Rzecznik Praw Obywatelskich

Siedziba - Region Śląsko-Dąbrowski
ul. Floriana 7, 40-286 Katowice
[email protected]
___________________________________________________________________________
Katowice, dnia 31 stycznia 2013 roku.
Nr – 1/31/01/2013
Rzecznik Praw Obywatelskich
Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich
Aleja Solidarności 77 00 - 090 Warszawa
e-mail: [email protected]
Niniejszym
pismem
Międzyregionalna
Sekcja
NSZZ
„Solidarność”
Pracowników
Sądownictwa ustosunkowując się do pisma Rzecznika Praw Obywatelskich z dnia 7 stycznia
2013 roku (RPO-711505-III/12/AF) wskazuje, iż zatrudnianie w sądach powszechnych pracowników
przez agencje pracy tymczasowej jest kontynuowane po dniu 1 stycznia 2013 roku pomimo deklaracji
składnych przez władze Ministerstwa Sprawiedliwości.
Z całą stanowczością stwierdzić należy, że zatrudnianie pracowników w tym trybie w sądach
powszechnych jest niedopuszczalne i skutkuje obejściem przepisów związanych z zatrudnianiem
pracowników w sądach.
W tym względzie wskazania wymaga, iż art.147 Ustawy o ustroju sądów powszechnych
wprowadza katalog grup zawodowych, które obok sędziego uprawione są do zatrudnienia w
sądownictwie powszechnym.
§ 1. W sądach rejonowych i okręgowych do wykonywania określonych w ustawach czynności
należących do sądów w zakresie ochrony prawnej zatrudniani są referendarze sądowi i starsi
referendarze sądowi, zwani dalej „referendarzami”.
§ 2. W sądach działają kuratorzy sądowi (kuratorzy rodzinni i kuratorzy dla dorosłych), którzy
stanowią służbę kuratorską i wykonują czynności o charakterze wychowawczo-resocjalizacyjnym i
profilaktycznym oraz inne czynności określone w przepisach szczególnych.
§ 3. W sądach są zatrudniani urzędnicy i inni pracownicy sądowi.
§ 4. W sądach mogą być zatrudniani asystenci sędziów.
Tym samym Ustawa o ustroju sądów powszechnych statuuje katalog grup zawodowych, które obok
sędziów mogą zostać zatrudnione w sądownictwie powszechnym należą do nich:
1. Referendarze;
2. Kuratorzy;
3. Urzędnicy i inni pracownicy sądowi;
4. Asystenci sędziów.
Przechodząc do dalszej analizy przedmiotu w zakresie Urzędników i innych pracowników sądowych
zważyć należy, że na mocy dyspozycji art.156 Ustawy o ustroju sądów powszechnych - „Zasady
zatrudniania urzędników i innych pracowników sądowych oraz ich obowiązki i prawa określają
odrębne przepisy”. Przedmiotowa dyspozycja stanowi odesłanie do Ustawy z dnia 18 grudnia
1998 roku o pracownikach sądów i prokuratury, która w swoich postanowieniach wskazuje, kim jest
urzędnik natomiast praktycznie w całości pomija kwestie związane z zatrudnianiem innych
pracowników odsyłając w tym względzie do (vide: art. 18 Ustawy o pracownikach sądów i
prokuratury.) - W sprawach nieuregulowanych niniejszą ustawą do urzędników i innych pracowników
sądów i prokuratury stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z dnia 16 września 1982 r. o
