Czy istnieje związek pomiędzy występowaniem

Transkrypt

Joanna Żywiec, Janusz Gumprecht, Marcin Zychma,
Władysław Grzeszczak, Alina Skubala, Edyta Simońska
PRACA ORYGINALNA
Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych, Diabetologii i Nefrologii w Zabrzu, Śląska Akademia Medyczna w Katowicach
Czy istnieje związek pomiędzy występowaniem
choroby wieńcowej a zaburzeniami gospodarki
wapniowo-fosforanowej u chorych na cukrzycę
z terminalną niewydolnością nerek leczonych
nerkozastępczo metodą dializy otrzewnowej?
Obserwacje własne
Relationship between coronary artery disease and calcium-phosphate metabolism
in diabetic patients with end-stage renal disease treated with peritoneal dialysis;
own observations
Abstract
Background. Patients with ESRD have excessive
cardiovascular morbidity and mortality. In chronic renal
failure abnormalities of calcium-phosphate metabolism and
PTH excretion are common risk factors of atherosclerosis.
The aim of the study was to find relationship between
coronary artery disease and calcium-phosphate metabolism
in diabetic patients with end-stage renal disease treated
with peritoneal dialysis.
Material and methods. We examined 54 patients (19
female and 35 male) in mean age 52.3 ± 17.1 years; mean
time of peritoneal dialysis therapy 1007.8 ± 669.6 days.
57.4% of examined patients had diabetes as a cause of
ESRD. In this group 19 patients had coronary heart
disease. In patients without diabetes coronary heart
disease was observed in 8 cases. Serum calcium,
phosphate and iPTH were analyzed (samples were taken
before starting renal replacement therapy and then during
the last ambulatory control).
Results. In nondiabetic ESRD patients with coronary heart
disease significantly lower iPTH concentrations, during last
control, were observed. Diabetic patients with coronary heart
disease were significantly older then those without coronary
heart disease history. Subjects with type 1 diabetes and
coronary heart disease were significantly longer on renal
replacement therapy comparing to patients without CHD. The
opposite correlation was observed among patients with
type 2 diabetes. In this group renal replacement therapy time
in subjects with CHD was significantly shorter.
Conclusions. 1. Non diabetic ESRD patients with coronary
heart disease history have lower PTH concentrations. 2. In
diabetic ESRD patients correlation between age of subjects,
time of renal replacement therapy and coronary heart
disease history is presented.
key words: diabetes mellitus, peritoneal dialysis,
coronary heart disease, calcium, phosphate,
parathormon
Adres do korespondencji: dr med. Joanna Żywiec
Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych, Diabetologii i Nefrologii
ul. 3 Maja 13/15, 41–800 Zabrze
tel. +48 (0 prefiks 32) 271 25 11, faks +48 (0 prefiks 32) 271 46 17
e-mail: [email protected]
Diabetologia Doświadczalna i Kliniczna 2002, 2, 5, 401–406
Copyright © 2002 Via Medica, ISSN 1643–3165
www.ddk.viamedica.pl
401
Diabetologia Doświadczalna i Kliniczna rok 2002, tom 2, nr 5
Wstęp
Populację chorych ze schyłkową niewydolnością
nerek charakteryzuje zwiększona zapadalność na choroby układu sercowo-naczyniowego. Ta grupa schorzeń jest równocześnie główną przyczyną zgonów chorych na mocznicę niezależnie od sposobu stosowanego leczenia nerkozastępczego. U podstaw tego zjawiska leży proces nasilonej i uogólnionej miażdżycy [1–4].
