 320 k.p.c. jest wyłącznie uznanie, że zachodzą szczególnie uzasadnione wypadki. W
szczególności podstawą rozłożenia świadczenia na raty może być wzgląd na zasady współżycia społecznego, tj.
ustalenie przez sąd na podstawie okoliczności ujawnionych w toku postępowania, że natychmiastowe wykonanie
wyroku byłoby rażąco sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Okoliczności stanowiące podstawę zastosowania
art. 320 k.p.c. mogą mieć różnorodny charakter – mogą dotyczyć tak stanu majątkowego strony, jak i jej sytuacji
rodzinnej, osobistej i zdrowotnej. Mogą także dotyczyć szczególnych, obiektywnych trudności w natychmiastowym
spełnieniu świadczenia (np. spowodowanych nieurodzajem, klęską żywiołową). Skorzystanie przez sąd z uprawnienia
wskazanego w art. 320 k.p.c. ma przy tym na celu także umożliwienie pozwanemu wykonania wyroku w sposób
dobrowolny i uchronienie go od postępowania egzekucyjnego (por. Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz.
Część pierwsza. Część druga. Tom 2 pod red. T. Erecińskiego, W-wa 2006, s.19-20, t. 2-3).
Sytuacja pozwanej nie jest na tyle dobra, aby była ona w stanie uiścić jednorazowo całą zaległość względem
strony powodowej. Zdaniem sądu nierealnym jest spełnienie świadczenia od razu i w pełnej wysokości przez
pozwaną, natomiast rozłożenie należności na raty spowoduje, iż pozwana dobrowolnie, bez konieczności wszczynania
postępowania egzekucyjnego, ureguluje zaległość. Prowadzenie postępowania egzekucyjnego wiązałoby się z
koniecznością ponoszenia przez pozwaną dodatkowych kosztów (które są ściągane z wyegzekwowanych środków w
pierwszej kolejności), co byłoby niekorzystne nie tylko dla pozwanej, gdyż powodowałoby konieczność zapłaty wyższej
niż dochodzona pozwem kwota, ale także dla strony powodowej, która przez dłuższy okres czasu musiałaby oczekiwać
na spełnienie świadczenia. Należy mieć na uwadze, że na przestrzeni kilkunastu miesięcy zmarli wszyscy najbliżsi U.
K.: mąż, dwaj dorośli synowi oraz teściowa; pozwana nie ma już żadnej bliskiej rodziny, która mogłaby ją wesprzeć
finansowo. Podkreślenia wymaga, że mąż i synowie zmarli nagle – jeden z synów zgina wypadku, drugi zmarł z
powodu tętniaka, zaś obydwaj synowie, będący osobami dorosłymi (28 i 30 lat) i pracującymi prowadzili wspólnie z
rodzinami gospodarstwo domowe i partycypowali w kosztach jego utrzymania, co niewątpliwie poprawiało sytuację
materialną rodziców. Po śmierci męża i synów pozwana mieszka sama i samodzielnie ponosi koszty utrzymania całego
gospodarstwa domowego. Sąd miał na względzie, że pozwana otrzymuje rentę rodzinna po zmarłym mężu oraz, że
posiada oszczędności, lecz te okoliczności nie dają podstaw do przyjęcia, że pozwana może uiścić całą dochodzą
pozwem należność jednorazowo.
Rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty, na podstawie art. 320 k.p.c., ma jednak ten skutek, że wierzycielowi
nie przysługują odsetki od ratalnych świadczeń za okres od daty wyroku do daty płatności poszczególnych rat. Spłata
rat we wskazanej wysokości nie spowoduje nadmiernego obciążenia pozwanej, a pozwoli na terminowe uiszczanie
należności i uniknięcie prowadzenia postępowania komorniczego, które byłoby dla pozwanej dotkliwe i wiązałoby się
z koniecznością poniesienia dodatkowych kosztów.
Rozłożona na raty kwota stanowi sumę kwoty zobowiązania w wysokości 62.034,86 zł oraz odsetek maksymalnych
licznych za okres od dnia 12 marca 2015 r. do dnia wydania wyroku, a więc do dnia 15 marca 2016 r. – kwoty 6.781,34
zł, łącznie 68.816,20 zł.
Rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów procesu w punkcie II nastąpiło w oparciu o przepis art. 98 § 1 i 3 k.p.c., który
nakłada na stronę przegrywającą obowiązek zwrotu przeciwnikowi kosztów celowego dochodzenia praw, statuując
zasadę odpowiedzialności za wynik procesu. Tytułem zwrotu kosztów procesu sąd zasądził na rzecz strony powodowej
kwotę w wysokości 4.919 zł, w tym kwotę 1.800 zł z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.
Rozstrzygnięcie o wysokości kosztów zastępstwa pełnomocnika, stanowiących połowę należności minimalnej
wynikającej z § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za
czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę
prawnego ustanowionego z urzędu w punkcie II oparto na przepisie art. 102 k.p.c., zgodnie z którym w wypadkach
szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w
ogóle kosztami.
Na wstępie trzeba jednak zastrzec, iż przepis ten nie wymaga, żeby strona wygrywająca sprawę, na rzecz której nie
został zasądzony zwrot kosztów procesu, postępowała niewłaściwie lub żeby można jej było przypisać jakąkolwiek inną
postać winy (postanowienie SN z dnia 07. (...). , sygn. II CZ 191/81). U podstaw stosowania przepisu art. 102 k.p.c. leży
wyłącznie dążenie do ulżenia stronie przegrywającej poprzez nieobciążenie jej całością albo częścią należnych od niej
kosztów. Przesłanką zastosowania art. 102 k.p.c. jest stwierdzenie, iż okoliczności sprawy mają charakter szczególny
i jako takie uzasadniają odstąpienie od normy wyrażonej w art. 98 § 1 k.p.c. ,,Zastosowanie przez sąd art. 102
k.p.c. powinno być oceniane w całokształcie okoliczności, które by uzasadniały odstępstwo od podstawowych zasad
decydujących o rozstrzygnięciu w przedmiocie kosztów procesu. Do kręgu tych okoliczności zarówno fakty związane z
samym przebiegiem procesu, jak i fakty leżące na zewnątrz procesu zwłaszcza dotyczące stanu majątkowego (sytuacji
życiowej) strony. Okoliczności te powinny być oceniane przede wszystkim z uwzględnieniem zasad współżycia
społecznego.” (postanowienie SN z 14.01.1974 r., sygn. II CZ 223/73) W niniejszej sprawie za zastosowaniem przepisu
art. 102 k.p.c. przemawia przede wszystkim fakt złej sytuacji życiowej i majątkowej pozwanej, mówiony wyżej w
związku z uzasadnieniem rozstrzygnięcia zawartego w punkcie II wyroku.