Sprawozdanie z tematu - Uniwersytet Rolniczy w Krakowie

Katedra Warzywnictwa z Ekonomiką Ogrodnictwa
Uniwersytet Rolniczy w Krakowie
Sprawozdanie z tematu:
„Ocena jakości wybranych gatunków
warzyw jako ważnych elementów żywności
funkcjonalnej”
Kierownik tematu:
Prof. dr hab. Andrzej Libik
Wykonawcy: Prof. dr hab. Stanisław Cebula
Dr hab. Matria Gawęda
Dr hab. Ewa Capecka
Dr hab. Edward Kunicki
Dr hab. Piotr Siwek
Dr Agnieszka Sękara
Dr Aneta Grabowska
Dr Elżbieta Jędrszczyk
Kraków 2008
Cel badań:
Do badań wytypowano 6 gatunków warzyw o istotnym znaczeniu gospodarczym:
marchew, buraka, ogórka, pomidora, paprykę i rzodkiewkę. Celem przeprowadzonych badań
było poszukiwanie korelacji pomiędzy podstawowymi parametrami organów
konsumpcyjnych odmian i linii hodowlanych wybranych gatunków, a niektórymi
parametrami wartości odżywczej.
Materiał i metody:
Temat „Ocena jakości wybranych gatunków warzyw jako ważnych elementów żywności
funkcjonalnej” realizowano w Stacji Doświadczalnej Uniwersytetu Rolniczego w Mydlnikach
koło Krakowa, na glebie brunatnej, właściwej. Założono 6 odrębnych doświadczeń dla
poszczególnych gatunków warzyw. Wszelkie prace pielęgnacyjne prowadzono wg wymagań
poszczególnych gatunków.
Badania laboratoryjne przeprowadzano w Katedrze Warzywnictwa z Ekonomiką
Ogrodnictwa Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie.
W sprawozdaniu przedstawione zostały wyniki uzyskane w pierwszym roku
prowadzonego doświadczenia.
OKREŚLENIE KORELACJI MIEDZY ZAWARTOŚCIĄ KAROTENOIDÓW A
WYBRANYMI PARAMETRAMI BIOLOGICZNYMI KORZENI MARCHWI
Celem prowadzonych badań było określenie związku pomiędzy poszczególnymi
parametrami wyznaczającymi wartość biologiczną i atrakcyjność spożywczą korzeni
marchwi.
METODYKA
Doświadczenie jednoczynnikowe założono 21 kwietnia 2008 roku w Stacji
Doświadczalnej UR w Krakowie. Przedmiotem doświadczenia było 21 odmian (linii
hodowlanych) marchwi: Karotan, AO2, Afro F1, Askona F1, BO1, Broker F1, Drako F1, DZE
II F1, FO3, Karioka F1, Kongo F1, Korund F1, NO4, NOE 606, NOE 808, PO5, POL J 106,
POL J 206, R-07/2216, R-06/2245, R-07/2204.
Marchew uprawiano na redlinach, na każdej redlinie wysiano 2 rzędy nasion w
rozstawie 8 x 4 cm. Nawożenie i ochronę prowadzono zgodnie z zaleceniami dla gatunku.
Zbiór przeprowadzono 2.10.08. Korzenie umyto, usunięto naskórek. Ocenę kształtu i wyglądu
oraz pomiary fitometryczne wykonano na 20 losowo wybranych korzeniach z każdego
obiektu. Analizy składu chemicznego wykonano w 3 powtórzeniach.
Na materiale świeżym wykonano następujące analizy:
1. Ocena kształtu korzeni,
2. Ocena wyglądu przekroju podłużnego korzeni, wybarwienie (skala 1-5),
3. Ocena zazieleniania głowy i ramion korzenia,
4. Ilość korzeni na 1 kg (szt.),
5. Pomiary fitometryczne: długość (cm), szerokość (cm), współczynniki kształtu
korzenia, udział rdzenia w średnicy korzenia (%),
6. Ocena sensoryczna smaku (skala 1-5),
7. Sucha masa (%) – metoda wagowa (wysuszenie rozdrobnionego produktu w temp.
105°C),
8. Cukry w owocach (% s.m.) metodą antronową,
9. Azotany – jonometrem laboratoryjnym Orion 920A
10. Ekstrakt (%) – metoda refraktometryczna w temp. 20°C, na refraktometrze
przenośnym Brix,
11. Suma karotenoidów (mg∙100 g-1 św.m.).
Przygotowano korzenie do suszenia i mrożenia: Około 1 kg korzeni z każdego
obiektu pokrojono w kostkę 10 x 10 x 10 mm (zawartość kostki regularnej przekraczała 75%).
Kostkę blanszowano przez 4 min. w temp. 92-96°C, schłodzono wodą o temp. 16-18°C i
osuszono. Blanszowany półprodukt zamrożono do temp. -20°C w workach polietylenowych.
Oddzielnie blanszowany półprodukt suszono na tacach suszarki owiewowej w temp. około
50°C przez około 12 godzin i zapakowano do woreczków foliowych.
Analizy na materiale mrożonym:
1. Ocena koloru mrożonki (skala 1-5),
2. Wyciek wirówkowy (%) - ubytek masy rozmrożonego materiału, po odwirowaniu
na sicie 12 g próbki przez 10 min. przy 2 tys. obrotów na minutę w wirówce.
Analizy na materiale suszonym:
1. Ocena koloru suszonki (skala 1-5),
2. Rehydratacja suszu (g H2O/g suszu) – naważki próbek zalano nadmiarem wody o
temp. 20°C. Rehydratację podano, jako masę wody związaną przez 1 g suszu,
3. Stopień rehydratacji (%) - procentowa ilość wody wchłonięta przez susz w
stosunku do jej zawartości w marchwi surowej,
4. Objętość nasypową (dm3∙kg-1) i właściwą (dm3∙kg-1) suszu – określono objętość
suszu o masie 1 kg zajmowaną przez produkt z przestrzenią powietrzna oraz bez
niej.
Analiza statystyczna
Istotność różnic pomiędzy średnimi określono metodą analizy wariancji, testem T
Tuckey’a, przy p = 0,05. Określono współczynniki korelacji prostej pomiędzy
zawartością karotenoidów a wybranymi parametrami określającymi wartość
biologiczną korzeni marchwi. Wykorzystano metodę regresji wielorakiej do określenia
związku miedzy zmienną zależną (zawartość karotenoidów) i zmiennymi
niezależnymi.
WYNIKI
Tabela 1. Zależność między zawartością karotenoidów a wybranymi parametrami wartości
biologicznej korzeni marchwi
Parametr
Współczynnik
korelacji prostej
Sucha masa
0,685*
Ekstrakt
0,607*
Cukry
0,376*
Azotany
-0,478*
Długość korzenia
Współczynnik
smukłości
Współczynnik
zbieżystości
Udział rdzenia w
średnicy korzenia
Wyciek wirówkowy
Rehydratacja suszu
Objętość nasypowa
Objętość właściwa
* – r istotne dla p < 0,05
0,029
-0,031
0,238
-0.176
-0,300*
-0,244*
-0,029
-0,087
Zawartość karotenoidów jest podstawowym wyznacznikiem wartości biologicznej
korzeni marchwi. O barwie korzenia decyduje przede wszystkim odmiana (nawet 3-krotne
różnice), a potem warunki środowiska. Z tych ostatnich należy wspomnieć, że synteza
karotenu zachodzi w temp 5-30°C, a najlepsze wybarwienie uzyskują korzenie w
temperaturze 16-21°C, zwłaszcza na 3 tygodnie przed zbiorem. Barwę wzmacniają duże
różnice temperatury między nocą i dniem. Stała średnia temperatura >25°C lub <15°C
prowadzi do pogorszenia barwy.
Z poznawczego punktu widzenia istotne jest określenie zależności pomiędzy
poziomem tych barwników a innymi parametrami kształtującymi jakość korzeni surowych i
przetworzonych, scharakteryzowanymi w dalszej części opracowania dla 21 genotypów
wybranych do badań (Tabele 2-6). Na podstawie analizy współczynników korelacji prostej
stwierdzono istotny związek pomiędzy zawartością karotenoidów w korzeniu marchwi a
zawartością suchej masy, ekstraktu i cukrów. Jednocześnie poziom azotanów, wartość
wycieku wirówkowego i stopień rehydratacji suszu pozostawały w odwrotnie proporcjonalnej
zależności od zawartości karotenoidów w korzeniu marchwi.
Wykorzystano następnie metodę regresji wielorakiej do określenia związku miedzy
zmienną zależną (zawartość karotenoidów) i wieloma zmiennymi niezależnymi. Równanie
prognozy dla powyższej zmiennej jest następujące:
‘Zawartość karotenoidów (mg∙g-1 św.m.)’ = -0,14108922 + 0,009672105 * ‘Ekstrakt’ +
0,017093927 * ‘Sucha masa’.
Równanie to pozwala oszacować zawartość karotenoidów na podstawie zawartości
suchej masy i ekstraktu.
Tabela 2. Ocena opisowa i sensoryczna korzeni marchwi
L.P ODMIANA
KSZTAŁT
KORZENIA
WYGLĄD PRZEKROJU
PODŁUŻNEGO
KORZENIA
PUNKTY
OPIS
1-5
SMAK
OPIS
LICZBA
KORZENI
(szt∙kg-1)
PUNKTY
1-5
1
AO2
Walcowatostożkowaty
2
Afro F1
Stożkowaty
3
Askona F1
Stożkowato
-walcowaty
4
BO1
Walcowaty
5
Broker F1
Walcowaty
Rdzeń duży.
Wybarwienie
równomierne.
Intensywność
wybarwienia średnia.
Występuje
zazielenienie
ramion.
Rdzeń szeroki,
ciemno
wybarwiony.
Lekko
wyróżnione
kambium.
Nieznaczne
zazielenienie
ramion.
Rdzeń średni
do dużego.
Wybarwienie
równomierne.
Jasne
kambium.
Intensywność
wybarwienia średnia.
Lekkie
zazielenienie
ramion.
Rdzeń średni.
Równomierna
barwa.
Nieznacznie
zaznaczone
kambium.
Lekkie
zazielenienie
ramion.
Barwa
intensywna i
wyrównana.
Średni rdzeń.
Niezaznaczone
kambium.
Brak
zazieleniania.
3,5
Soczysty,
twardy, brak
goryczki.
4,0
8,7
4,5
Delikatny,
brak
soczystości,
brak
goryczki.
4,0
8,5
4,0
Delikatny,
mało
soczysty, bez
goryczki.
3,5
6,9
4,0
Delikatny,
soczysty,
brak
goryczki.
4,0
6,6
5,0
Delikatna,
brak
soczystości,
brak
goryczki.
4,0
6,0
6
Drako F1
7
DZEII F1
8
FO3
9
Karioka F1
10
Karotan
Walcowatostożkowaty
Rdzeń średni.
Barwa
nierównomiern
a. Często
jaśniejszy
rdzeń.
Szerokie, żółte
przebarwienia
przy kambium.
Lekkie
zazielenianie
ramion.
Walcowaty Rdzeń szeroki.
Barwa średnio
intensywna,
równomierna.
Średnio
zaznaczone
kambium.
Lekkie
zazielenianie
ramion.
Stożkowato Bardzo
-walcowaty intensywne
wybarwienie.
