VI Ga 9/10

Przegl¹d Orzecznictwa S¹du Apelacyjnego w Gdañsku Nr 3/2011
WYROK
z dnia 13 wrzeœnia 2011 r.
VI Ga 9/10
S¹d Okrêgowy w Toruniu
VI Wydzia³ Gospodarczy
Sk³ad orzekaj¹cy:SSO Jerzy P. Naworski
(przewodnicz¹cy, sprawozdawca)
SSO Zbigniew Krepski
SSO Jakub Rusiñski
Teza
W œwietle art. 52 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upad³oœciowe i naprawcze
(Dz.U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1361 ze zm.) o dacie og³oszenia upad³oœci decyduje pocz¹tek dnia, w którym wydano postanowienie o og³oszeniu upad³oœci.
Uzasadnienie
Powód G.M. syndyk masy upad³oœci F.U.T. „W.-B.” sp. z o.o. we W. w upad³oœci likwidacyjnej domaga siê zas¹dzenia od pozwanego T.W. kwoty 8.609,73 z³ wskazuj¹c, ¿e
w dniu og³oszenia upad³oœci, tj. 28 wrzeœnia 2007 r. upad³y zap³aci³ pozwanemu dochodzon¹ kwotê tytu³em ceny za kupione towary.
Pozwany przyzna³ fakt otrzymania ceny w dniu 28 wrzeœnia 2007 r., lecz wniós³ o oddalenie powództwa zarzucaj¹c, ¿e nie wiedzia³ w tym dniu o og³oszeniu upad³oœci, a orzeczenie tej treœci wywo³uje skutki od nastêpnego dnia.
Wyrokiem z dnia 27 listopada 2008 r. S¹d Rejonowy uwzglêdni³ powództwo w ca³oœci.
Jak stwierdzi³ ten S¹d, poza sporem jest, ¿e w dniach 30 sierpnia i 26 wrzeœnia 2007 r.
F.U.T. „W.-B.” sp. z o.o. we W. kupi³a od pozwanego towar za cenê 8.609,73 z³. W dniu
28 wrzeœnia 2007 r. A.B., dzia³aj¹c jako pe³nomocnik kupuj¹cego, zap³aci³ pozwanemu
cenê gotówk¹. Tego samego dnia zosta³a og³oszona upad³oœæ likwidacyjna F.U.T. „W.-B.”
sp. z o.o. we W.
S¹d pierwszej instancji uzna³, ¿e w œwietle art. 52 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. –
Prawo upad³oœciowe i naprawcze (Dz.U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1361 ze zm., powo³ywanej
dalej jako p.u.n.), zgodnie z którym data wydania postanowienia o og³oszeniu upad³oœci
jest dat¹ upad³oœci (zdanie pierwsze), o powstaniu skutków upad³oœci decyduje pocz¹tek
dnia wydania postanowienia w przedmiocie upad³oœci. Upad³y dokona³ zatem czynnoœci
dotycz¹cej mienia wchodz¹cego w sk³ad masy upad³oœci, mimo ¿e stosownie do art. 75
ust. 1 p.u.n. utraci³ do tego prawo. W zwi¹zku z tym czynnoœæ by³a zgodnie z art. 77 ust.
1 p.u.n. niewa¿na, co powoduje obowi¹zek zwrotu otrzymanej przez pozwanego kwoty
do masy upad³oœci. Podstaw¹ prawn¹ rozstrzygniêcia by³ art. 410 § 1 w zw. z art. 405 k.c.
i art. 77 ust. 1 p.u.n.
W apelacji od wyroku pozwany domaga siê jego zmiany i oddalenia powództwa,
zarzucaj¹c naruszenie prawa materialnego przez b³êdn¹ wyk³adniê art. 52 p.u.n. Skar¿¹cy
zgodzi³ siê z S¹dem a quo, ¿e istota problemu sprowadza siê do przes¹dzenia, czy o dacie
1
Przegl¹d Orzecznictwa S¹du Apelacyjnego w Gdañsku Nr 3/2011
og³oszenia upad³oœci rozstrzyga pocz¹tek, czy koniec dnia, w którym zosta³o wydane
postanowienie o og³oszeniu upad³oœci. W tej kwestii skar¿¹cy odwo³a³ siê do wyroku
S¹du Najwy¿szego z dnia 18 czerwca 2004 r. (II CK 364/03, MoP 2004, nr 14, s. 631,
powo³ywany dalej jako wyrok SN z dnia 18 czerwca 2004 r.), zgodnie z którym o dacie
og³oszenia upad³oœci decyduje koniec dnia. W zwi¹zku z tym zap³acona przez upad³ego
w dniu og³oszenia upad³oœci kwota nie podlega zwrotowi do masy upad³oœci.
