"DIAGNOZA WYCHOWAWCZA GRUPY"

Wiesław Borszowski
nauczyciel mianowany
Internat SOSW w Tarnowie
„DIAGNOZA WYCHOWAWCZA GRUPY”
(Opracowanie zagadnienia jest wynikiem mojego uczestnictwa w kursie: „Diagnoza wychowawcza”
przeprowadzonym przez mgr Małgorzatę CuŜytek z Małopolskiego Niepublicznego Ośrodka Doskonalenia
Zawodowego Nauczycieli przy Ośrodku Twórczej Edukacji Kangur oraz doświadczeń nabytych w trakcie
wieloletniej pracy opiekuńczo – wychowawczej w Internacie SOSW w Tarnowie)
Celem diagnozy wychowawczej w przypadku wychowawcy internatu jest
wypracowanie jednolitego systemu naszych oddziaływań wychowawczych,
które staną się czytelnymi zasadami dla naszych podopiecznych. Diagnoza
naszej grupy będzie równieŜ stanowiła cenne źródło informacji dla wszystkich
wychowawców pełniących dyŜury wychowawcze w naszej grupie (zastępstwa,
dyŜury sobotnio – niedzielne) i dlatego powinna być ujednolicona ze
stosowanymi środkami wychowawczymi ( norm, konsekwencji) w całym gronie
pedagogicznym internatu. Warunki takie moŜliwe będą do spełnienia gdy:
- wychowawcy znajdą czas, aby móc wymienić swoje uwagi i obserwacje
oraz zgodzić się na stosowanie wspólnych procedur dyscyplinujących,
- zgodzą się na wprowadzenie zmian w oparciu o pozytywne rezultaty
osiągnięte w naszej pracy ze swoją grupą,
- zgodzą się na odejście od wychowania represyjnego na rzecz nauki
wychowanków samodyscypliny,
- będzie miała miejsce otwarta komunikacja o bieŜących sprawach grupy
polegająca na sprawnej wymianie informacji,
- wychowawca grupy będzie koordynatorem działań innych
wychowawców pełniących dyŜury z jego wychowankami.
Efektywność wymienionych działań wymagała będzie oczywiście czasu,
zaangaŜowania wysiłku organizacyjnego, zmiany podejścia samych
wychowawców.
Wiedza na temat naszej grupy pochodzi z usystematyzowanych obserwacji:
- w toku zajęć grupowych:
• jak pracują wychowankowie indywidualnie i jako grupa,
• jaki jest stosunek wychowanków do internatu, innych wychowawców,
dyscypliny, obowiązków,
• jakie jest zaangaŜowanie w poszczególne zadania,, jaka jest przy tym ich
koncentracja, i kreatywność:
- na imprezach internackich, na wycieczkach,
- w sytuacji konfliktów i kryzysów,
- w sytuacji stawiania wychowankom nowych zadań,
- w sytuacji podejmowania przez wychowanka samorzutnych inicjatyw,
- z informacji uzyskanych od rodziców.
Uzyskanie opisu naszej grupy dostarczy nam informacji o:
- potrzebach wychowanków i grupy jako zespołu,
- trudnościach i problemach istniejących lub potencjalnych,
- zasobach i potencjale grupy na których będziemy mogli budować nasze
działania interwencyjne.
Istotne elementy charakteryzujące grupę:
1. Integracja. Stopień identyfikacji wychowanków z grupą – wskaźniki:
- dzielenie się pomocą, informacją, dobrami,
- poziom komunikacji,
- podejmowanie i realizowanie wspólnych zdań,
- umiejętność rozwiązywania wspólnych problemów,
- obrona interesów grupy i poszczególnych osób do niej naleŜących,
- przestrzegani umów i zasad, strzeŜenie tajemnic,
- konsolidacja w sytuacjach zagroŜenia.
2. Strukturalizacja grupy:
- hierarchia grupy ze względu na pełnione w niej role,
- rodzaje ról społecznych i ich znaczenie dla funkcjonowania grupy.
3. Kultura grupy:
- normy grupowe,
- wartości, postawy i przekonania ujawniane przez członków grupy,
- zwyczaje i rytuały grupowe,
- relacje miedzy wychowankami w grupie,
- sposoby komunikowania się,
- sposoby podejmowania decyzji,
- sposoby rozwiązywania konfliktów.
4. Komunikacja wewnątrzgrupowa:
- łatwość i szybkość przepływu informacji,
- dostępność informacji dla poszczególnych wychowanków,
- poziom wzajemnego zaufania,
- kierunek przepływu waŜnych komunikatów.
Wskaźniki prawidłowego funkcjonowania grupy:
- umiejętność współpracy,
- empatia,
- otwarta komunikacja,
- jasne normy i oczekiwania grupy,
- elastyczność i wymienność ról,
- nastawienie na osiąganie grupowych sukcesów,
- akceptacja róŜnorodności poszczególnych wychowanków i umiejętność
wykorzystywania jej do osiągania wspólnych celów,
- lojalność i zaufanie do siebie nawzajem,
- wspieranie słabszych, nastawienie na niesienie pomocy innym,
- silna pozytywna więź między członkami grupy,
- wywieranie presji na osoby podejmujące role destrukcyjne lub wbrew
„polityce” grupy, w kierunku zmiany postaw i zachowań
Reasumując naszą analizę na temat dokonywania przez nas diagnozy
wychowawczej grupy musimy zdawać sobie sprawę, Ŝe to wychowawca jest
zawsze inicjatorem poczynań jego wychowanków, organizatorem całokształtu
działań wychowawczych w odniesieniu do jego grupy i pełni on rolę
koordynatora wszelkich inicjatyw wychowawczych. Uwzględnia i wykorzystuje
przy tym wszelkie formy zajęć, które powinny przyczyniać się do realizacji jego
zamierzeń wychowawczych. W toku swojej pracy wychowawca tworzy
róŜnorodne sytuacje wychowawcze, które stają się źródłem doświadczeń jego
podopiecznych. W celu zwiększenia efektywności swojej pracy wychowawczej
powinniśmy najpierw poznać swoich wychowanków. W wyniku prowadzonych
obserwacji
zdobędziemy
informacje
dotyczące
ich
czynników
osobowościowych, a co z tym się wiąŜe poznamy warunki konieczne do
zrealizowania procesu naszych działań wychowawczych dotyczących zarówno
wychowanka jak i grupy którą prowadzimy. Działania te będą udane, gdy
będziemy potrafili wyzwolić w naszych podopiecznych ich aktywność i
pozytywne emocje.
Bibliografia:
1. Wroczyński R. Wprowadzenie do pedagogiki społecznej
2. Janowski A. Poznawanie uczniów
3. JamroŜak M.: Formułowanie diagnoz w praktyce. W: Problemy
Opiekuńczo-Wychowawcze 1990 nr5/6