Informacja na temat zagrożeń

Informacje na temat
zagrożeń psychospołecznych
w środowisku pracy
Informacja przygotowana na posiedzenie Rady Ochrony Pracy
przez Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy
Autorzy:
dr Maria Widerszal-Bazyl
mgr Małgorzata Milczarek
mgr Andrzej Najmiec
mgr Magdalena Warszewska-Makuch
Zagrożenia psychospołeczne
w środowisku pracy
Pracownia Psychologii i Socjologii Pracy
Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy
Przedstawione wyniki badań dotyczą zagrożeń
psychospołecznych w miejscu pracy, takich jak:
•
•
•
•
•
•
niepewność pracy,
wydłużony czas pracy,
ograniczona kontrola i nadmierne wymagania,
ograniczona partycypacja,
brak wsparcia,
mobbing.
Niepewnosc pracy wsród pielegniarek z 10 krajów Unii Europejskiej
%
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
Proporcje respondentów obawiajacych sie
bycia bezrobotnym
trudności w znalezieniu nowej
pracy
bycia niezdolnym do
wykonywania pracy
BE
D
FIN
FR
GB
IT
N
NL
PL
SLK
(NEXT „Investigating premature professions in Europe”, 2003-2005)
Niepewnosc pracy wsród pielegniarek z 10 krajów Unii Europejskiej
%
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
Proporcje respondentów obawiajacych sie
niekorzystnych godzin pracy
przeniesienia do nowej pracy /
miejsca
BE
D
FIN
FR
GB
IT
N
NL
PL
SLK
(NEXT „Investigating premature professions in Europe”, 2003-2005)
Jak ocenilbys pewnosc swojej pracy (to znaczy to, ze jej nie stracisz) ?
Procent odpowiedzi raczej niepewna oraz bardzo niepewna
33,7
35
30
23,4
25
25,2
20,7
19,5
19,6
20
%
14,7
15
10
11
8,1
5
0
Specjaliści ds.
Średni
bankowości i personel
kredytów medyczny
Robotnicy
budowlani
Sprzedawcy
Urzędnicy Informatycy Kierowcy Nauczyciele
administracji
komunikacji
rządowej i
zbiorowej
samorządowej
Wszyskie
grupy
zawodowe
(Badania psychospołecznych warunków pracy, CIOP-PIB, 2000, SPR-04.10.31)
Czas pracy
50
44
38
40
35
28
30
%
20
10
0
20
16
10
30 godz./tydzień
8
30-39
godz./tydzień
40-44
godz./tydzień
45 godz./tydzień
(Europejska Fundacja na rzecz Poprawy Warunków Zycia i Pracy, 2001)
Państwa Unii Eurpejskiej
Państwa kandydujące
Ile godzin dziennie aktywnie pracujesz zawodowo?
Procent pracujacych powyzej 8 godzin
70
70
60
47,2
50
39,2
40
29,5
%
36,5
32,8
35,9
26,3
30
20
11,6
10
0
Specjaliści ds.
bankowości i
kredytów
Średni
personel
medyczny
Robotnicy
budowlani
Sprzedawcy
Urzędnicy Informatycy Kierowcy Nauczyciele
komunikacji
administracji
zbiorowej
rządowej i
samorządowej
Wszyskie
grupy
zawodowe
(Badania psychospolecznych warunków pracy, CIOP-PIB, 2000, SPR-04.10.31)
Kontrola w pracy
%
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
63
55
30 28
35
40
38
39 41
30
Brak kontroli Brak kontroli Brak kontroli Brak wpływu
Brak
tempa pracy
nad
metod pracy na godziny możliwości
porządkiem
pracy
wyboru
zadań
przerw
(Europejska Fundacja na rzecz Poprawy Warunków Zycia i Pracy, 2001)
Państwa Unii Europejskiej
Państwa Kandydujące
Czy masz wplyw na ksztaltowanie fizycznych warunków swej pracy ?