pracownikach urzędów państwowych (Dz. U. z 2001 r. Nr 86, poz. 953, z późn. zm. ), a w sprawach
nieuregulowanych także w tej ustawie — przepisy ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. — Kodeks
pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, z późn. zm. 20).
Bezspornym jest, iż ustawodawca posłużył się w tym zakresie podwójnym odesłaniem do innych
aktów prawnych rangi ustawowej, statuując pierwszeństwo w zastosowaniu ustawy z dnia 16 września
1982 r. o pracownikach urzędów państwowych (Dz. U. z 2001 r. Nr 86, poz. 953, z późn. zm. 19)
a dopiero następczo w kwestiach nieuregulowanych odsyłając do ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. —
Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, z późn. zm. 20).
Dokonując dalszej analizy ustawy z dnia 18 grudnia 1998 roku o pracownikach sądów i prokuratury art. 14 ust.1 - Minister Sprawiedliwości w porozumieniu z Ministrem Obrony Narodowej i ministrem
właściwym do spraw pracy określa, w drodze rozporządzenia:
1) stanowiska w sądach powszechnych i wojskowych oraz w powszechnych i wojskowych
jednostkach organizacyjnych prokuratury, na których zatrudniani są urzędnicy i inni pracownicy,
a także kwalifikacje wymagane do zajmowania tych stanowisk,
2) szczegółowe zasady wynagradzania urzędników i innych pracowników sądów i
prokuratury,
3) tabele wynagrodzenia zasadniczego urzędników i innych pracowników sądów i
prokuratury,
4) wysokość dodatku przysługującego z tytułu zajmowanego stanowiska oraz pełnionej
funkcji,
5) szczegółowe zasady odbywania stażu urzędniczego oraz przeprowadzania egzaminu —
uwzględniając potrzebę zapewnienia prawidłowej organizacji działalności administracyjnej sądów i
prokuratury, właściwego poziomu funkcjonowania sekretariatów sądów i prokuratury oraz wysokiego
poziomu kultury pracy, sprawności, racjonalności, szybkości i profesjonalizmu przy wykonywaniu
czynności niezbędnych do sprawnego przebiegu postępowań w sądach i prokuraturze, potrzebę
zróżnicowania wynagrodzenia w zależności od stażu pracy, pełnionej funkcji oraz zajmowanego
stanowiska i jego znaczenia dla funkcjonowania sądu lub prokuratury, a także potrzebę właściwego
teoretycznego i praktycznego przygotowania do wykonywania obowiązków urzędnika sądu lub
prokuratury, specyfikę i charakter pracy urzędnika oraz szczególne wymagania dotyczące
wykonywania czynności w sądach i prokuraturze.
Wprawdzie przedmiotowa delegacja dla Ministra Sprawiedliwości do określania w drodze
rozporządzenia przedmiotowych kwestii budzi poważne wątpliwości co do ich zgodności z
Konstytucją to jednak w chwili obecnej są to zapisy obowiązujące.
Przechodząc do lektury Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie stanowisk
i szczegółowych zasad wynagradzania urzędników i innych pracowników sądów i prokuratury oraz
odbywania stażu urzędniczego z dnia 30 marca 2010 r. zauważyć należy, że:

