docStrona podażowa
download 
Reklamacja Transkrypt
Strona podażowa
Profil regionalny – województwo zachodniopomorskie Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych – raport zachodniopomorski Spis treści 1 Streszczenie oraz wnioski .................................................................................................... 3 1.1 Tło i cel badań..........................................................................................................................3 1.2 Definicje i metodologia............................................................................................................3 1.3 Główne wnioski .......................................................................................................................5 2 Wprowadzenie...................................................................................................................... 7 3 Gospodarka regionu zachodniopomorskiego ....................................................................... 8 4 Podaż usług wspierających................................................................................................... 9 5 6 4.1 Organizacja usług wspierających.............................................................................................9 4.2 Grupy beneficjentów..............................................................................................................11 4.3 Rodzaje usług wspierających .................................................................................................14 4.4 Promocja, jakość i ceny usług wspierających ........................................................................16 4.5 Cele usług wspierających.......................................................................................................18 Strona popytowa usług wsparcia........................................................................................ 20 5.1 Uczestnictwo w usługach wsparcia w województwie na tle kraju.........................................20 5.2 Świadomość dostępności usług wsparcia...............................................................................23 5.3 Zakres usług ...........................................................................................................................25 5.4 Warunki realizacji i korzystania z usług wspierających ........................................................27 5.5 Potencjalny popyt na usługi wsparcia ....................................................................................27 Podsumowanie i wnioski.................................................................................................... 31 Załącznik: Lista ośrodków województwa zachodniopomorskiego dostarczających usługi wraz ze wskazaniem na programy, które są w nich realizowane .................................. 32 Spis tabel .................................................................................................................................. 33 Spis wykresów.......................................................................................................................... 34 2 Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych – raport zachodniopomorski 1 Streszczenie oraz wnioski 1.1 Tło i cel badań Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej oznacza podjęcie wyzwań rozwojowych przez nasz kraj oraz wprowadzenie zasad polityki spójności społeczno-gospodarczej Unii Europejskiej. Narodowy Plan Rozwoju przyjęty przez Radę Ministrów w lutym 2003 roku oraz sektorowe programy operacyjne opublikowane przez Ministerstwo Gospodarki odnoszą się do wyzwań związanych z naszym członkostwem w UE. I tak w Sektorowym Programie Operacyjnym Wzrost Konkurencyjności Gospodarki w ramach wskazanych dwóch priorytetów mają być m.in. realizowane zadania zwiększenia dostępu małych i średnich firm do specjalistycznej pomocy doradczej oraz poprawy dostępu do wysokiej jakości usług wsparcia. Liczne instrumenty wsparcia sektora MSP zostały już wdrożone i są dostępne. Są one finansowane ze źródeł publicznych krajowych, ze środków UE oraz ze środków samorządowych. Rozwój MSP jest powszechnie uznany jako klucz do ograniczania różnic rozwojowych pomiędzy Polską, a krajami UE. Kraje Unii Europejskiej przyjęły 19 czerwca 2000 roku Europejską Kartę Małych Przedsiębiorstw. Polska przyjęła ją w kwietniu 2002 roku. Perspektywa wstąpienia Polski do Unii Europejskiej oznacza m.in., że unijna polityka regionalna wraz ze swoimi instrumentami będzie dostępna w kraju. Wsparcie sektora MSP stanowi znaczący udział w tej polityce. Stąd potrzeba oceny istniejących instrumentów wsparcia małych firm z punktu widzenia ich adekwatności do rzeczywistych potrzeb sektora. Ten ogólny cel przyświeca podejmowaniu niniejszego projektu. Inną ważną przesłanką podejmowania badań nad usługami wsparcia dla sektora małych firm jest przyjęcie przez Radę Ministrów w ostatnim okresie dwóch dokumentów: Kierunków działań Rządu wobec małych i średnich przedsiębiorstw od 2003 do 2006 roku (luty 2003) oraz Przedsiębiorczość w Polsce (czerwiec 2003). Stwarzają one perspektywę rozszerzenia zakresu i dostępu do wspieranych przez państwo usług doradczych, szkoleniowych i konsultingowych dla sektora MSP. Jednocześnie ostatnie lata wskazują, że spowolnienie wzrostu gospodarczego odbiło się znacząco na sektorze MSP, który po okresie znacznego rozwoju w latach dziewięćdziesiątych poprzedniego wieku nie wykazuje już dynamiki i możliwości kreowania nowych miejsc pracy, a liczba przedsiębiorstw aktywnych maleje. Wreszcie należy zaznaczyć, że Komisja Europejska zleciła przeprowadzenie badań na temat usług wsparcia małych firm w piętnastu krajach UE oraz w Norwegii, a celami podstawowymi podejmowanego badania jest poprawa krajowych i regionalnych systemów wsparcia MSP oraz pomoc w przygotowaniu do zastosowania w kraju najlepszych praktyk europejskich w zakresie usług dla MSP. Dlatego też zadaniami głównymi, które przeprowadzono w ramach badań i na które odpowiada opracowanie krajowe są: • Analiza występujących na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym usług dla małych firm; • Ocena potrzeb małych firm w zakresie usług wsparcia oraz określenie adekwatności tych ostatnich do rzeczywistych potrzeb; • Dostarczenie spójnego zestawu narzędzi (rekomendacji), który poprawiałby sytuację w zakresie usług wsparcia dla małych przedsiębiorstw. 1.2 Definicje i metodologia Zgodnie z założeniami przyjętymi przy podejmowaniu badań przy ich prowadzeniu korzystano w znaczącym zakresie z wyżej wymienionych badań prowadzonych w okresie od grudnia 2000 do czerwca 2002 przez Austriacki Instytut Badania Małego Biznesu w piętnastu krajach UE oraz w Norwegii. Uwaga ta dotyczy również stosowanych metod badawczych oraz przyjętych podstawowych definicji. Ogólnie badaniami objęto usługi niefinansowe oferowane na zasadach niekomercyjnych dla przedsiębiorstw małych, mikro i samozatrudnionych. Badanie obejmowało pomoc publiczną nakierowaną na: 3 Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych – raport zachodniopomorski (a) mikroprzedsiębiorstwa, tj. przedsiębiorstwa zatrudniające od 1 do 9 pracowników; (b) małe przedsiębiorstwa, tj. przedsiębiorstwa zatrudniające od 10 do 49 pracowników; (c) samozatrudnionych. Za pomoc publiczną uznano działania, które spełniają równocześnie następujące kryteria: A. kryteria dla usługodawców Usługa powstaje jako inicjatywa wynikająca z polityki publicznej. Dostawca usługi jest instytucją publiczną, a jeśli tak nie jest tzn. jest to instytucja lub firma prywatna to działa ona zgodnie z zatwierdzoną przez instytucję publiczną polityką; B. kryteria dla odbiorców Usługa jest przeznaczona dla firm jednoosobowych, firm mikro (1–9pracowników) lub małych firm (10–49 pracowników), gdzie charakter odbiorcy danej usługi wynika z jej przeznaczenia (określonego np. przedmiotem, strukturą, warunkami usługi) lub z jej praktycznego zastosowania. Usługa jest przeznaczona bezpośrednio dla przedsiębiorstw lub przedsiębiorców. C. kryteria dla przedmiotu usługi: Usługa jest oferowana na warunkach niekomercyjnych. Usługa ma na celu zapewnienie przedsiębiorstwom lub przedsiębiorcom pomocy w rozwijaniu działalności gospodarczej lub w uniknięciu błędów w prowadzeniu działalności gospodarczej. Przedmiot usługi obejmuje zapewnianie informacji, doradztwa lub szkoleń, lub też obejmuje usługi biznesowe (np. rachunkowe, prawne lub bankowe) świadczone na zasadach niekomercyjnych. Znaczna część usługi ma charakter niefinansowy. Oznacza to, że dla potrzeb tego badania nie uwzględnialiśmy usług ściśle finansowych, takich jak udzielanie pożyczek, gwarancji, czy kredytów. Natomiast uznajemy takie usługi, których głównym zadaniem jest np. wsparcie przedsiębiorców w przygotowaniu wniosku kredytowego, lub sporządzenie biznes planu (i to stanowi główny cel usługi), nawet jeśli prowadzi to do uzyskania wsparcia finansowego. Powyższa definicja jest oczywiście definicją wąską systemu wsparcia publicznego i nie obejmuje licznych innych działań publicznych wspierających sektor małych przedsiębiorstw, takich jak instrumenty ściśle finansowe, czy podatkowe, narzędzia nakierowane na zakładanie przedsiębiorstw, czy eliminację barier rozwojowych. Badanie obejmowało analizę strony podażowej usług wspierających oraz stronę popytową. Analiza strony podażowej była przeprowadzona w oparciu o dwa główne źródła informacji. Po pierwsze – o informacje zgromadzone w bazie danych, obejmującej programy wsparcia oraz organizacje inicjujące (uruchamiające) i wdrażające. Drugim źródłem informacji były wywiady prowadzone wśród izb i stowarzyszeń przedsiębiorców oraz wśród agencji, firm i innych organizacji, świadczących usługi dla badanego sektora firm. Takich wywiadów autorzy przeprowadzili 64 w całym kraju. Oczywiście uzupełnieniem tych źródeł informacji była dostępna literatura i inne materiały z zakresu tego tematu. Ocena popytu na usługi wspierające została przeprowadzona przede wszystkim w oparciu o badania ankietowe 1200 przedsiębiorstw, wybranych z bazy GUS – REGON. Badania były prowadzone na przełomie czerwca i lipca 2003 roku przez Pracownię Badań Społecznych w Sopocie metodą wywiadu telefonicznego. Badanie ankietowe prowadzono na próbie losowo-warstwowej przedsiębiorstw. Zastosowano trzy warstwy: wielkość firmy, sektor działalności i województwo. Badane firmy podzielono na trzy kategorie w zależności od liczby zatrudnionych: (a) małe przedsiębiorstwa o liczbie zatrudnionych od 10 do 49 osób, (b) mikroprzedsiębiorstwa o liczbie zatrudnionych od 1 do 9 zatrudnionych, oraz (c) samozatrudnionych, które nie zatrudniają żadnych osób. Następną zastosowaną warstwą był rodzaj prowadzonej działalności gospodarczej. Przedsiębiorstwa podzielono według tego kryterium na siedem grup. Trzecią stosowaną warstwą było województwo. Założono, że przeprowadzonych zostanie 75 ankiet w każdym województwie. Tabela 1.1 prezentuje rozkład badanych przedsiębiorstw według wielkości firmy oraz województwa. Więcej informacji na temat metodologii badań znajduje się w raporcie krajowym. 