zob. postanowienie Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 11

Postanowienie
Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu
z dnia 11 kwietnia 2016 r.
I ACo 29/16
Sąd Apelacyjny we Wrocławiu, Wydział I Cywilny w składzie następującym:
SSA Jacek Gołaczyński (przewodniczący, sprawozdawca)
SSA Jan Gibiec
SSA Dariusz Kłodnicki
po rozpoznaniu w dniu 11 kwietnia 2016 r. na posiedzeniu niejawnym we Wrocławiu
sprawy z wniosku Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych S.A. z siedzibą w W., przy
udziale J.D. S.A. z siedzibą w W. o stwierdzenie wykonalności orzeczenia sądu polubownego
postanawia na podstawie art. 390 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. przedstawić Sądowi
Najwyższemu następujące zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości:
I. czy w sprawie o stwierdzenie wykonalności wyroku sądu polubownego lub ugody
przed nim zawartej na podstawie art. 1214 § 2 k.p.c. sąd apelacyjny rozpoznaje wniosek po
przeprowadzeniu rozprawy, czy na posiedzeniu niejawnym?
II. czy w sprawie o stwierdzenie wykonalności wyroku sądu polubownego lub ugody
przed nim zawartej sąd apelacyjny działający jako sąd pierwszej instancji, stosując
odpowiednio przepisy o apelacji na podstawie art. 12131 § 2 k.p.c., orzeka w składzie trzech
sędziów zawodowych, czy w składzie jednego sędziego?
Uzasadnienie
Wnioskiem z dnia 11 lutego 2016 r. wniesionym w dniu 16 lutego 2016 r. do Sądu
Apelacyjnego […] wierzyciel Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych S.A. w W. M B wniósł
przeciwko dłużnikowi J. D. S.A. w W. o stwierdzenie wykonalności przez nadanie klauzuli
wykonalności
wyrokowi
Sądu
Polubownego
przy
Krajowym
Depozycie
Papierów
Wartościowych w W. z dnia 8 lipca 2015 r., sygn. akt SP […]/2014. Wierzyciel domagał się
także doręczenia tego tytułu wykonawczego po nadaniu mu klauzuli oraz o zasądzenie na
jego rzecz od dłużnika kosztów postępowania według norm przepisanych. Powyższe żądanie
arbitraz.laszczuk.pl
uzasadnił tym, że Sąd Polubowny przy Krajowym Depozycie Papierów Wartościowych S.A.
działając na podstawie zapisu na ten sąd, wydał w dniu 8 marca 2015 r. wyrok w sprawie
pod sygn. akt SP […]/2015 zasądzający od dłużnika na rzecz wierzyciela kwotę 58.100 zł
wraz z odsetkami w wysokości ustawowej liczonymi od kwot wymienionych w punkcie I
wyroku i zasądził od dłużnika na rzecz wierzyciela tytułem zwrotu kosztów postępowania w
sprawie kwotę 5.305 zł, w tym 2.905 zł tytułem zwrotu opłaty od pozwu oraz 2.400 zł
tytułem kosztów zastępstwa procesowego. Dalej wierzyciel wskazywał, że wyrok tego Sądu
Polubownego nadaje się do wykonania w drodze egzekucji, oraz że dłużnik był prawidłowo
zawiadomiony o tym postępowaniu, doręczono mu także sam wyrok. Mimo wezwania do
dobrowolnego spełnienia świadczenia wynikającego z wyroku nie zapłacił zasądzonej kwoty
na rzecz wierzyciela.
Przy rozpoznawaniu tego wniosku w przedmiocie stwierdzenia wykonalności wyroku
sądu polubownego powstało zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości:
1. czy w sprawie o stwierdzenie wykonalności wyroku sądu polubownego lub ugody przed
nim zawartej na podstawie art. 1214 § 2 k.p.c. rozpoznanie wniosku przez sąd apelacyjny
następuje po przeprowadzeniu rozprawy, czy na posiedzeniu niejawnym?