Rdzeń szeroki,
ciemniejszy od
kory. Nie
zaznaczone
kambium.
Walcowaty Rdzeń wąski,
do lekko
ciemniejszy od
stożkowateg kory. Barwa
o
równomierna i
intensywna.
Nie
wyróżnicowan
e kambium.
Stożkowaty Rdzeń średni
do szerokiego,
ciemniejszy od
kory. Barwa
bardzo
intensywna.
Brak
przebarwień.
Kambium
niezaznaczone.
4,0
Delikatna,
soczysta,
brak
goryczki.
4,5
4,2
4,0
Delikatna,
soczysta,
lekka
goryczka.
3,0
7,1
5,0
Delikatna,
soczysta,
brak
goryczki.
5,0
3,9
5,0
Delikatna,
soczysta,
brak
goryczki.
5,0
9,7
5,0
Delikatna,
mało
soczysta,
brak
goryczki.
4,5
5,7
11
Kongo F1
12
Korund F1
13
NO4
14
NOE 606
15
NOE 808
16
PO5
Stożkowato
-walcowaty
Rdzeń średni.
Barwa ciemnopomarańczowa
. Słabo
zaznaczone
kambium.
Lekkie
zazielenienie.
Stożkowato Rdzeń średni.
-walcowaty Wybarwienie
równomierne.
Kambium
lekko
zaznaczone.
Brak
zazielenienia,
ale niekiedy
antocyjany w
ramionach
korzenia.
Walcowaty Rdzeń średni,
ciemniejszy od
kory. Barwa
intensywna.
Walcowato- Rdzeń średni,
stożkowaty ciemniejszy od
kory. Barwa
mało
intensywna.
Żółte
kambium.
Występuje
zazielenianie.
Walcowaty Rdzeń średni.
do lekko
Barwa bardzo
stożkowateg wyrównana,
o
intensywna.
Brak
zaznaczonego
kambium.
Brak
zazieleniania.
Stożkowaty Rdzeń średni.
Barwa mało
intensywna.
Szerokie żółte
kambium.
Występuje
zazielenianie.
5,0
Delikatna,
soczysta,
brak
goryczki.
5,0
6,4
5,0
Delikatna,
soczysta,
brak
goryczki.
4,5
9,2
5,0
Delikatna,
soczysta,
brak
goryczki.
Mało
delikatna,
mało
soczysta,
brak
goryczki.
5,0
5,6
3,5
10,3
5,0
Delikatna,
soczysta,
brak goryczki
5,0
7,6
3,5
Delikatna,
soczysta,
lekka
goryczka
3,5
6,9
4,0
17
POL J 106
Walcowatostożkowaty
18
POL J 206
Stożkowato
-walcowaty
19
R-O7/2216
Walcowaty
20
R-O6/2245
Walcowaty
21
R-O7/2204
Walcowatostożkowaty
Rdzeń średni.
Barwa
równomierna.
Intensywność
wybarwienia średnia. Lekko
zaznaczone
kambium.
Występuje
zazielenianie.
Rdzeń średni,
ciemniejszy od
kory. Barwa
intensywna.
Słabo
zaznaczone
kambium.
Głęboko
sięgające
zazielenianie.
Rdzeń wąski
do średniego.
Wybarwienie
równomierne.
Żółte
kambium.
Barwa
intensywna.
Występuje
zazielenianie.
Rdzeń wąski,
ciemniejszy od
kory. Barwa
intensywna.
Czasami
występuje
zazielenianie.
Rdzeń średni.
Barwa
wyrównana,
średnio
intensywna
.Wyraźne żółte
kambium.
Występuje
zazielenianie.
4,0
Delikatna,
brak
soczystości,
lekka
goryczka
2,5
7,0
4,5
Delikatna,
soczysta,
brak
goryczki.
4,5
5,0
4,0
Delikatna,
soczysta,
brak
goryczki.
4,5
6,5
4,0
Delikatna,
soczysta,
brak
goryczki.
4,0
12,5
4,0
Delikatna,
soczysta,
brak
goryczki.
4,5
8,1
Korzenie większości badanych genotypów cechował kształt walcowaty, zwężający się
ku nasadzie (Tabela 2). Typowy kształt walcowaty charakteryzował odmiany BO1, Broker F1,
DZEII F1, NO4, R-072216 i R-06/2245, a stożkowaty Afro F1, Karotan i PO5. Z punktu
widzenia przemysłu przetwórczego kształt zbliżony do walcowatego umożliwia
minimalizację ilości odpadów w procesie krojenia. Dla klientów indywidualnych największą
atrakcyjnością cechują się korzenie walcowate, ciemnopomarańczowe, o gładkiej skórce, bez
widocznych blizn po korzeniach bocznych. Badane odmiany nie wykazywały tendencji do
rozwidlania i pękania deformacji korzeni. Najwyższą ocenę wyglądu przekroju korzenia
uzyskały odmiany Broker F1, FO3, Karioka F1, Karotan, Kongo F1, Korund F1, NO4 i NOE
808, ze względu na bardzo intensywną i wyrównaną barwę, ciemnopomarańczowy walec
osiowy i brak tendencji do przebarwień ramion korzenia. Najlepszym smakiem
charakteryzowały się odmiany FO3, Karioka F1, Kongo F1, NO4, NOE 808, które cechował
delikatny i soczysty smak oraz brak goryczki.
Tabela 3. Ocena fitometryczna korzeni marchwi
L.P.
ODMIANA
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
AO2
Afro F1
Askona F1
BO1
Broker F1
Drako F1
DZEII F1
FO3
Karioka F1
Karotan
Kongo F1
Korund F1
NO4
NOE 606
NOE 808
PO5
POL J 106
POL J 206
RO7/2216
RO6/2245
RO7/2204
20
21
SZEROKOŚĆ
KORZENIA
W
RAMIONACH
(cm)
SZEROKOŚĆ
KORZENIA
W 1 CM
POWYŻEJ
NASADY
(cm)
WSPÓŁ.
SMUKŁOŚCI
WSPÓŁ.
ZBIEŻYSTOŚCI
UDZIAŁ
RDZENIA
W
ŚREDNICY
KORZENIA
(%)
17,7 a-c
18,2 a-c
18,1 a-c
17,5 a-c
17,5 a-c
21,7 c
19,7 bc
19,6 a-c
16,9 ab
19,4 a-c
16,9 ab
17,6 a-c
18,1 a-c
16,5 ab
17,5 a-c
15,3 a
17,6 a-c
19,4 a-c
16,6 ab
2,83 a-c
3,37 b-f
3,50 c-f
3,13 a-e
3,13 a-e
3,93 ef
2,46 a
4,10 f
3,13 a-e
3,77 d-f
3,20 a-e
3,10 a-e
3,67 c-f
2,80 a-c
3,30 a-f
3,40 b-f
2,97 a-d
3,83 d-f
3,10 a-e
2,43 ab
2,23 ab
2,27 ab
2,17 ab
2,17 ab
2,53 ab
2,10 ab
2,57 ab
1,77 a
1,93 ab
2,13 ab
1,87 a
2,97 b
2,77 ab
1,80 a
2,23 ab
2,27 ab
2,57 ab
2,60 ab
6,27 ab
5,50 a
5,23 a
5,59 a
5,60 a
5,50 a
8,03 b
4,77 a
5,40 a
5,17 a
5,31 a
5,75 a
4,95 a
5,90 a
5,31 a
4,49 a
5,97 a
5,09 a
5,39 a
1,18 ab
1,50 a-c
1,53 a-c
1,47 a-c
1,50 a-c
1,57 a-c
1,20 ab
1,63 a-c
1,77 bc
2,07 c
1,50 a-c
1,67 a-c
1,25 ab
1,01 a
1,85 bc
1,53 a-c
1,32 a-c
1,54 a-c
1,21 ab
42,7 ab
43,0 ab
46,3 ab
45,0 ab
44,3 ab
43,0 ab
56,3 b
57,7 b
29,7 a
49,7 ab
37,3 ab
42,3 ab
40,7 ab
37,3 ab
40,3 ab
37,0 ab
49,0 ab
42,7 ab
42,3 ab
15,9 ab
2,53 ab
1,97 ab
6,27 ab
1,31 ab
30,7 a
17,2 ab
3,30 a-f
2,00 ab
5,26 a
1,65 a-c
38,7 ab
DŁUGOŚĆ
KORZENIA
(cm)
Badane genotypy cechowało zróżnicowanie wielkości korzeni. Liczba korzeni w 1 kg
wahała się od 3,9 szt. u odmiany FO3 do 12,5 szt. u odmiany R-06/2245 (Tabela 2).
Najdłuższe korzenie cechowały odmianę Drako F1 (21,7 cm), a najkrótsze PO5 (15,3 cm)
(Tabela 3). Pomiędzy pozostałymi odmianami nie stwierdzono istotnych różnic w długości
korzeni. Ich szerokość w ramionach wahała się od 2,47-4,10 cm. Dla zmniejszenia ilości
odpadów korzenie nie powinny przekraczać w najszerszym miejscu 3,5 cm. W celu
sprecyzowania kształtu korzeni wykorzystano dwa współczynniki: smukłości (stosunek
długości korzenia do jego średnicy w ramionach) i zbieżystości (stosunek średnicy korzenia w
ramionach do średnicy 1 cm powyżej nasady). Korzenie o najwyższym współczynniku
smukłości cechowały odmianę DZE II F1, pomiędzy pozostałymi nie stwierdzono istotnych
statystycznie różnic. Karotan posiadał korzenie o najwyższym współczynniku zbieżystości,
NOE 606 – najniższym. Pomiędzy pozostałymi odmianami różnice nie były statystycznie
istotne. Rdzeń stanowił ponad połowę przekroju korzenia u odmian DZE II F1 i FO3,
najwęższy był zaś u odmian Karioka F1 i RO6. Pozostałe odmiany znalazły się w tej samej
grupie jednorodnej. Szerokość rdzenia u marchwi jest skorelowana z wielkością rozety
liściowej. Odmiany o szerokim rdzeniu cechuje duża i silna rozeta liściowa, szczególnie
predysponująca odmianę do zbioru mechanicznego. Wąski rdzeń jest cechą zwiększającą
atrakcyjność odmiany na rynku warzyw świeżych, związaną jednocześnie z wartością
odżywczą, bowiem rdzeń jest zazwyczaj uboższy od kory w składniki odżywcze.
Tabela 4. Skład chemiczny korzeni marchwi
SUCHA
L.P. ODMIANA MASA
(%)
1
2
3
4
5
AO2
Afro F1
Askona F1
BO1
Broker F1
6
7
8
9
10
11
Drako F1
DZEII F1
FO3
Karioka F1
Karotan
Kongo F1
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
Korund F1
NO4
NOE 606
NOE 808
PO5
POL J 106
POL J 206
R-O7/2216
R-O6/2245
R-O7/2204
12,99 gh
13,44 j
12,48 ef
13,58 i
12,25 df
11,91 c
10,02 a
10,94 b
15,02 l
12,98 gh
12,28 df
13,98 j
14,71 k
12,42 ef
12,45 ef
12,21 de
13,08 h
12,10 cd
12,50 f
13,86 j
12,79 g
9,10 f
12,27 l
9,53 g
10,60 i
10,83 ij
6,29 b-e
7,83 k-l
6,91 f-i
7,09 g-j
7,62 j-k
AZOTANY
(mg
NO3∙kg-1
św.m.)
