dr Adam Baszyński, 14.05.2015 r., UEP Poznań

Akademia Młodego Ekonomisty
Wahania Koniunktury gospodarczej
Dr Adam Baszyński
Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu
14 maja 2015 r.
Plan prezentacji
• Co to jest koniunktura gospodarcza?
• W jaki sposób ją mierzyć? (wskaźniki: PKB,
konsumpcji, inwestycji, bezrobocia, inflacji)
• Dlaczego w gospodarce nie występują same
wzrosty?
• W jaki sposób państwo może wpływać na
koniunkturę gospodarczą?
• Czy kryzys gospodarczy może być szansą?
Koniunktura
• splot okoliczności wywierający znaczny –
głównie pozytywny – wpływ na warunki
ekonomiczne.
Koniunktura gospodarcza
• stan aktywności gospodarczej
charakteryzowany przez całokształt
zmieniających się w czasie wskaźników życia
gospodarczego, takich jak:
– PKB i jego składniki,
– zatrudnienie i bezrobocie,
– ceny i płace.
Wszechobecność cyklu w przyrodzie
• dobowy
• fazy księżyca
• pory roku
Rodzaje wahań w gospodarce
• przypadkowe
• sezonowe
• cykliczne
Cykl koniunkturalny
PKB (per capita; tys. jp; lewa oś)
12
600
Górny punkt zwrotny
Trend
10
500
Składnik cykliczny (procent odchylenia od trendu;
prawa oś)
Rozkwit
8
400
6
300
4
200
Dolny punkt zwrotny
2
100
Dno cyklu
0
Dno cyklu
0
-2
-100
1
2
3
4
5
6
7
8
Czas
9
10
11
12
13
PKB w USA w latach 1929-2014
18000
50
16000
40
14000
30
12000
20
10000
10
8000
0
6000
-10
PKB (mld USD 2009)
4000
Składnik cykliczny (prawa oś)
2000
-20
-30
Trend
2013
2009
2005
2001
1997
1993
1989
1985
1981
1977
1973
1969
1965
1961
1957
1953
1949
1945
1941
1937
1933
-40
1929
0
15
-5
-10
-15
1930
1933
1936
1939
1942
1945
1948
1951
1954
1957
1960
1963
1966
1969
1972
1975
1978
1981
1984
1987
1990
1993
1996
1999
2002
2005
2008
2011
2014
Dynamika PKB w USA
w latach 1930-2014
25
20
Procentowa zmiana PKB w ciągu roku
10
5
0
Konsumpcja w USA
w latach 1929-2014
18000
50
16000
14000
PKB (mld USD 2009)
Konsumpcja (mld USD 2009)
Składnik cykliczny konsumpcji
Trend
40
30
2013
2009
2005
2001
1997
1993
1989
1985
1981
-40
1977
0
1973
-30
1969
2000
1965
-20
1961
4000
1957
-10
1953
6000
1949
0
1945
8000
1941
10
1937
10000
1933
20
1929
12000
Dynamika konsumpcji w USA
w latach 1930-2014
25
20
Procentowa zmiana PKB w ciągu roku
15
Procentowa zmiana konsumpcji
10
5
-5
-10
-15
1930
1933
1936
1939
1942
1945
1948
1951
1954
1957
1960
1963
1966
1969
1972
1975
1978
1981
1984
1987
1990
1993
1996
1999
2002
2005
2008
2011
2014
0
Inwestycje w USA
w latach 1929-2014
18000
80
16000
PKB (mld USD 2009)
Inwestycje (mld USD 2009)
Składnik cykliczny inwestycji
Trend
60
14000
40
12000
20
10000
0
8000
-20
6000
-40
4000
-60
2000
-80
2013
2009
2005
2001
1997
1993
1989
1985
1981
1977
1973
1969
1965
1961
1957
1953
1949
1945
1941
1937
1933
-100
1929
0
Dynamika inwestycji w USA
w latach 1930-2014
25
20
Procentowa zmiana PKB w ciągu roku
15
Procentowa zmiana inwestycji w ciągu roku
10
5
-5
-10
-15
