pobierz/download - Polska Asocjacja Ekologii Krajobrazu
Transkrypt
pobierz/download - Polska Asocjacja Ekologii Krajobrazu
Polska Asocjacja Ekologii Krajobrazu Polish Association for Landscape Ecology Problemy Ekologii Krajobrazu The Problems of Landscape Ecology Tom XX Volume XX Klasyfikacja krajobrazu Teoria i Praktyka Landscape classification Theory and practice Redakcja tomu / Volume edited by: Jerzy Lechnio, Sylwia Kulczyk, Ewa Malinowska, Iwona Szumacher Wydział Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego Faculty of Geography and Regional Studies of the University of Warsaw Wydawca / Published by: Polska Asocjacja Ekologii Krajobrazu Wydział Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego Rada Programowa Czasopisma / Programme Council of the Journal: Przewodniczący / President: �ndrze�� Richling Sekretarz / Secretary: �gata Cieszewska, Członkowie / Members: �adeusz Ch�ielewski, �arian �ru�kowski, �rystyna Ger�an, �ndrze�� �. Jankowski, �ariusz �istowski, Ryszard �li�ko, Leon �ozacki, �acie�� Pietrzak, Zbigniew Podgórski, Jerzy Solon, �dolf Szponar, �rzysztof Wo��ciechowski, Wiesław Zia��a Strona internetowa PAEK / Website of PALE: www.paek.ukw.edu.pl Redaktor Naczelny Czasopisma / Chief Editor of the Journal: �ndrze�� Richling Adres redakcji czasopisma / Editorial� ����ce o� t�e �o�rnal�: �o�rnal� �rakowskie Przed�ieście 30, 00-927 Warszawa, Polska �el.: 48 22 55 20 755, Fax: 48 22 55 21 521 e-�ail: [email protected], ��[email protected] Redakcja tomu / Technical editing of volume: Jerzy Lechnio, Sylwia �ulczyk, Ewa �alinowska, Iwona Szu�acher Recenzenci na�kowi tom� / Scienti��c reviewers o� vol��me: �ariusz �istowski, �acie�� Pietrzak, Jerzy Solon Tł�maczenie / Transl�ation: autorzy / by authors Skład i łamanie / Vol��me prepared �or printing: Jerzy Lechnio Zdjęcie na okładkę / P�oto on cover: Ewa �alinowska Projekt logo PAEK / PALE logo project: �ndrze�� �ąbrowski P�bl�ikacja do��nansowana przez / Vol��me p�bl�ication sponsored by: Uniwersytet Warszawski ©2008 Wydział Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego, Polska �soc��ac��a Ekologii Krajobrazu ISSN 1899-3850 ISBN 978-83-89502-13-1 Druk i oprawa / Printing and binding: Zakład Graficzny Uniwersytet Warszawski Warszawa 2008 Do Czytelników Serii PROBLEMY EKOLOGII KRAJOBRAZU Z przy��e�nością zawiada�ia�, �e w �o�unikacie nr 9 �inistra Nauki i Szkolnictwa Wy�szego z 29 lutego 2008 r. w sprawie uzupełnienia wykazu wybranych czasopis� wraz z liczbą punktów za u�ieszczoną w nich publikac��ę naukową, na pozyc��i 156 wy�ienione są Proble�y Ekologii �ra��obrazu / �he Proble�s of Landscape Ecology, z 4 punkta�i za publikac��ę. Infor�u��ę równie�, �e 27 �arca bie�ącego roku na posiedzeniu w Warszawie ukonstytuowała się Rada Progra�owa Serii Proble�y Ekologii �ra��obrazu. Je�� skład podany ��est obok. Uzgodniono wówczas, �e przewodniczący Rady będzie równocześnie pełnił funkc��ę redaktora naczelnego serii. Redakc��a Proble�ów Ekologii �ra��obrazu �ieści się w Warszawie (prof. dr hab. �ndrze�� Richling lub �gr Jerzy Lechnio – Wydział Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego, ul. �rakowskie Przed�ieście 30, e-�ail: [email protected] lub ��[email protected]), a stronę internetową Serii stanowi strona Polskie�� �soc��ac��i Ekologii �ra��obrazu (www.paek.ukw.edu.pl). Proble�y Ekologii �ra��obrazu – organ Polskie�� �soc��ac��i Ekologii �ra��obrazu ukazu��e się dwa razy do roku, w ró�nych ośrodkach naukowych, w zasadzie, w nawiązaniu do te�atyki organizowanych konferenc��i naukowych. Wydawcy kole��nych to�ów spełnić powinni następu��ące warunki: 1. uzgodnić z Przewodniczący� Rady Progra�owe�� tytuł i szczegółowy pro��ekt to�u, 2. zgro�adzić �ateriały do druku przygotowane przez autorów zgodnie z zalecenia�i dostępny�i na stronie internetowe�� Polskie�� �soc��ac��i Ekologii �ra��obrazu, 3. przeprowadzić weryfikac��ę tych �ateriałów, przy czy� funkc��ę recenzentów, po uzgodnieniu z Przewodniczący� Rady Progra�owe��, pełnić powinni członkowie Rady, 4. dostosować to� do wy�ogów technicznych Serii (dostępne na stronie internetowe�� Polskie�� �soc��ac��i