585,9 h
220,9 b
517,3 g
618,5 i
597,6 hi
7,40 b
6,97 a
9,60 g
9,47g
10,90 ij
10,73 ij
6,03 b
5,44 a
6,54 b-f
7,33 h-k
6,51 b-f
7,38 i-k
605,3 hi
1122,6 l
343,1 d
274,0 c
460,3 f
173,7 a
14,03 bc
15,23 cd
13,73 bc
23,37 i
20,33 g
15,13 b-d
11,40 k
11,00 j
8,70 de
8,93 ef
7,60 b
8,27 c
10,03 h
8,40 cd
9,10 f
8,63 de
6,23 b-d
6,66 d-g
6,91 f-i
6,52 b-f
6,60 c-g
6,81 e-h
6,87 f-i
6,05 bc
8,26 l
6,97 f-i
195,1 a
398,5 e
520,2 g
738,2 j
787,8 k
1180,5 ł
220,9 b
297,8 c
166,9 a
417,5 e
22,23 hi
22,97 i
11,27 a
13,67 bc
11,27 a
15,77 d
17,87 f
13,78 bc
21,17 gh
17,57 ef
CUKRY
EKSTRAKT
(%
św.m.)
SUMA
KAROTENOIDÓW
(mg ∙ 100 g-1 św.m.)
13,47 b
22,33 hi
17,70 ef
16,03 de
15,83 d
Sucha masa korzeni mieściła się w zakresie 10,02 (DZE II F1) – 15,02% (Karioka F1),
ekstrakt: 6,97 (DZE II F1) - 12,27 (Afro F1), cukry 5,44 (DZE II F1) – 8,26% św.m. (R06)
Zawartość karotenoidów, która jest podstawowym wyznacznikiem wartości biologicznej
korzeni marchwi, mieściła się w zakresie 11,27 (PO5) – 23,37 (Karioka F1) mg ∙ 100 g-1
św.m. (Tabela 4). Odmiana Karioka F1 była najbogatsza w karotenoidy, następnie NO4, Afro
F1, Korund F1, RO6, POL J 206, Askona F1 i inne. Zawartość azotanów była bardzo
zróżnicowana: od 166,9 (R-06/2245) do 1180,5 (POL J 106) mg NO3∙kg-1 św.m.
Tabela 5. Ocena opisowa i sensoryczna marchwi mrożonej
L.P. ODMIANA
WYCIEK
WIRÓWKOWY (%)
1
2
AO2
Afro F1
23,3 c-e
15,7 a
3
Askona F1
17,0 a-d
4
BO1
19,5 a-d
5
Broker F1
13,5 a
6
Drako F1
27,5 e
7
DZEII F1
17,8 a-d
8
FO3
19,5 a-d
9
Karioka F1
10
Karotan
11
Kongo F1
14,4 a
12
Korund F1
15,3 a
13
NO4
16,9 a-d
14
15
NOE 606
NOE 808
18,1 a-d
14,1 a
16
17
PO5
POL J 106
16,4 a-c
23,0 b-e
18
POL J 206
16,0 ab
19
20
R-O7/2216
R-O6/2245
23,6 de
17,3 a-d
21
R-O7/2204
16,7 a-d
13,3 a
22,8 b-e
OCENA BARWY MROŻONKI
OPIS
Pomarańczowa, średnio intensywna
Pomarańczowa, intensywna, bardzo
ładna
Pomarańczowa, intensywna, bardzo
ładna
Pomarańczowa, intensywna,
równomierna
Ciemno pomarańczowa, intensywna,
równomierna
Pomarańczowa, średnio intensywna,
lekkie zielone przebarwienia
Pomarańczowa, średnio intensywna,
równomierna
Pomarańczowa, intensywna,
równomierna
Pomarańczowa, średnio intensywna,
równomierna
Ciemnopomarańczowa, intensywna,
równomierna
Pomarańczowa, intensywna,
równomierna
Pomarańczowa, średnio intensywna,
równomierna
Pomarańczowa, średnio intensywna,
równomierna
Pomarańczowa, równomierna
Pomarańczowa, intensywna,
równomierna
Pomarańczowa, średnio intensywna
Pomarańczowa, intensywna,
równomierna
Pomarańczowa, intensywna,
równomierna
Pomarańczowa, równomierna
Ciemnopomarańczowa, intensywna,
równomierna
Pomarańczowa, intensywna,
równomierna
PUNKTY
1-5
4,0
5,0
5,0
5,0
5,0
4,0
4,5
5,0
4,5
5,0
5,0
4,5
4,5
4,5
5,0
4,0
5,0
5,0
4,5
5,0
5,0
Kostka z marchwi jest cennym składnikiem mrożonek warzywnych. Kostka
wszystkich badanych odmian uzyskała wysoką ocenę wyglądu, na podstawie intensywnej i
równomiernej barwy i braku przebarwień (Tabela 5). W czasie procesu rozmrażania nie
zaobserwowano wycieku swobodnego soku komórkowego. Wyciek wymuszony wirowaniem
był najmniejszy u odmian Karioka F1, Broker F1, NOE 808, Kongo F1, Korund F1, Afro F1
(13,3-15,7%), a najwyższy u odmiany Drako F1 (27,5%). Niski wyciek wirówkowy świadczy
o małych zmianach destrukcyjnych w tkankach wywołanych procesem mrożenia i najlepszej
przydatności odmiany do tego sposobu przetwarzania.
Tabela 6. Ocena opisowa i sensoryczna marchwi suszonej
L.P. ODMIANA REHYDRATACJA OBJĘTOŚĆ
OBJĘTOŚĆ OCENA BARWY SUSZONKI
SUSZU
NASYPOWA WŁAŚCIWA (SKALA 1-5)
(g H2O∙g-1 suszu)
(dm3∙kg-1)
(dm3∙kg-1)
OPIS
PUNKTY
1-5
1
AO2
5,30 a-e
2,10 a-d
0,63 a
Równomierna,
4,5
pomarańczowa z
lekkim białym
nalotem
2
Afro F1
4,20 a
2,11 a-d
0,76 a-e
Intensywna,
5,0
równomierna,
ciemnopomarańczowa
3
Askona F1
4,65 a-c
1,99 a-c
0,68 ab
Średnio intensywna,
4,5
pomarańczowa z
lekki, białym nalotem
4
BO1
5,64 c-e
2,20 c-f
0,81 b-g
Intensywna,
5,0
równomierna,
ciemnopomarańczowa
5
Broker F1
4,82 a-d
2,46 g
0,93 g-i
Intensywna,
5,0
równomierna,
ciemnopomarańczowa
6
Drako F1
5,20 a-e
2,39 fg
0,86 d-h
Bardzo intensywna,
5,0
równomierna,
ciemnopomarańczowa
7
DZEII F1
4,77 a-d
2,13 a-e
0,88 e-i
Intensywna,
5,0
równomierna,
ciemnopomarańczowa
8
FO3
5,89 de
2,91 h
0,93 f-i
Bardzo intensywna,
5,0
bardzo równomierna,
ciemnopomarańczowa
9
Karioka F1
5,13 a-e
2,36 e-g
0,85 d-h
Intensywna,
równomierna,
ciemnopomarańczowa
10
Karotan
5,65 c-e
2,36 e-g
0,80 b-g
Intensywna,
5,0
równomierna,
ciemnopomarańczowa
11
Kongo F1
4,90 a-e
2,26 d-g
0,98 hi
Intensywna,
5,0
równomierna,
ciemnopomarańczowa
12
Korund F1
4,76 a-c
2,19 b-f
0,79 b-f
Równomierna,
4,5
pomarańczowa
13
NO4
4,29 ab
2,19 b-f
0,80 b-g
Średnio intensywna,
4,0
równomierna,
pomarańczowa z
lekkim białym
nalotem
14
NOE 606
5,06 a-e
1,93 a
0,74 a-d
Średnio intensywna,
4,5
równomierna,
pomarańczowa z
lekkim białym
15
NOE 808
4,57 a-c
2,18 b-f
0,83 c-g
16
PO5
4,70 a-c
2,21 c-f
0,90 e-i
17
POL J 106
5,96 e
2,23 d-g
0,77 a-e
18
POL J 206
5,35 b-e
2,75 h
1,02 i
19
R-O7/2216
5,01 a-e
2,03 a-d
0,83 d-g
20
R-O6/2245
4,59 a-c
1,96 ab
0,84 d-g
21
R-O7/2204
5,25 a-e
1,96 ab
0,69 a-c
nalotem
Intensywna,
równomierna,
pomarańczowa
Średnio intensywna,
nie równomierna,
pomarańczowa
Intensywna,
równomierna,
ceglastopomarańczowa
Intensywna,
równomierna,
ceglastopomarańczowa
Równomierna,
pomarańczowa z
lekkim, białym
nalotem
Intensywna,
równomierna,
ciemnopomarańczowa
Intensywna,
równomierna,
ciemnopomarańczowa
Susze badanych odmian oceniono wysoko pod względem wyglądu, na podstawie
ciemnopomarańczowej, równomiernej i intensywnej barwy (Tabela 6). Nie zaobserwowano
tendencji do przebarwień i brązowienia, jedynie u kilku odmian wystąpiło pokrycie suszu
lekkim, białym nalotem. Objętość nasypowa suszu mieściła się w zakresie 1,93-2,91 dm3∙kg-1,
a właściwa 0,63-1,02 dm3∙kg-1. Objętość nasypowa to parametr charakteryzujący możliwości
przechowywania i konfekcjonowania suszonego produktu, a objętość właściwa
charakteryzuje jego porowatość i możliwość wchłaniania wody. Badania rehydratacji
pozwoliły na stwierdzenie, że 1-gramowe naważki suszu wchłonęły 4,20-5,96 g wody.
Wysoki stopień rehydratacji świadczy o możliwości odmiany odtworzenia pierwotnej
struktury tkanek po wysuszeniu.
OCENA
ZALEŻNOŚCI
MIĘDZY
ZAWARTOŚCIĄ
BARWNIKÓW
BETALAINOWYCH W BURAKACH ĆWIKŁOWYCH A INNYMI CECHAMI
JAKOŚCIOWYMI ICH KORZENI
Wybrane do badań odmiany i linie buraków ćwikłowych wysiano 4 czerwca 2008
roku, wykonując zabiegi pielęgnacyjne i agrotechniczne zgodnie z zaleceniami dla tego
gatunku. Buraki zebrano 17 września po 105 dniach wegetacji. Temperatury sezonu
wegetacyjnego (średnia dla czerwca 16,6 oC, dla lipca 18,4 oC, dla sierpnia 17,9 oC) były
wyższe niż średnie wieloletnie, odpowiednio o 2,1, 0,6 i 0,6 oC. Opady w tym czasie
rozłożone były bardzo nierównomiernie. Po wyjątkowo suchym czerwcu (opad 19,4 mm,
wobec średniej wieloletniej 96,2 mm) nastąpił dość mokry lipiec (opad 124,3 mm wobec
5,0
4,0
5,0
5,0
4,5
5,0
5,0
średniej 63,8). W sierpniu wystąpiły ulewne deszcze, które w sumie dały opad 1542,7 mm,
wielokrotnie przekraczający średnią wieloletnią (62,8 mm).