W piśmiennictwie za przyczynę tego przedwczesnego
nasilenia procesu miażdżycy w grupie chorych
z mocznicą uważa się współistnienie wielu czynników
ryzyka, takich jak: wiek, płeć, stosowanie używek, otyłość, patologiczny profil lipidowy surowicy krwi, stężenie lipoproteiny (a), stężenie homocysteiny, współistnienie zaburzeń gospodarki węglowodanowej oraz
podwyższone ciśnienie tętnicze. Podkreśla się również
znaczenie nie do końca poznanych czynników ryzyka
związanych per se z przewlekłą niewydolnością nerek,
między innymi nieswoistego odczynu zapalnego, niedoboru erytropoetyny, hipoalbuminemii, a także zaburzeń gospodarki wapniowo-fosforanowej i osi dihydroksycholekalcyferol–parathormon [5–19]. Czynnikami obciążającymi rokowanie chorych są także długi
czas trwania niewydolności nerek i leczenia nerkozastępczego [5, 9, 14].
Celem pracy było ustalenie zależności pomiędzy występowaniem choroby wieńcowej a zaburzeniami gospodarki wapniowo-fosforanowej oraz stężeniem parathormonu w surowicy krwi w grupie chorych na cukrzycę powikłaną terminalną niewydolnością nerek, leczonych nerkozastepczo metodą dializy otrzewnowej.
Materiał i metody
Badaniami objęto grupę 54 chorych z terminalną niewydolnością nerek leczonych nerkozastępczo metodą
dializy otrzewnowej (PD, peritoneal dialysis) w Klinice
Chorób Wewnętrznych, Diabetologii i Nefrologii w Za-
brzu. Grupę stanowiło 19 kobiet i 35 mężczyzn, którzy
rozpoczęli leczenie nerkozastępcze w średnim wieku
49,6 ± 17,0 lat. Średni wiek tych chorych w dniu zakończenia obserwacji wynosił 52,3 ± 17,1 lat (20–81 lat).
Dla wszystkich chorych dializa otrzewnowa była
pierwszą metodą leczenia nerkozastępczego. Średni
czas leczenia wynosił 1007,8 ± 669,6 dni (132–3147
dni). U 42 chorych stosowano leczenie metodą ciągłej
ambulatoryjnej dializy otrzewnowej, u 12 przeprowadzono automatyczną dializę otrzewnową za pomocą cyklera. W celu optymalizacji wyrównania metabolicznego
schemat dializy chorych ustalano indywidualnie na podstawie wyników rutynowych ambulatoryjnych badań
kontrolnych. Średni współczynnik efektywności dializy
Kt/V wynosił 2,53 ± 0,71, zaś wskaźnik katabolizmu białek nPNA — 0,88 ± 0,26 g/kg mc./d.
Przyczyny niewydolności nerek w badanej grupie
były następujące: cukrzyca — 31 osób (13 chorych na
cukrzycę typu 1 i 18 chorych na cukrzycę typu 2 ), przewlekłe kłębuszkowe zapalenie nerek — 11 osób, przewlekłe odmiedniczkowe zapalenie nerek — 5 osób, nefropatia nadciśnieniowa — 4 osoby, gościec przewlekle
postępujący — 1 osoba i zwyrodnienie wielotorbielowate nerek — 1 osoba. W przypadku 1 chorego nie ustalono przyczyny uszkodzenia nerek.
W grupie 23 chorych bez cukrzycy (10 kobiet i 13
mężczyzn, średni wiek rozpoczęcia leczenia PD wynosił
47,9 ± 19,4 lat, wiek zakończenia obserwacji 49,9 ±
± 19,9 lat, czas leczenia PD 745,0 ± 610,7 dni) u 8 osób
rozpoznano chorobę wieńcową (tab. 1).
Spośród 31 chorych na cukrzycę (9 kobiet i 22 mężczyzn, średni wiek rozpoczęcia leczenia PD wynosił
50,9 ± 15,2 lat, wiek zakończenia obserwacji 54,1 ±
± 14,8 lat, czas leczenia PD 1202,8 ± 652,9 dni) chorobę wieńcową rozpoznano u 19 osób (tab. 1).