4 Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych – raport zachodniopomorski Tabela 1.1 Liczby przedsiębiorstw badanych według wielkości firmy oraz lokalizacji Województwo Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie samozatrudnieni 24 21 27 25 22 28 23 25 26 23 19 29 20 27 31 22 Liczba zbadanych przedsiębiorstw mikro małych 24 27 26 26 23 25 23 27 23 29 30 21 28 24 24 27 23 26 20 25 32 21 27 26 26 26 26 25 23 26 27 24 Razem 75 73 75 75 74 79 75 76 75 68 72 82 72 78 80 73 Źródło: Baza danych PBS – Badanie mikro i małych firm oraz samozatrudnionych, Czerwiec–lipiec 2003. 1.3 Główne wnioski 1. Mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnieni korzystają z usług wsparcia stosunkowo często. Około 13% spośród badanych firm korzystało z usług wsparcia w ciągu ostatnich pięciu lat. Z powodu problemów związanych z badaną próbą, grupa firm korzystających z usług wsparcia jest nadreprezentowana wśród badanych firm. Stąd też rzeczywisty współczynnik korzystania z usług wśród polskich mikroprzedsiębiorstw, małych przedsiębiorstw i samozatrudnionych jest niższy niż 13%. 2. Spośród badanych firm najczęściej korzystają firmy nieco większe (a więc małe) i dojrzałe. Przedsiębiorcy lepiej wykształceni znacznie chętniej korzystają z usług wsparcia i jest wyraźna zależność: im wykształcenie przedsiębiorcy niższe tym współczynniki korzystania z usług niższe. Częściej również korzystają firmy znajdujące się kłopotach (ograniczające zatrudnienie) niż firmy dynamicznie się rozwijające. Najrzadziej jednak korzystają firmy o stabilnej pozycji rynkowej. Do korzystania z usług skłania przedsiębiorców raczej negatywny impuls związany z rozwojem firmy, niż aktywna postawa szukania dalszej ekspansji przedsiębiorstwa. 3. Stosunkowo niewiele firm korzysta z usług wsparcia w sposób regularny. Zdecydowanie przeważają firmy, które korzystają z usług sporadycznie, co wskazuje, że kontakt z usługodawcą powodowany jest prawdopodobnie przez pojawienie konkretnej potrzeby, a nie wynika ze stałego dążenia firm do rozwoju. 4. Występuje stosunkowo wysokie zróżnicowanie regionalne korzystania z usług wsparcia. Nie występuje ścisła zależność obecnego nasycenia ośrodkami wsparcia w regionie a współczynnikami korzystania z usług. 5. Stosunkowo wiele firm – niemal połowa – nie widziało potrzeby wsparcia. Liczna jest również grupa firm (jedna trzecia), która nie posiadała wystarczającej informacji o występowaniu takich usług. 6. Zaledwie około jedna trzecia firm uważa się za dobrze poinformowane o usługach wsparcia. Nie występuje wyraźna zależność pomiędzy korzystaniem z usług a własną dobrą oceną 5 Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych – raport zachodniopomorski 7. 8. 9. 10. poinformowania o usługach wsparcia w grupach przedsiębiorstw. Ocena poinformowania o usługach wsparcia nie zależy od branży, a w znacznie większej mierze od regionu. Choć i w tym przypadku znaczne zróżnicowanie regionalne w ocenie poinformowania nie wpływa na stopień korzystania z usług wsparcia. Przedsiębiorcy preferują bardziej usługi, które nakierowane są na rozwiązywanie ich konkretnych, najczęściej bieżących problemów niż na doskonalenie ich umiejętności związanych z kierowaniem i rozwojem firmy. I stąd najwyższe zapotrzebowanie zgłoszono na profesjonalne usługi informacyjne oraz na usługi finansowe. Im większa firma tym średnie zapotrzebowanie na usługi wsparcia we wszystkich sferach działania firmy jest wyższe. Faza rozwoju firmy w znacznie mniejszym stopniu wpływa na zgłoszone zapotrzebowanie na usługi wsparcia w różnych dziedzinach funkcjonowania firmy niż wielkość firmy. Zróżnicowane zapotrzebowanie na usługi zgłaszane przez firmy różnej wielkości czy w różnej fazie rozwoju nie wpływa na hierarchizowanie potrzeb na usługi w różnych dziedzinach funkcjonowania firmy. I tak zapotrzebowanie na usługi w zakresie zagadnień prawnych jest najwyższe, a na innowacje i zarządzanie najniższe. Przedsiębiorstwa, które korzystały z usług wyrażają wysokie zadowolenie z usług wsparcia. Firmy najbardziej są zadowolone z samej jakości i zakresu usług. Warunki świadczenia usług takie jak polityka cenowa, czy dostęp do usług są oceniane nieco gorzej. Występuje wysoki potencjalny popyt na usługi wsparcia. Wynika to z dwóch głównych przesłanek. Po pierwsze bardzo licznej grupy firm, które deklarują wysokie zapotrzebowanie na usługi wsparcia i uważają je za użyteczne. Grupa ta obejmuje w kraju ok. 64% wszystkich firm. Po drugie stosunkowo mało liczna grupa firm korzystających z usług – 13% bardzo wysoko ocenia uzyskane usługi. Obie grupy firm stanowią grupę potencjalnych klientów usług wsparcia. 6 Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych – raport zachodniopomorski 2 Wprowadzenie Niniejszy raport jest jednym z szesnastu profili regionalnych przygotowanych dla Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości w ramach projektu „Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych”. Celem każdego profilu wojewódzkiego jest porównanie usług wsparcia oferowanych na szczeblu regionalnym dla mikroprzedsiębiorstw, małych przedsiębiorstw oraz samozatrudnionych (strona podażowa) z potrzebami tych firm, analizowanymi z punktu widzenia organizacji, promocji, zakresu i dostępności usług wsparcia (strona popytowa) oraz dostarczenie spójnych i odpowiadających na potrzeby mikroprzedsiębiorstw, małych przedsiębiorstw oraz samozatrudnionych, rekomendacji zmian instrumentów wsparcia finansowanych lub współfinansowanych ze środków publicznych. Każdy profil wojewódzki w dużym stopniu odzwierciedla układ treści raportu krajowego i składa się z czterech części: • Wprowadzenia, podającego jednolity dla wszystkich regionów zestaw informacji, zawierający opis celu badań, metodykę oraz podstawowe dane odnoszące się do całego kraju, charakteryzujące sytuację MSP z uwagi na potrzebę usług i ich dostępność. • Opisu strony podażowej, charakteryzującej dostępność usług wspierających dla mikroprzedsiębiorstw, małych firm i samozatrudnionych w każdym województwie. Część ta omawia wyniki badań charakteryzujące dane województwo w porównaniu z danym odnoszącymi się do całego kraju. Zebrane dane dotyczą takich zagadnień, jak: liczba i status instytucji świadczących usługi dla MSP w danym regionie, rodzaj usług, system ich promocji, ceny, itd. • Opisu strony popytowej, charakteryzującej zapotrzebowanie na usługi wspierające, zgłaszane przez mikroprzedsiębiorstwa, małe firmy i samozatrudnionych. Rozdział omawia wyniki badań charakteryzujące region na tle kraju, w tym: udział firm, które korzystały z usług, poziom świadomości firm co do potrzeby i dostępności usług wspierających, rodzaje świadczonych usług, warunki na jakich są dostępne, potencjalne potrzeby. • Części końcowej, zawierającej podsumowanie i wnioski oraz listę i dane instytucji świadczących usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe firmy i samozatrudnionych w regionie. 7 Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych – raport zachodniopomorski 3 Gospodarka regionu zachodniopomorskiego Produkt krajowy brutto w regionie zachodniopomorskim wyniósł w roku 2000 30,3 mld złotych, co stanowiło 4,4 proc. PKB Polski. Produkt krajowy brutto w przeliczeniu na mieszkańca w Zachodniopomorskiem wyniósł w roku 2000 17489 zł. Wartość PKB per capita w województwie stanowiła 98,7 proc. wartości PKB per capita dla Polski. Tabela 3.1 PKB ogółem oraz per capita w województwie zachodniopomorskim Rok Ogółem (w mld zł) Polska=100 Per capita (zł) Polska=100 1995 14,1 4,6 8 215 102,9 1996 17,7 4,6 10 271 102,3 1997 21,1 4,5 12 194 99,8 1998 24,2 4,4 13 980 97,7 1999 27,6 4,5 15 924 100,1 2000 30,3 4,4 17 489 98,7 Źródło: www.stat.gov.pl Produkt krajowy brutto na mieszkańca Zachodniopomorskiego niemal zrównuje się z przeciętną wartością tego wskaźnika dla kraju. Województwo charakteryzuje się przeciętnym poziomem zróżnicowania regionalnego. W roku 2000 wartość PKB na mieszkańca podregionu szczecińskiego wynosząca 19338 zł stanowiło około 110 proc. regionalnego PKB per capita. W podregionie koszalińskim wyniosła ona 14130 zł czyli około 80 proc. wartości wskaźnika w województwie. Tabela 3.2 PKB per capita w podregionach województwa zachodniopomorskiego w 2000 r. Podregion szczeciński koszaliński PKB per capita (zł) 19 338 14 130 Polska = 100 109,1 79,7 Woj. zachodniopomorskie = 100 110,6 80,8 Źródło: Rocznik statystyczny województw 2001, GUS, Warszawa, 2002 r. Tabela 3.3 Ilość i zmiana liczby podmiotów gospodarczych w Polsce i w regionie zachodniopomorskim Ogółem spółki prawa handlowego osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą Polska Liczba firm Zmiana (stan na (w %, do stanu 31.12.2002) z 31.12.2001) 3 468 218 4,3 Woj. zachodniopomorskie Liczba firm Zmiana (stan na (w % do stanu 31.12.2002) z 31.12.2002) 195 282 3,7 196 681 11,1 23 859 1,4 2 775 469 4,4 155 469 3,4 Źródło: Zmiany strukturalne grup podmiotów gospodarki narodowej w 2002 r., GUS, Warszawa, 2003 r. 8 Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych – raport zachodniopomorski 4 Podaż usług wspierających 4.1 Organizacja usług wspierających System instytucjonalnego wsparcia mikroprzedsiębiorstw, małych firm i samozatrudnionych zorganizowany jest podobnie we wszystkich województwach, i obejmuje poziom centralny, regionalny i lokalny. Na poziomie centralnym działają agendy rządowe, ustawowo zobowiązane do konkretnych działań na rzecz MSP. Funkcję jednostki wdrażającej działania adresowane do MSP pełni Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP), która część swoich zadań deleguje do wyłanianych w drodze konkursu Regionalnych Instytucji Finansujących (RIF). W województwie zachodniopomorskim funkcję RIF pełni Zachodniopomorska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. Część usług finansowanych ze środków publicznych realizowana jest przez pozarządowe organizacje non-profit, współpracujące w ramach działającego od 1996 r. Krajowego Systemu Usług (KSU). PARP koordynuje oraz wspiera system organizacyjnie i merytorycznie. Liczba ośrodków KSU ulega corocznym zmianom w wyniku kolejnych naborów. W ramach KSU działają m.in. Punkty Konsultacyjno-Doradcze (PKD), Business Information Network (BIN), Centra Euro Info (EIC). W przyszłości w ramach KSU ma być wyodrębniona Krajowa Sieć Innowacji (KSI). W 2003 r. na terenie województwa zachodniopomorskiego działa 8 ośrodków KSU (4% ogólnopolskiej liczby ośrodków KSU). Ich lista opublikowana jest na stronie internetowej PARP. Część usług dotowanych przez PARP realizowana jest przez instytucje spoza KSU, włączając organizacje prywatne. W tym ostatnim przypadku warunkiem jest najczęściej uzyskanie akredytacji. Lista akredytowanych firm publikowana jest na stronie internetowej PARP. W przyszłości planowane jest opracowanie zasad współpracy KSU z firmami komercyjnymi i dopuszczenie ich do uczestnictwa w systemie. Usługi wspierające małe firmy zapisane są także w innych programach rządowych związanych z polityką rynku pracy, polityką regionalną i polityką rozwoju obszarów wiejskich oraz z politykami sektorowymi. Poziom centralizacji/decentralizacji usług wynika z procedur przyjętych w każdym z tych programów (włączając zasady finansowania). Na poziomie regionalnym i lokalnym publiczny system usług wspierających mikroprzedsiębiorstwa, małe firmy i samozatrudnionych organizowany jest przez samorząd terytorialny, samorząd gospodarczy i zawodowy oraz inne instytucje pozarządowe. Samorząd terytorialny ma do dyspozycji instrumenty promocyjno-organizacyjne, pozwalające na wdrożenie usług wspierających małe firmy. Należą do nich zarówno samodzielnie prowadzone usługi informacyjne i działania promocyjne, jak i usługi oferowane za pośrednictwem współtworzonych przez organa samorządu terytorialnego instytucji otoczenia biznesu. Wiele z tych instytucji wchodzi w skład KSU, oferując zwłaszcza usługi realizowane przez Punkty Konsultacyjno-Doradcze (PKD). Do tego typu instytucji należą m.in.: agencje rozwoju regionalnego i lokalnego, ośrodki szkoleniowodoradcze; inkubatory przedsiębiorczości i centra transferu technologii. W przypadku samorządu gospodarczego organizacja usług wsparcia wchodzi w zadania statutowe finansowane zarówno ze środków własnych, jak i zewnętrznych (inne środki krajowe i zagraniczne, włączając programy przedakcesyjne i środki innych donatorów). Na terenie województwa zachodniopomorskiego działają izby przemysłowe i przemysłowo-handlowe (m.in. Koszalińska Izba Przemysłowo-Handlowa), organizacje rzemiosła (42 organizacji na czele z Izbą Rzemieślniczą Małej i Średniej Przedsiębiorczości) i organizacje samorządu zawodowego. Każda z tych organizacji oferuje usługi szkoleniowo-doradczo-informacyjne dla swoich członków. Organizacja usług wspierających mikroprzedsiębiorstwa, małe firmy i samozatrudnionych leży także w gestii innych organizacji pozarządowych. Na terenie województwa zachodniopomorskiego działają m.in. takie organizacje, jak: Stowarzyszenie Inicjatyw Społeczno-Gospodarczych; Szczecińska Fundacja Talent-Promocja-Postęp w Nowogardzie, Zachodniopomorskie Stowarzyszenie Rozwoju Regionalnego i inne. Wiele z tych organizacji wchodzi w skład KSU. 9 Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych – raport zachodniopomorski Większość instytucji świadczących usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe firmy i samozatrudnionych koncentruje się w większych ośrodkach miejskich, i ma słabo rozwiniętą sieć agend terenowych. Jedenaście instytucji pełni rolę administratora programu, pozostałe zaś rolę wdrażającą poszczególne programy. Zarówno wśród instytucji administrujących programami, jak i wdrażających programy, organizacje publiczne lub publiczno-prywatne stanowią zdecydowaną większość. (tabela 4.1). Podobną sytuację można obserwować we wszystkich pozostałych województwach. Tabela 4.1 Status organizacji świadczących usługi wspierające małe firmy w podziale na województwa Wyszczególnienie Polska Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie Instytucja wiodąca (%) Instytucja wdrażająca (%) PublicznoPublicznoPubliczna Prywatna Publiczna Prywatna prywatna prywatna 63 11 26 62 31 7 36 18 45 59 33 8 55 19 27 61 32 7 50 20 30 60 33 7 45 18 36 61 32 7 50 20 30 59 34 7 55 18 27 61 32 7 44 22 33 59 34 7 40 20 40 59 34 7 58 17 25 62 31 7 44 22 33 60 33 7 50 20 30 60 33 7 50 17 33 61 32 7 50 20 30 61 32 7 50 20 30 61 32 7 44 22 33 59 34 7 45 18 36 61 32 7 Źródło: Baza danych projektów MSP, czerwiec 2003. Uwagi: Po zaokrągleniu do pełnych procentów niektóre wiersze mogą się nie sumować do 100. Na łączną liczbę 26 programów realizowanych na terenie województwa zachodniopomorskiego 23 programy mają zasięg ogólnokrajowy a 3 programy mają zasięg międzyregionalny. Jeśli chodzi o organizację zarządzania poszczególnymi programami (typami) usług, to 6 programów (23%) jest scentralizowanych na poziomie międzynarodowym, 4 (15%) scentralizowane są na poziomie krajowym, 11 programów (42%) jest zdecentralizowanych na poziomie regionalnym i 5 programów (19%) jest zdecentralizowanych na poziomie lokalnym (wykres 4.1). Są to proporcje zbliżone do obserwowanych w strukturze ogólnopolskiej, gdzie programy scentralizowane na poziomie międzynarodowym stanowią 19%, programy scentralizowane na poziomie krajowym 11%, programy zdecentralizowane na poziomie regionalnym 57% i programy zdecentralizowane na poziomie lokalnym 14%. 10 Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych – raport zachodniopomorski Wykres 4.1 Organizacja zarządzania programami/usługami 50 42 40 30 23 19 20 15 10 0 Scentralizowany na Scentralizowany na Zdecentralizowany Zdecentralizowany poziomie poziomie krajowym na poziomie na poziomie międzynarodowym regionalnym lokalnym Źródło: Baza danych projektów MSP, czerwiec 2003. 4.2 Grupy beneficjentów Podobnie, jak na terenie całego kraju, i w województwie zachodniopomorskim usługi adresowane do małych firm, mikroprzedsiębiorstw i samozatrudnionych nie wyodrębniają się z ogólnej puli usług adresowanych do regionalnych MSP (tabela 4.2). Tabela 4.2 Firmy, do których kierowane są usługi wspierające Wyszczególnienie Polska Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie w tym (w %) Ogólna w tym usługi adresowane do: liczba Wszystkie Średnich Samozatrud- Mikroprzedwskazań MSP Małych firm firm nionych siębiorstw 39 85 2 2 9 2 26 88 0 0 8 4 27 78 4 4 11 4 28 89 0 0 7 4 28 79 3 3 11 3 24 88 0 0 8 4 27 78 4 4 11 4 23 87 0 0 9 4 24 88 0 0 8 4 32 81 3 3 9 3 25 88 0 0 8 4 24 88 0 0 8 4 30 90 0 0 7 3 26 77 4 4 12 4 29 79 3 3 10 3 23 87 0 0 9 4 28 79 4 4 11 4 Źródło: Baza danych projektów MSP, czerwiec 2003. Uwaga: Po zaokrągleniu do pełnych procentów niektóre wiersze mogą się nie sumować do 100; w ramach jednego programu mogą występować usługi/instrumenty nakierowane na grupy różnych firm, stąd liczba wskazań może przekroczyć liczbę programów. 11 Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych – raport zachodniopomorski Ponad 50% dostępnych usług adresowanych jest do firm znajdujących się w dowolnym etapie swojego rozwoju, i jest to sytuacja charakterystyczna nie tylko dla województwa zachodniopomorskiego, ale także dla wszystkich pozostałych regionów (tabela 4.3). Pewne odstępstwo od tej zasady zauważa się w działalności istniejących na terenie całego kraju PKD, które adresują swoje usługi zarówno do aktualnych, jak i przyszłych przedsiębiorców. Tym ostatnim PKD oferują proste usługi doradcze oraz informację. Na terenie województwa zachodniopomorskiego działa 8 PKD prowadzone są przez: Koszalińską Izbę Przemysłowo-Handlową; Stowarzyszenie Inicjatyw Społeczno-Gospodarczych; Zachodniopomorską Agencję Rozwoju Regionalnego S.A.; Zachodniopomorską Agencję Rozwoju Regionalnego S.A. – Cech Rzemiosł Różnych i Przedsiębiorców; Zachodniopomorską Szkołę Biznesu – Stargardzkie Centrum Biznesu; Zachodniopomorską Szkołę Biznesu Centrum Rozwoju Biznesu; Zachodniopomorską Szkołę Biznesu Centrum Rozwoju Biznesu – Filia w Świnoujściu i Zachodniopomorską Szkołę Biznesu, Centrum Wspierania Biznesu – Punkt Konsultacyjny Urzędu Miasta. Tabela 4.3 Etap rozwoju firmy wspierany przez pozafinansowe usługi wspierające w tym usługi adresowane do firm na etapie rozwoju (w %) Ogólna PrzeniesieWyszczególnienie liczba Wszystkie Wczesny KonsoliPoczątek Dojrzałość Kryzys nie rozwój dacja wskazań etapy własności Polska Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińskomazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie 60 42 38 44 39 37 42 36 40 47 38 41 50 37 48 48 53 50 54 51 45 50 45 51 53 44 46 51 5 5 3 2 3 3 5 3 5 4 3 5 6 3 13 14 13 14 13 14 14 14 15 13 13 15 14 14 13 14 13 14 13 14 14 14 15 13 13 15 14 14 12 12 13 14 13 14 14 14 13 13 13 15 12 14 3 2 0 0 0 0 2 0 2 2 0 2 4 0 5 5 5 7 5 5 5 5 5 4 5 5 4 5 40 55 3 13 13 13 0 5 36 39 50 54 3 3 14 13 14 13 14 13 0 0 6 5 Źródło: Baza danych projektów MSP, czerwiec 2003. Uwaga: Po zaokrągleniu do pełnych procentów niektóre wiersze mogą się nie sumować do 100; w ramach jednego programu mogą występować różne usługi/instrumenty nakierowane na różne etapy rozwoju firm, stąd liczba takich usług może być wyższa niż liczba programów. Etap założenia firmy jest także eksponowany w: (i) przewidzianym w ramach PHARE 2001 SSG (Rozwój MSP) Programie rozwoju przedsiębiorstw internetowych, mającym zasięg ogólnokrajowy i wspierającym m.in. rozwój nowych firm w dziedzinach opartych na komercyjnym wykorzystaniu internetu; (ii) przewidzianym dla wszystkich 16 województw komponencie regionalnym programu Rozwój Zasobów Ludzkich, adresowanym do starterów i oferującym osobom chcącym założyć własną firmę podstawowe szkolenia i usługi doradcze (coaching). Również inne programy (np. mający ogólnopolski zasięg program Innovation Relay Centre, programy związane z polityką rynku pracy i polityką rozwoju obszarów wiejskich, niektóre programy sektorowe) oraz działania samorządu gospodarczego wspomagają przyszłych przedsiębiorców. 