Pobierz

WPHI Ambasady RP
w Mińsku
Mińsk, dnia 04.11.2016 r.
Istotne informacje gospodarcze z białoruskiego rynku
1.
ANALITYKA:
Na Białorusi odnotowano spadek średniego wynagrodzenia, trwa niepewność w polityce
gospodarczej
Przegląd realnego sektora gospodarki w okresie styczeń-wrzesień 2016 roku
Mimo, że dynamika podstawowych wskaźników makroekonomicznych Białorusi pozostaje
ujemną, bez perspektyw na poprawę, nie wpłynęło to na decyzję władz zatwierdzenia na rok
2017 ich optymistycznych prognoz. Przy tym podstaw do odzyskania stabilizacji gospodarki RB
na razie nie można odnotować.
Ze względu na niedobór wewnętrznych źródeł finansowych dla inwestycji, władze regularnie
podkreślają znaczenie dla Białorusi kredytu Międzynarodowego Funduszu Walutowego (MFW),
ale przy tym nie mogą dojść do porozumienia, co do konieczności przeprowadzenia reform
strukturalnych, których wymaga MFW. Z jednej strony Prezydent ostro krytykuje warunki
stawiane przez MFW, z drugiej – resorty finansowe nadal aktywne negocjują uruchomienie
nowego programu kredytowego dla Białorusi. Jaki by nie został tu osiągnięty kompromis,
władze już obciążyły uciążliwymi dla społeczeństwa skutkami ich przeprowadzenia - MFW.
Tabela. Główne prognozowane wskaźniki makroekonomiczne RB w 2016 r.
Rzeczywisty za styczeńwrzesień 2016 r., mld
Styczeń- wrzesień 2016
BYN (mld USD – wg
/Styczeń-wrzesień
Wskaźnik
kursu średniego za
2015, %
styczeń-wrzesień 2016r.)
PKB
Minus 2,9
69,322 (34,56 mld USD)
Oficjalna prognoza 2016, %
Produkcja
przemysłowa
Inwestycje w środki
trwałe
Inflacja, %
58,137 (28,99 mld USD)
Minus1,7
+0,3 (w tym + 0,2% po III
kwartałach)
Brak prognozy
12,616 (6,29 mld USD)
Minus 19,5
Brak prognozy
8,3
0,7*
12 (w tym nie więcej niż 9%
po III kwartałach)
minus 0,4-0,2% do PKB (w
tym + 0,5% po III kwartałach)
+0,5 (w tym 0,1% po III
kwartałach)
Saldo HZ towarami i 0,6 (181,3 mln USD)**
usługami, % PKB
Rzeczywiste pieniężne minus 7,1**
dochody ludności, % w
stosunku
do
odpowiedniego okresu
poprzedniego roku
* wrzesień 2016 r.
** styczeń-sierpień 2016 r.
*** styczeń- sierpień 2015 r.
+1,081 mln USD***
-
1
PKB NAMIERZA DNO
Zgodnie z Dekretem Prezydenta Białorusi Nr 358 "O realizacji zadań społeczno-gospodarczego
rozwoju Republiki Białoruś na 2017 rok wzrost PKB na przyszły rok jest zaplanowany na
poziomie 1,7%. Przy tym Ministerstwo Finansów woli trzymać się bardziej ostrożnej prognozy
i założyło przy wyliczeniu prognozowanych wskaźników budżetu na przyszły rok wzrost PKB
na poziomie 0,2%.
Tymczasem PKB Białorusi na razie nie wychodzi z ujemnego poziomu wzrostu. Według
wstępnych danych Narodowego Komitetu Statystycznego Białorusi (Belstatu), PKB kraju
zmniejszył się w okresie styczeń-wrzesień 2016 r. o 2,9% w porównaniu z analogicznym
okresem 2015 r. do 69,322 mld BYN w cenach bieżących. Przypomnijmy, że w styczniusierpniu 2016 r. spadek wyniósł 3%, w styczniu-lipcu – 2,7%. Przy tym, według prognoz władz,
wzrost PKB w pierwszych trzech kwartałach powinien wynieść 0,2%, za cały rok 2016 – 0,3%.