Na podstawie dokumentacji medycznej dla każdego
chorego zgromadzono 2 grupy wyników:
1. Wyniki badań uzyskane bezpośrednio przed rozpoczęciem leczenia nerkozastępczego (zwane dalej
„wstępnymi”).
Tabela 1. Charakterystyka badanej grupy; średnia ± odchylenie standardowe
Table 1. Characteristic of analyzed group; mean ± standard deviation
Wszyscy chorzy
Chorzy bez cukrzycy
Chorzy na cukrzycę
Wszyscy
Liczba chorych
Płeć (kobiety/mężczyźni)
Wiek rozpoczęcia leczenia PD (lata)
Wiek ukończenia obserwacji (lata)
Czas leczenia PD (dni)
Liczba osób z chorobą wieńcową
Typ 2
54
23
31
13
18
19/35
10/13
9/22
4/9
5/13
49,6 ± 17,0
47,9 ± 19,4
50,9 ± 15,2
35,9 ± 7,7
61,7 ± 8,5
54,1 ± 14,8
39,6 ± 8,1
64,6 ± 7,9
52,3 ± 17,1
49,9 ± 19,9
1007,8 ± 669,6
745,0 ± 610,7
27
8
PD (peritoneal dialysis) — dializa otrzewnowa
402
Typ 1
1202,8 ± 652,9 1381,5 ± 786,6 1073,8 ± 523,0
19
6
13
Joanna Żywiec i wsp. Choroba wieńcowa a gospodarka wapniowo-fosforanowa u chorych dializowanych otrzewnowo
2. Wyniki uzyskane z ostatniej kontroli ambulatoryjnej
wykonanej przed zakończeniem obserwacji (określane dalej jako „końcowe”).
Przeanalizowano stężenie wapnia, fosforanów nieorganicznych w surowicy, iloczyn wapniowo-fosforanowy oraz stężenie parathormonu (iPTH; norma laboratoryjna 13–66 pg/ml). Ponadto oceniono następujące badania podstawowe: morfologię krwi obwodowej, stężenie cholesterolu, triglicerydów, białka całkowitego i albumin w surowicy krwi.
Analizę statystyczną danych przeprowadzono przy
użyciu programu Statistica for Windows, posługując się
testem nieparametrycznym Manna-Whitneya. Za wskaź-
nik istotny statystycznie przyjęto p < 0,05. Wyniki przedstawiono w tabelach jako wartości mediany oraz dolnego i górnego kwartyla.
Wyniki
Charakterystykę badanej grupy przedstawiono w tabeli 1. Wśród chorych bez cukrzycy odnotowano znamiennie niższe stężenie parathormonu w obserwacji końcowej u osób z wywiadem choroby wieńcowej (tab. 2).
Nie stwierdzono różnic znamiennych statystycznie pomiędzy podgrupami chorych na cukrzycę różniącymi
Tabela 2. Porównanie chorych bez cukrzycy z chorobą wieńcową i bez choroby wieńcowej leczonych dializą otrzewnową;
mediana (25–75%); test Manna-Whitneya
Table 2. Comparison between PD non-diabetic patients with and without coronary heart disease; median (25–75%); Mann-Whitney test
Analizowany parametr
Chorzy bez cukrzycy
p
Choroba wieńcowa (+)
Choroba wieńcowa (–)
723,0 (523,5–1425,5)
425 (296,0–744,0)
NS
63,0 (55,5–73,0)
40,0 (22,0–59,0)
NS
Obserwacja
Stężenie wapnia (Ca) w surowicy [mg%]