S¹d Okrêgowy zwa¿y³, co nastêpuje:
Istota problemu przeniesiona na etap postêpowania odwo³awczego sprowadza siê do
wyk³adni art. 52 zd. 1 p.u.n. Identyczny problem dotyczy zdania drugiego tego artyku³u,
zgodnie z którym w przypadku wydania postanowienia o og³oszeniu upad³oœci po ponownym rozpoznaniu sprawy w nastêpstwie uchylenia postanowienia przez s¹d drugiej
instancji za datê upad³oœci uwa¿a siê datê wydania pierwszego postanowienia o og³oszeniu upad³oœci.
W piœmiennictwie nie ma zgodnoœci co do tego, czy o dacie og³oszenia upad³oœci
rozstrzyga pocz¹tek, czy koniec dnia, w którym zosta³o wydane postanowienie o og³oszeniu upad³oœci. Pod rz¹dami dawnego prawa dominowa³ pogl¹d opowiadaj¹cy siê za
pocz¹tkiem dnia (np. M. Allerhand, Prawo upad³oœciowe. Komentarz, reprint Warszawa
1991, s. 50-51), który jest prezentowany tak¿e na gruncie legis latae (np. A. Jakubecki [w]:
F. Zedler, Prawo upad³oœciowe i naprawcze. Komentarz, Zakamycze 2003, s. 134). Zwolennikiem odmiennego stanowiska, ¿e o dacie og³oszenia upad³oœci decyduje koniec
dnia, za którym opowiedzia³ siê tak¿e S¹d Najwy¿szy w uzasadnieniu wyroku z dnia 18
czerwca 2004 r., jest S. Gurgul (Prawo upad³oœciowe i naprawcze. Komentarz, 6 wydanie,
Warszawa 2005, s. 149).
Do pomyœlenia jest tak¿e trzecie rozwi¹zanie, wedle którego decyduj¹ce znaczenie ma
chwila (godzina) wydania przez s¹d upad³oœciowy postanowienia o og³oszeniu upad³oœci. Za tak¹ opini¹ przemawia art. 51 ust. 1 pkt 7 p.u.n., zgodnie z którym w postanowieniu o og³oszeniu upad³oœci s¹d oznacza godzinê wydania postanowienia, je¿eli upad³y
jest uczestnikiem systemu p³atnoœci lub systemu rozrachunku papierów wartoœciowych
w rozumieniu ustawy. Brzmienie przytoczonego przepisu nie pozostawia jednak w¹tpliwoœci, ¿e jego zakres ogranicza siê do podmiotów wyszczególnionych w przytoczonym
przepisie. W odniesieniu do pozosta³ych z regu³y niemo¿liwe jest ustalenie godziny wydania postanowienia o og³oszeniu upad³oœci, skoro nie wymaga tego art. 51 ust. 1 p.u.n.
okreœlaj¹cy treœæ formu³y sentencji postanowienia s¹du, który z regu³y rozpoznaje sprawê
na posiedzeniu niejawnym (art. 21 ust. 1 zd. 1 p.u.n.).
Spoœród dwóch pozosta³ych przedstawionych koncepcji wiêcej racji przemawia na
rzecz pierwszego, zgodnie z którym o dacie og³oszenia upad³oœci rozstrzyga pocz¹tek
dnia. W procesie wyk³adni zasadnicze znaczenia maj¹ argumenty s³owne. W przepisie
art. 52 p.u.n. jest mowa o dacie wydania postanowienia o og³oszeniu upad³oœci. Przez
datê w jêzyku potocznym nale¿y rozumieæ termin kalendarzowy jakiegoœ zdarzenia: oznaczenie dnia, miesi¹ca, roku jakiegoœ wypadku. Nie powinna byæ kwestionowana teza, ¿e
w tym sensie za datê nale¿y rozumieæ dzieñ wydania postanowienia, liczony od jego
pocz¹tku.