w Załączniku nr 1 określona została - TABELA STANOWISK, NA KTÓRYCH SĄ
ZATRUDNIANI
URZĘDNICY
W
SĄDACH
I
W
PROKURATURZE
ORAZ
KWALIFIKACJI WYMAGANYCH DO ZAJMOWANIA TYCH STANOWISK;

w Załączniku nr 2 określona została - TABELA STANOWISK, NA KTÓRYCH SĄ
ZATRUDNIANI INNI PRACOWNICY W SĄDACH I PROKURATURZE ORAZ
KWALIFIKACJI WYMAGANYCH DO ZAJMOWANIA TYCH STANOWISK;
- które to szczegółowo ustalają i określają stanowiska oraz kwalifikacje wymagane do objęcia
stanowiska w sądownictwie powszechnym.
Powyższe zapisy ustawowe oraz regulacje wynikające z rozporządzeń wskazują, iż zarówno prezes
jak też dyrektor sądu nie posiadają jakiejkolwiek kompetencji do zatrudniania pracowników innych
niż wskazani w Ustawie o ustroju sądów powszechnych, Ustawie o pracownikach sądów i prokuratury
oraz załączniku do ustawy nr 1 i nr 2. Z całą stanowczością zaznaczyć należy, że prezes i dyrektor
sądu nie posiadają kompetencji do zatrudniania pracowników za pośrednictwem agencji pracy
tymczasowej. Odmienne stanowisko w tej materii (poprzez uznanie dopuszczalności zatrudnienia
przez agencje pracy tymczasowej) prowadziłoby bowiem do sytuacji, w której zatrudnianie
pracowników przez agencje pracy tymczasowej stanowiłoby obejście przepisów Ustawy o ustroju
sądów powszechnych oraz Ustawy o pracownikach sądów i prokuratury.
Dodatkowo podnieść należy, że Ustawa prawo o ustroju sądów powszechnych nie uprawnia
prezesa i dyrektora do wykraczania poza jej ramy w jakimkolwiek przypadku (nawet w sytuacji
związanej z brakami kadrowymi jednostki organizacyjnej), jak też brak jest delegacji do stosowania na
gruncie przepisów USP przepisów Kodeksu Pracy, albowiem stosowne odesłanie znajduje się dopiero
na gruncie ustawy o pracownikach sądów i prokuratury, która odsyła wprawdzie do przepisów
Kodeksu Pracy (po wyczerpaniu regulacji wynikających z ustawy z dnia 16 września 1982 r. o
pracownikach urzędów państwowych - Dz. U. z 2001 r. Nr 86, poz. 953, z późn. zm. 19), ale owo
odesłanie związane jest jedynie z dyspozycjami dotyczącymi uprawnień pracowniczych oraz
obowiązków pracodawcy.
Jednocześnie gruntowna analiza ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów
państwowych (Dz. U. z 2001 r. Nr 86, poz. 953, z późn. zm. 19) w zakresie zastosowania przepisów
dotyczących urzędników i innych pracowników sądów powszechnych: statuuje również pozycję
innych pracowników. W postanowieniach art. 44 w/w ustawy poprzez zapis „Przepisy ustawy stosuje
się do pracowników administracyjnych, pomocniczych, technicznych i obsługi sądów, prokuratury, ze
zmianami wynikającymi z przepisów szczególnych”, jak też w art. 46 w/w ustawy poprzez zapis
„Przepisy art. 21–31 i 33 stosuje się również do pracowników urzędów państwowych niebędących
urzędnikami.”. Tym samym grupa innych pracowników zatrudnionych w sądach powszechnych (do
których zaliczeni zostali: sekretarka/sekretarz, starszy wartownik/ starszy wartownik konwojent,
wartownik/ wartownik konwojent, woźny sądowy, operator ksiąg wieczystych, goniec, kierowca,
maszynistka, telefonistka/telefonista, operator urządzeń elektronicznych/powielających, magazynier,
rzemieślnik/konserwator, robotnik gospodarczy, palacz c.o., portier, dozorca, sprzątaczka) jest
wymieniona i dookreślona, jak też nie podlega ona rozszerzeniu.
Reasumując, zatrudnianie w sądach powszechnych pracowników przez agencje pracy
tymczasowej pozostaje w bezpośredniej sprzeczności z obowiązującym prawem, jak też dalsza
akceptacja tego zjawiska dowodzi, iż dopuszczalne jest obejście przepisów ustawowych
i wykonawczych.
Dlatego też organizacja związkowa apeluje do Rzecznika Praw Obywatelskich o wnikliwe
zbadanie przedmiotowej sprawy, albowiem okoliczność zatrudniania w sądach powszechnych
pracowników przez agencje pracy tymczasowej dowodzi, iż w sądach występują poważne braki
kadrowe – które uzupełniane są poprzez obejście przepisów ustawowych oraz przepisów
konkursowych na stanowisko. Jednocześnie organy (w tym władze Ministerstwa Sprawiedliwości),
których obowiązkiem jest ustalenie polityki kadrowej i sprawowanie nad nią nadzoru nie tylko nie
wypełniają nałożonego na nie ustawowego obowiązku, ale poprzez zaniechanie nadzorcze zezwalają
na pełną swobodę w kształtowaniu zatrudnienia w sądach.
Bowiem wbrew twierdzeniu Ministra Sprawiedliwości przekazanego Rzecznikowi Praw
Obywatelskich zarówno prezesi jak też dyrektorzy sądów nie posiadają pełnej swobody
w kształtowaniu polityki kadrowej i związani są w tym zakresie przepisami Ustawy prawo o ustroju
sądów powszechnych. Jednocześnie w zapisach w/w ustawy dokładnie określono, iż to Minister
Sprawiedliwości sprawuje nadzór administracyjny nad działalnością sądów, o której mowa
w art. 8 pkt 1 oraz zewnętrzny nadzór nad działalnością sądów, o której mowa w art. 8 pkt 2.
(vide:

Art. 9. Nadzór administracyjny nad działalnością sądów, o której mowa w art. 8 pkt 1, sprawuje
Minister Sprawiedliwości, na zasadach określonych w dziale I rozdziale 6 ustawy z dnia 27 sierpnia
2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 1240, z późn. zm.).