8,96 (8,36–9,16)
8,92 (8,30–9,24)
NS
wstępna
Stężenie fosforanów (P) w surowicy [mg%]
4,84 (4,02–7,32)
7,14 (4,60–7,63)
NS
(Ca ¥ P)
43,73 (36,82–60,39)
61,0 (39,69–68,62)
NS
Parathormon [pg/ml]
177,6 (150,0–735,80)
287,5 (136,7–580,0)
NS
9,52 (9,04–11,46)
9,60 (9,40–10,92)
NS
Obserwacja
końcowa
5,69 (4,48–6,83)
5,05 (3,40–7,72)
NS
(Ca ¥ P)
58,20 (45,64–66,46)
49,19 (36,46–74,11)
NS
Parathormon [pg/ml]
73,3 (39,25–124,25)
196,3 (155,0–259,0)
0,01
PD (peritoneal dialysis) — dializa otrzewnowa; NS (non signifficant) — nieznamienne statystycznie
Tabela 3. Porównanie chorych na cukrzycę z chorobą wieńcową i bez choroby wieńcowej leczonych dializą otrzewnową;
mediana (25–75%); test Manna-Whitneya
Table 3. Comparison between PD diabetic patients with and without coronary heart disease; median (25–75%); Mann-Whitney test
Chorzy na cukrzycę
p
1022,0 (649,0–1742,0)
1068,0 (511,0–1341,0)
NS
59,0 (45,0–67,0)
38,5 (29,0–54,0)
NS
Obserwacja
8,76 (8,00–9,28)
8,24 (7,74–9,32)
NS
wstępna
5,10 (4,25–5,43)
5,20 (4,93–6,13)
NS
(Ca ¥ P)
41,37 (36,14–50,45)
48,93 (40,56–56,04)
NS
Parathormon [pg/ml]
213,4 (80,0–312,0)
177,3 (152,2–276,9)
NS
9,24 (8,60–9,60)
9,26 (8,56–10,18)
NS
Obserwacja
końcowa
4,99 (4,28–7,56)
5,56 (4,18–8,07)
NS
(Ca ¥ P)
57,46 (40,74–74,91)
49,59 (39,42–75,04)
NS
Parathormon [pg/ml]
154,3 (102,0–477,0)
140,4 (39,2–355,5)
NS
403
się wywiadem choroby wieńcowej (tab. 3). W grupie
chorych na cukrzycę typu 1 osoby z chorobą wieńcową
różniły się od osób bez choroby wieńcowej istotnie starszym wiekiem i dłuższym czasem leczenia nerkozastępczego (tab. 4). Wśród chorych na cukrzycę typu 2 podgrupa osób obciążonych wywiadem niewydolności naczyń wieńcowych była istotnie starsza i krócej leczona
dializą otrzewnową niż osoby bez choroby wieńcowej
(tab. 5). W żadnej z badanych grup nie stwierdzono
różnic w wynikach badań podstawowych (morfologia,
gospodarka białkowa i lipidowa, wskaźniki efektywności
dializy), zależnych od wywiadu choroby wieńcowej.
Dyskusja
Z piśmiennictwa z ostatnich lat wynika, że swoiste
dla przewlekłej niewydolności nerek zaburzenia metabolizmu wapnia i fosforanów są istotnym czynnikiem rokowniczym przeżycia chorych [1, 2, 5, 8–10, 14, 20, 21].
Poza klasycznym obrazem klinicznym tych zaburzeń, za
jaki zazwyczaj przyjmuje się zmiany w układzie kostnym
(tzw. osteodystrofia nerkowa), ostatnio coraz więcej uwagi zwraca patologiczne wapnienie pozakostne [1, 2, 5,
12, 21–24]. Literatura szeroko omawia badania obrazowe dokumentujące nasilenie patologicznej kalcyfikacji.