Po obcięciu liści i korzeni palowych wykonano następujące pomiary i analizy
świeżego materiału:
1.
Zmierzono średnicę korzeni w najszerszym miejscu, posługując się próbą 25
sztuk. Uzyskane średnie wahają się między 4,86 a 7,92 cm. Najmniejszą średnicę posiadały
buraki o cylindrycznym kształcie korzeni: Regulski Cylinder, OO/2, NOE3, NOE4, a
następnie NOE1 i Opolski. Największą średnicę korzeni posiadały odmiany o kształcie
kulistym: CO/3, NOE2, Astar, DZE I, DZE III (Tab. 1).
2.
Zmierzono ilość soku wyciśniętego z 1 kg buraków na sokowirówce.
Otrzymany sok posiadał objętość od 450 do 560 ml. Najwięcej soku uzyskano z korzeni
buraków odmian: Regulski Cylinder, DZE III, DZE IV, najmniej soczyste okazały się buraki
NOE 2 i DZE I (Tab. 1).
3.
Suchą masę oznaczono metodą suszarkową w 65oC. Najmniejszą zawartość
suchej masy wykazano w burakach DZE III (12,09% św. m.) i Rywal, największą posiadały
buraki odmian Okrągły Regulski (15,42% św. m.) i NOE 5 (Tab. 2).
4.
Cukry
rozpuszczalne
oznaczono
metodą
antronową.
Najwięcej
tych
składników zawierały buraki linii EO/1 – 9,21% św. m. Następnie należy wymienić buraki
odmian Okrągły Regulski, Nabab i Karmazyn, które zawierały niewiele mniej tych związków.
Najmniej słodkie okazały się buraki odmian: Rywal (5,31% św. m.) i NOE 4, a następnie
odmian DZE I i Opolski (Tab. 2).
Tab.1 Wybrane cechy buraków badanych odmian
Hodowla
Reguły
Odmiana
Średnica korzenia (cm)
Ilość soku z 1000g (ml)
Okrągły Regulski
7,26 efg
520
Regulski Cylinder
4,86 a
560
EO/1
8,52 i
480
OO/2
5,38 ab
490
CO/3
7,92 h
500
NOE1
5,44 b
520
NOE2
7,74 gh
450
Spójnia
NOE3
5,36 ab
500
Nochowo
NOE4
5,26 ab
500
NOE5
6,22 cd
520
Opolski
5,49 b
500
PlantiCo
Nabab F1
6,12 c
510
Zielonki
Karmazyn
7,34 efg
520
SKB F1
7,16 ef
540
Rywal
6,36 cd
520
Astar F1
7,47 fgh
480
7,44 fgh
460
DZE III F1
7,62 fgh
560
DZE IV F1
6,78 de
560
Raciborowice DZE I F1
5.
Barwniki
buraków,
betanina
i wulgoksantyna,
oznaczone zostały z
zastosowaniem wzorów Nilssona i przeliczone na 1 g świeżej masy. Najwięcej betaniny
zawierały buraki odmian: Nabab (0,679 mg∙g-1 św.m) i Okrągły Regulski (0,655 mg∙g -1
św.m.), a następnie NOE 3 (0,610 mg∙g-1 św.m). Najuboższe w czerwony barwnik okazały się
buraki odmian CO/3 (0,378 mg∙g-1 św.m), Rywal i OO/2 (Tab. 2).
6.
Największą ilość wulgoksantyny stwierdzono w burakach odmian Nabab
-1
(0,327 mg∙g św.m) i NOE 3 (0,323 mg∙g-1 św.m), następnie w NOE 5. Najmniej żółtych
barwników zawierał Rywal (0,126 mg∙g-1 św.m), potem SKB, DZE I i DZE III (Tab. 2).
7.
Stosunek zawartości betaniny do wulgoksantyny, który jest miarą barwy
buraków zmieniał się od 3,23 do 1,48. Wskaźnik ten najwyższy obliczono dla buraków
odmian SKB, Regulski Cylinder, DZE I, DZE III, Rywal (wszystkie powyżej 3,0). Najgorszą
proporcję wykazano dla linii OO/2 i NOE 5 (Tab. 2).
Po pierwszym roku badań jako bardzo dobre odmiany można wskazać Regulski
Cylinder, Okrągły Regulski, Nabab i DZE III. Jednak wiążące wnioski będzie można
zaprezentować dopiero po zebraniu kilkuletnich wyników.
Raciborowice
PlantiCo Ziel.
Spójnia Nochowo
Reguły
Hodowla
Tab. 2 Wybrane składniki buraków badanych odmian
Sucha
Cukry
Betanina
Wulgoksantyna
Bet./
masa
rozpuszczalne
(mg∙g-1 św.m.)
(mg∙g-1 św.m.)
Wulg.
(% św. m.)
(% ś.m.)
Okrągły Reg.
15,42 g
8,47 g
0,655 j
0,204 cde
3,21
Reg. Cylinder
13,14 c
7,49 de
0,478 g
0,192 c
2,49
EO/1
13,66 de
9,21 h
0,415 bc
0,216 ef
1,92
OO/2
13,48 d
7,80 ef
0,401 ab
0,270 i
1,48
CO/3
13,85 e
7,31 de
0,378 a
0,222 f
1,70
NOE1
13,56 de
7,29 de
0,450 def
0,239 g
1,88
NOE2
14,88 f
6,95 cd
0,426 bcd
0,252 gh
1.69
NOE3
13,73 de
7,72 ef
0,610 i
0,323 k
1,89
NOE4
12,64 b
5,55 a
0,442 cdef
0,198 cd
2,23
NOE5
15,34 g
7,78 ef
0,454 efg
0,307 j
1,48
Opolski
12,78 b
5,91 ab
0,429 bcde
0,244 gh
1,76
Nabab F1
14,74 f
8,34 fg
0,679 j
0,327 k
2,08
Karmazyn
14,74 f
7,92 efg
0,731 k
0,254 h
2,88
SKB F1
13,64 de
7,66 e
0,533 h
0,165 b
3,23
Rywal
12,18 a
5,31 a
0,385 a
0,126 a
3,06
Astar F1
13,14 c
6,89 cd
0,469 fg
0,207 de
2,26
DZE I F1
12,64 b
5,89 ab
0,481 g
0,154 b
3,12
DZE III F1
12,09 a
6,59 c
0,478 g
0,156 b
3,06
DZE IV F1
12,63 b
6,46 bc
0,415 bc
0,210 def
1,98
Odmiana
OKREŚLENIE ZALEŻNOŚCI POMIĘDZY CECHAMI JAKOŚCIOWYMI OWOCU
OGÓRKA, A PRZYDATNOŚCIĄ DO KWASZENIA.
Badano 23 odmiany
I. Pomiary fitometryczne owoców:
współczynnik kształtu (stosunek długości do średnicy)
twardość owocu (przed i po kwaszeniu)
II. Analizy laboratoryjne (przed i po kwaszeniu):
sucha masa,
zawartość cukrów
Siew wprost na pole: 17.05.2008 r.
Rozstawa: 200 · 20 cm
Zbiór i kwaszenie: 31.07.2008 r.
Analizy owoców kiszonych: 14.11.2008 r.
Kwaszenie:
Owoce dokładnie umyte pod bieżąca wodą poddano blanszowaniu przez 4 minuty
w temperaturze 80°C. Blanszowano również przyprawy, którymi były: liście porzeczki
czarnej, czosnek i koper ogrodowy (na 10 kg ogórków przypadało 250 g kopru, 100 g liści
porzeczki i 5 ząbków czosnku). Ogórki umieszczono w szklanych słojach i zalano solanką
o stężeniu 7%.
Do momentu rozpoczęcia procesu burzliwej fermentacji słoje przetrzymywano
w temperaturze pokojowej, po czym przeniesiono je do pomieszczenia z temperaturą 5°C.
Nie stwierdzono ścisłej zależności pomiędzy zawartością cukrów w świeżych
owocach ogórka a ich twardością po zakwaszeniu.
Zawartość cukrów w owocach świeżych u odmian, które zachowały największą
twardość po zakwaszeniu mieściła się w zakresie od 1,20 do 2,08 % św. m., natomiast
u odmian o owocach o najmniejszej twardości od 1,54 do 1,79% św. m.
Największą twardością po zakiszeniu charakteryzowały się owoce następujących
odmian: N-2, N-5, N-0, RO/1, SO/4, WO/5, OO/3, Śremski.
Najmniejszą natomiast odmiany: POLD 1407, N-3, Tymon, Frykas, Prymus, Soplica.
Tabela. Współczynnik kształtu, twardość ogórków oraz sucha masa i zawartość cukrów w
owocach 23 odmian ogórka w 2008 r.
Odmiana
POLD 1407
00/3
Śremski
Współczynnik
kształtu*
2,98
2,82
2,98
Twardość**
Świeże Kwaszone
1,7
1,3
3,0
2,9
3,0
2,9
Sucha masa (%)
Świeże Kwaszone
4,35
5,93
4,50
6,10
4,78
6,24
Cukry (w % św. m.)
Świeże Kwaszone
1,54
0,92
1,43
0,44
1,44
0,17
N-2
SO/4
Bolko
Prymus
Julian
Markus
N-5
Sander
Soplica
N-4
Maksimus
N-3
N-1
Frykas
Forum
Tymon
N-0
WO/5
RO/1
RO/2
2,78
2,97
3,06
2,92
3,38
3,17
2,69
3,20
3,31
2,90
2,75
3,22
3,15
2,86
3,54
2,92
2,82
3,56
3,14
2,65
*) stosunek długości do średnicy
3,0
3,0
2,8
2,6
2,5
2,8
3,0
3,0
2,5
3,0
2,8
2,6
2,6
2,6
3,0
2,5
3,0
3,0
3,0
3,0
3,0
2,9
2,5
2,1
2,5
2,6
3,0
2,4
2,1
2,6
2,5
1,9
2,4
2,0
2,7
2,0
3,0
2,9
3,0
2,6
4,46
4,39
4,67
4,81
4,63
4,63
4,40
4,64
4,38
4,59
4,50
4,33
4,53
4,60
4,52
4,31
4,37
4,81
4,71
4,60
5,83
6,22
5,87
5,67
6,34
6,05
5,99
6,52
5,70
6,06
6,07
5,97
6,36
5,56
6,41
5,72
6,09
6,17
6,11
5,98
1,31
1,20
1,42
1,30
1,35
1,64
1,59
1,72
1,68
1,80
1,73
1,60
1,67
1,79
1,71
1,64
1,82
2,08
1,83
1,63
0,36
0,70
0,51
0,15
0,86
0,38
0,15
0,11
0,09
0,30
0,42
0,19
0,28
0,36
0,37
0,40
0,53
0,05
0,03
0,23
**) 1- bardzo miękkie× 3- bardzo twarde
WYJAŚNIENIE ZALEŻNOŚCI PARCENIA I PĘKANIA ZGRUBIEŃ RZODKIEWKI
OD WILGOTNOŚCI I TEMPERATURY
Celem badań było określenie wpływu nawadniania i osłaniania roślin 9 odmian rzodkiewki na
ich wzrost wielkość i jakość plonu. W doświadczeniach polowych uwzględniono następujące
obiekty, pomiary i analizy.
Obiekty doświadczenia:
I Sposoby uprawy
1.
Bez nawadniania i osłaniania (kontrola)
2.