13% usług kieruje się do firm znajdujących się na wczesnym etapie swojego rozwoju. W tego typu usługach specjalizują się zwłaszcza inkubatory przedsiębiorczości, które udostępniają firmom 12 Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych – raport zachodniopomorski zarówno bazę materialną (pomieszczenia, maszyny i urządzenia, infrastrukturę techniczno-biurową itd.), jak i usługi szkoleniowe, doradcze i informacyjne. Do firm znajdujących się na wczesnym etapie rozwoju, firm dojrzałych i firm znajdujących się na etapie konsolidacji kierowana jest oferta dwóch programów o zasięgu ogólnokrajowym: Business Support Center JETRO (program koordynowany przez Japan External Trade Organization JETROBiuro w Warszawie) i Innovation Relay Centre. Przy czym do firm dojrzałych adresowane są usługi specjalistyczne, zawierające bardziej złożone treści oraz specjalistyczne szkolenia, uwzględniające specyfikę poszczególnych branż. Tego typu wyprofilowanie oferty spotyka się także w usługach świadczonych przez organizacje przedsiębiorców. W regionalnej podaży pozafinansowych usług wsparcia nie zauważa się – poza standardową ofertą adresowaną do wszystkich mikroprzedsiębiorstw, małych firm i samozatrudnionych – pakietu odpowiadającego na potrzeby firm przeżywających kryzys. Kolejną grupę beneficjentów usług wspierających mikroprzedsiębiorstwa, małe firmy i samozatrudnionych tworzą firmy zainteresowane innowacjami. Do nich swoją ofertę kierują takie ogólnokrajowe programy, jak: EUREKA: (komponent informacyjny), Innovation Relay Centre, Projektu EMMA czy Program 'Innowacje i technologie dla rozwoju przedsiębiorstw' (Krajowy Rozwój MSP). Wyraźnie wyodrębnioną grupą beneficjentów usług wspierających są także eksporterzy i potencjalni eksporterzy, będący adresatami Klubu Eksportera, programu o zasięgu ogólnokrajowym, realizowanego w ramach struktur Centrum Euro Info. Do eksporterów będzie skierowana oferta PHARE 2001 SSG (programu o zasięgu ogólnokrajowym), w ramach których przedsiębiorcy będą mogli uzyskać dotacje na usługi doradcze, informacyjne i techniczne wspomagające eksport, na wyjazdy zagraniczne (włączając uczestnictwo w międzynarodowych imprezach targowych) i pomoc techniczną dotyczącą promocji produktów na rynkach międzynarodowych; Programy realizowane w województwie zachodniopomorskim kierują swoją ofertę do wszystkich firm, niezależnie od charakteru prowadzonej działalności gospodarczej. I tak jest także we wszystkich pozostałych województwach (tabela 4.4). Wyjątkiem są programy zorientowane branżowo, do których należy realizowana na terenie całego kraju rodzina programów JETRO (Business Support Center, Region to Region i Internetowa Baza Danych), adresująca swoją ofertę do firm produkcyjnobudowlanych i handlowych. 13 Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych – raport zachodniopomorski Tabela 4.4 Specyfika sektorowa firm, do których kierowane są pozafinansowe usługi wspierające w tym (w %) Wyszczególnienie Polska Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie Ogólna liczba wskazań 39 28 27 30 28 26 27 25 26 32 27 26 32 26 29 25 28 Wszystkie sektory Produkcja i budownictwo 87 79 78 80 79 77 78 76 77 81 78 77 81 77 79 76 79 8 11 11 10 11 12 11 12 12 9 11 12 9 12 10 12 11 Sprzedaż hurtowa i detaliczna 8 11 11 10 11 12 11 12 12 9 11 12 9 12 10 12 11 Uwaga: Po zaokrągleniu do pełnych procentów niektóre wiersze mogą się nie sumować do 100. Źródło: Baza danych projektów MSP, czerwiec 2003. 4.3 Rodzaje usług wspierających Do najczęściej oferowanych w województwie zachodniopomorskim usług należą: doradztwo i konsulting (24%), specjalistyczne usługi informacyjne i szkolenia (po 18%). Na kolejnych miejscach znajdują się: kojarzenie partnerów (15%), podstawowe usługi informacyjne (14%) i dostęp do inkubatorów (8%). Ze względu na nieistotne statystycznie różnice w częstotliwości występowania poszczególnych typów usług w każdym z województw (tabela 4.5) można powiedzieć, że zachodniopomorska struktura pozafinansowych usług wspierających mikroprzedsiębiorstwa, małe firmy i samozatrudnionych jest podobna do struktury usług obserwowanej w całej Polsce. 14 Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych – raport zachodniopomorski Tabela 4.5 Rodzaje usług wspierających, świadczone mikroprzedsiębiorstwom, małym firmom i samozatrudnionym w tym (w %) Ogólna Inkubatory Podsta- SpecjaliWyszczególnienie liczba /parki Kojarzenie Usługi Szkolenia wowa styczna Doradztwo techno- partnerów finansowe wskazań informacja informacja logiczne Polska Dolnośląskie Kujawskopomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińskomazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie 91 74 21 19 14 16 15 23 25 19 8 8 14 15 2 0 68 18 15 18 24 9 16 1 71 71 66 70 64 66 79 68 67 77 66 20 18 20 19 19 20 19 21 19 22 18 15 14 15 14 16 15 15 16 15 16 15 15 18 17 19 17 17 16 16 18 16 18 25 24 23 24 23 24 27 24 24 26 24 10 8 9 9 9 9 8 9 9 8 9 14 15 17 14 16 15 13 15 15 13 15 0 2 0 1 0 0 2 0 0 0 2 71 20 15 17 25 8 14 1 64 71 19 18 16 14 17 18 23 24 9 8 16 15 0 1 Źródło: Baza danych projektów MSP, czerwiec 2003. Uwaga: Po zaokrągleniu do pełnych procentów niektóre wiersze mogą się nie sumować do 100; w ramach jednego programu mogą występować różne rodzaje usług/instrumentów, stąd liczba takich usług może być wyższa niż liczba programów. Usługi doradczo-informacyjne i szkoleniowe obejmują całe spektrum zagadnień, poczynając od uruchomienia firmy i zarządzania nią, poprzez przepisz (zwłaszcza podatkowe i związane z prawem pracy), po uzyskanie pieniędzy, zarówno na działalność bieżącą, jak i inwestycyjną (rozpoznanie oferty banków, informacje o programach pomocowych, procedury i dokumenty itd.). Programy szkoleniowe najczęściej obejmują: kształcenie w zakresie zarządzania przedsiębiorstwem i jego zasobami wprowadzania technik informatycznych i nowoczesnych technologii; prawnych aspektów prowadzenia działalności gospodarczej w Unii Europejskiej itd. Przedmiotem usług doradczo-informacyjnych i szkoleniowych są także: zarządzanie jakością, certyfikacja, doskonalenie systemów zarządzania po uzyskaniu certyfikatu. Specjalnie dla eksporterów (zarówno aktualnych, jak i potencjalnych) oferuje się dodatkowo usługi związane z: przygotowaniem planów rozwoju eksportu (włącznie z pomocą w okresie jego wdrażania), z prowadzeniem eksportu przez internet, z badaniem rynków zagranicznych i promocją produktu. Obok usług typowo doradczych, eksporterzy mogą korzystać z wyjazdów (badanie rynku i znalezienie partnera) i uczestnictwa w międzynarodowych imprezach targowo-wystawienniczych. Udostępnianie pomieszczeń, wyposażenia i infrastruktury itd. to usługi charakterystyczne zwłaszcza dla inkubatorów przedsiębiorczości, parków technologicznych itp. Towarzyszą im zawsze usługi pomocnicze, zwłaszcza administrowanie nieruchomością, audyty, doradztwo, szkolenia itp. Kojarzenie partnerów i internetowe bazy danych to usługi oferowane najczęściej przez wyspecjalizowane programy/firmy. Z reguły są to programy o zasięgu ogólnokrajowym (np. System Informacji Ofertowej „PARTNER”, Trade Tie-up Promotion Program, projekt EMMA, oferta Polsko- 15 Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych – raport zachodniopomorski Niemieckiego Towarzystwa Wspierania Gospodarki S.A.). Kojarzenie partnerów wzbogacane jest często dodatkowymi usługami w postaci: analizy produktów firmy pod kątem ich konkurencyjności na rynkach zagranicznych; wyboru potencjalnych rynków eksportowych; określenia docelowej grupy potencjalnych partnerów handlowych; przygotowania listy teleadresowej potencjalnych partnerów handlowych; wyselekcjonowania i sprawdzenia wiarygodności potencjalnych partnerów handlowych; przygotowania spotkań z potencjalnymi klientami; doradztwa podczas przygotowania propozycji współpracy i negocjacji handlowych; tłumaczenia dokumentów. Pośrednictwo w nawiązywaniu kontaktów handlowych to również istota działalności wszystkich organizacji przedsiębiorców, wykorzystujących do tego zarówno tradycyjne (targi, spotkania, wizyty studyjne itd.), jak i nowoczesne instrumenty (internet). Usługom tym również towarzyszy doradztwo w sprawach prawnych i celnych oraz pomoc w załatwianiu różnych formalności. Dodatkowym typem usług wspierających małe firmy są usługi biznesowe (biura rachunkowe, prawne, prowadzenie spraw kadrowych, audyty itd.). Usługi te jednak rzadko finansowane są ze środków publicznych (wyjątkiem jest tutaj część programów finansowanych ze środków PHARE, oferująca dotacje uzyskanie certyfikatów, wprowadzenie systemów jakości itp.). Z reguły są one inicjatywą konkretnych organizacji przedsiębiorców, najczęściej izb rzemieślniczych, finansowaną ze środków własnych tych organizacji. Dla małych firm, zwłaszcza mikroprzedsiębiorstw, są one jednak jednym z bardziej efektywnych instrumentów wsparcia. 