Tabela 4. Porównanie chorych na cukrzycę typu 1 z chorobą wieńcową i bez choroby wieńcowej leczonych dializą otrzewnową; mediana (25–75%); test Manna-Whitneya
Table 4. Comparison between PD type 1 diabetic patients with and without coronary heart disease; median (25–75%); Mann-Whitney test
Chorzy na cukrzycę typu 1
p
1790,0 (1581,0–2222,0)
802,0 (453,0–1355,0)
0,01
42,0 (32,0–45,0)
29,0 (28,0–37,0)
0,05
Wiek zakończenia obserwacji (lata)
46,5 (38,0–50,0)
31,0 (30,0–41,0)
0,02
Obserwacja
8,82 (8,00–9,36)
7,92 (7,24–8,40)
NS
wstępna
5,10 (4,50–5,20)
5,64 (4,99–8,43)
NS
(Ca ¥ P)
42,90 (40,80–45,76)
55,69 (39,52–58,00)
NS
Parathormon [pg/ml]
100,6 (47,3–154,0)
82,6 (103,8–243,9)
NS
Obserwacja
8,96 (8,28–10,40)
9,20 (8,80–9,44)
NS
końcowa
5,96 (4,84–7,56)
5,45 (4,34–6,13)
NS
(Ca ¥ P)
60,67 (40,92–78,60)
49,29 (38,36–53,41)
NS
Parathormon [pg/ml]
393,4 (107,0–503,0)
140,4 (33,2–310,0)
NS
Tabela 5. Porównanie chorych na cukrzycę typu 2 z chorobą wieńcową i bez choroby wieńcowej leczonych dializą otrzewnową; mediana (25–75%); test Manna-Whitneya
Table 5. Comparison between PD type 2 diabetic patients with and without coronary heart disease; median (25–75%); Mann-Whitney test
Chorzy na cukrzycę typu 2
910,0 (643,0–1206,0)
1186,0 (992,0–1327,0)
0,01
63,0 (59,0–70,0)
54,0 (54,0–58,0)
0,04
Obserwacja
8,40 (8,04–9,08)
9,20 (9,12–9,44)
NS
wstępna
5,12 (4,25–6,08)
4,87 (4,74–5,12)
NS
NS
(Ca ¥ P)
41,37 (34,17–55,21)
45,97 (43,23–51,89)
Parathormon [pg/ml]
259,0 (153,0–313,0)
165,0 (154,4–310,0)
NS
9,24 (8,76–9,52)
10,56 (8,32–10,9)
NS
Obserwacja
końcowa
4,90 (4,27–7,25)
6,88 (4,03–9,27)
NS
(Ca ¥ P)
49,53 (40,74–66,70)
75,0 (42,55–75,09)
NS
Parathormon [pg/ml]
138,0 (69,7–476,1)
259,9 (59,9–511,7)
NS
404
p
Joanna Żywiec i wsp. Choroba wieńcowa a gospodarka wapniowo-fosforanowa u chorych dializowanych otrzewnowo
Zmiany o tym charakterze obserwuje się nawet u ludzi
bardzo młodych na zastawkach mięśnia sercowego,
w jamie otrzewnowej, tkankach miękkich, a także w naczyniach (zarówno wieńcowych, jak i obwodowych) [1,
4, 6, 25]. Dotychczas jednak nie ustalono jednoznacznie
modelu zaburzeń biochemicznych przekładającego się
w praktyce klinicznej na nasilenie zmian naczyniowych,
zagrożenie ostrym niedokrwieniem, a wtórnie — przedwczesnym zgonem chorych ze schyłkową niewydolnością nerek. Celem pracy była ocena podstawowych parametrów gospodarki wapniowo-fosforanowej i stężenia
parathormonu w grupie chorych na cukrzycę leczonych
dializą otrzewnową w zależności od wywiadu choroby
wieńcowej. Przeprowadzona analiza potwierdziła, logiczny ze względu na nieuchronnie postępujący z czasem proces miażdżycy, wpływ starszego wieku na chorobowość [6]. W grupie chorych na cukrzycę nie ujawniono jednak dodatkowej zależności pomiędzy podstawowymi parametrami gospodarki wapniowo-fosforanowej i stężeniem parathormonu a wywiadem choroby
wieńcowej. Wydaje się, co znajduje potwierdzenie w obserwacjach innych autorów, iż cukrzyca per se jest czynnikiem pogarszającym rokowanie w odniesieniu do powikłań sercowo-naczyniowych w grupie chorych z mocznicą [7, 10]. Tymczasem w grupie osób bez cukrzycy
stwierdzono niższe stężenie parathormonu w surowicy
chorych z wywiadem choroby wieńcowej. Ta ostatnia
obserwacja może tłumaczyć doniesienia w piśmiennictwie wskazujące na gorsze przeżycie chorych z niskim
stężeniem parathormonu [8, 11].