W cenach porównywalnych wielkość produkcji przemysłowej zmniejszyła się w okresie
styczeń-wrzesień 2016 r. z 1,7% do 58,137 mld BYN. Ujemny wkład przemysłu do dynamiki
PKB w pierwszych trzech kwartałach br. wyniósł 0,5%. Wartość robót budowlano-montażowych
(w tym prace montażowe urządzeń) w okresie styczeń-wrzesień 2016 r. wyniosła 6,782 mld
BYN, tj. zmniejszyła się w porównaniu z okresem od stycznia do września 2015 r. o 17,2%.
Ujemny wkład budownictwa do dynamiki PKB wyniósł 1,3%.
Wolumen obrotu detalicznego zmniejszył się w ciągu trzech kwartałów 2016 r. o 3,1% do
26,743 mld BYN, wolumen hurtowego obrotu towarowego – o 9,9% do 48,395 mld BYN.
Ogólny ujemny wkład handlu do dynamiki PKB wyniósł 0,8%. Wolumen produkcji rolnej
w gospodarstwach wszystkich kategorii wyniósł w okresie styczeń-wrzesień 2016 r. 10,966 mld
BYN, co oznacza wzrost w porównaniu z analogicznym okresem ubiegłego roku o 1,9%
(pozytywny wkład na poziomie 0,1%).
Na dynamikę PKB, oprócz tradycyjnych czynników, we wrześniu 2016 r. miała wpływ
kontynuacja ograniczeń dostaw rosyjskiej ropy naftowej na Białoruś. Według Belstatu, wolumen
produkcji koksu i produktów przetwórstwa ropy naftowej za okres styczeń-wrzesień wyniósł
8,351 mld BYN, czyli zmniejszył się w porównaniu z analogicznym okresem ubiegłego roku
o 9,3%, co dało największy ujemny wskaźnik wśród innych rodzajów działalności gospodarczej
w przemyśle. Uwzględniając jednak ostatnio osiągnięte porozumienia z Rosją, do końca roku
można spodziewać się przywrócenia wolumenu produkcji w przemyśle naftowym i niewielkiej
poprawy wskaźnika PKB.
NIEDOBÓR INWESTYCJI UTRZYMUJE SIĘ
Na permanentnie niskim poziomie w br. pozostaje tempo inwestycji w kapitał podstawowy.
Niestabilność gospodarcza w regionie, przede wszystkim z powodu przedłużenia sankcji
w stosunku do Rosji, nie przyczynia się do zwiększenia zaufania inwestorów do Białorusi. Przy
tym jej własna gospodarka już dawno nie jest w stanie generować niezbędne ilości inwestycji.
Według Belstatu, wolumen inwestycji w kapitał podstawowy na Białorusi w styczniu-wrześniu
2016 r. spadł w porównaniu z analogicznym okresem 2015 r. o 19,5% do 12,616 mld BYN.
W tym wydatki na zakup maszyn, urządzeń, pojazdów za trzy kwartały zmniejszyły się od razu o
23,7% do 4,290 mld BYN, wolumen prac budowlano-montażowych – o 17,2% do 6,782 mld
BYN.
2
Stopniowo zmienia się struktura źródeł finansowania inwestycji w kapitał podstawowy. Według
Belstatu, głównym źródłem finansowania inwestycyjnego, z udziałem 39,3% wobec 40% rok
temu, w styczniu-wrześniu 2016 r. pozostają środki własne przedsiębiorstw. Przy tym wolumen
inwestycji z tego źródła za trzy kwartały 2016 r. zmniejszył się w porównywalnych cenach
o 20,6% do 4,960 mld BYN.
Na drugim miejscu, mimo faktycznie wygórowanych stóp procentowych – są kredyty bankowe.
Ich udział w inwestycjach w kapitał podstawowy w styczniu-wrześniu wyniósł 22,7% wobec
26,1% rok temu. Przy tym ich ogólny wolumen zmniejszył się o 22,1% do 2,858 mld BYN.
Zmniejszenie udziału kredytów w łącznej kwocie inwestycji wynika z utrzymującej się twardej
polityki pieniężno-kredytowej i znacznym ograniczeniem ilości kredytów preferencyjnych.
Według Belstatu, wolumen inwestycji z wykorzystaniem kredytów preferencyjnych spadł
w styczniu-wrześniu 2016 r. o 47,9% do 489,7 mln BYN, a ich udział w całości inwestycji
wyniósł 3,9% wobec 6,1% rok temu.