4.4 Promocja, jakość i ceny usług wspierających Najczęściej wykorzystywanym w województwie zachodniopomorskim kanałem informacji, poprzez który dociera do mikroprzedsiębiorstw, małych firm i samozatrudnionych informacja o podaży usług wspierających jest internet (36% wskazań) oraz targi, wystawy i seminaria (21%). Na dalszych pozycjach plasują się kontakty telefoniczne i listowne i bezpośrednie spotkania z przedsiębiorcami (po 14%). Najrzadziej wykorzystywanym kanałem informowania o istniejącej podaży jest reklamy w prasie codziennej, periodykach technicznych, magazynach itp. (1%) oraz pośrednicy, np. stowarzyszenia biznesowe, dostawcy, itp. (5%). Ze względu na nieistotne statystycznie różnice w częstotliwości wykorzystywania poszczególnych kanałów informacyjno-promocyjnych w każdym z województw (tabela 4.6) można powiedzieć, że zachodniopomorska struktura instrumentów promocyjno-informacyjnych jest podobna do struktury usług obserwowanej w całej Polsce. 16 Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych – raport zachodniopomorski Tabela 4.6 Kanały informacyjno-promocyjne stosowane przez usługodawców w tym (w %) Ogólna Bezpośre- Kampanie dnie Wyszczególnienie liczba mailingowe, spotkania wskazań z przedsię- rozmowy biorstwami Polska Dolnośląskie Kujawskopomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińskomazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie telefoniczne Reklamy w prasie codziennej, periodykach Internet technicznych, magazynach itp. Pośrednicy Targi, (stowarzywystawy, szenia seminaria biznesowe, itp. dostawcy, itp.) Inne 99 75 12 13 14 15 2 3 36 35 21 20 5 5 9 9 70 13 11 1 36 23 6 10 73 73 68 71 65 70 80 68 68 83 68 11 14 12 14 12 13 13 12 13 12 13 12 14 13 11 12 13 11 13 12 13 12 1 1 1 1 2 3 1 1 1 2 1 37 36 35 35 35 34 36 35 35 35 35 21 21 22 23 22 21 23 22 22 20 22 5 5 6 6 6 6 5 6 6 6 6 12 10 10 10 11 10 11 10 10 11 10 73 12 12 1 36 22 5 11 65 73 12 14 12 14 2 1 35 36 22 21 6 5 11 10 Źródło: Baza danych projektów MSP, czerwiec 2003. Uwaga: Po zaokrągleniu do pełnych procentów niektóre wiersze mogą się nie sumować do 100; w ramach jednego programu mogą być wykorzystywane różne rodzaje kanałów informacyjno-promocyjnych, stąd liczba takich usług może być wyższa niż liczba programów. Jeśli chodzi o politykę cenową, to większość usług świadczona jest nieodpłatnie. I jest to sytuacja charakterystyczna nie tylko dla województwa zachodniopomorskiego, lecz również dla wszystkich pozostałych województw (tabela 4.7). Sposób odpłatności budzi jednak kontrowersje. Wyraźnie podkreśla się „brak szacunku” dla usług oferowanych nieodpłatnie, traktując je jako usługi niepełnowartościowe. 17 Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych – raport zachodniopomorski Tabela 4.7 Formy płatności za usługi w podziale na województwa w tym (w %) Ogólna Cennik za Wyszczególnienie liczba Ryczałt za Stawka Nieodpłatnie poszczególne wskazań usługę godzinowa usługi Polska 50 52 14 10 10 Dolnośląskie 39 51 13 13 10 Kujawsko-pomorskie 35 54 11 11 9 Lubelskie 36 56 8 11 8 Lubuskie 39 54 13 10 10 Łódzkie 35 54 11 11 9 Małopolskie 35 54 9 11 9 Mazowieckie 33 54 9 12 9 Opolskie 34 53 9 15 9 Podkarpackie 39 54 8 10 10 Podlaskie 34 56 9 12 9 Pomorskie 34 53 9 12 9 Śląskie 38 53 8 13 8 Świętokrzyskie 34 56 9 12 9 Warmińsko-mazurskie 35 57 9 11 9 Wielkopolskie 33 55 9 12 9 Zachodniopomorskie 39 54 13 10 10 Inne 14 13 14 17 13 14 17 15 15 18 15 18 18 15 14 15 13 Źródło: Baza danych projektów MSP, czerwiec 2003. Uwaga: Po zaokrągleniu do pełnych procentów niektóre wiersze mogą się nie sumować do 100; w ramach jednego programu mogą być stosowane różne rodzaje form płatności. Znaczna część organizacji-usługodawców ma wdrożone systemy udokumentowane certyfikatem potwierdzającym akredytację w KSU. zapewnienia jakości, Jakość usług świadczonych przez jednostki certyfikacyjne (audyty certyfikujące systemy zarządzania jakością, zarządzania środowiskiem oraz systemy zarządzania bezpieczeństwem) udokumentowana jest akredytacją w systemie akredytacji (np. PCA, DAR, UKAS lub inne). Szkoły wyższe, zakłady kształcenia nauczycieli, placówki doskonalenia nauczycieli i inne placówki działające w systemie oświaty stosują systemy zabezpieczenia jakości zgodne z przyjętymi procedurami działania. 4.5 Cele usług wspierających Podstawowe cele usług wspierających mikroprzedsiębiorstwa, małe firmy i samozatrudnionych zawarte są w strategii gospodarczej rządu oraz w Kierunkach działań rządu wobec małych i średnich przedsiębiorstw od 2003 do 2006 roku. Zgodnie z zapisami Kierunków działań rządu, celem polityki rządu jest pobudzenie aktywności gospodarczej MSP zapewniającej wzrost zatrudnienia w tym sektorze oraz wzrost jego konkurencyjności i zdolności do funkcjonowania na Jednolitym Rynku Europejskim. Osiągnięciu tego celu służy m.in. konstruowany system usług wsparcia MSP, w tym mikro i małych przedsiębiorstw oraz samozatrudnionych. Kolejnym, istotnym celem jest pomoc w integracji firm i działalności na forum międzynarodowym. Dlatego znaczna część usług wspierających małe firmy stawia sobie za zadanie: zdecydowane podnoszenie konkurencyjności firm; intensyfikowanie współpracy i kooperacji krajowej i międzynarodowej; promocję polskich firm i ich produktów za granicą oraz upowszechnianie polskich osiągnięć i doświadczeń na forum międzynarodowym. Bardziej szczegółowo, efektem realizowanych w województwie zachodniopomorskim programów powinno być: 18 Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych – raport zachodniopomorski • • • • • • upowszechnianie szeroko rozumianej wiedzy gospodarczej u przedsiębiorców (49% wskazań); zwiększenie dostępności finansowania dla MSP (7%); poprawa warunków dostępu MSP do nowoczesnych technologii (20%); poszerzenie dostępu do programów pomocowych dla MSP (15%); przyspieszenie tworzenia nowych miejsc pracy przez MSP (2%); usprawnienie procedur nawiązywania kontaktów gospodarczych (7%). 19 Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych – raport zachodniopomorski 5 Strona popytowa usług wsparcia Celem tego rozdziału jest przeprowadzenie analizy popytowej strony rynku usług wsparcia dla małych i mikro firm oraz dla samozatrudnionych w województwie zachodniopomorskim na tle kraju. Skupiono się na następujących zagadnieniach: stopień korzystania przez te firmy z usług oraz ocena ich przydatności, znajomość lub świadomość wśród przedsiębiorców występującej oferty usług, zgłaszane potrzeby na usługi oraz ocena na ile oferowane usługi zgodne są ze zgłaszanymi potrzebami. Rozdział zamyka dyskusja na temat potencjalnego, przewidywanego rynku usług wsparcia. 5.1 Uczestnictwo w usługach wsparcia w województwie na tle kraju W województwie zachodniopomorskim jest realizowanych stosunkowo wiele programów wsparcia małych i średnich przedsiębiorstw. Jak wskazano w rozdziale 4 infrastruktura wsparcia nie jest w stosunku do wielkości sektora MSP bardzo dobrze rozwinięta. Gospodarka regionu jest natomiast nieznacznie słabiej rozwinięta niż przeciętnie gospodarka kraju (por. rozdz. 3). Wykresy 5.1 i 5.2 ilustrują główne informacje o uczestnictwie sektora małych i mikro firm oraz samozatrudnionych w usługach wsparcia w ostatnich pięciu latach. Wykres 5.1 Współczynnik korzystania z usług wsparcia1 w województwie zachodniopomorskim i w Polsce (w %) 16 14 13 14 12 10 8 6 4 2 0 Polska Zachodniopomorskie Źródło: Baza danych PBS – Badanie mikro i małych firm oraz samozatrudnionych, Czerwiec–lipiec 2003. Wykresy wskazują, że w województwie zachodniopomorskim w ciągu ostatnich pięciu lat skorzystało z usług wsparcia 14% firm. Najwięcej firm korzystało w sposób sporadyczny i incydentalnie. 10% firm deklaruje, że korzysta z tych usług w sposób regularny. Jest to sytuacja zbliżona do przeciętnej sytuacji w kraju. Przeciętnie w kraju firmy również deklarują, że korzystają w sposób sporadyczny i incydentalny, a wskaźnik korzystania z usług wynosi 13%. Bardzo podobna sytuacja pod względem stopnia i częstotliwości korzystania z usług obserwowana w zachodniopomorskim była w województwie pomorskim. Przedsiębiorstwa z zachodniopomorskiego korzystały z usług wsparcia, podobnie jak w całym kraju, stosunkowo rzadko. Nieregularny sposób korzystania z usług wskazuje na słabe powiązania pomiędzy usługodawcami i firmami korzystającymi z usług. 1 Współczynnik korzystania z usług wsparcia dla danej grupy firm określa stosunek ilości przedsiębiorstw korzystających z usług wsparcia w ciągu ostatnich pięciu lat z danej grupy do ilości wszystkich przedsiębiorstw z danej grupy firm. Należy zaznaczyć, że stosunkowo niska ilość badanych firm w województwie sprawia, że wyniki badań obarczone są znacznymi błędami, a stąd należy interpretować je ostrożnie. 20 Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych – raport zachodniopomorski Wykres 5.2 Częstotliwość korzystania z usług wsparcia w województwie zachodniopomorskim (w % korzystających) 60 50 40 30 20 10 0 49 50 40 29 21 10 incydentalnie sporadycznie regularnie Polska Zachodniopomorskie Źródło: Baza danych PBS – Badanie mikro i małych firm oraz samozatrudnionych, Czerwiec–lipiec 2003. Na tle innych regionów sytuacja województwa zachodniopomorskiego w zakresie korzystania z usług nie wybija się, co oznaczy, że w stosunku do ilości firm podobna ilość firm korzysta z usług jak przeciętnie w kraju. Ilustruje to tabela 5.1. Tabela 5.1 Współczynnik korzystania z usług wsparcia, według województw (w %) Województwo Mazowieckie Podkarpackie Podlaskie Dolnośląskie Pomorskie Lubelskie Zachodniopomorskie POLSKA Warmińsko-mazurskie Kujawsko-pomorskie Małopolskie Łódzkie Lubuskie Świętokrzyskie Śląskie Wielkopolskie Opolskie Współczynnik korzystania z usług* Znacznie powyżej 21 średniej krajowej 19 19 18 15 14 14 13 13 11 11 10 9 9 8 Znacznie poniżej 7 średniej krajowej 3 Źródło: Baza danych PBS – Badanie mikro i małych firm oraz samozatrudnionych, Czerwiec–lipiec 2003. Uwagi: * – współczynnik korzystania z usług oznacza udział firm korzystających w usług wsparcia w ciągu ostatnich pięciu lat do wszystkich firm; Znacznie powyżej lub poniżej średniej oznacza wielkości oddalone od średniej więcej niż o jedno odchylenie standardowe. Dane z tabeli jednoznacznie wskazują, że w zachodniopomorskim podobny odsetek firm korzysta z usług wsparcia jak przeciętnie w kraju. Podobny do zachodniopomorskiego poziom korzystania z usług występuje w pomorskim i lubelskim. Przyczyny korzystania z usług w regionie mogą być różnorodne. Po pierwsze może mieć na to wpływ infrastruktura usług wsparcia, a więc jej zorganizowanie i przystosowanie do potrzeb firm. Część przyczyn może leżeć po stronie samych firm, np. brak potrzeby usług w innych regionach. Ogólnie przyczyny braku uczestnictwa w usługach można podzielić na cztery grupy: • • • • brak potrzeby zewnętrznej pomocy, brak wiedzy o występowaniu niekomercyjnych usług wsparcia, niezadowalające warunki oferowanych usług, nieodpowiedni zakres oferowanych usług. 