Procent odpowiedzi brak wplywu oraz maly wplyw
58,9
60
49,4
52
50
50,3
43,8
44,4
46,2
38,5
40
31,7
% 30
20
10
0
Specjaliści ds.
bankowości i
kredytów
Średni
personel
medyczny
Robotnicy
budowlani
Sprzedawcy
Urzędnicy
Informatycy
administracji
rządowej i
samorządowej
Kierowcy
komunikacji
zbiorowej
Nauczyciele
(Badania psychospolecznych warunków pracy, CIOP-PIB, 2000, SPR-04.10.31)
Wszyskie
grupy
zawodowe
Czy musisz lamac przepisy, by wypelnic swe zadania ?
Procent odpowiedzi tak, w mniejszym lub wiekszym stopniu
42,2
45
40
31
35
30
22,4
25
%
20
15,5
15
20
13,3
14,9
10,6
12,4
10
5
0
Specjaliści ds. Średni
bankowości i personel
kredytów medyczny
Robotnicy Sprzedawcy Urzędnicy Informatycy Kierowcy Nauczyciele Wszyskie
budowlani
administracji
komunikacji
grupy
rządowej i
zbiorowej
zawodowe
samorządowej
(Badania psychospolecznych warunków pracy, CIOP-PIB, 2000, SPR-04.10.31)
Konsultacje z pracownikami
%
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
73
66
Państwa Unii Europejskiej
Państwa Kandydujące
Możliwość omawiania zmian
organizacyjnych
(Europejska Fundacja na rzecz Poprawy Warunków Zycia i Pracy, 2001)
Czy przed wprowadzeniem ostatnich zmian organizacyjnych
konsultowano z toba projekty tych zmian ?
Procent odpowiedzi niewiele oraz w ogóle nie konsultowano
70
60
60,8
50,3
47,8
50
%
65,9
58,4
38,6
50,1
36,8
42,4
40
30
20
10
0
Specjaliści ds. Średni
bankowości i personel
kredytów medyczny
Robotnicy Sprzedawcy Urzędnicy Informatycy Kierowcy Nauczyciele Wszyskie
budowlani
administracji
komunikacji
grupy
rządowej i
zbiorowej
zawodowe
samorządowej
(Badania psychospolecznych warunków pracy, CIOP-PIB, 2000, SPR-04.10.31)
Zakres odpowiedzialności
%
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
82
75
70
62
77
64
Państwa Unii Europejskiej
Państwa Kandydujące
27
Standardy
jakości
Ocena jakości Rozwiązywanie
własnej pracy
problemów
24
Planowanie
produkcji
(Europejska Fundacja na rzecz Poprawy Warunków Zycia i Pracy, 2001)
Formy partycypacji bezpośredniej w poszczególnych
sektorach gospodarczych w Europie i Polsce
Procent organizacji stosujących daną formę uczestnictwa
Przekazywanie uprawnień decyzyjnych
Jednostce
Sektor
Grupie
EPOC
Polska
EPOC
Polska
Przemysł
47
30
29
14
Budownictwo
45
20
28
30
Handel
56
57
39
33
Usługi
57
53
31
41
Wyższa użyteczność publiczna
63
73
35
54
Średnia
54
50
36
33
(Badania CIOP-PIB, 2003, Program Wieloletni – IV-9.01)
Wsparcie społeczne
%
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
83
86
Państwa Unii Europejskiej
Państwa Kandydujące
Gotowość pomocy współpracownikom
(Europejska Fundacja na rzecz Poprawy Warunków Zycia i Pracy, 2001)
Średnia wartość spostrzeganego wsparcia społecznego w grupach
telepracowników o różnym sposobie kontaktowania ze współpracownikami
5
4,5
4
3,4
2,76
3,5
3
2,5
2
1,5
1
0,5
0
Kontakt osobisty
Poprzez pocztę
elektroniczną
(Badania CIOP-PIB, 2004, Program Wieloletni – VI-12.04)
(p<0,05)
Czy twoje srodowisko pracy jest miejscem wielu konfliktów miedzyludzkich ?