Ekologii �ra��obrazu). Wydawca uzna��e podwó��ny copyright (��ednostki wyda��ące�� i Polskie�� �soc��ac��i Ekologii �ra��obrazu) oraz obowiązany ��est do przesłania wszystkich �ateriałów w wers��i elektroniczne�� Redakc��i Serii do u�ieszczenia ich na stronie P�E�, co powinno nastąpić po 6 �iesiącach od �o�entu ukazania się wers��i na papierze. �ateriały publikowane powinny być podzielone na artykuły i notatki naukowe. Językie� serii ��est polski i/lub angielski. W wers��i polsko��ęzyczne�� obowiązu��e tłu�aczenie na ��ęzyk angielski tytułu, streszczenia artykułu lub notatki, słów kluczowych i podpisów rycin oraz tytułów tabel. Seria powinna być cytowana w następu��ący sposób: Prob. Ekol. �ra��. (w wers��i polskie��) lub Prob. Land. Ecol. (w wers��i angielskie��). Wydawca to�u ��est zobowiązany do przekazania po ��edny� egze�plarzu ka�de�u członkowi Rady Progra�owe�� oraz 5 egze�plarzy Redakc��i Serii. Prof. dr hab. �ndrze�� Richling Przewodniczący Rady Programowej Serii Problemy Ekologii Krajobrazu Spis treści Table of Contents Przed�owa ........................................................................................................................................ Foreword ............................................................................................................................................ 9 11 Artykuły - Articles Olaf Bastian Landscape classification – between fact and fiction .............................................................. 13 Katarzyna Ostaszewska Fizycznogeograficzne i geoche�iczne klasyfikac��e kra��obrazu Physicogeographical and geoche�ical landscape classifications ......................................... 21 Jerzy Solon Przegląd wybranych pode��ść do typologii kra��obrazu �he review of chosen approaches to landscape typology ...................................................... 25 Gal�ina Martsinkevic� Classification of landscape diversity as a source of the qualitative and quantitative infor�ation .............................................................................................................................. 35 �an �ťa�eľ, �an Feranec, ��raj Betak, Karol� H�sar, Monika Kopecka Landscape changes: analysis and classification .................................................................... 45 �ürgen H. Bre�ste Urban ecosyste� classification - land use based infor�ation for �odelling, co�parision and �anage�ent .................................................................................................................... 57 �aromír Kol�ejka, Zdenek Lipsky Landscape �apping and typology in the Czech Republic ...................................................... 67 Anatol�ij Mel�nyk �lasyfikac��a geoko�pleksów �arpat Ukraińskich �he classification of geoco�plexes of Ukrainian Carpatians .................................................. 79 Pavel Zhoomar Classification of technogenic landscapes ............................................................................... 89 Grzegorz �anicki, �an Rodzik, Andrzej Tyc Zastosowanie kryteriu� litologicznego w typologii kra��obrazu naturalnego Wy�yn Polskich �pplication of lithological criterion into natural landscape thypology of Polish Uplands ......... 99 Jerzy Solon �ypy kra��obrazu kulturowego Polski �hypes of cultural landscape of Polad .................................................................................... 109 Wiaczesław Andrejcz�k Proble�owe aspekty typologii i klasyfikac��i kra��obrazów krasowych Proble�s of typology and classification of karst landscapes .................................................. 117 Anna Majc�rowska Syste�atyzac��a kra��obrazu w wybranych kra��ach europe��skich Syste�atisation of landscape in European countries ............................................................. 127 B�rg�ard Meyer, Gábor Mezösi Landscape functional �osaics ................................................................................................ 135 Sylwia Kulczyk �he �ethodical proble�s of landscape classification for the purpose of ecotouris� ............. 