1930
1933
1936
1939
1942
1945
1948
1951
1954
1957
1960
1963
1966
1969
1972
1975
1978
1981
1984
1987
1990
1993
1996
1999
2002
2005
2008
2011
2014
0
Stopa bezrobocia w USA
w latach 1947-2014
25
20
15
10
5
-5
-10
1930
1933
1936
1939
1942
1945
1948
1951
1954
1957
1960
1963
1966
1969
1972
1975
1978
1981
1984
1987
1990
1993
1996
1999
2002
2005
2008
2011
2014
0
Procentowa zmiana PKB w ciągu roku
Stopa bezrobocia (odsetek siły roboczej)
-15
Stopa inflacji w USA
w latach 1930-2014
25
Procentowa zmiana PKB w ciągu roku
20
Stopa inflacji (procentowa zmiana cen
dóbr konsumpcyjnych w ciągu roku)
15
10
5
-10
-15
2014
2010
2006
2002
1998
1994
1990
1986
1982
1978
1974
1970
1966
1962
1958
1954
1950
1946
1942
1938
1934
-5
1930
0
Ważniejsze cechy wahań koniunktury
w USA w latach 1954-1991
Wyszczególnienie
Przeciętny udział
w realnym PNB
Odchylenie
standardowe
Korelacja
z realnym PNB
Realny PNB
1,000
0,017
1,00
Konsumpcja dóbr
nietrwałych
0,542
0,009
0,77
Konsumpcja dóbr
trwałego użytku
0,076
0,049
0,78
Inwestycje brutto
0,167
0,082
0,91
Zakupy państwowe
0,222
0,020
0,05
Eksport
0,087
0,056
0,38
Import
0,094
0,049
0,72
Zatrudnienie
-
0,011
0,85
Stopa bezrobocia
-
0,0079
-0,92
Inflacja (deflator PNB)
-
0,009
-0,56
Źródło: R.J. Barro, Makroekonomia, PWE, Warszawa 1997, s. 35.
Państwo a wahania koniunktury
• Za pomocą polityki fiskalnej (dochody i
wydatki budżetu państwa) oraz monetarnej
(kontrola podaży pieniądza przez bank
centralny) państwo może wpływać na przebieg
wahań koniunkturalnych (głębokość faz
spadkowej i wzrostowej, długość cyklu).
Polityka stabilizacyjna
• Państwo realizuje działania antycykliczne za
pomocą:
– automatycznych stabilizatorów koniunktury i
pasywnej polityki państwa
– nieautomatycznych stabilizatorów koniunktury i
aktywnej polityki państwa
Skutki polityki stabilizacyjnej
7
7
PKB per capita (tys. jp)
6
PKB per capita (tys. jp)
6
Trend
5
5
4
4
3
3
2
2
1
1
0
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Trend
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Spory wokół polityki stabilizacyjnej
• trudności w przewidywaniu punktów
zwrotnych,
• zwolennicy interwencji proponują:
– inaczej podzielić dochód narodowy,
– uruchomić inwestycje państwowe,
• źródła finansowania polityki stabilizacyjnej:
– Janosik,
– zadłużenie.
Twórcza destrukcja
• termin spopularyzowany przez austriackiego
ekonomistę Josepha Schumpetera w książce
pt. Kapitalizm, socjalizm, demokracja (1942)
opisujący proces twórczego niszczenia, czyli
ciągłego pojawiania się nowych
przedsiębiorców z rewolucyjnymi pomysłami
stanowiący siłę, która jest w stanie
podtrzymywać długotrwały rozwój
ekonomiczny.
[email protected]
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ
Nieco lżej na temat cyklu koniunkturalnego na NBPortal:
http://www.nbportal.pl/rozrywka/filmy/filmy-animowane/rynki/cykl-koniukturalny