Z nawadnianiem kroplowym
3.
Z osłanianiem włókniną polipropylenową
II Odmiany
1.
NOE 1(Spójnia Nochowo)
2.
NOE 2 (Spójnia Nochowo)
3.
Tytania (Plantico Zielonki)
4.
DZE I (Polan)
5.
DZE II (Polan)
6.
Lucynka (Reguły)
7.
Galaxy (Plantico Zielonki)
8.
Karminowa (Reguły)
9.
Janox F1 (Nunhems)
Wykonane pomiary i analizy

temperatura gleby (zapis ciągły, HOBO 8)

ocena wzrostu roślin (masa liści przy zbiorze)

plon handlowy i ogólny

tendencja do pękania zgrubień

stopień sparcenia miąższu

analizy chemiczne zawartości suchej masy (metoda suszarkowa) i cukrów
ogółem w dojrzałości zbiorczej (metoda antronowa)
Nasiona rzodkiewki
zostały wysiane 28.03.2008
r.
siewnikiem rzędowym
z zachowaniem odległości między rzędami 15 cm, na poletkach o powierzchni 1,2 m2,
w trzech powtórzeniach. Zabiegi pielęgnacyjne i agrotechnika były prowadzone zgodnie
z zaleceniami dla tego gatunku. W jednym bloku stosowano nawadnianie kroplowe systemem
T-tape i utrzymywano wysoki poziom wilgotności gleby. Kolejny blok przykrywano
włókniną polipropylenową PP 17 od dnia siewu do zbioru. Temperaturę gleby mierzono na
głębokości 10 cm w okresie 12.04 - 08.05.2008 r. Zbiór wykonano między 6 a 9 maja,
najpierw roślin spod włókniny, a następnie nawadnianych i kontrolnych. Do analizy plonu
wzięto po 8 rzędów, w których było pozostawionych po przerywce średnio po 20 roślin / 1
mb. rzędu. Wyniki zostały poddane analizie statystycznej dwuczynnikowej (odmiana i sposób
uprawy) w układzie losowanych bloków testem Newman – Keuls’a dla p = 0,05. Tendencję
do pękania zgrubień ustalono w oparciu o ogólną liczbę zgrubień pękających oraz liczbę
zgrubień z silnymi pęknięciami, tj. obejmującymi ponad 20% powierzchni przekroju
zgrubienia. Na podstawie oceny zgrubień handlowych wyliczono procent zgrubień
sparciałych, a w obrębie nich ustalono stopień sparcenia według następującej skali:
1.
śladowe , tj. obejmujące do 5% powierzchni przekroju poprzecznego zgrubienia
2.
słabe, 5 - 10% powierzchni przekroju poprzecznego zgrubienia
3.
średnie, 10 - 20% powierzchni przekroju poprzecznego zgrubienia
4.
silne, 20 - 50% powierzchni przekroju poprzecznego zgrubienia
5.
bardzo silne, ponad 50% powierzchni przekroju poprzecznego zgrubienia.
Wyniki
Wyniki pomiarów (ryc. 1) wykazały, że pod włókniną panowała wyższa temperatura
niż w obiektach z nawadnianiem i bez nawadniania (kontroli). Średnie wartości dobowe
wynosiły kolejno: 13,4 × 10,5 i 10,3 oC. Temperatura minimalna była wyższa o 2,7 i 3,3o C,
a maksymalna odpowiednio o 3,0 i 2,7oC.
Rycina 1. Temperatura gleby w trakcie uprawy rzodkiewki w 2008 r.
W plonie handlowym zgrubień (I i II wyb.) nie stwierdzono istotnych różnic pomiędzy
sposobami uprawy (odpowiednio 1,23×1,11×1,27 kg m-2). Przy osłanianiu włókniną plon I
wyboru był jednak kilkukrotnie większy od II wyboru (tab. 1). W przypadku nawadniania
plon I wyboru był wyraźnie większy niż II wyboru (odpowiednio 0,70 i 0,41 kg m-2),
a w kontroli wyrównany (odpowiednio 0,66 i 0,57 kg m-2). We wszystkich trzech sposobach
uprawy najlepiej plonującymi odmianami były DZE II, NOE 1 i Janox F1. W uprawie bez
nawadniania i osłaniania największy plon uzyskano u odmian DZE II, DZE I, NOE 2 i NOE 1
(odpowiednio 1,71×1,33×1,30 i 1,27 kg m-2). Przy zastosowaniu nawadniania najlepiej
plonowały DZE II i NOE 1 (odpowiednio 1,58 i 1,29 kg m-2 ). W wyniku osłaniania
włókniną największy plon uzyskano u odmian Janox F1 i DZE II (odpowiednio 1,80 i 1,60
kg m-2). Na podobnym poziomie plonowały odmiany NOE 1, NOE 2 i DZE I (odpowiednio
1,35×1,48 i 1,41 kg m-2).
W uprawie wiosennej rzodkiewki, sprzedawanej na pęczki, ważnym wyznacznikiem
dla określenia plonu jest masa całych roślin (tab.2). Osłanianie roślin włókniną wpłynęło na
uzyskanie istotnie większej masy roślin (średnio dla wszystkich odmian 2,32 kg m-2).
W przypadku kontroli i nawadniania plon był znacznie mniejszy (odpowiednio 1,74 i 1,71 kg
m-2). Plon ogólny roślin uprawianych bez nawadniania i osłaniania był ponownie największy
u odmiany DZE II (2,24 kg m-2), podobnie jak przy stosowaniu nawadniania (2,16 kg m-2).
W obiektach z osłanianiem włókniną największy plon ogólny dała również odmiana DZE II
(2,71 kg m-2), a także Janox F1 (2,63 kg m-2 ). Wskaźnikiem wzrostu wegetatywnego,
charakteryzującym różnice pomiędzy odmianami i sposobami uprawy jest masa liści. Była
ona taka sama u roślin kontrolnych oraz przy stosowaniu nawadniania kroplowego(tab. 1 i 2).
Dwukrotnie większą masę liści odnotowano w wyniku osłaniania włókniną. Spośród
9 odmian silny wzrost wegetatywny we wszystkich sposobach uprawy wykazały odmiany:
Tytania, DZE II i Karminowa.
Pod względem zawartości suchej masy i cukrów (tab. 3) zgrubienia rzodkiewki spod
włókniny były istotnie uboższe (odpowiednio 4,67 i 1,76 %). W obiektach kontrolnych
istotnie większą zawartość suchej masy miały odmiany Tytania, Lucynka i Karminowa.
Podobna tendencja wystąpiła przy nawadnianiu i osłanianiu (mniejsza zawartość tylko u odm.
Karminowa). Największą zawartość cukrów ogółem w obiektach kontrolnych oznaczono
w zgrubieniach odmiany Lucynka. Pomiędzy pozostałymi odmianami nie było istotnych
różnic. Przy nawadnianiu większy poziom cukrów stwierdzono u odmian Lucynka, NOE 1,
Tytania i Galaxy. Pod osłoną z włókniny więcej cukrów gromadziły odmiany NOE 2,
Lucynka.
Niezależnie od odmiany, nawadnianie uprawy rzodkiewki powodowało zmniejszenie
liczby zgrubień sparciałych oraz pękających (tab.4). Osłanianie włókniną również
przyczyniało się do ograniczenia pękania zgrubień, natomiast sprzyjało występowaniu
sparceń. Reakcja roślin poszczególnych odmian na zastosowane warianty uprawy nie zawsze
była jednakowa. W przypadku odmian Janox i Tytania nawadnianie spowodowało
pogorszenie jakości zgrubień pod względem sparceń. Tytania była także wyjątkiem wśród
testowanych odmian od reguły korzystnego oddziaływania nawadniania i osłaniania włókniną
na ograniczanie pękania zgrubień. Niezależnie od wariantu uprawy, największą tendencję do
parcenia stwierdzono u odmian DZE II, NOE 2 i Lucynka, najmniejszą natomiast u odmian
Karminowa, Tytania i NOE 1. Najbardziej podatną na pękanie zgrubień była odmiana
Lucynka, najmniej Karminowa, NOE 1 i DZE I.
Tabela 4. Sparcenia i pękanie zgrubień badanych odmian rzodkiewki zależnie od wariantu
uprawy
Procent zgrubień sparciałych
Procent zgrubień pękających
Odmiana
Kontrola Nawadnianie Włóknina średnio Kontrola Nawadnianie Włóknina średnio
NOE 1
12
0
34
15
8
6
0
5
NOE 2
20
18
56
31
16
10
0
9
Tytania
6
14
20
13
12
16
14
14
DZE I
32
16
30
26
6
10
2
6
DZE II
48
30
68
49
12
6
2
7
Lucynka
22
20
44
29
26
22
16
21
Galaxy
30
10
38
26
24
6
22
17
Karminowa
14
6
15
12
6
2
4
4
Janox F1
6
24
62
31
20
10
8
13
średnio
21
15
41
Procent zgrubień silnie sparciałych
(stopień 4 i 5)
26
14
10
8
11
Procent zgrubień silnie pękających
Odmiana
Kontrola Nawadnianie Włóknina średnio Kontrola Nawadnianie Włóknina średnio
NOE 1
0
0
0
0
4
6
0
3
NOE 2
6
0
12
3
2
10
0
4
Tytania
0
0
0
0
10
10
2
7
DZE I
4
0
4
2
2
0
2
1
DZE II
8
4
14
6
6
6
2
5
Lucynka
12
0
6
6
22
10
12
15
Galaxy
0
0
2
0
16
0
6
7
Karminowa
0
0
0
0
2
2
2
2
Janox F1
0
0
4
0
10
10
0
7
średnio
3
0
5
2
8
6
3
Wnioski
1.Temperatura gleby pod osłoną z włókniny była średnio o 3oC wyższa niż gleby
nieosłanianej – nawadnianej i nie nawadnianej.
2. Lepsze warunki termiczne pod włókniną przyczyniły się do uzyskania większego
plonu I wyboru (zgrubień i całych roślin). Istotnie większy w stosunku do pozostałych
sposobów uprawy był także plon ogólny całych roślin.
3. Spośród badanych odmian największy plon uzyskano w przypadku odmiany DZE II. Duży
plon dała także odmiana NOE 1. Najmniejszy plon stwierdzono u odmian Lucynka
i Karminowa.
4. Rzodkiewka osłaniana włókniną zawierała istotnie mniej suchej masy i cukrów
w porównaniu do pozostałych sposobów uprawy. Najwięcej suchej masy i cukrów
oznaczono u odmiany Lucynka.
5. Nawadnianie ograniczało pękanie i parcenie zgrubień. Osłanianie włókniną również
zmniejszało stopień pękania, ale sprzyjało parceniu. W porównaniu do pozostałych odmian
większą tendencję do parcenia wykazały DZE II, NOE 2 i Lucynka. Najbardziej podatna na
pękanie we wszystkich sposobach uprawy była odmiana Lucynka.
POSZUKIWANIE KORELACJI POMIĘDZY WYBRANYMI PARAMETRAMI
OWOCÓW POMIDORA I ICH SKŁADEM ODŻYWCZNYM:
Doświadczenie założono w układzie losowanych bloków w trzech powtórzeniach.