143 Andrzej Mizgajski Zarządzanie kra��obraze� ��ako aspekt zarządzania środowiskie� Landscape �anage�ent as the aspect of environ�ental �anage�ent ................................. 147 Maciej Pietrzak Jednostki kra��obrazowe – figury czy bryły? Landscape units – figures or blocks? ..................................................................................... 153 Joannna Adamczyk �naliza obiektowa kra��obrazu �etoda�i geo�atyki – potenc��ał i ograniczenia Ob��ect based landscape analysis using geo�atics �ethod – potential and li�itations .......... 163 Amir Ha�s�ang E�sani, Fredric� Q�iel� �rtificial Neural Networks for landscape analysis of the Biosphere Reserve ”Eastern Carpathians” with Landsat E��+ and SR�� data ................................................................. 171 Syl�wia Horska-Sc�warz Landscape typology in the assess�ent of quality and level of pollution of the natural environ�ent on the basis of exa�ple �outh section of selected river valleys ........................ 185 Ra�ał Kot Proble� deli�itac��i �ikroregionów fizycznogeograficznych w kra��obrazach dolin i nizin �he proble� of deli�iting physical geographical �icroregions in valley and lowland landscapes .............................................................................................................................. 197 Tomasz Giętkowski Proble� wyznaczenia granicy regionu na przykładzie Borów �ucholskich �he atte�pt of deli�itation regional boundaries; an exa�ple of �uchola Forest region ......... 209 Krzysztof Badora Stan środowiska przyrodniczego a klasyfikac��e kra��obrazów �he condition of the environ�ent and landscapes classifications ........................................... 219 Bo�dan M�c�a Zró�nicowanie warunków topokli�atycznych w �arpacki� Przyrodniczy� Parku Narodowy� �ifferentiation of thopocli�ate conditions in Carpathians Natural National Park .................... 225 Katarzyna Kozina �ntropogeniczne przekształcenia kra��obrazu dna doliny Piławy na odcinku �ościsko-u��ście do Bystrzycy (Przedgórze Sudeckie) - próba oceny ilościowe�� Hu�an transfor�ation of the valley floor of the Piława river between �ościsko and the �outh to the Bystrzyca (the Sudetic Foreland) – the atte�pt of quantitative assess�ent ...... 235 Andrzej Macias Badania przepływów �aterii i energii w kra��obrazie �ie��ski� �atter and energy flow analysis (�EF�) in urban landscape ................................................ 243 Henryk �an�kowicz Zdegradowane grądy i łęgi z carex brizoides l. w wybranych zbiorowiskach leśnych Po�orza Zachodniego �egradated oak-hornbea� and alder-ash associations with carex brizoides l. on the selected forest phytocoenoses of Western Po�erania .......................................................... 251 Barbara Wycichowska Specyfika kra��obrazu wizualnego i ��ego klasyfikac��a Visual Landscape - its special character and classification .................................................... 257 Sebastian Bernat �źwięk ��ako ele�ent oceny i klasyfikac��i kra��obrazu Sound as ele�ent of landscape classification and evaluation ............................................... 265 NotAtki - short commuNicAtioNs Zita Izakovičová Integrated landscape �anage�ent – basic tool for i�ple�entation of sustainable develop�ent in practice .......................................................................................................... 273 Marcin Kozieł Zastosowanie bazy danych CORINE Land Cover 2000 do analiz struktury kra��obrazu wybranych obszarów chronionych w Polsce �pplication of CORINE Land Cover 2000 database to landscape structure analysises of selected protected areas in Poland ........................................................................................ 279 Mieczysław K�nz �igital general �aps of tree stands as a basis for the creation of landscape units ................ 287 Juraj Lieskovský Classification and analyze of non forest woody vegetation in agricultural landscape ............. 293 Regina Mišovičová, Z�zana P�c�erová �he classification of Nitra’s town contact area and selected villages in its hinterland ............ 