21 Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych – raport zachodniopomorski Wykres 5.3 Przyczyny nie korzystania z usług wsparcia w zachodniopomorskim i w kraju (w %) 50 40 30 20 10 0 45 41 34 31 17 9 brak potrzeby brak wiedzy Polska 9 nieodpowiednie warunki 10 nieodpowiedni zakres Zachodniopomorskie Źródło: Baza danych PBS – Badanie mikro i małych firm oraz samozatrudnionych, Czerwiec–lipiec 2003 Uwaga: Tylko przedsiębiorstwa nie korzystające z usług. Nieco ponad 41% badanych firm w regionie spośród nie korzystających z usług nie miała potrzeby korzystania z usług wsparcia. To była główna przyczyna nie korzystania z usług wsparcia. Firmy z zachodniopomorskiego deklarowały niemal takie same główne przyczyny nie korzystania z usług, co przeciętnie firmy w kraju. Drugą najistotniejszą przyczyną nie korzystania z usług był brak wystarczającej wiedzy o usługach. Wskazało na nią 31% badanych firm. Bardzo zbliżony rozkład przyczyn nie korzystania wskazały firmy z województwa lubelskiego (jest to region o podobnym do zachodniopomorskiego wskaźniku korzystania z usług). Sugeruje to, że poprawa w dotarciu do klientów z informację może przynieść znaczący wzrost popytu. Przyczyny leżące po stronie usługodawcy, tj. nieodpowiednie warunki lub nieodpowiedni zakres usług wskazało 26% firm. Wykres 5.4 Główne trudności przy korzystaniu z usług wsparcia w regionie zachodniopomorskim i w kraju (w %) 70 60 50 40 30 20 10 0 60 40 30 20 20 20 10 0 dotarcie do informacji o usługach zakres usług Podlaskie warunki korzystania z usług trudności nie wystąpiły Zachodniopomorskie Źródło: Baza danych PBS – Badanie mikro i małych firm oraz samozatrudnionych, Czerwiec–lipiec 2003 Uwaga: Tylko przedsiębiorstwa korzystające z usług. Firmy korzystające z usług z województwa zachodniopomorskiego wskazały zadecydowanie na warunki świadczenia usług jako sprawiające najwięcej trudności. Również dotarcie do informacji wskazywane było dość często. Na tle kraju sytuacja w zachodniopomorskim została oceniona w sposób nieco bardziej krytyczny, w szczególności warunków korzystania z usług. Dlatego też wydaje się, że obok samej promocji i szerszej informacji o usługach, poprawa warunków świadczenia samych usług może być pożądanym kierunkiem działania dla zwiększenia współczynników uczestnictwa w programach wsparcia 22 Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych – raport zachodniopomorski 5.2 Świadomość dostępności usług wsparcia Brak wiedzy i świadomości występowania usług wsparcia lub wystarczających informacji o zakresie i warunkach tych usług stanowi prawdopodobnie jeden z głównych powodów zjawiska niskiego stopnia korzystania z tych usług w kraju. To zjawisko ogranicza również stopień korzystania z usług wsparcia w regionie. Wykres 5.5 Dobra lub bardzo dobra ocena stopnia poinformowania o usługach wsparcia w kraju i w regionie zachodniopomorskim (w %) 50 40 34 30 23 20 10 0 Polska Zachodniopomorskie Źródło: Baza danych PBS – Badanie mikro i małych firm oraz samozatrudnionych, Czerwiec–lipiec 2003. Firmy z województwa uważają się, podobnie jak ma to miejsce w Polsce, generalnie za słabo poinformowane. Na taki wniosek wskazuje udział firm dobrze i bardzo dobrze poinformowanych o usługach wsparcia, który wynosi około jednej czwartej w regionie i jednej trzeciej w kraju. Wykres 5.6 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 Ocena stopnia poinformowania o usługach wsparcia w kraju i w regionie zachodniopomorskim (w %) 46 33 30 19 27 16 14 9 1 4 bardzo dobra dobra niezbyt dobra bardzo słaba Polska Zachodniopomorskie nie wiem Źródło: Baza danych PBS – Badanie mikro i małych firm oraz samozatrudnionych, Czerwiec–lipiec 2003. Wykres 5.6 wskazuje, że poziom poinformowania o usługach wsparcia w województwie jest gorszy niż przeciętnie w kraju. Stąd można wnioskować, że ta niska ocena poinformowania w regionie wskazuje na rzeczywisty problem z dotarciem z wiedzą o usługach wsparcia do firm, które oceniają, że są poinformowane słabo lub bardzo słabo. Również na tle przeciętnej sytuacji w innych województwach, firmy z regionu oceniają swoją sytuację w tym względzie najgorzej (porównaj tabelę 5.2) 23 Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych – raport zachodniopomorski Tabela 5.2 Ocena poinformowania o usługach wsparcia, według województw (w %) Województwo Mazowieckie Pomorskie Łódzkie Małopolskie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie POLSKA Podkarpackie Lubelskie Świętokrzyskie Kujawsko-pomorskie Opolskie Lubuskie Dolnośląskie Podlaskie Śląskie Zachodniopomorskie Ocena poinformowania o usługach wsparcia Znacznie powyżej 46 Średniej krajowej 46 45 37 35 35 34 33 32 32 30 30 27 Znacznie poniżej 26 Średniej krajowej 26 26 23 Źródło: Baza danych PBS – Badanie mikro i małych firm oraz samozatrudnionych, Czerwiec–lipiec 2003. Uwagi: * – Ocena poinformowania o usługach oznacza udział firm dobrze lub raczej dobrze poinformowanych o usługach wsparcia do wszystkich firm. Znacznie powyżej lub poniżej średniej oznacza wielkości oddalone od średniej więcej niż o jedno odchylenie standardowe. Przedsiębiorcy odpowiadali na pytanie dotyczące preferencji rodzajów działań promocyjnych, które poprawiłyby ich sytuację poinformowania o usługach wsparcia. Informacje na temat dla firm z województwa zachodniopomorskiego na tle kraju ilustruje wykres 5.7. Wykres 5.7 70 60 50 40 30 20 10 0 Preferowane przez firmy działania promocyjne, które powinny być prowadzone przez dostarczycieli usług – przeciętna opinia firm polskich i z regionu zachodniopomorskiego (w %) 58 49 wizyta usługodawcy 44 41 reklama w prasie itp. 56 50 53 33 35 internet Polska 42 46 27 targi, pośrednicy wystawy Zachodniopomorskie bezpośrednie kontakty Źródło: Baza danych PBS – Badanie mikro i małych firm oraz samozatrudnionych, Czerwiec–lipiec 2003. Wykres 5.7 wskazuje, że przedsiębiorcy zachodniopomorscy uważają, że dostawcy usług powinni korzystać z wielu form promowania swoich usług. Wszystkie formy działań promocyjnych zyskały w zachodniopomorskim więcej zwolenników niż przeciętnie w kraju. Najwięcej zwolenników w regionie zyskały następujące formy promocji usług: wizyta usługodawcy w firmie, bezpośrednie kontakty oraz internet. Dwie najbardziej preferowane formy promocji mają tą ważną cechę, że umożliwiają kreowanie bezpośrednich, spersonalizowanych kontaktów pomiędzy usługodawcami i przedsiębiorcami, co jest z pewnością pożądaną cechą. Z drugiej jednak strony, ta forma promocji 24 Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych – raport zachodniopomorski jest czasochłonna i stosunkowo droga, dlatego nie wydaje się możliwe, aby można było ją stosować na szeroką skalę. Natomiast internet to forma z pewnością tania i wygodna dla usługodawców oraz skuteczna. Dlatego też wydaje się, że może i powinna być szerzej stosowana. Bardzo wysoko firmy z zachodniopomorskiego oceniły na tle wskazań w kraju, działania promocyjne podczas targów i wystaw oraz za pośrednictwem izb i stowarzyszeń przedsiębiorców. Biorąc pod uwagę fakt, że niewiele firm jest członkami takich organizacji tak liczne wskazania tej formę promocji może świadczyć o wysokiej ocenie izb i stowarzyszeń przedsiębiorców w regionie. Pożądane sposoby promocji usług do pewnego stopnia odzwierciedlone są w aktualnych formach promocji stosowanych w województwie zachodniopomorskim (por. rozdz. 4.4). Okazuje się, że internet najbardziej pożądana przez firmy forma promocji usług wsparcia jest również najczęściej stosowana przez usługodawców. Stosunkowo często usługodawcy korzystają również z form promocji opartych o bezpośredni kontakt z firmami, takich jak telefony, e-mail’e oraz wizyty w firmach. Te formy również są często wskazywane przez przedsiębiorców. Usługodawcy korzystają również często z usług izb i stowarzyszeń przedsiębiorców jako pośredników działań promocyjnych. Natomiast największa różnica pomiędzy pożądanymi a występującymi formami promocji dotyczy reklam w prasie i periodykach. Z tej formy promocji usługodawcy korzystają stosunkowo rzadko. 5.3 Zakres usług Informacje wskazujące na trudności, które napotkały firmy korzystające z usług sugerują, że warunki usług mogą nie odpowiadać na rzeczywiste potrzeby przedsiębiorstw i stąd pośrednio wpływać na mniejsze zainteresowanie korzystania z usług. Wykres 5.8 Zapotrzebowanie przedsiębiorstw na poszczególne rodzaje usług w województwie zachodniopomorskim i w kraju* ogólne punkty informacyjne 2,4 2,2 doradztwo 2,3 2,4 udostępnienie wyposażenie 2,4 2,2 szkolenia profesjonalne usługi informacyjne 2,4 2,5 usługi finansowe 0,0 Polska 2,6 2,7 2,6 0,5 1,0 1,5 Zachodniopomorskie 2,0 2,5 2,8 3,0 Źródło: Baza danych PBS – Badanie mikro i małych firm oraz samozatrudnionych, Czerwiec–lipiec 2003. Uwagi: * – ocena wskazana na wykresie jest średnią ważoną odpowiedzi w skali od 1 do 4, przy czym 1 – brak zapotrzebowania, 4 – duże zapotrzebowanie. Im wyższa ocena tym zapotrzebowanie wyższe. Przedsiębiorcy z województwa zachodniopomorskiego mają nieco inne priorytety w zakresie zapotrzebowania na rodzaje usług w stosunku do przeciętnej firmy polskiej. Zdecydowanie najmniejsze zapotrzebowanie zgłoszono na kursy szkoleniowe i doradztwo. Na pozostałe rodzaje usług zgłoszono w regionie wyższe zapotrzebowanie niż przeciętnie w kraju. W regionie najpotrzebniejsze rodzaje usług to: usługi finansowe i profesjonalne usługi informacyjne. 