Przepisy
kodeksu
postępowania
cywilnego,
Część
piąta,
„Sąd
polubowny
(arbitrażowy)”, w Tytule VIII „Uznanie i stwierdzenie wykonalności wyroku sądu
polubownego lub ugody przed nim zawartej” regulują kwestie związane z postępowaniem
przed sądem państwowym z wyrokami sądów polubownych oraz ugodami zawartymi przed
tymi sądami. Do nowelizacji Kodeksu z dnia 10 września 2015 r. (ustawa o zmianie
niektórych ustaw w związku ze wspieraniem polubownych metod rozwiązywania sporów
(Dz.U. z 2015 r., poz. 1595) sprawy, których przedmiotem były wnioski o stwierdzenie
wykonalności wyroków sądów polubownych i ugód przed nimi zawartych krajowych i
zagranicznych były rozpoznawane w pierwszej instancji przez sądy okręgowe, które na mocy
art. 1204 k.p.c. byłyby właściwe do rozpoznania sporu w pierwszej instancji, i do których
następnie sąd polubowny składa akta sprawy. Sąd Okręgowy zatem orzekał do 31.12.2015 r.
w tych sprawach i w sprawach, w których chodziło o uznanie wyroku sądu polubownego lub
ugody przed nim zawartej, nienadających się do wykonania w drodze egzekucji,
postanowieniem na posiedzeniu niejawnym. Na postanowienie w tym przedmiocie służyło
zażalenie do sądu apelacyjnego. Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego, na
postanowienie sądu drugiej instancji, w wyniku rozpoznania takiego zażalenia, nie
przysługiwała skarga kasacyjna do Sądu Najwyższego (tak: post. SN z 22 września 1999 r., I
arbitraz.laszczuk.pl
CKN 654/99, OSNC 2000, nr 3, poz. 61; post. SN z 13 października 2004 r., I CZ 102/04, cyt.
za T. Ereciński, w: Kodeks postępowania cywilnego z komentarzem, Część czwarta. Przepisy
z zakresu międzynarodowego postępowania cywilnego, Część piąta. Sąd polubowny
(arbitrażowy), pod. red. T. Erecińskiego, Warszawa 2009, s. 740). Zgodnie z art. 1214 § 2
k.p.c. w stanie prawnym obowiązującym przed 1 stycznia 2016 r. sąd stwierdzał wykonalność
wyroku sądu polubownego lub ugody przed nim zawartej nadających się do wykonania w
drodze egzekucji, nadając im klauzulę wykonalności. Wówczas nie budziło wątpliwości, że
sąd okręgowy, jako sąd państwowy właściwy do rozpoznania wniosku o stwierdzenie
wykonalności krajowego wyroku sądu polubownego lub ugody przed nim zawartej orzeka na
posiedzeniu niejawnym. Taka interpretacja wynikała z tego, że ustawodawca zdecydował się
na stwierdzenie wykonalności przez nadanie klauzuli wykonalności. Zastosowanie zatem do
tej procedury znajdowały przepisy odnoszące się do stwierdzenia wykonalności, a zatem
piątej części Kodeksu postępowania cywilnego i jej tytułu VIII, oraz przepisy dotyczące
postępowania w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności (tak: np. M. Muliński, Krajowe
tytuły egzekucyjne powstające w postępowaniu mediacyjnym oraz w postępowaniu przed
sądem polubownym, (arbitrażowym), ADR. Arbitraż i Mediacja, 2008, nr 1, s. 66). W
postępowaniu o nadanie klauzuli wykonalności sąd orzeka bowiem na posiedzeniu
niejawnym. Byłoby zresztą niekonsekwentnym, aby przyjąć, że skoro przepis art. 1214 § 1
k.p.c. przewiduje w sprawach o uznanie wyroku sądu polubownego lub ugody przed nim
zawartej możliwość orzekania na posiedzeniu niejawnym, a wobec braku podobnej regulacji
w paragrafie następnym (art. 1214 § 2 k.p.c.), dopuszcza konieczność rozpoznania wniosku
na rozprawie. W doktrynie sporna jest kwestia charakteru prawnego postępowania w
przedmiocie stwierdzenia wykonalności wyroku sądu polubownego lub ugody przed nim
zawartej. Dominuje przekonanie, że jest to postępowanie merytoryczne, które prowadzi do
wydania orzeczenia konstytutywnego i w ramach którego sąd bada czy nie zachodzą
negatywne podstawy odmowy stwierdzenia wykonalności (tak: Ł. Błaszczak, Wyrok sądu
polubownego w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2010, s. 362; K. Weitz, Konwencja z
Lugano. Wykonalność zagranicznych orzeczeń przed polskimi sądami, Warszawa 2002, s. 57;
L. Dalka, Sądownictwo polubowne w PRL, Warszawa 1987, s. 134; T. Ereciński, Uchylenie
przez sad państwowy orzeczenia wydanego w międzynarodowym arbitrażu handlowym, w:
Proces i prawo. Rozprawy prawnicze. Księga pamiątkowa ku czci Profesora Jerzego
Jodłowskiego, Wrocław-Warszawa- Kraków-Gdańsk-Łódż 1989, s. 88). Istnieje także
odmienny pogląd, że postępowanie o stwierdzenie wykonalności, już po nowelizacji z 2005 r.