299 Mil�ena Moyzeová Landscape classification on the basis of the ecological and social aspects ........................... 307 D�šan Romportl�, Tomáš C��man, Zdeněk Lipský New �ethod of landscape typology in the Czech Republic .................................................... 315 Iryna I. Sc�astnaya Classification and frag�entation of natural-anthropogenic landscapes for the purposes of the balanced spatial organization of territory .......................................................................... 321 Natalia Tupitsyna Classification of urban landscapes: the case study of �ahilew (Belarus) ............................... 329 Maria Zac�watowicz Nowe ele�enty syste�u obszarów chronionych w Polsce i ich potenc��ał dla zrównowa�onego gospodarowania kra��obraze� – próba klasyfikac��i obszarów Natura 2000 New ele�ents of the nature conservation syste� in Poland and their potential for sustainable landscape �anage�ent– an atte�pt to classification of Natura 2000 sites ....... 335 František Petrovič, ��raj Hreško, Mária Vrábel�ová �i�e-spatial changes of the landscape diversity in the traditional land utilisation (�ribeč �ts, West Carpathians, Slovakia) .......................................................................................... 341 Z�zana Mikl�ošovičová �ulti functional landscape evaluation of �rnava district ......................................................... 349 Irina P. Usava �pplication of landscape assess�ent for biodiversity conservation (the case study of Eastern Belarus Landscape Province) ................................................................................... 357 Emilia Janeczko Podstawy �etodyczne oceny kra��obrazu leśnego w otoczeniu szlaków ko�unikacy��nych �he �ethodical basis for the assess�ent of the forest landscape situated along roads ........ 365 Alina Gerlée �orytarz ekologiczny – percepc��a społeczna po��ęcia Ecological corridor – public perception of the ter� ................................................................. 373 Karol� Wojciec� C�yl�iński, Beata Fornal�–Pieniak Walory wizualne roślinności spontaniczne�� na dachach poprze�ysłowych budynków w Warszawie Visual aspects of spontaneous vegetation on roofs of abandoned industrial buildings in Warsaw ................................................................................................................................... 379 Zbigniew Borkowski �ryteria klasyfikac��i kra��obrazów Criteria of landscape classification ......................................................................................... 385 Przedmowa Odda��e�y do rąk czytelnika kole��ny to� Proble�ów Ekologii �ra��obrazu. Jego te�atyka koncentru��e się na szeroko rozu�ianych zagadnieniach klasyfikac��i kra��obrazu i ��e�� teoretycznych i praktycznych zastosowaniach. W na��prostszy� u��ęciu, tak rozu�iana proble�atyka ��est zwykle ko��arzona z postępowanie� słu�ący� identyfikac��i struktury i porządku funkc��onalnego środowiska poprzez wyznaczenie granic ��ednostek i ich hierarchiczne uporządkowanie. Z praktyki wiado�o ��ednak, �e istnie��ą ró�norodne syste�y klasyfikac��i, począwszy od biofizycznych na kra��obrazowych kończąc. Oczywiście �o�na stwierdzić, �e ka�dorazowo końcowy� efekte� procesu klasyfikac��i są obiekty przestrzenne, niezale�nie od celu i sposobu pode��ścia do kwestii syste�atyzac��i struktury i dyna�iki środowiska, ró�nic w postrzeganiu pionowego i pozio�ego uporządkowania syste�u wydzielanych ��ednostek oraz od�ienności sposobów przedstawiania wyników badań w ich obrębie. Z drugie�� strony �o�na zauwa�yć, �e wielowątkowość i interdyscyplinarny charakter zagadnień towarzyszących ró�norodny� sposobo� dyskretyzac��i przestrzeni skłania do dyskus��i o �o�liwości operowania syste�e� uniwersalnych ��ednostek przestrzennych. Wyraze� takiego nurtu są �.in. badania prowadzone przez ekologów kra��obrazu i prezentowane w geoekologii szerokie po���owanie ter�inu „kra��obraz”, który ��est rozu�iany w aspekcie wizualny�, �aterialny� ��ako geosyste�, czy wreszcie w kontekście syntetycznego oddziaływania czynników społecznych i