D - Sąd Okręgowy w Szczecinie

Sygn. akt II Cz 1463/14
POSTANOWIENIE
Dnia 26 sierpnia 2014 roku
Sąd Okręgowy w Szczecinie Wydział II Cywilny Odwoławczy
w składzie następującym:
Przewodniczący: SSO Tomasz Szaj (spr.)
Sędziowie: SO Mariola Wojtkiewicz
SO Marzenna Ernest
po rozpoznaniu w dniu 26 sierpnia 2014 roku w Szczecinie na posiedzeniu niejawnym
sprawy z wniosku wierzyciela A. P.
przeciwko dłużnikowi M. P.
o wyjawienie majątku dłużnika
na skutek zażalenia dłużnika na postanowienie Sądu Rejonowego Szczecin- Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie z dnia
12 czerwca 2014 roku w sprawie IX Co 767/14
oddala zażalenie.
SSO Mariola Wojtkiewicz SSO Tomasz Szaj SSO Marzenna Ernest
Sygn. akt II Cz 1463/14
UZASADNIENIE
Sąd Rejonowy Szczecin- Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie podczas postępowania zmierzającego do przymuszenia
dłużnika do wyjawienia majątku, postanowieniem z dnia 12 czerwca 2014 roku w oparciu o art. 916 k.p.c. nakazał
aresztowanie M. P. na okres 7 dni od dnia zatrzymania.
Uzasadniając swoje rozstrzygnięcie Sąd I instancji wskazał, iż dłużnik pomimo prawidłowego wezwania nie stawił
się na posiedzenia Sądu. Nieskuteczny okazał się także środek przymusu w postaci zarządzenia przymusowego
doprowadzenia dłużnika.
W ocenie Sądu I instancji niecelowym byłoby zarządzenie ponownego przymusowego doprowadzenia dłużnika,
albowiem z ustaleń policji wynika, iż dłużnik przebywa w mieszkaniu w godzinach wieczorno- nocnych, a co za tym
idzie jego doprowadzenia mogą okazywać się nieskuteczne z powodu jego nieobecności w godzinach wyznaczonych
posiedzeń sądowych. Bezcelowym w ocenie Sądu Rejonowego byłoby także orzekanie grzywny z racji tego, że nie jest
znana sytuacja majątkowa dłużnika i prowadziłoby to do przedłużenia postępowania. W ocenie Sądu zastosowanie
7 dniowego okresu jest wystarczające dla podjęcia przez dłużnika decyzji o złożeniu wykazu majątku. Jednocześnie
powołując się na dyspozycje art. 917 k.p.c. wskazał, iż mimo orzeczenia aresztu dłużnik może domagać się stawienia
jego przed Sądem celem złożenia wykazu i przyrzeczenia, co spowoduje uchylenie decyzji w przedmiocie osadzenia
w areszcie.
Z powyższym rozstrzygnięciem nie zgodził się dłużnik, który zaskarżając je w całości wniósł o uchylenie zaskarżonego
postanowienia i odstąpienie od zastosowania środka przymusu. Nadto, skarżący wniósł o zasadzenie od wierzycielki
na jego rzecz kosztów postępowania według norm przepisanych.
Zaskarżonemu postanowieniu zarzucił:
1. naruszenie art. 139 k.p.c. i art. 136 § 1 i 2 k.p.c. poprzez przyjęcie, że doszło do skutecznego doręczenia przesyłki,
w sytuacji kiedy sąd wysłał pismo, dłużnik nie wiedział o toczącym się z jego udziałem postępowaniu a jako człowiek
wolny miał prawo przebywać czasowo poza miejscem zamieszkania;
2. naruszenie art. 916 k.p.c. poprzez zastosowanie aresztu w stosunku do dłużnika, który nie został poinformowany o
terminie posiedzenia oraz pouczony o skutkach niestawiennictwa bez usprawiedliwienia;
3. niezgodność ustaleń sądu ze stanem faktycznym sprawy, polegająca na przyjęciu, że dłużnik wiedział o terminie
posiedzenia.
W ocenie dłużnika uznanie, iż doszło do doręczenia przesyłki w rozumieniu art. 139 k.p.c. może mieć miejsce
dopiero po pierwszym doręczeniu przesyłki do rąk adresata. Zdaniem skarżącego adres staje się pewny dopiero przy
kolejnym doręczeniu, kiedy strona została pouczona o obowiązku informowania sądu o każdorazowej zmianie miejsca
zamieszkania.