Procent odpowiedzi duzo oraz bardzo duzo konfliktów
35
30,1
30
25,2
25
20
%
16,8
15,5
15
13,8
10,7
13,4
12,5
14
10
5
0
Specjaliści ds. Średni
bankowości i personel
kredytów medyczny
Robotnicy Sprzedawcy Urzędnicy Informatycy Kierowcy Nauczyciele Wszyskie
budowlani
administracji
komunikacji
grupy
rządowej i
zbiorowej
zawodowe
samorządowej
(Badania psychospolecznych warunków pracy, CIOP-PIB, 2000, SPR-04.10.31)
Mobbing w miejscu pracy
Unia Europejska
W 2003 roku 12 mln pracowników Unii Europejskiej doświadczało
mobbingu w miejscu pracy
(Europejska Fundacja na rzecz Poprawy Warunków Zycia i Pracy, Preventing violence and
harassment in the workplace, Dublin, 2003)
Polska
•
17% pracowników w Polsce stalo sie ofiarami szykanowania w miejscu
pracy przez przelozonych; w tym 5% - zglaszalo, ze byly to czeste
przypadki;
•
6% pracowników w Polsce to ofiary szykanowania przez
wspólpracowników
(CBOS, Szykany w miejscu pracy- komunikat z badan, Warszawa, 2002)
Najczęstsze formy szykanowania
polskich pracowników przez przełożonych
Procent badanych spotykających się z danym zachowaniem
2
molestowanie seksualne
3
karanie za dochodzenie swoich praw
przypisywanie konfliktowego charakteru
4
zmuszanie do składania donosów
4
7
publiczne krytykowanie, ośmieszanie i poniżanie
karanie bez wysłuchania wyjaśnień
8
wyznaczanie nierealnie krótkich terminów
8
10
powierzanie zadań powyżej kompetencji
13
niesłuszne pozbawianie nagrody lub premii
złośliwe uwagi, niewybredne żarty
14
szantażowanie zwolnieniem z pracy
14
16
odmawianie urlopu lub zwolnień
24
zmuszanie do pozostawania po godzinach
0
5
10
15
%
(CBOS, Szykany w miejscu pracy- komunikat z badan, Warszawa, 2002)
20
25
30
Zmiany w poziomie wymagań roli zawodowej jako wynik
interwencji antystresowej w grupie nauczycieli
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
34,59
31,72
15,69
wymagania intelektualne
13,24
wym. wynikające z
konfliktowości roli i
przeciążenia
(Badania CIOP-PIB, 2004, Program Wieloletni – IV.09.02)
Przed interwencją
Po interwencji
(p<0,05)
Zmiany w poziomie wymagań roli zawodowej jako wynik
interwencji antystresowej w grupie pracowników banków
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
32,79
31,89
18,59
15,24
wymagania intelektualne
wym. wynikające z
konfliktowości roli i
przeciążenia
(Badania CIOP-PIB, 2004, Program Wieloletni – IV.09.02)
Przed interwencją
Po interwencji
(p<0,05)
Zmiany w poziomie wsparcia społecznego jako wynik
interwencji antystresowej w grupie pracowników banków
40
35
30
25
24,62
22,07
24,62
20,07
20
Przed interwencją
Po interwencji
15
10
5
0
wsparcie od przełożonych
wsparcie od
współpracowników
(Badania CIOP-PIB, 2004, Program Wieloletni – IV.09.02)
(p<0,05)
Zmiany w poziomie kontroli w pracy jako wynik
interwencji antystresowej w grupie pracowników banków
40
35
30
31,89
28,06
25
Przed interwencją
Po interwencji
20
15
10
5
0
Kontrola behawioralna
(Badania CIOP-PIB, 2004, Program Wieloletni – IV.09.02)
(p<0,05)
Wpływ pracy na zdrowie
50
40
30
41
40
33 34
Państwa Unii Europejskiej
28
27
Państwa Kandydujące
29
23 24
23
22
20
20
13
12
10
0
Zagrożenie
zdrowia i
bezpiecz.
Bóle pleców
Ogólne
przemęczenie
S tres
Bóle mięśni
karku i
ramion
Bóle mięśni
rąk
Bóle mięśni
nóg
(Europejska Fundacja na rzecz Poprawy Warunków Zycia i Pracy, 2001)