Przeciw niej nie przemawia, le¿¹cy u podstaw drugiej koncepcji, któr¹ zaakceptowa³,
bez ¿adnego uzasadnienia S¹d Najwy¿szy w wyroku z dnia 18 czerwca 2004 r., wzorowany na art. 195 § 2 k.z., przepis art. 111 § 2 k.c. Zgodnie z jego treœci¹, je¿eli pocz¹tkiem
terminu oznaczonego w dniach jest pewne zdarzenie, nie uwzglêdnia siê przy obliczeniu
2
Przegl¹d Orzecznictwa S¹du Apelacyjnego w Gdañsku Nr 3/2011
terminu dnia, w którym to zdarzenie nast¹pi³o. Po pierwsze, przytoczone unormowanie,
w myœl art. 110 k.c., ma zastosowanie do sposobu obliczenia terminu, po drugie, terminu
oznaczonego w dniach. W art. 52 zd. 1 p.u.n. nie chodzi natomiast o obliczenie terminu
i to liczonego w dniach, lecz o przes¹dzenie daty, od której powstaj¹ skutki upad³oœci.
Nie sposób w zwi¹zku z tym zgodziæ siê z prezentowan¹ w piœmiennictwie tez¹ (S. Grugul, op. cit., s. 149), ¿e akceptacja pogl¹du, ¿e o powstaniu skutków upad³oœci decyduje
pocz¹tek dnia, w którym og³oszono upad³oœæ, a nie jego koniec, pozbawia art. 111 § 2
k.c. znaczenia prawnego. Konieczna jest jeszcze jedna uwaga. Opowiedzenie siê za wyk³adni¹ art. 52 p.u.n. dokonan¹ przez pryzmat art. 111 § 2 k.c. prowadzi³oby do wniosku,
¿e o dacie og³oszenia upad³oœci wcale nie decyduje koniec dnia, lecz pocz¹tek nastêpnego dnia. Przeciw stanowisku, za którym opowiada siê S¹d Okrêgowy, nie przemawia to,
¿e postanowienie o og³oszeniu upad³oœci, w razie jego akceptacji, jest skuteczne przed
jego wydaniem. Jak s³usznie podkreœla³a doktryna przedwojenna, w dniu og³oszenia upad³oœci znany jest stan maj¹tku d³u¿nika i dlatego „to, co on uskutecznia jest podejrzane”
(M. Allerhand, op. cit., s. 51).
Z uwagi na przedstawione w¹tpliwoœci S¹d Odwo³awczy na podstawie art. 390 § 1 zd.
1 k.p.c. postanowieniem z dnia 15 lutego 2010 r. przedstawi³ S¹dowi Najwy¿szemu do
rozpoznania zagadnienie prawne zawieraj¹ce siê w pytaniu, czy w œwietle art. 52 p.u.n.
o dacie og³oszenia upad³oœci decyduje pocz¹tek, czy koniec dnia?
Postanowieniem z dnia 27 maja 2010 r. (III CZP 32/10) S¹d Najwy¿szy odmówi³ podjêcia uchwa³y uznaj¹c, ¿e skoro z uzasadnienia postanowienia S¹du Okrêgowego z dnia
15 lutego 2010 r. wynika, ¿e S¹d nie ma ¿adnych argumentów pozwalaj¹cych tak¿e na
inne, ani¿eli aprobowane rozstrzygniecie, brak jest podstaw do udzielenia odpowiedzi,
poniewa¿ uzasadnienie powinno zawieraæ ró¿ne mo¿liwe do przyjêcia warianty rozwi¹zañ.
Przedstawione w uzasadnieniu pytania prawnego argumenty przemawiaj¹ za pogl¹dem, ¿e w œwietle prawid³owej wyk³adni art. 52 zd. 1 p.u.n. o dacie og³oszenia upad³oœci
decyduje pocz¹tek dnia, w którym zosta³o wydane postanowienie s¹du o og³oszeniu
upad³oœci. W zwi¹zku z tym zarzut naruszenia tego przepisu przez jego niew³aœciw¹ interpretacjê jest chybiony, a tym samym apelacja jako bezzasadna podlega oddaleniu (art.
385 k.p.c.).
3