stanowi zmodyfikowane postępowanie klauzulowe, gdzie bada się jedynie czy zostały
spełnione warunki umożliwiające nadanie tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności
arbitraz.laszczuk.pl
(tak: M. Łuszczak, J. Szpara, Postępowanie postarbitrażowe, w: System prawa handlowego.
Arbitraż, t. 8, s. 673).
W wyniku nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego z dnia 10 września 2015 r.
przepisowi art. 1214 nadano nową treść. Przy czym, w zakresie objętym pytaniem nie
nastąpiły zmiany. W szczególności w paragrafie 1 postanowiono, że o uznaniu wyroku sądu
polubownego lub ugody przed nim zawartej, nienadających się do wykonania w drodze
egzekucji, orzeka sąd postanowieniem wydanym na posiedzeniu niejawnym. Natomiast w
paragrafie 2 tego artykułu, podobnie jak dotychczas, określono sposób stwierdzenia
wykonalności wyroku sądu polubownego - lub ugody przed nim zawartej, nadających się do
wykonania w drodze egzekucji, przez nadanie im klauzuli wykonalności. Jednocześnie
wyraźnie wskazano, że wyroki sądu polubownego lub ugoda przed nim zawarta, których
wykonalność została stwierdzona, są tytułami wykonawczymi. Dodano paragraf 4
przewidujący, że: „na postanowienie sądu apelacyjnego w przedmiocie uznania lub
stwierdzenia wykonalności wyroku sądu polubownego wydanego w Rzeczypospolitej Polskiej
lub ugody przed nim zawartej przysługuje zażalenie do innego składu tego sądu”. Jak widać,
obecna nowelizacja powiela odnośnie posiedzenia, na którym sąd rozpoznaje sprawę,
rozwiązania wprowadzone nowelizacją z 2005 r., a mianowicie wyraźnie wskazuje, że w
sprawie dotyczącej uznania wyroku sądu polubownego lub ugody przed nim zawartej sąd
państwowy orzeka na posiedzeniu niejawnym, a w sprawach dotyczących stwierdzenia
wykonalności brak jest podobnej regulacji i jedynym „drogowskazem” przemawiającym za
możliwością rozpoznania takiego wniosku na posiedzeniu niejawnym jest okoliczność, że sąd
stwierdza wykonalność przez nadanie klauzuli wykonalności. W obecnym stanie prawnym
wątpliwość jednak powstaje, czy w tej sprawie sąd powinien jednak wyznaczyć rozprawę w
sytuacji, gdy z przepisu art. 12131 § 2 k.p.c. wynika, że „do postępowania o uznanie albo
stwierdzenie wykonalności wyroku sądu polubownego lub ugody przed nim zawartej stosuje
się odpowiednio przepisy o apelacji”. Sąd Apelacyjny, który od dnia 1 stycznia 2016 r. z mocy
art. 12131 § 1 k.p.c. jest właściwy do rozpoznania takiego wniosku w pierwszej instancji,
zwykle orzeka na rozprawie. Z przepisu bowiem art. 375 k.p.c. wynika, że poza wypadkami
wymienionymi w dwóch artykułach poprzedzających sąd drugiej instancji wyznacza
rozprawę. Jedynie w przypadku odrzucenia apelacji, umorzenia postępowania w wyniku
cofnięcia pozwu, czy apelacji albo jeżeli zachodzi nieważność postępowania sąd ten orzeka
na posiedzeniu niejawnym. "Czyni tak jednak jako sąd drugiej instancji. Natomiast w sprawie
o stwierdzenie wykonalności sąd apelacyjny orzeka jako sąd pierwszej instancji. Czy zatem
odpowiednie stosowanie przepisów o apelacji, co wynika z art. 12131 § 2 k.p.c., nie
arbitraz.laszczuk.pl
przemawia za tym, że nie będą miały zastosowania przepisy dotyczący wyznaczenia
rozprawy, skoro w sprawie tej sąd orzeka w przedmiocie stwierdzenia wykonalności przez
nadanie klauzuli wykonalności. Należy przypomnieć, że w poprzednim stanie prawnym (na
podstawie nowelizacji z 2005 r.) nie budziło wątpliwości, że w tych sprawach sąd (wówczas
okręgowy ' )orzeka na posiedzeniu niejawnym. Za przyjęciem takiej wykładni przepisu art.