Powierzchnia doświadczenia wynosiła 209,44 m2. Do badań wytypowano 14 obiektów, z
następujących firm hodowlanych:
- PlantiCo: Sokal F1, Batory F1, Rejtan F1, Hetman, Lubań, Babinicz, Awizo F1, ZIF 1206 F1,
III A F1.
- Reguły: Rumba, Ondraszek, Hubal, Huzar, Talon.
Rozsadę pomidorów produkowano w szklarniach Wydziału Ogrodniczego. Rośliny
wysiewano 8.04.2008 do skrzynek wysiewnych. Pikowanie przeprowadzono 25 kwietnia do
multiplatów ‘40, o średnicy komórek 6,5 x 6,5 cm. Pomidory wysadzano w Stacji
Doświadczalnej Wydziału Ogrodniczego 16.05.08, w rozstawie 80 x 60 cm. Nawożenie
pomidora przeprowadzono w oparciu o analizę gleby. Ochronę roślin przeciw chorobom i
6
szkodnikom
przeprowadzono
zgodnie
z
aktualnym
Programem
Ochrony
Roślin.
Poszczególne odmiany zbierano jednorazowo. Do badań wybierano owoce dojrzałe i na 15
wybranych przeprowadzono następujące pomiary fitometryczne: średnia masa owocu, ilość
komór, grubość ściany i indeks kształtu. Badanie składu chemicznego owoców
przeprowadzono w trzech powtórzeniach. Oznaczono:
 suchą masę (met. suszarkową)
 likopen (met. HPLC)
 cukry rozpuszczalne (met. antronową)
 kwasowość ogółem (met. miareczkową)
 kwas askorbinowy (met. Tillmansa)
 makroelementy: P, K, Mg, Ca (spalanie na mokro, oznaczanie na
spektrofotometrze Varian Spectr-AA)
Analizę statystyczną wyników Istotność różnic pomiędzy średnimi określono metodą
analizy wariancji, testem NIR Fishera, przy p = 0,05. Wyliczono współczynniki korelacji
pomiędzy cechami owoców a ich składem odżywczym w programie StatSoft Statistica
(p=0,05).
Wyniki
Średnia masa owocu handlowego wahała się od 84,17 do 175,83 g (Tab. 1).
Najmniejszymi owocami odznaczały się odmiany ZIF 1206 F1 i Hetman. Pozostałe odmiany
cechowały się owocami dużymi, o masie przekraczającej 100 g, przy czy największe owoce
stwierdzono u odmian Lubań, III A F1, Huzar i Hubal. Większość badanych genotypów
cechowała się owocem kulistym, lekko spłaszczonym, o indeksie kształtu 0,73 (Huzar) – 0,88
(Talon) (Tab. 1). Owoce śliwko- kształtne stwierdzono jedynie u odmian Sokal F1, Awizo F1,
ZIF 1206 F i Hetman (współczynnik kształtu 1,10-1,31). Ilość komór w owocach, wyliczona
jako średnia dla 15 osobników, wahała się od 2,00 (dla większości odmian) do 3,33 (dla
kulistospłaszczonej odmiany Huzar) (Tab. 1). Najcieńsze spośród badanych odmian ściany
cechowały odmianę Hubal (0,52 cm) i Rumbę (0,53 cm), a najgrubsze odmianę Hetman (0,85
cm) (Tab. 1). Owoce śliwkokształtne cechowały się mniejszym owocem, o grubszej ścianie.
Tab. 1. Pomiary fitometryczne owoców pomidora
Odmiana
Sokal F1
Batory F1
Rejtan F1
Średnia masa
owocu (g)
106,04 bc
134,35 def
128,72 de
Indeks
kształtu
1,10 c
0,85 b
0,85 b
Ilość komór
(szt.)
2,33 ab
2,33 ab
2,00 a
Grubość
ściany (cm)
0,60 ab
0,59 ab
0,65 abcd
Hetman
Lubań
Babinicz
Awizo F1
ZIF 1206 F1
III A F1
Rumba
Ondraszek
Hubal
Huzar
Talon
96,88 ab
175,83 g
125,27 cd
115,07 bcd
84,17 a
174,16 g
123,64 bcd
147,35 ef
155,35 fg
168,65 g
108,25 bc
1,31 d
0,84 b
0,84 b
1,13 c
1,30 d
0,86 b
0,84 b
0,86 b
0,85 b
0,73 a
0,88 b
2,00 a
2,00 a
2,67 abc
2,00 a
2,00 a
2,33 ab
3,00 bc
2,00 a
2,33 ab
3,33 c
2,00 a
0,85 e
0,78 cde
0,70 bcde
0,66 abcd
0,80 de
0,66 abcd
0,53 a
0,57 ab
0,52 a
0,64 abc
0,72 bcde
W tabeli 2 zestawiono wyniki analiz chemicznych owoców pomidora. Najwyższą
zawartością suchej masy odznaczały się odmiany ZIF 1206 F1 (5,36%), Babinicz (5,22%) i
Hubal (5,20%), najniższą 4,65-4,77% odmiany Rumba, Awizo F1, Talon, Lubań, III A F1,
Batory F1 i Ondraszek. Badane odmiany cechowały się zróżnicowaną zawartością likopenu,
wahającą się od 67,05 do 119,98 mg∙kg-1. Najwięcej stwierdzono go w owocach odmiany
Sokal F1, ZIF1206 F1, Hubal, Hetman i Rumba, a najmniej w owocach odmian Rejtan F1 i
Huzar. Najniższą kwasowością owocu (0,45%) odznaczały się odmiany Hetman, Hubal i
Rumba, najwyższą odmiany III AF1 (0,54%) i Talon (0,55%). Stwierdzono znaczne
zróżnicowanie badanych odmian pod względem zawartości witaminy C w owocu. Najwyższą
zawartością kwasu L-askorbinowego odznaczała się odmiana Awizo F1 (22,20 mg%), także
odmiana Talon (20,57 mg%), a najniższą odmiana ZIF 1206 F1 (12.03 mg%) i Hetman (13,67
mg%). Zawartość cukrów w owocach badanych odmian kształtowała się na poziomie 1,282,31 % św.m.. Najwięcej cukrów stwierdzono w owocach odmiany Rejtan F1 oraz ZIF 1206
F1, najmniej Talon i Awizo F1.
Tab.2. Wybrane parametry analiz chemicznych owoców
Odmiana
Sucha masa Likopen
Kwasowość
-1
(%)
(mg∙kg )
ogólna (%)
Sokal F1
Batory F1
Rejtan F1
Hetman
Lubań
Babinicz
Awizo F1
ZIF 1206 F1
III A F1
Rumba
Ondraszek
5,02 b
4,77 a
5,07 bc
5,01 b
4,73 a
5,22 d
4,68 a
5,36 e
4,75 a
4,65 a
4,77 a
119,98 h
81,47 b
67,05 a
107,99 fg
93,69 cd
99,23 cde
93,49 c
111,83 g
101,90 ef
105,85 efg
101,74 def
0,48 cd
0,50 ef
0,47 bc
0,45 a
0,48 cd
0,49 de
0,48 cd
0,48 cd
0,54 g
0,45 a
0,46 ab
Kwas Laskorbinowy
(mg %)
14,37 c
16,23 e
19,63 h
13,67 b
19,40 gh
13,90 bc
22,20 j
12,03 a
13,90 bc
19,00 g
15,30 d
Cukry
rozpuszczalne
(% św.m.)
1,46 b
1,54 c
2,31 h
2,00 f
1,85 e
2,01 f
1,29 a
2,20 g
1,83 e
1,42 b
1,73 d
Hubal
Huzar
Talon
5,20 cd
4,96 b
4,68 a
110,98 g
67,08 a
98,74 cde
0,45 a
0,51 f
0,55 g
16,93 f
15,77 de
20,57 i
2,00 f
2,07 f
1,28 a
W tabeli 3 zestawiono zawartość makroelementów w owocach pomidora. Owoce
charakteryzujące się najwyższą zawartością wapnia, na poziomie 15,87-16,60 mg∙100 g-1
św.m. (Ondraszek, Lubań, ZIF 1206 F1 i Hetman) cechowały się na ogół najniższą
zawartością potasu (Hetman 207,04 mg∙100 g-1 św.m., Rejtan F1 212,95 mg∙100 g-1 św.m.,
Ondraszek 219,61 mg∙100 g-1 św.m., Lubań 222,91 mg∙100 g-1 św.m.). Jedynie w owocach
odmiany ZIF 1206 F1 zawartość potasu była wyższa (237,70 mg∙100 g-1 św.m.). Stwierdzono
niewielkie różnice w zawartości magnezu w owocach pomidora (od 7,12 u odmiany Rejtan F1
do 9,49 mg∙100 g-1 św.m. u odmiany III AF1). Zawartość fosforu wahała się od 11,66 do
20,78 mg∙100 g-1 św.m. Zauważono, że odmiany charakteryzujące się wyższą zawartością
fosforu w owocach na ogół zawierały też więcej magnezu i potasu.
Tab. 3. Zawartość makroelementów w owocach pomidora (mg∙100 g-1 św.m.)
Odmiana
Wapń
Potas
Magnez
Fosfor
Sokal F1
13,10 abc
233,82 def
8,85 def
18,81 d
Batory F1
13,17 abc
225,56 cd
8,62 d
15,30 b
Rejtan F1
13,00 abc
212,95 ab
7,12 a
11,66 a
Hetman
16,60 d
207,04 a
7,89 bc
19,28 de
Lubań
15,90 d
222,91 c
8,77 de
17,80 c
Babinicz
12,13 ab
245,60 gh
9,23 efg
19,61 e
Awizo F1
11,80 a
235,92 ef
9,41 g
17,67 c
ZIF 1206 F1
16,07 d
237,70 fg
8,72 de
19,56 de
III A F1
13,50 bc
235,33 ef
9,49 g
19,26 de
Rumba
12,63 ab
228,22 cde
8,35 cd
17,21 c
Ondraszek
15,87 d
219,61 bc
7,80 b
12,29 a
Hubal
11,87 a
273,62 j
8,52 d
20,78 f
Huzar
11,83 a
256,33 i
9,34 fg
17,83 c
Talon
14,20 c
249,23 hi
9,33 fg
17,49 c
W poszukiwaniu zależności pomiędzy omówionymi cechami owoców pomidora, a ich
wartością odżywczą wyliczono współczynniki korelacji (tab. 4). Przeprowadzona analiza dla
składu chemicznego owoców oraz ich parametrów fitometrycznych wykazała istotną
korelację jedynie pomiędzy zawartością wapnia w owocu a ilością komór (korelacja ujemna)
oraz grubością ściany (korelacja dodatnia).
Tab. 4. Współczynniki korelacji pomiędzy cechami owoców pomidora a ich składem
chemicznym
Zmienna
Średnia
masa owocu
Indeks
kształtu
Ilość
komór
Grubość
ściany
Sucha masa
-0,3122
0,3311
0,0095
0,2165
Likopen
0,3905
0,5235
0,2513
0,0501
Kwasowość
ogólna
0,1940
-0,2849
0,0573
0,1665
Kwas Laskorbinowy
0,1245
-0,3120
-0,1325
-0,2089
Cukry
rozpuszczalne
0,1569
0,0211
0,0330
0,3056
Wapń
-0,2270
0,4797
-0,5889*
0,6382*
Potas
0,2239
-0,3139
0,4116
-0,3373
Magnez
0,1614
-0,920
0,3039
0,0755
Fosfor
-0,1006
0,3222
0,2048
0,2655
* – r istotne dla p < 0,05
Likopen występujący w owocach pomidora należy do karotenoidów o właściwościach
antyoksydacyjnych. Obecność przeciwutleniaczy chroni organizm i obniża ryzyko
wystąpienia wielu chorób cywilizacyjnych. Liczne badania kliniczne dowodzą, że stosowanie
diety wysokolikopenowej zmniejsza ryzyko zachorowania na raka gruczołu krokowego i
chorób serca. Zawartość likopenu w owocach pomidorów zależy m.in. od odmiany, stopnia
dojrzałości, sposobu uprawy i warunków klimatycznych.