25 Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych – raport zachodniopomorski Wykres 5.9 Zapotrzebowanie na usługi w zakresie: innowacji 2 zarządzanie 2 kwalifikacji personelu 2,2 2,1 2,1 1,8 księgowości 2,3 2,2 2,5 2,2 2,3 2,4 marketingu zagadnień finansowych kwestii prawnych 3,1 2,6 0 0,5 Polska 1 1,5 2 Zachodniopomorskie 2,5 3 3,5 Źródło: Baza danych PBS – Badanie mikro i małych firm oraz samozatrudnionych, Czerwiec–lipiec 2003. Uwagi: Ocena wskazana na wykresie jest średnią ważoną odpowiedzi w skali od 1 do 4, przy czym 1 – brak zapotrzebowania, 4 – duże zapotrzebowanie. Im wyższa ocena tym zapotrzebowanie wyższe. Przedsiębiorstwa z regionu częściej wskazują na potrzebę usług wsparcia niż przeciętne firmy badane w firmie w kraju we wszystkich zakresach usług poza usługami z zakresu księgowości i zagadnień finansowych. Usługi w kwestiach prawnych są wymieniane, podobnie jak kraju, jako te na które jest największe zapotrzebowanie. Firmy zachodniopomorskie oceniły również wysoko, i znacznie wyżej niż przeciętnie w kraju, zapotrzebowanie na usługi w zakresie marketingu. Zwraca uwagę fakt, że firmy w zachodniopomorskim deklarują stosunkowo wysokie zapotrzebowanie na usługi w zakresach, które decydują o rozwoju firmy, tj. w zakresie marketingu, innowacjach i kwalifikacji personelu. Oba powyższe wykresy wskazują, że przedsiębiorstwa z województwa zgłaszają znaczne zapotrzebowanie na usługi wsparcia. Priorytety w zakresie zapotrzebowania na usługi różnią się nieco w stosunku do przeciętnej opinii firmy krajowej: firmy w regionie przywiązują większą wagę do usług związanych z akumulacją niematerialnych aktywów firmy. Taki wniosek jest istotny dla planowania dalszych działań na rzecz tego sektora. Wstępna ocena popytu na usługi wsparcia oparta o opinie na temat zapotrzebowania na usługi jest więc w regionie wysoka, i wyższa niż przeciętnie w kraju. Przedsiębiorcy z zachodniopomorskiego mają również wysokie oczekiwania odnośnie usług wsparcia. Uważają, że dostosowanie usług wsparcia jest bardzo istotne zarówno do wielkości przedsiębiorstwa, jak i typu firmy czy fazy rozwoju. Taką opinię wyraziło również średnio 85% przedsiębiorców w kraju. W województwie takie przekonanie było niemal takie samo i wynosiło średnio 86%. 26 Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych – raport zachodniopomorski Wykres 5.10 Ocena znaczenia dostosowania usług wsparcia do: 95 91 90 87 85 85 83 85 81 80 75 Wielkości firmy Typu firmy Etapu rozwoju Polska Zachodniopomorskie Źródło: Baza danych PBS – Badanie mikro i małych firm oraz samozatrudnionych, Czerwiec–lipiec 2003. Uwagi: Ocena wskazana na wykresie jest udziałem firm, które uważają, że usługa powinna być dostosowana i jest to ważne lub bardzo ważne. 5.4 Warunki realizacji i korzystania z usług wspierających W rozdziale 5.1 firmy korzystające z usług wskazały, że napotkały pewne trudności przy korzystaniu z usług. Stosunkowo często firmy te wskazywały, że występowały trudności związane z warunkami świadczonych usług. Jednak większość firm tak z regionu jak i z kraju uważa, że usługi były satysfakcjonujące, na co wskazuje wykres 5.11. Wykres 5.11 Ocena zadowolenia z usług wsparcia (w % firm korzystających) 90 88 80 70 70 60 50 Polska Zachodniopomorskie Źródło: Baza danych PBS – Badanie mikro i małych firm oraz samozatrudnionych, Czerwiec–lipiec 2003 Uwaga: Udział firm deklarujących, że była zadowolona lub bardzo zadowolona. Wskaźnik dobrych ocen dla zachodniopomorskiego jest jednak niższy niż dla całego kraju. Firmy wskazały, że najgorzej oceniają politykę cenową – 44% badanych wskazało, że jest zadowolonych lub raczej zadowolonych z tego aspektu usług. Podobnie oceniły politykę cenową usług firmy z wielkopolskiego oraz z podkarpackiego i podlaskiego. Nisko również oceniono w regionie dostęp do usługi – 56% oceniło, że jest zadowolonych i raczej zadowolonych z tego aspektu usług. Nie budzą natomiast większych zastrzeżeń takie aspekty usługi jak jakość usług, komunikacja z usługodawcą, zrozumienie specyfiki firmy – ponad 80% wskaźnik satysfakcji. 5.5 Potencjalny popyt na usługi wsparcia Ponad 85% małych firm z województwa zachodniopomorskiego nie korzystało z usług wsparcia w ciągu ostatnich pięciu lat. Obecnie wiele z tych firm wskazywało na duże zapotrzebowanie na tego typu usługi, a z drugiej strony brak wiedzy o usługach wsparcia wskazywano jako główną przyczynę nie korzystania z usług w przeszłości. Jaki jest potencjalny rynek na usługi wsparcia w regionie, i jakie główne przeszkody utrudniają korzystanie z tych usług? 27 Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych – raport zachodniopomorski Tabela 5.3 przedstawia główne przyczyny nie korzystania z usług wsparcia w województwie zachodniopomorskim na tle kraju. Województwa uporządkowano według współczynników korzystania z usług. Tabela 5.3 Współczynnik korzystania z usług wsparcia oraz główne przyczyny nie korzystania, według województw (w %) Województwo Mazowieckie Podkarpackie Podlaskie Dolnośląskie Pomorskie Lubelskie Zachodniopomorskie POLSKA Warmińsko-mazurskie Kujawsko-pomorskie Małopolskie Łódzkie Lubuskie Śląskie Świętokrzyskie Wielkopolskie Opolskie Główna przyczyna nie korzystania* Nieodpowiednia Brak potrzeby Brak informacji usługa 58 26 14 36 41 18 45 36 9 41 48 11 61 23 11 47 28 26 41 31 26 45 34 19 21 39 30 44 39 18 43 35 19 43 41 16 33 33 30 41 35 18 30 33 33 56 29 13 38 28 31 Współczynnik korzystania z usług 21 19 19 18 15 14 14 13 13 11 11 10 9 8 8 7 3 Źródło: Baza danych PBS – Badanie mikro i małych firm oraz samozatrudnionych, Czerwiec–lipiec 2003. Uwagi: * – można było wskazać tylko jedną przyczynę główną, pominięto brak odpowiedzi, nieodpowiednia usługa oznacza łącznie odpowiedzi wskazujące na nieodpowiednie warunki lub nieodpowiedni zakres usług. Małe firmy z regionu uważają, że najistotniejszą barierą korzystania z usług jest brak informacji (brak potrzeby nie uważamy za barierę). Potwierdza to wcześniejsze wnioski o stosunkowo słabej ocenie poinformowania firm o usługach: tylko 23% firm uważa się za dobrze lub bardzo dobrze poinformowanych o usługach wsparcia. Tabela 5.4 Struktura firm w zależności od deklarowanego zapotrzebowania na usługi oraz na ogólną ocenę usług wsparcia w województwie zachodniopomorskim Firmy, które uważają, że usługi wsparcia są potrzebne uważają, że usługi wsparcia nie są potrzebne zgłaszały zapotrzebowanie na nie zgłaszały zapotrzebowania pomoc zewnętrzną na pomoc zewnętrzną 84% 16% 0% 0% Źródło: Baza danych PBS – Badanie mikro i małych firm oraz samozatrudnionych, Czerwiec–lipiec 2003. Uwaga: obliczenia tylko dla firm nie korzystających z usług wsparcia. Tabela 5.4 wskazuje, że pomiędzy firmami nie korzystającymi z usług wsparcia dominują firmy, które jednocześnie uważają, że usługi są potrzebne oraz zgłaszały zapotrzebowanie na taką pomoc. Jest ich w regionie 84%, co odpowiada ok. 73% wszystkich firm. Jest to bardzo liczna grupa, która przy odpowiedniej podaży usług prawdopodobnie chętnie z nich skorzysta. Poprawa w zakresie promocji i informacji oraz warunków oferowanych usług może przynieść taki rezultat. Z drugiej strony aż 41% firm wskazało, że nie korzystało w ciągu ostatnich pięciu lat z usług wsparcia, bo nie miało takiej potrzeby. Zestawienie tych dwóch danych wskazuje, że firmy prawdopodobnie zmieniają swoje nastawienie do potencjalnego korzystania z usług. Okazuje się, że obecnie znacznie mniej firm uważa, 28 Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych – raport zachodniopomorski że pomoc nie jest potrzebna niż w ciągu ostatnich pięciu laty. Obserwujemy więc proces zmiany postrzegania usług wsparcia przez przedsiębiorców w regionie i zwiększenia potencjalnego zapotrzebowania na nie. Wykres 5.12 Grupowanie firm z województwa zachodniopomorskiego według skłonności do korzystania z usług wsparcia 13 14 Korzystający z usług Potrzebujący i zgłaszający użyteczność usług 73 Nie potrzebujący, ale dobrze oceniający użyteczność usług Źródło: Opracowanie własne. Druga grupa firm to te, które uważają co prawda, że usługi wsparcia są potrzebne, ale oceniły, że ich zapotrzebowanie na usługi wsparcia jest niewielkie lub żadne. Jest ich 16% wśród firm dotychczas niekorzystających, albo 13% wszystkich firm. Można spodziewać się, że przedsiębiorcy, z tej grupy firm będą korzystać z usług wsparcia w przypadku, gdy zmienią swoje przekonanie o potrzebie korzystania z usług. Taka sytuacja może być wywołana najczęściej bądź impulsem negatywnych, np. niekorzystną zmianą sytuacji rynkowej, zwiększona konkurencję, utratą płynności, bądź w przypadku, gdy przedsiębiorcy ci zmienią własną opinię o braku zapotrzebowania na usługi, np. dostrzegając, że powinni usprawnić proces zarządzania firmą, albo wprowadzić nowe technologie. Okazuje się, że nie wystąpiły firmy, któreby uważały, że usługi wsparcia nie mają cechy użyteczności. Podsumowując, należy podkreślić, że przedsiębiorcy w województwie stanowią potencjalnie podatną grupę klientów usług wsparcia. 29 Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych – raport zachodniopomorski Tabela 5.5 Struktura przedsiębiorstw według skłonności do korzystania z usług wsparcia według województw (w %) Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie POLSKA Korzystający z usług Deklarujący zapotrzebowanie i użyteczność usług 18 11 14 9 10 11 21 3 19 19 15 8 8 13 7 14 13 61 65 54 72 61 62 53 80 60 70 64 64 71 82 69 73 64 Nie potrzebujący, ale dobrze Źle oceniający użyteczność usług oceniający użyteczność usług 15 6 14 10 24 8 13 6 22 7 18 9 11 15 7 10 17 4 11 0 20 1 20 7 9 12 5 0 23 2 13 0 17 7 Źródło: Opracowanie własne. Po pierwsze w regionie jest stosunkowo liczna 15% grupa firm korzystających z usług. Firmy te oceniają same usługi stosunkowo wysoko, choć nieco gorzej niż przeciętnie w kraju. Nasuwana się wniosek, że poprawa warunków świadczenia usług sprawi, że firmy z tej grupy będą nadal korzystały z usług wsparcia. Po drugie najliczniejsza grupa firm ok. 73% deklaruje zapotrzebowanie na usługi i uważa je za użyteczne. Ponieważ barierę stanowi głownie informacja o zakresie i warunkach świadczenia usług, poprawa tego aspektu dostarczania usług powinna umożliwić pozyskanie przynajmniej części z nich jako klientów. Te dwie powyższe grupy firm stanowią potencjalny rynek dla usług wsparcia. Popyt ten jest jednym z najwyższych wśród województw kraju obok takich województw jak podlaskie i warmińsko-mazurskie (por. tabelę 5.5). Pozostała grupa firm ok. 11% nie zgłasza aktualnie zapotrzebowania na usługi. Wydaje się, że grupa ta nie powinna stanowić w regionie grupy, do której powinny być adresowane w najbliższym czasie działania nakierowane na pozyskanie jej członków jako klientów, a wysiłki powinny być skupione na firmach omówionych wyżej. 