Skarżący zarzucił, iż Sąd nie ustalił czy Policja zostawiła informację dłużnikowi w przedmiocie doprowadzenia do
sądu. Zdaniem skarżącego bez uprzedniego poczynienia przez Sąd ustaleń w przedmiocie tego, czy dłużnik przebywa w
miejscu wskazanym przez wierzyciela, czy czasowo nie zmienił miejsca pobytu, jak też przyczyn jego niestawiennictwa
nie miał on prawa zastosować najsurowszego środka przymusu jakim jest areszt.
Nadto, przed zastosowaniem tego środka dłużnik nie został pouczony o treści art. 916 k.p.c.
Sąd Okręgowy zważył, co następuje.
Zażalenie nie zasługiwało na uwzględnienie.
Stosownie do treści art. 916 § 1 k.p.c. sąd upoważniony jest do zastosowania środków przymusu w stosunku do
dłużnika w sytuacji, gdy ten bez usprawiedliwionej przyczyny nie stawi się do sądu w celu złożenia wykazu lub
przyrzeczenia albo stawiwszy się wykazu nie złoży lub odmówi odpowiedzi na zadane mu pytanie albo odmówi złożenia
przyrzeczenia. Warunkiem jednak zastosowania przewidzianych prawem środków, jest uprzednie pouczenie osoby
wezwanej do udziału w czynnościach sądowych o skutkach niestawiennictwa (916 § 1 k.p.c.).
Jednocześnie wskazać należy, iż z treści przytoczonej normy prawnej nie wynika jakie środki przymusu powinny być
zastosowane. Stąd też w przypadku „opornego dłużnika” sąd może wymierzyć grzywnę, ale też może od razu nakazać
przymusowe doprowadzenie albo zastosować areszt. Jednocześnie użyty w przepisie spójnik „oraz” wskazuje na to, iż
nie ma przeszkód do tego by sankcje aresztu zastosować kumulatywnie z karą grzywny.
Skarżący w wywiedzionym przez siebie zażaleniu, zakwestionował fakt zastosowania wobec niego instytucji aresztu
powołując się przede wszystkim na okoliczność braku wiedzy o toczącym się z jego udziałem postępowaniu będącego
- jak twierdzi wynikiem błędnego przyjęcia przez Sąd, iż doszło do skutecznego doręczenia przesyłki a co za tym idzie
także pouczenia go o treści art. 916 k.p.c.
Zgodnie z art. 138 § 1 i 2 k.p.c. jeżeli doręczający nie zastanie adresata w mieszkaniu, może doręczyć pismo sądowe
dorosłemu domownikowi, a gdyby go nie było - administracji domu, dozorcy domu lub sołtysowi, jeżeli osoby te nie
są przeciwnikami adresata w sprawie i podjęły się oddania mu pisma. Dla adresata, którego doręczający nie zastanie
w miejscu pracy, można doręczyć pismo osobie upoważnionej do odbioru pism. Z kolei stosownie do art. 139 § 1
k.p.c. w razie niemożności doręczenia w sposób przewidziany w artykułach poprzedzających, pismo przesłane za
pośrednictwem operatora pocztowego w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. - Prawo pocztowe należy
złożyć w placówce pocztowej tego operatora, a doręczane w inny sposób - w urzędzie właściwej gminy, umieszczając
zawiadomienie o tym w drzwiach mieszkania adresata lub w oddawczej skrzynce pocztowej ze wskazaniem gdzie i
kiedy pismo pozostawiono, oraz z pouczeniem, że należy je odebrać w terminie siedmiu dni od dnia umieszczenia
zawiadomienia. W przypadku bezskutecznego upływu tego terminu, czynność zawiadomienia należy powtórzyć. Datą
doręczenia złożonego pisma jest data pozostawienia pisma w miejscu doręczenia albo data odbioru pisma przez
adresata lub data, w której upłynął termin jego odbioru (uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego – zasada
prawna z dnia (...)