Z poznawczego punktu widzenia istotne jest określenie zależności pomiędzy
poziomem likopenu a innymi parametrami kształtującymi jakość owocu pomidora (Tab 4 i 5).
Na podstawie analizy współczynników korelacji prostej stwierdzono istotny związek
pomiędzy zawartością likopenu a zawartością fosforu w owocu.
Tab. 5. Współczynniki korelacji pomiędzy zawartością likopenu w owocu a wybranymi
cechami składu chemicznego
Zmienna
Likopen
Sucha masa
0,1707
Kwasowość
ogólna
-0,2477
Kwas Laskorbinowy
-0,3707
Cukry
rozpuszczalne
-0,2668
Wapń
0,3069
Potas
0,1018
Magnez
0,1243
Fosfor
0,5609*
* – r istotne dla p < 0,05
Na rycinie 1 wykreślono liniową korelację dla tej zależności. Zawartość likopenu
wzrastała wraz ze wzrostem zawartości fosforu w owocu.
Wykres rozrzutu likopen (mg/kg) względem P (mg/100 g św.m.)
korelacje 20v*14c
likopen (mg/kg) = 39,4687+3,3067*x; 0,95 Prz.Ufn.
130
120
likopen (mg/kg)
110
100
90
80
70
60
10
12
14
16
18
20
P (mg/100 g św.m.)
Ryc. 1. Korelacja liniowa pomiędzy zawartością likopenu w owocu pomidora a zawartością
fosforu
22
POSZUKIWANIE
ZALEŻNOŚCI
POMIĘDZY
CECHAMI
OWOCÓW
WYBRANYCH ODMIAN PAPRYKI A ICH WARTOŚCIĄ ODŻYWCZĄ
Metodyka
Doświadczenie z odmianami papryki słodkiej przeprowadzono w roku 2008 w stacji
badawczej Wydziału Ogrodniczego Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie. Nasiona do
produkcji rozsady wysiano w szklarni 4 kwietnia do skrzynek z substratem torfowym. W
fazie wykształconych liścieni i ukazywania się pierwszych liści właściwych siewki
przepikowano do 40-komórkowych palet wypełnionych torfem wysokim (zneutralizowanym
do pH 6,5 przy użyciu węglanu wapnia i nawiezionym MIS-4 w dawce 3 kg cz. A i 135 g cz.
B na 1 m3 torfu). Gotową rozsadę wysadzono 26 maja na polu doświadczalnym w
Mydlnikach.
Doświadczenie założono wg metody losowanych bloków w 4 powtórzeniach.
Obiektami było 14 odmian papryki z trzech firm hodowlanych:
– Polan: Gloria, Iga, Lena, Mira, Oliwia,
– PlantiCo: Barbórka, Calipso, Caryca F1, Mercedes, Rebela F1,
– Iwarz-PNOS: Etiuda, Ożarowska, Telimena i Trapez.
Rośliny wysadzono w rozstawie 50  40 cm. Wielkość pojedynczego poletka
wynosiła: 100  480 cm = 4,8 m2 (łącznie na poletku 24 rośliny w 2 rzędach), przy czym do
pomiarów i analiz zbierano owoce z 20 roślin w każdym powtórzeniu, pomijając rośliny
brzeżne.
W czasie uprawy papryki na polu prowadzono typowe zabiegi pielęgnacyjne
(odchwaszczanie, spulchnianie gleby, nawożenie pogłówne, w miarę potrzeby stosowanie
zabiegów ochrony roślin).
Zbiór owoców dla oceny podstawowych cech użytkowych oraz ich wartości
odżywczej przeprowadzono w dniach 10-12 oraz 24 września. Owoce zbierano gdy osiągnęły
prawie pełną dojrzałość fizjologiczną (typowe dla odmiany końcowe ich wybarwienie).
Bezpośrednio po zbiorze dokonano pomiarów owoców, ustalając ich masę, a w niej
udział części jadalnej, grubość miąższu, długość i szerokość z wyliczeniem współczynnika
kształtu, jako stosunku tych dwóch parametrów.
W laboratorium Katedry Warzywnictwa przeprowadzono analizy na zawartość
najważniejszych składników w owocach:
 suchej masy metodą suszarkową,
 cukrów rozpuszczalnych metodą antronową,
 witaminy C metodą Tillmansa,
 karotenoidów metodą kolorymetryczną,
 makro (K, P, Ca, Mg, Na) i mikroelementów (Fe, Zn, Mn) metodą
spektrofotometryczną na spektrofotometrze Spectr AA firmy Varian, po spalaniu
na mokro.
Uzyskane wyniki zestawiono tabelarycznie i opracowano, ustalając istotność różnic
wg testu Duncana oraz wyliczając współczynniki korelacji pomiędzy cechami owoców a ich
składem chemicznym w programie StatSoft Statistica (p=0,05). W przypadkach stwierdzonej
istotności korelacji przedstawiono zależność na wykresach.
Wyniki
W tabelach 1 i 2 zestawiono wybrane cechy owoców porównywanych odmian
papryki. Średnia masa owoców kształtowała się od 104,1 do 257,3 g i była istotnie największa
u odmiany Gloria a najmniejsza u odmiany Oliwia (obydwie z firmy Polan). Dużą masą
owoców cechowała się również odmiana Barbórka i Rebela F1 (PlantiCo). Odmiany z IwarzPNOS charakteryzowały się dużym wyrównaniem tej cechy (brak istotnego zróżnicowania).
Zdecydowana większość odmian wykształciła owoce o dużym udziale części jadalnej (o
znaczeniu użytkowym) w całej masie, wynoszącym od 84,9 do 90,0% (Iga), a jedynie u
odmiany Ożarowska i Oliwia uzyskano niższą wartość (79,0-79,9%). Grubość ścianki owocu
była cechą o dość dużym rozrzucie u badanych odmian (od 6,7 mm – Calipso do 10,0 mm –
Caryca F1), jednakże nawet dla odmian o niższych wykazanych wartościach poziom ten
należy ocenić bardzo pozytywnie.
Najbardziej kompaktowe owoce, o podobnej długości i szerokości, wytworzyły
odmiany Gloria, Caryca F1 i Iga (współczynnik kształtu odpowiednio: 1,02, 1,04 i 1,05). U
większości odmian przeważał typ o lekko wydłużonych owocach (1,12 do 1,46). Jedynie u
odmian Mira oraz Mercedes wyróżniała się dominacja długości nad szerokością owocu (1,82 i
2,02).
Tab. 1. Charakterystyka owoców papryki – masa pojedynczego owocu, udział części jadalnej
i grubość miąższu
Udział perykarpu
Masa owocu
Grubość miąższu
Hodowca Odmiana
w całej masie
(g)
(mm)
owocu (%)
Polan
PlantiCo
IwarzPNOS
Gloria
257,3 e
88,3 bcd
8,7 abc
Iga
144,8 b
90,0 d
8,0 ab
Lena
146,6 b
85,8 bc
6,9 a
Mira
143,4 b
85,6 bc
8,7 abc
Oliwia
104,1 a
79,9 a
8,6 abc
Barbórka
226,1 d
85,4 bc
9,6 bc
Calipso
110,3 a
89,3 cd
6,7 a
Caryca F1
194,2 c
86,0 bcd
10,0 c
Mercedes
129,8 ab
84,9 b
8,1 abc
Rebela F1
216,0 cd
89,3 cd
8,3 abc
Etiuda
200,1 cd
88,2 bcd
7,0 a
Ożarowska
189,3 c
79,0 a
7,5 a
Telimena
185,5 c
88,2 bcd
7,7 ab
Trapez
188,2 c
86,8 bcd
8,3 abc
Tab. 2. Charakterystyka owoców papryki – wymiary oraz kształt
Hodowca
Polan
PlantiCo
IwarzPNOS
Długość (cm)
Szerokość (cm)
Współczynnik
kształtu
Gloria
94,6 c
93,3 e
1,02 a
Iga
75,9 a
72,2 c
1,05 a
Lena
94,5 c
72,1 c
1,32 cd
Mira
119,3 e
65,7 b
1,82 e
Oliwia
78,8 ab
59,1 a
1,34 cd
Barbórka
115,3 e
79,3 d
1,46 d
Calipso
72,9 a
65,5 b
1,12 ab
Caryca F1
85,6 b
82,9 d
1,04 a
Mercedes
117,3 e
58,1 a
2,02 f
Rebela F1
107,5 d
79,3 d
1,36 cd
Etiuda
101,4 cd
81,6 d
1,25 bc
Ożarowska
99,9 cd
78,0 cd
1,28 c
Telimena
101,8 cd
73,5 c
1,39 cd
96,8 c
73,2 c
1,33 cd
Odmiana
Trapez
Najbardziej istotne elementy wartości odżywczej owoców ocenianych odmian papryki
przedstawiono w tabelach 3, 4 oraz 5. Analiza statystyczna uzyskanych wyników wskazuje w
większości przypadków na istotne zróżnicowanie badanych odmian pod względem składu
chemicznego.
Sucha masa kształtowała się w dość dużym zakresie, wynoszącym od 6,06 (Mira) do
9,66% (Telimena). W dużej relacji do suchej masy pozostawała zawartość cukrów
rozpuszczalnych, jako najbardziej istotnego ilościowo składnika owoców papryki. Ich poziom
u większości odmian zawierał się w granicach od 4 do 5% świeżej masy. Ekstremalne
zawartości stwierdzono u przywołanych już wyżej odmian (2,80 i 5,20%). Na uwagę i
podkreślenie zasługuje wysoka zawartość u wszystkich odmian kwasu L-askorbinowego,
począwszy od 131,6 mg (Ożarowska) i sięgając aż do 194,4 mg (Iga) czy nawet 195,8 mg w
100 g świeżej masy (Oliwia). Poziom karotenoidów zawierał się w granicach 0,021 do 0,108
mg w 1 g świeżej masy i był najwyższy u odmiany, u której znaleziono najmniej witaminy C.
Zestawione wyniki analiz owoców w zakresie składu mineralnego, zarówno makro jak
i mikro-pierwiastków wskazują, że są one bardzo typowe dla papryki. Pomiędzy odmianami
wystąpiły wprawdzie pewne różnice udokumentowane statystycznie, jednakże w wartościach
bezwzględnych nie są one znacząco duże i to w odniesieniu nieomal do wszystkich
analizowanych składników. Zawartość fosforu i magnezu wahała się u odmian najbardziej i
wynosiła od 13,67 do 21,51 mg tego pierwszego składnika oraz od 6,75 do 13,28 mg tego
drugiego w 100 g świeżej masy. Poziom pozostałych makroskładników był bardziej stabilny i
kształtował się w zakresie 180,9-225,9 mg dla potasu, 10,90-16,73 mg dla wapnia oraz 0,370,64 mg dla sodu.
