Służba Polaków w armii rosyjskiej w czasie I wojny światowej

dr Mariusz Kulik
(IH PAN w Warszawie)
Służba Polaków w armii rosyjskiej w czasie I wojny światowej
Przed wybuchem pierwszej wojny światowej Polacy służyli we wszystkich armiach
zaborczych: niemieckiej, austro-węgierskiej i rosyjskiej. W każdej z nich obowiązywała
powszechna służba wojskowa, co powodowało obecność tysięcy Polaków służących
w szeregach tych armii.
Jedną z najliczniejszych w Europie była w tym czasie armia rosyjska. Rozlokowana na
rozległych terenach imperium, dużą część swych oddziałów skupiała na zachodnich granicach
państwa. Skład osobowy armii stanowił prawie pełny przekrój narodowościowy kraju.
Wśród nich dużą grupę stanowili Polacy, obecni wśród szeregowych i oficerów. Często
w obowiązujących statystykach i dokumentach określano ich mianem katolików, co nie było
jednoznacznym kryterium. Wprowadzało ono dużo nieścisłości, ponieważ w grupie
tej znajdowali się także inne narodowości jak np. Litwini czy Niemcy.
W chwili wybuchu wojny oficerowie Polacy zajmowali stanowiska dowódcze niższego
szczebla. Nieliczni osiągnęli stanowisko dowódcy samodzielnej jednostki wojskowej
lub wyższe
–
dowódca
brygady
lub
dywizji.
W
wyniku
działań
wojennych,
przeprowadzanych mobilizacji, ponoszonych na froncie strat itp., część oficerów awansowała
na wyższe stanowiska służbowe. Awansowali także Polacy zajmując z czasem coraz wyższe
stanowiska służbowe, takie jak – dowódcy dywizji, dowódcy korpusu armijnego (Eugeniusz
de Henning Michaelis, Józef Dowbor-Muśnicki, Sylwester Stankiewicz) a sporadycznie
nawet armii (Stanisław Stelnicki). Przy armii rosyjskiej istniały także oddziały polskie.
W 1914 r. sformowano Legion Puławski, który potem rozwinięto w brygadę, a następnie
w Dywizję Strzelców Polskich.
Informacje dotyczące liczby Polaków służących w armii rosyjskiej są przybliżone.
Szacunkowe dane wahają się między 340 tys. a 750 tys. osób. Wiosną 1917 r. szacowano,
że w armii rosyjskiej liczba Polaków wynosiła około 720 tys. Polaków (119 generałów, około
20 tys. oficerów, około 700 tys. szeregowych). Część z tych osób w późniejszym okresie
służyła w odrodzonym Wojsku Polskim.