przyrodniczych, ��ako kra��obraz kulturowy. Nie z�ienia to faktu, �e wcią� otwarta ��est kwestia (nie)zbędne�� for�alizac��i �etod deli�itac��i ��ednostek (szczególnie typologicznych) chocia�by ze względu na wpływ sposobu przeprowadzenia klasyfikac��i na wyniki badań. W ninie��szy� to�ie czytelnik odna��dzie przykłady prac o charakterze teoretyczny� i praktyczny�, �ieszczące się w nurcie szeroko rozu�iane�� geoekologii. Prezentu��ą one zró�nicowanie �etodyczne pode��ść do kwestii porządkowania i kodowania z��awisk przestrzennych. O�awiane są więc kwestie teorii u��ęć klasyfikacy��nych i procedur klasyfikac��i oraz typologii kra��obrazu. �ość szeroko reprezentowane są tak�e klasyczne opracowania polega��ące na klasyfikac��i kra��obrazów naturalnych i deli�itac��i ��ednostek kra��obrazowych. Na��częście�� �a��ą one charakter u��ęć regionalnych, a w wielu przypadkach są ��ednocześnie przykłada�i rozwiązań praktycznych,. Z zawartości to�u wyodrębnia��ą się studia ukazu��ące �o�liwości zastosowania nowych technik i pode��ść do analizy struktury kra��obrazu. Jak poprzednio, �a��ą one charakter rozwa�ań teoretycznych odnoszących się do struktury kra��obrazu i �o�liwości ��e�� analizy. W te�� grupie na szczególną uwagę zasługu��ą zaś opracowania, które łączą aspekt �etodyczny z zastosowania�i praktyczny�i. Wielowątkowy charakter opracowań składa��ących się na ninie��szy to� pozwala �ieć nadzie��ę, �e będą one stanowiły inspirac��ę dla dalszych badań i postępu �etodycznego w dziedzinie geoekologii, co wpłynie na walory utylitarne prowadzonych studiów oraz pozio� odbioru społecznego opracowań. Redaktorzy �o�u Foreword We are glad to present a new volu�e of Proble�s of Landscape Ecology. It focuses on landscape classification, its theoretical issues and practical applications. �he �ost si�ple way of understanding this proble� is to identify landscape structure and functional order of an environ�ent basing on deli�itation of landscape boundaries and their hierarchical align�ent. In practice a great variety of classification syste�s exists, starting fro� biophysical to landscape ones. It could be stated, that regardless of an general approach to a landscape structure and function, of an i�ple�ented �ethod, of an ai� of a research or of the way results are presented, the final effect would be spatial ob��ects. On the other hand it should be noticed, that a �ulticriterial approach and an interdisciplinary character of research provokes discussion about creation of an universal syste� of spatial units. Such an understanding is expressed by ecological and geoecological landscape researches, seen in the wide approach to the landscape. �his can be described by both its visual or �aterial aspect alternatively understood as a synthesis of anthropogenic and natural factors, if considered as the cultural landscape. However, the proble� of necessary for�alization of �ethods of special units deli�itation (especially typological ones) re�ains open. It is of great i�portance due to the influence of classification �ethod on results of a research. Si�ultaneously practical and theoretical works have been enclosed in this volu�e. Various approaches to coding and ordering of spatial pheno�ena are presented. �heoretical issues, procedures of classification and different landscape typologies are discussed. � wide representation of classical works that concern a typology of natural landscape and landscape units deli�itations also can be found in the book. �he �a��ority of the� have been realized in regional scale, frequently they focus on practical issues. �he significant group of articles refers to the new technical solutions and approaches to landscape structure analysis. �he papers have �ainly theoretical character, but so�e i�portant co�binations of theory and application can also be found. � great variety of discussed proble�s allow to hope, that the presented volu�e will be an inspiration for further research and �ethodical progress in geoecology. �his should facilitate practical application and i�prove social reception of landscape research. Editors of Volu�e