Art. 9a. § 1. Wewnętrzny nadzór administracyjny nad działalnością sądów, o której mowa w art. 8
pkt 2, sprawują prezesi sądów.
§ 2. Zewnętrzny nadzór administracyjny nad działalnością sądów, o której mowa w art. 8 pkt 2,
sprawuje Minister Sprawiedliwości przez służbę nadzoru, którą stanowią sędziowie delegowani do
Ministerstwa Sprawiedliwości w trybie art. 77.
Art. 19. § 1. Minister Sprawiedliwości tworzy i znosi wydziały oraz wydziały i ośrodki zamiejscowe
sądów w drodze zarządzenia, mając na względzie potrzebę zapewnienia racjonalnej organizacji
sądownictwa, w szczególności przez dostosowanie liczby, rodzaju i wielkości wydziałów do obciążenia
wpływem spraw, ekonomię postępowania sądowego oraz konieczność prawidłowego wykonywania
czynności nadzorczych, w celu zagwarantowania realizacji prawa obywatela do rozpoznania jego
sprawy w rozsądnym terminie; w zarządzeniu o utworzeniu wydziału oraz wydziału lub ośrodka
zamiejscowego należy określić jego siedzibę, obszar właściwości oraz zakres spraw przekazanych do
rozpoznawania.
§ 2. W przypadku zniesienia wydziału lub ośrodka zamiejscowego sądu, pracownicy zatrudnieni w
zniesionej jednostce przechodzą do odpowiedniego sądu.
Art. 22. (§ 1. Prezes sądu) § 2. W zakresie kierowania działalnością administracyjną sądu, prezes sądu
podlega prezesowi sądu przełożonego oraz Ministrowi Sprawiedliwości.)
Powyższe zapisy dokładnie określają, iż wszelkie kompetencje nadzorcze, kontrolne itp. posiada
Minister Sprawiedliwości i wyłącznie minister jest odpowiedzialny za weryfikację działań
podejmowanych przez prezesów sądów na terenie kraju. Odmienne stanowisko w tej kwestii
doprowadziłoby do sytuacji całkowitej dowolności w kształtowaniu sytuacji w sądach (zarówno
kadrowej, jak i finansowej) przez prezesów.
Jednocześnie sytuacja dyrektorów, jest jeszcze ściślej związana z Ministrem Sprawiedliwości
albowiem nadzór Ministra nad dyrektorami jest bezpośredni co wynika z wyżej wskazanego art.9 oraz
poniższych zapisów.
(vide:

Art. 31a. § 1. Dyrektor sądu:
1) kieruje działalnością administracyjną sądu, w zakresie wskazanym w art. 8 pkt 1,
2) wykonuje zadania przypisane, na podstawie odrębnych przepisów, kierownikowi jednostki w
zakresie finansowym, gospodarczym, kontroli finansowej, gospodarowania mieniem Skarbu Państwa
oraz audytu wewnętrznego w tych obszarach,
3) jest zwierzchnikiem służbowym i dokonuje czynności z zakresu prawa pracy oraz reprezentuje sąd w
tym zakresie wobec pracowników sądu, z wyłączeniem sędziów, referendarzy sądowych oraz
asystentów sędziów,
4) określa, w porozumieniu z prezesem sądu, rozmieszczenie i liczbę poszczególnych stanowisk, na
których są zatrudniani pracownicy sądu, z wyłączeniem sędziów, referendarzy sądowych oraz
asystentów sędziów, w wydziałach sądu,

Art. 32b. § 1. Minister Sprawiedliwości może odwołać dyrektora sądu, jeżeli zgromadzenie ogólne
sędziów apelacji negatywnie zaopiniuje sprawozdanie, o którym mowa w art. 31a § 2, w części
odnoszącej się do działalności danego sądu. Uchwała zgromadzenia zostaje podjęta po wysłuchaniu
dyrektora tego sądu.
§ 2. Prezes sądu apelacyjnego przedstawia Ministrowi Sprawiedliwości uchwałę zgromadzenia
ogólnego sędziów apelacji, o której mowa w § 1, wraz ze swoim stanowiskiem w przedmiocie
odwołania dyrektora sądu.
§ 3. Minister Sprawiedliwości może odwołać dyrektora sądu także na wniosek prezesa sądu lub z
własnej inicjatywy w przypadku stwierdzenia naruszenia przez dyrektora sądu obowiązków.
§ 4. Minister Sprawiedliwości odwołuje zastępcę dyrektora sądu na wniosek właściwego dyrektora
sądu.).
Reasumując przedstawione okoliczności, Minister Sprawiedliwości w zakresie posiadanych
kompetencji nadzorczo-kontrolnych posiada wszelką możliwość dostosowania i zapewnienia potrzeb
kadrowych w sądach powszechnych. Jednocześnie przenoszenie odpowiedzialności na prezesów i
dyrektorów jest wyłącznie dążeniem do unikania odpowiedzialności za aktualną sytuację
sądownictwa.
Ponadto
„ciche”
zezwolenie
Ministerstwa
Sprawiedliwości
na
zatrudnianie
pracowników przez agencje pracy tymczasowej wpływa negatywnie na społeczny odbiór sądownictwa
jako instytucji, w której dopuszczalne jest obejście prawa dla wyników statystycznych.
Dlatego wnosimy o wnikliwą analizę tej sprawy i podjęcie działań zmierzających do
wyeliminowania dalszego nieuzasadnionego obejścia prawa w zakresie polityki kadrowej w sądach.
Z poważaniem
Waldemar Urbanowicz
(podpis elektroniczny)
Przewodniczący Rady
Międzyregionalnej Sekcji
NSZZ „Solidarność” Pracowników Sądownictwa
__________________________________________________________________________________
Pismo opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym – Ustawa z dnia 18 września 2001r. o podpisie elektronicznym