Piśmiennictwo oraz wyniki badań przeprowadzonych
przez autorów niniejszego artykułu potwierdzają znaczenie optymalnego wyrównywania zaburzeń wapniowo-fosforanowych w grupie chorych z przewlekłą niewydolnością nerek [1–3, 26, 27]. Coraz łatwiej dostępna
baza diagnostyczna (zarówno obrazowa, jak i biochemiczna) oraz szerokie możliwości terapeutyczne (niskowapniowe płyny dializacyjne, nowe generacje leków wiążących fosforany, nowe pochodne wit. D3 itd.) stwarzają
realne szanse na wyeliminowanie czynnika ryzyka nasilonej kalcyfikacji naczyń, jakim są zaburzenia gospodarki
wapniowo-fosforanowej.
Streszczenie
Wstęp. Populację chorych ze schyłkową niewydolnością
nerek charakteryzuje zwiększona zapadalność i śmiertelność z powodu chorób układu sercowo-naczyniowego.
Wśród czynników ryzyka aterogenezy rozpatruje się swoiste dla przewlekłej niewydolności nerek zaburzenia gospodarki wapniowo-fosforanowej oraz wydzielania parathormonu. Celem pracy było ustalenie zależności pomiędzy wywiadem choroby wieńcowej a zaburzeniami gospodarki
wapniowo-fosforanowej oraz stężeniem parathormonu
w surowicy w grupie chorych na cukrzycę powikłaną terminalną niewydolnością nerek, leczonych nerkozastępczo
metodą dializy otrzewnowej.
Materiał i metody. Badaniami objęto grupę 54 chorych (19
kobiet i 35 mężczyzn w średnim wieku 52,3 ± 17,1 lat)
z terminalną niewydolnością nerek, leczonych nerkozastępczo metodą dializy otrzewnowej (PD) średnio 1007,8 ±
± 669,6 dni. Przyczyną mocznicy u 57,4% osób była cukrzyca. W tej grupie 19 osób miało chorobę wieńcową.
Wśród 23 pacjentów bez cukrzycy chorobę wieńcową rozpoznano u 8 osób. Analizie statystycznej poddano stężenie
wapnia, fosforanów nieorganicznych w surowicy, iloczyn
wapniowo-fosforanowy oraz stężenie parathormonu (iPTH)
w 2 obserwacjach (przed rozpoczęciem leczenia PD i z ostatniej ambulatoryjnej kontroli chorych).
Wyniki. Wśród chorych bez cukrzycy obserwowano znamiennie niższe stężenie parathormonu w obserwacji końcowej u pacjentów z wywiadem choroby wieńcowej. W grupach chorych na cukrzycę, zarówno typu 1, jak i typu 2,
osoby z wywiadem choroby wieńcowej byli istotnie starsi
od pacjentów bez takiego obciążenia. Pacjentów z cukrzycą
typu 1 i z chorobą wieńcową leczono nerkozastępczo istotnie dłużej niż chorych bez choroby wieńcowej. Przeciwną
zależność stwierdzono u chorych na cukrzycę typu 2, gdzie
czas leczenia dializą otrzewnową osób z wywiadem niewydolności naczyń wieńcowych był znamiennie krótszy niż
osób bez choroby wieńcowej.
Wnioski. 1. W grupie chorych bez cukrzycy stężenie parathormonu jest niższe u osób z wywiadem choroby wieńcowej. 2. W grupie chorych na cukrzycę obu typów istnieją
zależności pomiędzy wiekiem pacjentów i czasem leczenia
nerkozastępczego a wywiadem choroby wieńcowej.
słowa kluczowe: cukrzyca, dializa otrzewnowa, choroba
wieńcowa, wapń, fosforany, parathormon
Piśmiennictwo
1.