Na trzecim miejscu – inwestycje ze środków własnych ludności. W styczniu-wrześniu 2016 r.
osoby fizyczne sfinansowały 1,649 mld BYN inwestycji w kapitał podstawowy, co jest
wynikiem o 22,6% niższym poziomu trzech kwartałów 2015 r. Przy czym udział tego źródła
w całkowitej masie inwestycji praktycznie się nie zmienił: 13,1% w 2016 r. wobec 13,2% rok
wcześniej. Spadek tego rodzaju inwestycji wyjaśnia się trwającym spadkiem poziomu życia
ludności Białorusi i ogólnym spadkiem poziomu aktywności gospodarczej w kraju.
WE WRZEŚNIU ODNOTOWANO SPADEK ŚREDNIEGO WYNAGRODZENIA
We wrześniu po raz pierwszy w br. odnotowany znaczny spadek wskaźnika średniego
nominalnego naliczonego wynagrodzenia.
Według Belstatu, naliczona średnia płaca pracowników w wrześniu 2016 r. wyniosła 732,9
BYN, co oznacza spadek w porównaniu z sierpniem br. o 2,3%. W porównaniu ze wrześniem
2015 r. nominalna płaca wzrosła o 6,5%. Z kolei w ujęciu realnym (z uwzględnieniem wzrostu
cen konsumpcyjnych) średnia płaca spadła we wrześniu w porównaniu z sierpniem o 3%,
w porównaniu z wrześniem ubiegłego roku – o 4,1%.
W dolarach wynagrodzenie we wrześniu 2016 r. wyniosło 376,1 USD (na podstawie średniego
kursu za miesiąc, ustalanego przez Narodowy Bank RB), czyli spadło w porównaniu
z poprzednim miesiącem o 1,7%. W porównaniu z wrześniem 2015 r. odpowiednik średniego
wynagrodzenia Białorusinów zmniejszył się o 3,2%, lub o 12,5 USD.
Znaczny spadek poziomu dochodów w br. jest bezpośrednią konsekwencją prowadzonej w kraju
tzw. twardej polityki pieniężnej. W celu zmniejszenia poziomu inflacji NB RB systematycznie
przeprowadza sterylizację nadmiernej podaży pieniądza, zmuszając ludność do pozbywania się
oszczędności z ubiegłych lat. Można przypuszczać, że do końca tego roku, a także w 2017 r.
sytuacja z dochodami ludności nie zmieni się na lepsze.
PRZYPADKOWA DEFLACJA ZMIENIŁA SIĘ W INFLACJĘ
Przypadkowa sezonowa deflacja w sierpniu zmieniła się we wrześniu w inflację. Według
oficjalnych statystyk, ceny konsumpcyjne na towary i usługi świadczone na rzecz ludności, we
wrześniu 2016 r. wzrosły o 0,7% w porównaniu do sierpnia 2016 r. (+8,3% do grudnia 2015 r.).
W tym ceny na artykuły spożywcze w wrześniu wzrosły o 0,7% (+6%). Ceny innych produktów
wzrosły we wrześniu 2016 r. o 0,5% (+7%). Ceny na usługi "skoczyły" w ciągu ostatniego
miesiąca o 0,9% (+16,3%).
3
Wskaźnik rocznej inflacji we wrześniu 2016 r. spadł do 11,1% (wrzesień 2016 r. do września
2015 r.) wobec 11,8% w sierpniu i 12,2% w lipcu. Inflacja bazowa na Białorusi, która nie
uwzględnia zmian cen na poszczególne towary i usługi bezpośrednio regulowane przez państwo,
a także na towary sezonowe, we wrześniu 2016 r. wyniosła 0,9% wobec 0,5% miesiąc wcześniej.
W porównaniu z grudniem 2015 r. inflacja bazowa wyniosła 8,1%.
Aby zrozumieć sytuację można porównać ceny konsumpcyjne w Rosji i w Kazachstanie. We
wrześniu 2016 r. w porównaniu do sierpnia 2016 r. wzrosły one o 0,2%. W porównaniu
z grudniem 2015 r. wzrost cen wyniósł w Rosji – 4,1%, w Kazachstanie – 5,6%.
W najbliższych miesiącach można się spodziewać lekkiego sezonowego przyspieszenia tempa
inflacji. Wraz z tym, w br. inflacja na Białorusi ma niższe tempo w porównaniu z poprzednim
rokiem, co daje powody, by spodziewać się spełnienia rocznej prognozy tego wskaźnika – czyli
12%, tym bardziej, że w pierwszych trzech kwartałach władzom udało się przywrócić poziom
realnej inflacji (8,3%) w ramy pośredniej prognozy (9%).
