Grant MNiSW 1171/B/P01/2010/39 „ Ocena czynników ryzyka

Grant MNiSW 1171/B/P01/2010/39
„ Ocena czynników ryzyka usposabiających do miażdżycy w celiakii u dzieci”
Kierownik projektu: prof. dr hab n. med. Jerzy Socha
C
eliakia należy do najczęstszych chorób gastroenterologicznych (ok. 1% w ogólnej
populacji) zarówno dzieci, jak i dorosłych. Jest to jedyna choroba, w której procesy
autoimmunologiczne są wywołane przez znany czynnik etiologiczny – gluten. Na
przestrzeni ostatnich lat zmienił się obraz kliniczny celiakii. Przeważają postaci
nietypowe w stosunku do postaci klasycznej ( w stosunku ok. 8:1). Najczęstszym
objawem są zaburzenia wzrastania, niedożywienie, osteopenia, ale patologia może
dotyczyć wszystkich narządów. Leczenie, czyli dieta bezglutenowa przez całe życie,
u większości pacjentów jest skuteczne. Niestety ok. 50% pacjentów, zwłaszcza w
postaciach nietypowych, w okresie młodzieńczym nie przestrzega ściśle diety.
Odległe powikłania w celiakii związane są najczęściej z niedożywieniem. Ponadto
stwierdzono zwiększoną predyspozycję do powstawania chłoniaków jelit i miażdżycy
naczyń. Ludvigsson w badaniach populacyjnych stwierdził częstsze występowanie
zawałów serca i nagłych zgonów u pacjentów dorosłych z celiakią. Nieliczne badania
dotyczące czynników predysponujących do miażdżycy naczyń, z wszystkimi
wtórnymi konsekwencjami były przeprowadzone u dorosłych pacjentów z celiakią.
Brar i wsp. obserwowali hipocholesterolemię w aktywnej fazie celiakii i normalizację
wyników na diecie bezglutenowej, sugerując, że nieleczenie celiakii może działać
korzystnie profilaktycznie w rozwoju miażdżycy. Z kolei Lewis i wsp. w grupie 100
pacjentów dorosłych z celiakią nie obserwowali po leczeniu dietą bezglutenową
normalizacji stężenia cholesterolu we krwi, natomiast istotny wzrost HDL. Capristo i
wsp. w małej grupie dzieci z celiakią obserwowali normalizację lipidów (w tym
cholesterolu) oraz wzrost ApoA1 (białko wydzielane przez komórki nabłonka
jelitowego odpowiedzialne za wchłanianie cholesterolu).
Kontrowersyjne dane dotyczące czynników ryzyka miażdżycy w celiakii zależą
prawdopodobnie od współdziałania wielu czynników zaburzeń lipidowych, niedoboru
kwasu foliowego i wzrostu homocysteiny, stylu życia (np. palenia papierosów i różnic
w ciśnieniu krwi). W patogenezie objawów celiakii znaczną rolę odgrywa zaburzenie
metabolizmu energii i przewlekły stan zapalny. Z punktu widzenia poznawczego, ale i
praktycznego , znaczącą rolę odgrywają wzajemne relacje pomiędzy peptydami
odpowiedzialnymi za regulację metabolizmu energii (grelina, leptyna, adiponektyna),
apetytu, a cytokinami pro-i przeciwzapalnymi lipidami. Dotychczasowe publikacje
omawiają tylko wybrane czynniki usposabiające do miażdżycy.
Celem naszego projektu jest: kompleksowa ocena czynników ryzyka wystąpienia
miażdżycy u dzieci i młodzieży z celiakią. Badanie zostanie przeprowadzone w
dwóch układach badawczych: 1/ Badanie kliniczno-kontrolne u 200 dzieci z celiakią
rozpoznaną min. 5 lat wcześniej oraz 2/ Badanie kohortowe u 50 dzieci z celiakią –
obserwacja będzie prowadzona od momentu postawienia rozpoznania przez 1 rok.
Projekt uwzględnia ocenę i oznaczenie następujących parametrów: sposobu
żywienia (przestrzeganie diety bezglutenowej), ocenę stanu odżywiania
(antropometryczna i biochemiczna), wskaźniki lipidowe, wybrane antyoksydanty,
homocysteina, kwas moczowy w surowicy, ultraczułe CRP, wykładniki oporności na
insulinę, grelinę, leptynę, adipopnektynę i IGF 1. W/wym parametry będą oceniane w
zależności od: postaci celiakii (klasyczna i atypowa), stanu odżywiania oraz
wskaźników przestrzegania diety.
Uzyskane
wyniki będą wykorzystane w optymalizacji leczenia dietetycznego
pacjentów z celiakią, powinno to zapewnić ich prawidłowy rozwój psychosomatyczny
oraz uniknąć groźnych odległych powikłań. Ponadto wyniki mogą być przydatne w
leczeniu dietetycznym/ i farmakologicznym/ innych przewlekłych chorób zapalnych o
etiopatogenezie autoimmunizacyjnej (np. 1BD).