PDF 106kB

Grupa Badawcza
Ptaków Wodnych
KULING
Gdańsk 23.08.2006
Ul.Startowa 7A/13
80-461 Gdańsk
Sz. P. Jan Szyszko
Minister Środowiska
ul. Wawelska 52/54
00-922 Warszawa
Sprawozdanie
Z wykoniana decyzji nr DLOPiK-op/ogiz-4200/III-30/5543/06/aj z dn. 7.06.2006.
Zezwalającej na czynną ochronę kolonii legowej rybitw czubatych Sterna sandvicensis
położonej na falochronie głównym w porcie w Gdyni.
Decyzja została wydana na wniosek Grupy Badawczej Ptaków Wodnych KULING (KRS
0000124929).
Prace zostały sfinansowane z własnych środków statutowych stowarzyszenia.
Zakres wykonanych prac to:
1. Umieściliśmy na terenie kolonii rybitw czubatych 24 przeciętych na pół opon
samochodowych (o średnicy 40-55 cm) w dn. 9.06.2006. Opony przecięliśmy poza
kolonią, a potem zawieźliśmy na falochron. Pobyt 4 osób montujących opony
w kolonii trwał tylko 18 min. Część przeciętych opon połączyliśmy ze sobą drutem
stalowym, tworząc niewysoką (ok. 20 cm), ciągłą barierę oddzielającą kolonię
od wody. Pozostałe połówki opon rozmieściliśmy losowo w kolonii. Opony
zapewniały schronienie pisklętom przed słońcem i drapieżnikami oraz utrudniały im
skakanie z falochronu do wody. Skok do wody nielotnych piskląt był jednoznaczny
z ich zagładą, gdyż położenie podstawy falochoronu ok. 1 m ponad lustrem wody
uniemożliwiało powrót do kolonii. Poza zamontowaniem schronień w kolonii
policzyliśmy gniazda: 116 było zajętych, a w nich 70 jaj i 106 piskląt, z których 20
w wieku około 1 tygodnia zaobrączkowaliśmy. Wbrew wcześniejszym obawom,
dorosłe ptaki (zarówno śmieszki jak i rybitwy) wróciły do kolonii natychmiast po jej
opuszczeniu przez osoby montujące schronienie.
2. Skontrolowaliśmy stan kolonii w dn. 26.06.2006. Kontrola miała na celu ocenę
skuteczności zamontowanych schronień z opon. Przy okazji oceniliśmy śmiertelność
piskląt na etapie 1-4 tygodnia życia, odszukując 14 z zaobrączkowanych wcześniej
piskląt. Dodatkowo zaobrączkowaliśmy kolejne 174 pisklęta rybitw oraz 21 piskląt
śmieszki. W trakcie kontroli okazało się, że ponad połowa piskląt rybitw przemieściła
się poza obszar chroniony oponami (na północ). Tak więc opony stanowiły
przeszkodę możliwą do pokonania przez starsze pisklęta, jednak dla pewnej liczby
z nich były rzeczywistym schronieniem (ukrywały się tam przed obrączkującymi
je osobami). Powodem przemieszczenia się kolonii była obecność w południowej
części kolonii gniazda mewy srebrzystej, z którego dorosłe ptaki polowały na pisklęta
śmieszek (w trakcie kontroli wokół tego gniazda znaleźliśmy szczątki siedmiu
zjedzonych piskląt śmieszek). Dorosłe ptaki wróciły do kolonii natychmiast po tym
jak odpłynęliśmy od falochronu.
3. Rybitwy czubate opuściły kolonię ok. 20.07.2006. Wcześniej, 7 lipca ok. godziny 8.00
zaobserwowaliśmy płoszenie ptaków w kolonii przez nieznany jacht, o czym
poinformowalismy w piśmie do Ministra Środowiska z tego dnia. Obecność jachtu
przy falochronie, stojącego przy nim od strony Zatoki Gdańskiej, spowodowała
wskoczenie do wody ok. 25 piskląt. Dzięki zorganizowaniu szybkiej pomocy z portu
w Gdyni, pisklęta zostały wyłowione i zawiezione na falochron. Nieszczęsna sytuacja
z jachtem spowodowała, że większość rybitw wraz z pisklętami przeniosła się ok. 300
m w stronę północną, do największego zgrupowania gniazdujących na falochronie
śmieszek. Pozostałe rybitwy z mniej zaawansowanymi lęgami zostały w kolonii
w niewielkiej liczbie i nie mogły skutecznie chronić się przed atakami mew
srebrzystych.