W roku 2017, zgodnie z zatwierdzonymi przez Prezydenta prognozami, inflacja na Białorusi nie
powinna przekroczyć 9%. Fakt ten oznacza, że na razie nie przewiduje się poważnego
złagodzenia prowadzonej w kraju polityki pieniężnej, bez względu na dalszy spadek stóp
procentowych na depozyty rublowe.
HANDEL ZAGRANICZNY POD PRESJĄ SPORU NAFTOWEGO I GAZOWEGO
Według danych NB RB, dodatnie saldo handlu zagranicznego towarami i usługami w sierpniu
2016 r. wyniosło 138,2 mln USD wobec 209,1 mln USD za poprzedni miesiąc. W okresie
styczeń-sierpień 2016 r. dodatnie saldo wyniosło 181,3 mln USD wobec 1,081 mld USD
w analogicznym okresie ubiegłego roku.
W sierpniu br. na Białorusi udało się nieznacznie zrekompensować lipcowy spadek wolumenu
obrotu zagranicznego (w porównaniu z poprzednim miesiącem). Według NB RB, całkowity
wolumen handlu zagranicznego towarami i usługami Białorusi w sierpniu 2016 r. wyniósł 5,232
mld USD wobec 4,733 mld USD w lipcu i 5,435 mld USD w czerwcu br.
Główną przyczyną spadku wolumenu handlu zagranicznego w lipcu i sierpniu było ograniczenie
przez Rosję dostaw ropy naftowej na Białoruś z powodu różnic interpretacji poziomu naliczania
ceny za dostarczany rosyjski gaz i powstałego zadłużenia. Według informacji Belstatu
utrzymujący się na stałym poziomie miesięczny wolumen dostaw ropy naftowej na poziomie 1,9
mln ton w lipcu 2016 r. został zmniejszony do 1,2 mln ton, lub o 36,8%. W sumie w okresie
styczeń-sierpień 2016 r. Białoruś importowała 13,9 mln ton ropy naftowej, co jest wynikiem o
9,4% niższym analogicznego wskaźnika w 2015 r.
Spadek wolumenu dostaw ropy naftowej doprowadził do zmniejszenia eksportu przez Białoruś
produktów naftowych. Na podstawie danych Belstatu, w lipcu na eksport wysłano około 0,8 mln
ton produktów ropopochodnych, co stanowi wielkość o 37,5% niższą wolumenu czerwca 2016 r.
W sierpniu spadek eksportu był kontynuowany – wolumen dostaw ropy naftowej na eksport
wyniósł nieco ponad 0,6 mln t, czyli o około 20% niżej poziomu "problematycznego" lipca i 2,3
krotnie mniej "standardowego" poziomu maja 2016 r. W sumie w okresie styczeń-sierpień
wyeksportowano 10,3 mln ton produktów ropopochodnych, - o 9,9% niżej analogicznego
wskaźnika w 2015 r.
Jeżeli mówimy o spadku wartości dostaw surowej ropy naftowej na Białoruś w styczniu-sierpniu
2016 r. wyniósł on 1,158 mld USD w stosunku do analogicznego okresu ubiegłego roku, spadek
wartości eksportu produktów naftowych – 1,856 mld USD. W ten sposób Białoruś dosłownie
w ciągu kilku miesięcy straciła „solidny kawałek walutowego ciasta”.
4
Pomimo aktywizacji procesu negocjacyjnego między białoruskimi władzami i MFW, w tym
w części niezbędnych reform dla białoruskiej gospodarki, nie należy spodziewać się żadnych
znaczących zmian w polityce gospodarczej RB. Być może będą podjęte niepopularne decyzje
w celu podniesienia taryf na usługi komunalne dla ludności, albo jakieś inne działania mające na
celu pozyskiwanie środków finansowych od gospodarstw domowych i przedsiębiorstw.
Dowodem na to jest, w szczególności, polityka podatkowa. Według danych Banku Światowego,
obciążenia podatkowe w Białorusi nadal rośną, a organy podatkowe tymczasem nadal szukają
nowych możliwości zwiększenia wpływów podatkowych, np. poprzez wprowadzenie pojęcia
„ekonomicznie uzasadnionych kosztów”.
Opracowanie WPHI Ambasady RP w Mińsku
przełom październik/listopad 2016 r.
5