Wnioski
1. W grupie chorych bez cukrzycy stężenie parathormonu jest znamiennie niższe niż u osób z wywiadem
choroby wieńcowej.
2. W grupie chorych na cukrzycę obu typów istnieją
zależności pomiędzy wiekiem chorych i czasem leczenia nerkozastępczego a wywiadem choroby
wieńcowej.
2.
3.
4.
Raggi P., Boulay A., Chasan-Taber S., Amin N., Dillon M., Burke
S.K. i wsp. Cardiac calcification in adult hemodialysis patients.
A link between end-stage renal disease and cardiovascular
disease? J. Am. Coll. Cardiol. 2002; 39: 695–701.
Salusky I.B., Goodman W.G. Cardiovascular calcification in
end-stage renal disease. Nephrol. Dial. Transplant. 2002; 17:
336–339.
Owen W.F., Madore F., Brenner B.M. An observational study
of cardiovascular characteristics of long-term end-stage renal disease survivors. Am. J. Kidney Dis. 1996; 28: 931–936.
Raggi P. Imaging of cardiovascular calcifications with electron beam tomography in hemodialysis patients. Am. J. Kidney Dis. 2001 (supl.); 2: S62–S65.
405
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
406
Mazzaferro S., Coen G., Bandini S., Borgatti P.P., Ciaccheri M.,
Diacinti D. i wsp. Role of ageing, chronic renal failure and
dialysis in the calcification of mitral annulus. Nephrol. Dial.
Transplant. 1993; 8: 335–340.
Raggi P. Effects of excess calcium load on the cardiovascular system measured with electron beam tomography in endstage renal disease. Nephrol. Dial. Transplant. 2002; 17: 332–
–335.
Akizawa T., Kinugasa E., Akiba T., Tsukamoto Y., Kurokawa K.
Incidence and clinical characteristics of hypoparathyroidism
in dialysis patients. Kidney Int. 1997; 62 (supl.): S72–S74.
Akizawa T., Kinugasa E., Akiba T., Tsukamoto Y., Kurokawa K.
Incidence and clinical characteristics of hypoparathyroidism
in dialysis patients. Kidney Int. 1997; 62 (supl.): S72–S74.
Avram M.M., Mittman N., Myint M.M., Fein P. Importance of
low serum intact parathyroid hormone as a predictor of mortality in hemodialysis and peritoneal dialysis patients: 14 years
of prospective observation. Am. J. Kidney Dis. 2001; 38:
1351–1357.
Ohashi H., Oda H., Ohno M., Sakata S. Predictors of survival
in continuous ambulatory peritoneal dialysis patients: the
importance of left ventricular hypertrophy and diabetic nephropathy. Adv. Perit. Dial. 1999; 15: 87–90.
Avram M.M., Sreedhara R., Avram D.K., Muchnick R.A., Fein
P. Enrollment parathyroid hormone level is a new marker of
survival in hemodialysis and peritoneal dialysis therapy for
uremia. Am. J. Kidney Dis. 1996; 28: 924–930.
Wang A.Y., Woo J., Wang M., Sea M.M., Ip R., Li P.K. i wsp.
Association of inflammation and malnutrition with cardiac
valve calcification in continuous ambulatory peritoneal dialysis patients. J. Am. Soc. Nephrol. 2001; 12: 1927–1936.
Kleinpeter M.A. Spectrum of complications related to secondary hyperparathyroidism in a peritoneal dialysis patient.
Adv. Perit. Dial. 2000; 16: 286–290.
Prichard S. Major and minor risk factors for cardiovascular
disease in peritoneal dialysis. Perit. Dial. Int. 2000; 2 (supl.):
S154–S159.