12131 § 2 w zw. z art. 1214 § 2 k.p.c. przemawia także i ta okoliczność, że pod względem
funkcjonalnym postępowanie o stwierdzenie wykonalności wyroku sądu polubownego lub
ugody przed nim zawartej jest postępowaniem merytorycznym zmierzającym do wydania
konstytutywnego orzeczenia ewentualnie klauzulowym w zmodyfikowanym zakresie.
Podobnie należy postawić pytanie, w jakim celu sprawa miała zostać rozpoznana na
posiedzeniu niejawnym, skoro w art. 1214 § 1, art. 1148 § 1 i 2 i w art. 1151 § 1 k.p.c.
przewidziano w podobnych sprawach jedynie posiedzenie niejawne. W końcu wymaga
podkreślenia, że ustawodawca zdecydował się na kontrolę wyroku sądu polubownego lub
ugody przed nim zawartej w drodze skargi o uchylenie takiego wyroku, czy ugody. Poprzez
jednak istnienie odesłania do przepisów o apelacji (odpowiedniego stosowania) powstała
wątpliwość, która powinna być rozprzęgnięta.
Przy rozpoznawaniu tego wniosku w przedmiocie stwierdzenia wykonalności wyroku
sądu polubownego powstało jeszcze jedno zagadnienie prawne budzące poważne
wątpliwości:
2. czy w sprawie o stwierdzenie wykonalności wyroku sądu polubownego lub ugody przed
nim zawartej sąd apelacyjny działający jako sąd pierwszej instancji, stosując odpowiednio
przepisy o apelacji na podstawie art. 12131 § 2 k.p.c. orzeka w składzie trzech sędziów
zawodowych, czy w składzie jednego sędziego ?
Kolejna kwestia, która budzi wątpliwość odnosi się do składu sądu apelacyjnego
rozpoznającego w sprawie w przedmiocie stwierdzenia wykonalności wyroku sądu
polubownego lub ugody przed nim zawartej. Sąd apelacyjny jako sąd drugiej instancji orzeka
zwykle w składzie trzech sędziów zawodowych. Może na to wskazywać także wyżej
przytoczone odesłanie z art. 12131 § 2 k.p.c. Skoro ustawodawca wskazał, że sądem
pierwszej instancji będzie sąd apelacyjny jako właściwy do rozpoznania wniosku o uznanie
wyroku sądu polubownego lub ugody przed nim zawartej oraz stwierdzenie wykonalności i
odesłał do odpowiedniego stosowania przepisów o apelacji, to można formułować wniosek,
że w tej kategorii spraw, sąd apelacyjny winien rozpoznać sprawę w składzie trzyosobowym,
co wynika z art. 367 § 3 k.p.c. Jednocześnie należy podnieść wątpliwość, czy tak można
arbitraz.laszczuk.pl
rozumieć zakres tego odesłania, skoro w sprawach o stwierdzenie wykonalności wyroku sądu
polubownego lub ugody przed nim zawartej orzekał do tej pory sąd okręgowy w składzie
jednoosobowym, oraz z tym, że postępowanie o stwierdzenie wykonalności może być
traktowane jako specyficzne postępowanie o nadanie klauzuli wykonalności. Za przyjęciem
koncepcji, że sąd apelacyjny winien w tej sprawie orzekać w składzie jednego sędziego
przemawia także kontrola wydanego orzeczenia przez inny skład tego sądu (art. 1214 § 4
k.p.c.).
Mając na uwadze powyższe okoliczności, wnoszę jak na wstępie.
Źródło: Sąd Najwyższy
arbitraz.laszczuk.pl