Spośród mikroelementów znaczący był poziom żelaza (0,545-0,885 mg) i wyraźnie
niższy cynku (0,203-0,322 mg). Zawartość manganu była wielokrotnie niższa i najbardziej
zróżnicowana między odmianami, wynosząc od 0,031 do 0,174 mg w 100 g świeżej masy.
Tab. 3. Zawartość suchej masy, cukrów ogółem, kwasu L-askorbinowego i karotenoidów w
owocach papryki
Kwas LSucha masa
Cukry ogółem
Karotenoidy
Hodowca Odmiana
askorbinowy
(% św.m.)
(% św.m.)
(mg ∙ g św.m.)
(mg% św.m.)
Polan
PlantiCo
IwarzPNOS
Gloria
8,26 c
4,34 f
138,9 b
0,069 f
Iga
7,30 b
4,24 ef
194,4 f
0,054 de
Lena
7,26 b
3,80 b
172,2 e
0,062 ef
Mira
6,06 a
2,80 a
150,0 c
0,021 a
Oliwia
7,28 b
4,03 c
195,8 f
0,033 b
Barbórka
8,23 c
4,33 f
145,1 bc
0,094 g
Calipso
8,19 c
4,28 ef
152,8 c
0,040 bc
Caryca F1
8,68 e
4,78 h
150,0 c
0,060 ef
Mercedes
7,25 b
4,09 cd
124,7 a
0,070 f
Rebela F1
8,13 c
4,17 de
161,8 d
0,069 f
Etiuda
8,52 d
4,54 g
161,4 d
0,071 f
Ożarowska
8,14 c
4,35 f
131,6 a
0,108 h
Telimena
9,66 f
5,20 i
168,1 de
0,047 cd
Trapez
8,45 d
4,27 ef
145,9 bc
0,058 de
Tab. 4. Zawartość makroskładników w owocach papryki (mg ∙ 100 g świeżej masy)
Hodowca
Polan
PlantiCo
IwarzPNOS
Odmiana
P
K
Ca
Mg
Na
Gloria
19,12 e
202,0 bcd
14,73 e
10,43 d
0,49 bcd
Iga
14,21 a
195,2 b
14,23 de
8,04 b
0,47 bc
Lena
13,67 a
197,0 bc
10,90 a
10,46 de
0,47 bc
Mira
14,77 ab
206,4 d
12,55 b
6,75 a
0,42 ab
Oliwia
14,25 a
197,3 bc
12,83 b
10,14 d
0,37 a
Barbórka
17,20 c
224,1 e
16,58 fg
12,71 fg
0,48 bcd
Calipso
20,56 f
225,9 e
15,73 f
12,06 f
0,64 f
Caryca F1
17,78 cd
225,4 e
14,23 de
12,04 f
0,55 cdef
Mercedes
18,22 cde
180,9 a
13,75 cd
10,64 de
0,45 ab
Rebela F1
15,79 b
219,6 e
12,35 b
11,25 e
0,54 cde
Etiuda
15,49 b
209,7 d
15,68 f
12,28 f
0,57 def
Ożarowska
18,77 de
209,6 d
16,73 g
9,06 c
0,62 ef
21,51 f
204,4 cd
12,95 bc
13,28 g
0,49 bcd
18,15 cde
223,3 e
16,35 fg
12,76 fg
0,58 ef
Telimena
Trapez
Tab. 5. Zawartość mikroskładników w owocach papryki (mg ∙ 100 g świeżej masy)
Hodowca
Polan
Odmiana
Fe
Zn
Mn
Gloria
0,710 bcd
0,320 e
0,031 a
Iga
0,640 ab
0,203 a
0,080 b
Lena
0,648 abc
0,231 b
0,059 ab
Mira
0,810 def
0,245 bc
0,174 e
Oliwia
0,750 bcde
0,227 b
0,123 cd
Barbórka
0,768 cdef
0,270 d
0,073 ab
0,855 ef
0,301 e
0,143 de
Caryca F1
0,748 bcde
0,265 cd
0,086 bc
Mercedes
0,885 f
0,266 cd
0,060 ab
Rebela F1
0,708 bcd
0,271 d
0,058 ab
Etiuda
0,870 f
0,314 e
0,084 bc
Ożarowska
0,545 a
0,258 cd
0,136 de
Telimena
0,685 bc
0,273 d
0,064 ab
Trapez
0,723 bcd
0,322 e
0,068 ab
Calipso
PlantiCo
IwarzPNOS
W poszukiwaniu zależności pomiędzy omówionymi uprzednio cechami owoców
papryki a ich wartością odżywczą wyliczono współczynniki korelacji (tab. 6).
Przeprowadzona analiza dla wielu składników odżywczych oraz parametrów owoców
wykazała istotną korelację jedynie pomiędzy długością owocu a zawartością kwasu Laskorbinowego oraz masą owocu a zawartością karotenoidów oraz manganu.
Na zamieszczonych rycinach 1-3 wykreślono liniową korelację dla tych właśnie
zależności. Zawartość kwasu L-askorbinowego malała wraz ze wzrostem długości owocu
(korelacja ujemna). Z kolei poziom karotenoidów wykazywał tendencję rosnącą w miarę jak
powiększała się masa pojedynczego owocu (korelacja dodatnia) i odwrotnie poziom manganu
obniżał się wraz ze zwiększaniem się tej masy (korelacja ujemna).
Tab. 6. Współczynniki korelacji pomiędzy cechami owoców papryki a ich składem
chemicznym (p=0,05)
WspółMasa
Udział
Grubość
Zmienna
Długość Szerokość czynnik
owocu
perykarpu miąższu
kształtu
0,5224
0,2469
-0,0197
-0,1511
0,5170
-0,4688
Sucha masa
p=0,055
p=0,395
p=0,947
p=0,606
p=0,058
p=0,091
Cukry ogółem
0,3744
p=0,187
0,1864
p=0,523
-0,0086
p=0,977
-0,2944
p=0,307
0,4058
p=0,150
-0,4912
p=0,074
Kwas Laskorbinowy
-0,3811
p=0,179
0,1337
p=0,649
-0,1451
p=0,621
-0,5620
p=0,036
-0,2221
p=0,445
-0,3520
p=0,217
Karotenoidy
0,5840
p=0,028
-0,2434
p=0,402
0,0374
p=0,899
0,2825
p=0,328
0,5044
p=0,066
-0,1074
p=0,715
Fosfor
0,2488
p=0,391
0,1249
p=0,670
-0,0538
p=0,855
0,0062
p=0,983
0,1825
p=0,532
-0,0903
p=0,759
Potas
0,3673
p=0,196
0,1976
p=0,498
0,2354
p=0,418
-0,1139
p=0,698
0,4036
p=0,152
-0,4147
p=0,140
Wapń
0,3243
p=0,258
-0,0858
p=0,771
0,0649
p=0,826
-0,0587
p=0,842
0,3026
p=0,293
-0,2527
p=0,383
Magnez
0,3299
p=0,249
0,2562
p=0,377
0,0013
p=0,997
-0,0369
p=0,900
0,2478
p=0,393
-0,2090
p=0,473
Sód
0,2676
p=0,355
0,2070
p=0,478
-0,3543
p=0,214
-0,2040
p=0,484
0,3809
p=0,179
-0,4337
p=0,121
Żelazo
-0,2464
p=0,396
0,2635
p=0,363
0,0273
p=0,926
0,2046
p=0,483
-0,3295
p=0,250
0,4116
p=0,144
Cynk
0,5142
p=0,060
0,3051
p=0,289
-0,0824
p=0,779
0,1465
p=0,617
0,4472
p=0,109
-0,1463
p=0,618
Mangan
-0,5541
p=0,040
-0,4057
p=0,150
-0,1154
p=0,695
-0,1016
p=0,730
-0,4679
p=0,092
0,1749
p=0,550
130
120
Długość cm
110
100
90
80
70
120
130
140
150
160
170
180
190
200
Kwas L-askorbinowy mg%
Ryc. 1. Korelacja liniowa pomiędzy długością owocu papryki a zawartością kwasu Laskorbinowego
280
260
240
Masa owocu g
220
200
180
160
140
120
100
80
0,01
0,02
0,03
0,04
0,05
0,06
0,07
0,08
0,09
0,10
0,11
0,12
Karotenoidy mg g św.m.
Ryc. 2. Korelacja liniowa pomiędzy masą owocu papryki a zawartością karotenoidów
280
260
240
Masa owocu g
220
200
180
160
140
120
100
80
0,02
0,04
0,06
0,08
0,10
0,12
0,14
0,16
0,18
Mn
Ryc. 3. Korelacja liniowa pomiędzy masą owocu papryki a zawartością manganu
Wnioski
1. Średnia masa owoców badanych odmian papryki kształtowała się w szerokim zakresie
i była największa u odmiany Gloria a najmniejsza u Oliwia. Większość odmian
wykształciła owoce o dużym udziale perykarpu w całej masie (z wyjątkiem odmiany
Ożarowska i Oliwia) oraz znacznej grubości miąższu (najmniejszy – Calipso,
największy – Caryca F1).
2. Najbardziej kompaktowe owoce, o podobnej długości i szerokości, wytworzyły
odmiany Gloria, Caryca F1 i Iga. U większości odmian przeważał typ o lekko
wydłużonych owocach. Jedynie u odmian Mira oraz Mercedes wyróżniała się
dominacja długości nad szerokością owocu.
3. Wykazano istotne różnice w zawartości suchej masy i odpowiednio cukrów ogółem w
owocach (najwięcej Telimena, najmniej Mira). Stwierdzono bardzo wysoką zawartość
u wszystkich odmian kwasu L-askorbinowego (najwięcej u odmiany Oliwia i Iga).
Poziom karotenoidów był najwyższy u odmiany Ożarowska.
4. Zawartość makroskładników (K, P, Ca, Mg, Na) i mikroelementów (Fe, Zn, Mn) była
typowa dla owoców papryki słodkiej. Pomiędzy odmianami wystąpiły różnice
udokumentowane statystycznie, jednakże w wartościach bezwzględnych nie były one
znacząco duże.
5. Wyliczone współczynniki korelacji pomiędzy cechami owoców a ich wartością
odżywczą wykazały istotną zależność jedynie pomiędzy długością owocu a
zawartością kwasu L-askorbinowego oraz masą owocu a zawartością karotenoidów i
manganu.
6. Zawartość kwasu L-askorbinowego malała wraz ze wzrostem długości owocu. Poziom
karotenoidów wykazywał tendencję rosnącą w miarę jak powiększała się masa
pojedynczego owocu i odwrotnie poziom manganu obniżał się wraz ze zwiększaniem
się masy owocu.
PODSUMOWANIE
W powyższym zestawieniu zaprezentowano wyniki pierwszego roku badań nad
zależnościami pomiędzy cechami kształtującymi wartość odżywczą sześciu gatunków
warzyw.
Wykorzystanie w
badaniach
wielu
genotypów umożliwiło
wyciągnięcie
uogólnionych wniosków nad korelacjami wiążącymi podstawowe wyznaczniki jakości
warzyw. Kontynuacja badań pozwoli potwierdzić zaobserwowane zależności i ich ewentualne
zróżnicowanie w pod wpływem czynników środowiskowych.