Malatino L.S., Benedetto F.A., Mallamaci F., Tripepi G., Zoccali C., Parlongo S. i wsp. Smoking, blood pressure and serum albumin are major determinants of carotid atherosclerosis in dialysis patients. CREED Investigators. Cardiovascular
Risk Extended Evaluation in Dialysis patients. J. Nephrol.
1999; 12: 256–260.
16. Tsuchihashi K., Takizawa H., Torii T., Ikeda R., Nakahara N., Yuda
S. i wsp. Hypoparathyroidism potentiates cardiovascular complications through disturbed calcium metabolism: possible risk
of vitamin D3 analog administration in dialysis patients with endstage renal disease. Nephron 2000; 84: 13–20.
17. Kim S.B., Yang W.S., Park J.S. Role of hypoalbuminaemia in
the genesis of cardiovascular diseases in dialysis patients.
Perit. Dial. Int. 1999; 2 (supl.): S144–S149.
18. Stanvinkel P., Heimburger O., Paultre F., Diczfalusy U.,
Wang T., Berlund L. i wsp. Strong association between malnutrition, inflammation and atherosclerosis in chronic renal
failure. Kidney Int. 1999; 55: 1899–1911.
19. Stenvinkel P., Chung S.H., Heimburger O., Lindholm B. Malnutrition, inflammation and atherosclerosis in peritoneal dialysis. Perit. Dial. Int. 2001; 3 (supl.): 157–162.
20. Cueto-Manzano A.M., Quintana-Pina E., Correa-Rotter R.
Long-term CAPD survival and analysis of mortality risk factors: 12-year experience of a single Mexican center. Perit.
Dial. Int. 2001; 21: 148–153.
21. Huting J. Mitral valve calcification as an index of left ventricular dysfunction in patients with end-stage renal disease on
peritoneal dialysis. Chest 1994; 105: 383–388.
22. Eifinger F., Wahn F., Querfeld U., Pollok M., Gevargez A.,
Kriener P. i wsp. Coronary artery calcifications in children and
young adults treated with renal replacement therapy [letter].
Nephrol. Dial. Transplant. 2000; 15: 1892–1893.
23. Juergensen P., Gorban-Brennan N., Finkelstein F.O. Calcification of the peritoneal cavity in CAPD patients. Perit. Dial.
Int. 2002; 1 (supl.): 24.
24. Cannata Andia J.B. Adynamic bone and chronic renal failure: an overview. Am. J. Med. Sci. 2000; 320: 81–84.
25. Cho J.H., Choi H.J., Jang M.H., Shin Y.B., Cho Y.J., Cho S.
i wsp. Coronary-artery calcium scores using electron beam
CT in patients with chronic renal failure [streszczenie]. Perit.
Dial. Int. 2002; 1 (supl.): 19.
26. Lahey T., Horton S. Massive left atrial calcification and devastating systemic emboli in a patient with chronic renal failure. Am. J. Kidney Dis. 2002; 40: 416–419.
27. Gadallah M.F., Arora N., Torres C., Ramdeen G., SchaefferPautz A., Moles K. Pulse oral versus pulse intraperitoneal
calcitriol: a comparison of efficacy in the treatment of hyperparathyroidism and renal osteodystrophy in peritoneal dialysis patients. Adv. Perit. Dial. 2000; 16: 303–307.

Czy istnieje związek pomiędzy występowaniem

Transkrypt

Podobne dokumenty

4. Osiągnięcia i nagrody 4.1. Grant International Society for

2013, Vol. 67, No. 2 Spis treści Content

Choroba niedokrwienna serca u chorych leczonych nerkozastępczo

Uwarunkowania możliwości samoopiekuńczych chorych z

Światowy Dzień Cukrzycy 2013

Cukrzyca może dotknąć każdego. Nieleczona jest śmiertelna.

Cukrzyca i cukrzycowa choroba nerek – zwiększający się problem

Streszczenie - Akademia Wychowania Fizycznego w Poznaniu