Jak wynika z akt sprawy wezwanie na termin posiedzenia wyznaczonego na dzień 14 kwietnia 2014 roku, zostało
wysłane do dłużnika na adres ul. (...), (...)-(...) S.. W wezwaniu tym znalazło się także pouczenie o treści art. 916 k.p.c.
Przesyłka pocztowa zawierająca wezwanie była dwukrotnie awizowana, po raz pierwszy w dniu 12 marca 2014 roku i
po raz drugi w dniu 20 marca 2014 roku, o czym świadczą wzmianki na kopercie podpisane przez doręczyciela (k. 56).
Przepis art. 139 k.p.c., o czym była mowa powyżej, pozwala uznać za skutecznie doręczenie pisma sądowego, które
było dwukrotnie awizowane w miejscu zamieszkania adresata. Doręczenie to może, zatem zostać uznane za skuteczne,
gdy adresat rzeczywiście mieszka pod wskazanym adresem a jedynie zaszła niemożność doręczenia mu pisma w inny
sposób przewidziany przepisami (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia (...)
Skarżący, co istotne nie zakwestionował, ażeby w dacie doręczania przesyłki pod ww. adresem nie mieszkał.
Podnoszony przez niego argument, iż jako osoba wolna ma prawo przebywać poza miejscem zamieszkania, nie
mogło obalić domniemania skutecznego doręczenia, płynącego z treści przepisu art. 139 § 1 k.p.c. Skarżący nie
wskazał, żadnego alternatywnego miejsca w którym w owym czasie miałby przebywać, jak też nie przedłożył na
te okoliczność żadnego dowodu, pomimo że to na nim spoczywał obowiązek udowodnienia tych twierdzeń. W
kontekście podniesionych przez skarżącego zarzutów wskazać także należy, iż przepisy postępowania nie przewidują,
aby możliwość doręczenia pisma w trybie art. 139 k.p.c. wchodziła w grę- jak twierdzi skarżący dopiero przy kolejnym
doręczeniu. Jak wynika z poczynionych na wstępie uwag, możliwość zastosowania doręczenia per awizo zachodzi, gdy
nie było możliwe doręczenie właściwe (art. 133 k.p.c., art. 135 k.p.c.) lub zastępcze (art. 138 k.p.c.), a adresat mieszka
pod wskazanym adresem.
Wobec powyższego stwierdzić należy, że w dniu 27 marca 2014 roku nastąpił skutek doręczenia przesyłki pocztowej
adresowanej do dłużnika. Dłużnik jak wynika z akt sprawy nie stawił się posiedzeniu w dniu 14 kwietnia 2014 roku,
na którym zapadło postanowienie zobowiązujące go do wyjawienia majątku i przyrzeczenia jak też nie usprawiedliwił
swojej nieobecności. Dłużnik nie uczestniczył również na posiedzeniu w dniu 26 maja 2014 roku, na którym miał być
doprowadzony przez (...)
Mając na uwadze powyższe okoliczności jak też niecelowość orzekania wobec dłużnika sankcji grzywny, nie tylko ze
względu nie niemożliwość jej wyegzekwowania ale też małą skuteczność, Sąd Okręgowy podzielił stanowisko Sądu
Rejonowego wyrażające się w konieczności zaangażowania organów wymiaru sprawiedliwości, celem złożenia przez
dłużnika wykazu majątku i przyrzeczenia. Prawidłowo przy tym, z uwagi na wcześniejszą niemożność doprowadzenia
dłużnika bezpośrednio na termin posiedzenia, Sąd Rejonowy zastosował areszt na okres 7 dni, co umożliwić ma
zatrzymanie dłużnika i doprowadzenie go do Sądu. Podkreślenia przy tym wymaga, że stosownie do art. 917 § 1 k.p.c.
w razie zastosowania środków przymusu dłużnik może w każdej chwili złożyć wykaz i przyrzeczenie. W wypadku,
gdy zastosowano wobec niego areszt, dłużnik może domagać się stawienia go przed sąd w celu złożenia wykazu i
przyrzeczenia. W wypadku tym sąd nie wzywając wierzyciela niezwłocznie przyjmie wykaz i odbierze przyrzeczenie,
po czym zwolni dłużnika.
W konsekwencji na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., zażalenie jako
pozbawione uzasadnionych podstaw podlegało oddaleniu.
(...)
(...)
1. (...)
2. (...)
3. (...)
4. (...)