30 Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych – raport zachodniopomorski 6 Podsumowanie i wnioski System instytucjonalnego wsparcia mikroprzedsiębiorstw, małych firm i samozatrudnionych obejmuje poziom centralny, regionalny i lokalny. Na poziomie regionalnym i lokalnym publiczny system usług wspierających mikroprzedsiębiorstwa, małe firmy i samozatrudnionych organizowany jest przez samorząd terytorialny, samorząd gospodarczy i zawodowy oraz inne instytucje pozarządowe. Taka organizacja usług wspierających małe firmy znajduje swoje odzwierciedlenie w statusie organizacji świadczących usługi wsparcia na terenie województwa zachodniopomorskiego, gdzie instytucje publiczne stanowią 45% ogółu instytucji pełniących wiodącą rolę we wdrażaniu poszczególnych programów, a instytucje publiczno-prywatne stanowią dalsze 36%. Jeśli natomiast chodzi o organizację zarządzania poszczególnymi programami/typami usług wspierającymi małe firmy, to wśród 26 programów zidentyfikowanych w województwie dominowały programy zdecentralizowane na poziomie regionalnym oraz scentralizowane na poziomie międzynarodowym, stanowiące odpowiednio 42% i 23% wszystkich programów. Do najczęściej oferowanych usług należą: doradztwo i konsulting (24%) oraz specjalistyczne i podstawowe usługi informacyjne (odpowiednio 18 i 14%). Na kolejnych miejscach występują usługi kojarzenie partnerów mające 15%. 15% mikroprzedsiębiorstw, małych firm i samozatrudnionych korzystało w województwie zachodniopomorskim z istniejących usług wspierających w ciągu ostatnich pięciu lat (popyt ujawniony), najczęściej w sposób sporadyczny. Podstawową przyczyną niskiego wykorzystania istniejących usług wspierających był brak potrzeby korzystania z usług wsparcia. Na dalszej pozycji znalazł się brak wiedzy o istniejącej podaży usług wsparcia. W województwie zachodniopomorskim istnieje wysoki, potencjalny popyt na usługi wspierające; ponad 84% mikroprzedsiębiorstw, małych firm i samozatrudnionych, które dotychczas nie korzystały z usług wsparcia deklaruje chęć korzystania z takich usług w przyszłości. Do często wskazywanych usług, z jakich firmy te chciałyby skorzystać należą usługi z zakresu marketingu i innowacji. 31 Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych – raport zachodniopomorski Załącznik: Lista ośrodków województwa zachodniopomorskiego dostarczających usługi wraz ze wskazaniem na programy, które są w nich realizowane Instytucja Fundacja „Centrum Innowacji i Przedsiębiorczości” Koszalińska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. Koszalińska Izba Przemysłowo-Handlowa ODR Bonin Północna Izba Gospodarcza Szczecin RO FAPA Koszalin Stowarzyszenie Inicjatyw SpołecznoGospodarczych Stowarzyszenie Wspierania Małej i Drobnej Przedsiębiorczości Szczecińska Fundacja Talent-Promocja-Postęp w Świniujściu Szczecińskie Centrum Przedsiębiorczości Szczecińska Fundacja Talent-Promocja-Postęp w Nowogradzie Uniwersytet Koszaliński Zachodniopomorska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. Zachodniopomorska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. – Cech Rzemiosł Różnych i Przedsiębiorców Zachodniopomorska Szkoła Biznesu – Stargardzkie Centrum Biznesu Zachodniopomorska Szkoła Biznesu Centrum Rozwoju Biznesu Zachodniopomorska Szkoła Biznesu Centrum Rozwoju Biznesu – Filia w Świnoujściu Zachodniopomorska Szkoła Biznesu, Centrum Wspierania Biznesu – Punkt Konsultacyjny Urzędu Miasta Zachodniopomorskie Stowarzyszenie Rozwoju Gospodarczego Zachodniopomorskie Stowarzyszenie Rozwoju Regionalnego Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych Województwa Zachodniopomorskiego Programy Ośrodek Wspierania Biznesu Inkubatory Przedsiębiorczości Punkt Informacji Gospodarczej Punkt Konsultacyjno-Doradczy – Krajowy System Usług Ośrodki Doradztwa Rolniczego Punkt Informacji Gospodarczej Program Aktywizacji Obszarów Wiejskich – komponent A Punkt Konsultacyjno-Doradczy – Krajowy System Usług Ośrodek Wspierania Biznesu Inkubatory Przedsiębiorczości Ośrodek Wspierania Biznesu Inkubatory Przedsiębiorczości Inkubatory Przedsiębiorczości CTT – Centrum Transferu Technologii Punkt Konsultacyjno-Doradczy – Krajowy System Usług Punkt Informacji Gospodarczej Ośrodek Wspierania Biznesu Punkt Konsultacyjno-Doradczy – Krajowy System Usług Punkt Konsultacyjno-Doradczy – Krajowy System Usług Punkt Konsultacyjno-Doradczy – Krajowy System Usług Punkt Konsultacyjno-Doradczy – Krajowy System Usług Punkt Konsultacyjno-Doradczy – Krajowy System Usług Inkubatory Przedsiębiorczości CTT – Centrum Transferu Technologii Euro Info Centre Klub Eksportera e-Klub Program Aktywizacji Obszarów Wiejskich – komponent A 32 Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych – raport zachodniopomorski Spis tabel Tabela 1.1 Liczby przedsiębiorstw badanych według wielkości firmy oraz lokalizacji ......................5 Tabela 3.1 PKB ogółem oraz per capita w województwie zachodniopomorskim ...............................8 Tabela 3.2 PKB per capita w podregionach województwa zachodniopomorskiego w 2000 r.............................................................................................................................8 Tabela 3.3 Ilość i zmiana liczby podmiotów gospodarczych w Polsce i w regionie zachodniopomorskim ........................................................................................................8 Tabela 4.1 Status organizacji świadczących usługi wspierające małe firmy w podziale na województwa...................................................................................................................10 Tabela 4.2 Firmy, do których kierowane są usługi wspierające.........................................................11 Tabela 4.3 Etap rozwoju firmy wspierany przez pozafinansowe usługi wspierające ........................12 Tabela 4.4 Specyfika sektorowa firm, do których kierowane są pozafinansowe usługi wspierające ......................................................................................................................14 Tabela 4.5 Rodzaje usług wspierających, świadczone mikroprzedsiębiorstwom, małym firmom i samozatrudnionym ...........................................................................................15 Tabela 4.6 Kanały informacyjno-promocyjne stosowane przez usługodawców................................17 Tabela 4.7 Formy płatności za usługi w podziale na województwa...................................................18 Tabela 5.1 Współczynnik korzystania z usług wsparcia, według województw (w %) ......................21 Tabela 5.2 Ocena poinformowania o usługach wsparcia, według województw (w %) .....................24 Tabela 5.3 Współczynnik korzystania z usług wsparcia oraz główne przyczyny nie korzystania, według województw (w %).........................................................................28 Tabela 5.4 Struktura firm w zależności od deklarowanego zapotrzebowania na usługi oraz na ogólną ocenę usług wsparcia w województwie zachodniopomorskim...............28 Tabela 5.5 Struktura przedsiębiorstw według skłonności do korzystania z usług wsparcia według województw (w %) .............................................................................................30 33 Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych – raport zachodniopomorski Spis wykresów Wykres 4.1 Organizacja zarządzania programami/usługami...............................................................11 Wykres 5.1 Współczynnik korzystania z usług wsparcia w województwie zachodniopomorskim (w %)............................................................................................20 Wykres 5.2 Częstotliwość korzystania z usług wsparcia w województwie zachodniopomorskim (w % korzystających)...................................................................21 Wykres 5.3 Przyczyny nie korzystania z usług wsparcia w zachodniopomorskim i w kraju (w %) 22 Wykres 5.4 Główne trudności przy korzystaniu z usług wsparcia w regionie zachodniopomorskim i w kraju (w %) ............................................................................22 Wykres 5.5 Dobra lub bardzo dobra ocena stopnia poinformowania o usługach wsparcia w kraju i w regionie zachodniopomorskim (w %)...........................................................23 Wykres 5.6 Ocena stopnia poinformowania o usługach wsparcia w kraju i w regionie zachodniopomorskim (w %)............................................................................................23 Wykres 5.7 Preferowane przez firmy działania promocyjne, które powinny być prowadzone przez dostarczycieli usług – przeciętna opinia firm polskich i z regionu zachodniopomorskiego (w %)............................................................................24 Wykres 5.8 Zapotrzebowanie przedsiębiorstw na poszczególne rodzaje usług w województwie zachodniopomorskim i w kraju ...........................................................25 Wykres 5.9 Zapotrzebowanie na usługi w zakresie ............................................................................26 Wykres 5.10 Ocena znaczenia dostosowania usług wsparcia do ..........................................................27 Wykres 5.11 Ocena zadowolenia z usług wsparcia (w % firm korzystających)....................................27 Wykres 5.12 Grupowanie firm z województwa zachodniopomorskiego według skłonności do korzystania z usług wsparcia ......................................................................................29 34