4. Kontrole kolonii po lęgach przeprowadziliśmy 28.07 i 1.08.2006 r. Odnaleźlismy 26
martwych piskląt rybitw lub ich resztek, z czego 23 posiadały obrączki. Dodatkowo
znaleźlismy 9 martwych z 21 zaobrączkowanych piskląt śmieszek. Duża część z tych
ptaków znajdowała się w sąsiedztwie dwóch gniazd mew srebrzystych, położonych
najbliżej kolonii. Nasze prowadzone przez lunetę z brzegu obserwacje zachowań
ptaków na falochronie w trakcie lęgów pozwalają sądzić, że drapieżnictwo mew
srebrzystych było powodem śmierci większości znalezionych piskląt. Zebrane
informacje o martwych ptakach z obrączkami pozwoliły na oszacowanie śmiertelności
rybitwa w przedziale 12-29% (na etapie od 4 tyg. życia piskląt do wylotu). Pozwoliło
tez ocenić, że w czasie drugiej kontroli przeoczyliśmy aż 12% piskląt. Dalsze
szacunki, przy założeniu iż śmiertelność w okresie inkubacji i pierwszego tygodnia
życia wyniosła łącznie 20% (nie mamy tu zebranych danych) wykazały, iż:
•
kolonia rybitw czubatych liczyła niewiele ponad 140 par
•
kolonię opuściło 150-180 piskląt rybitw czubatych
Szczegółowe wyniki, sposoby prowadzenia obliczeń i przyjęte założenia będą treścią
artykułu, który zosłanie wysłany do czasopisma naukowego (Notatki Ornitologiczne).
Wyniki pierwszego od 15 lat rozrodu rybitw czubatych w Polsce są dużym sukcesem.
Przyjmując dolną granicę oszacowanego sukcesu lęgowego – 150 lotnych piskląt – daje
to statystycznie ponad jedno lotne pisklę na parę, która przystąpiła do lęgów. Jest to bardzo
wysoki sukces u tego gatunku, mimo iż wszystkie późne lęgi zostały zniszczone, pośrednio
w wyniku płoszenia ptaków przez ludzi. Jeżeli ptaki w nastepnym sezonie będą miały miejsce
do założenia kolonii, można spodziewać się, że powtórnie podejmą próbę lęgów. Również
kolonia śmieszek na falochronie, licząca w 2006 r. ok. 500 par lęgowych (większość gniazd
policzona po lęgach) – jest obecnie największą w rejonie Zatoki Gdańskiej i warta jest
ochrony.
WNIOSKI dotyczące czynnej ochrony:
•
Właściwie przeprowadzone grodzenie kolonii na etapie, gdy ponad 50% piskląt się
wykluło, nie spowodowało opuszczenia kolonii przez dorosłe ptaki. W naszej opinii
ryzyko takie jest znikome
•
W warunkach falochronu zabezpieczenie piskląt przed skakaniem do wody jest
niezbędne, gdyż nie da się zapewnić, iż ptaki nie będą płoszone przez ludzi. Koszty
tego typu prac są niewielkie (w tym przypadku rzędu kilkuset zł) – ale bardzo
efektywne, w istotny sposób podnoszące sukces lęgowy
•
Gniazda mew srebrzystych zakładane w bezpośrednim sąsiedztwie kolonii rybitw
powinny być bezwzględnie usuwane we wstępnym okresie budowy. Warto nadmienić,
że pozostałe mewy srebrzyste, gnieżdżące się na falochronie dalej od kolonii, w tym
sezonie nie były zagrożeniem dla piskląt rybitw, jednak w nastepnych sezonach może
to ulec zmianie. Dlatego wskazany jest monitoring zachowań drapieżniczych mew
srebrzystych względem gnieżdżących się na falochronie pozostałych gatunków
ptaków
•
Obecność kolonii śmieszek miała istotne znaczenie dla sukcesu lęgowego rybitw.
Z wielu powodów (gniazdowanie wokół kolonii rybitw, charakter piskląt itp.)
śmieszki podlegały silniejszej presji drapieżniczej ze strony mew srebrzystych,
stanowiąc rodzaj „bufora” chroniącego pisklęta rybitw
•
Rybitwy i śmieszki zakończyły lęgi w tym samym czasie, ok. 20.07. W przypadku
obu gatunków oznaczało to porzucenie piskląt, które w tym czasie nie uzyskały
zdolności do lotu, a takie pisklęta obserwowaliśmy jeszcze 17.07 (mające wtedy
ok. 3 tyg. – u obu gatunków). W przypadku rybitw wydaje się to wczesnym
momentem (w porównaniu do opisywanych w literaturze naukowej), natomiast tak
późne lęgi śmieszek były zapewne anomalią wywołaną niekorzystnymi warunkami
pogodowymi wiosną bieżącego roku. Ze względu na trudność przewidzenia tego typu
sytuacji w przyszłości wydaje się, że zakaz płoszenia (związany np. z pracami
na terenie kolonii) do 30.07 jest optymalny, choć wymaga sprawdzania czy
rzeczywiście lęgi do tego okresu zakończyły się lub zostały definitywnie porzucone
•
Indywidualne znakowanie piskląt (obrączkowanie) jest jedyną, efektywną metodą
badania liczebności i śmiertelności piskląt w takich koloniach ptaków jak opisywana
tu kolonia rybitw czubatych. Przedstawione w sprawozdaniu wyniki, w naszej ocenie
bardzo zbliżone do stanu rzeczywistego, wymagały zaledwie dwóch bezpośrednich
kontroli kolonii i umiejętnego stosowania tzw. metody znakowania i powtórnych
stwierdzeń.
Z poważaniem
Prezes GBPW Kuling
Dr inż. Szymon Bzoma
Tel. 503 603 936
Dw.
Wojewódzki Konserwator Przyrody w Gdańsku