CZ. 2. USTALENIA PRAKTYCZNE - Wydział Transportu Politechniki

PRACE NAUKOWE POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ
z. 97
Transport
2013
Stanisaw Bogdanowicz
Politechnika Warszawska, Wydzia Transportu
Zakad Logistyki i Systemów Transportowych
CZAS I KOSZTY EKSPLOATACJI ZESPOLONYCH
ADUNKOWYCH RODKÓW TRANSPORTOWYCH
- CZ. 2. USTALENIA PRAKTYCZNE
Rkopis dostarczono, kwiecie 2013
Streszczenie: Wycena kosztów eksploatacji zespolonego adunkowego rodka transportowego.
Koszty zalene od pracy. Koszty niezalene od pracy. Koszty maszynogodziny eksploatacji urawika
samochodowego marki HIAB. Koszty eksploatacji zespolonego rodka transportowego.
Sowa kluczowe: koszty eksploatacji urawika, koszty eksploatacji zespolonego rodka
transportowego
Rozwaania w czci 1 niniejszego artykuu uzasadniaj uwzgldnianie w ustaleniach
kosztowych podziau klasyfikacyjnego rodków transportowych z punktu widzenia ich
integralnoci na:
- zespolone,
- rozdzielne.
Logika i dowiadczenie wskazuj odmienno metodyczn w ustaleniach podstawowych mierników pracy wycznie transportowych zespolonych rodków adunkowych,
a wiec ich wydajnoci pracy i kosztów eksploatacji, czy ekonomicznej efektywnoci inwestowania. Ponadto niezbdne jest uwzgldnianie moliwoci pracy wielozmianowej,
a wic intensywnoci wykorzystywania rodka transportowego.
Szczególn uwag zwraca metoda ustalania jednostkowych kosztów wykonania robót
adunkowych (Knwt), gdy musi ona uwzgldnia metod ustalania wydajnoci pracy
rodka przewozowego. Problem ten wyraa wzór (1):
Knwt
LKmge KmgeTnwp
BqCVt
Q
lub przy 1 operacji adunkowej:
Knt lub Kwt
LKmge KmgeTnwp
2 BQVt
2Q
( jp / t )
(1)
42
Stanisaw Bogdanowicz
gdzie:
Knwt, Knt, Kwt - koszty odpowiednio naadunku i wyadunku, albo naadunku lub
wyadunku jednostki przewozu, t (szt.);
L - odlego przewozu w km;
Kmge - koszty zespolonego sprztu adunkowego odniesione na 1 maszynogodzin
eksploatacji, z/h;
B - wspóczynnik wykorzystania przebiegu przez pojazd samochodowy;
q - adowno (pojemno, nono, ucig, ud
wig) pojazdu samochodowego, t (szt.);
C - wspóczynnik wykorzystania adownoci (pojemnoci, nonoci, ucigu, ud
wigu)
pojazdu samochodowego;
Q - masa (ilo, liczba) adunku (qC) jednorazowo wieziona pojazdem samochodowym,
t (szt.);
Vt - prdko techniczna pojazdu samochodowego w km/h;
Tnwp - czas adunkowego (naadunkowego i wyadunkowego, ew. przeadunkowego)
i pozaadunkowego postoju przewozowego rodka transportowego, tj. czas pracy
(eksploatacji) zespolonego adunkowego rodka transportowego, h;
jp - jednostka pienina (z, $, , itp.).
Spróbujmy ustali szacunkowe koszty eksploatacji jednego z najpowszechniej
stosowanego w Polsce zespolonego adunkowego rodka transportowego w postaci
urawika samochodowego marki HIAB. Na koszty te skadaj si:
- koszty zalene od pracy (zmienne) i
- niezalene od pracy (stae).
Ten podzia klasyfikacyjny kosztów eksploatacji dotyczy w ogóle sprztu adunkowego,
niezalenie od jego rodzaju: zespolonego, czy rozdzielnego. Jednoczenie ustalenie
powysze nawizuje do podziau kosztów eksploatacji przewozowych rodków
transportowych na koszty zalene od przebiegu (zmienne) i koszty zalene od czasu pracy
(stae).
1. OGÓLNA POSTA KOSZTÓW EKSPLOATACJI
URAWIKA SAMOCHODOWEGO ZALENYCH
OD PRACY
Koszty eksploatacji urawika samochodowego zalene od pracy (Kzp), tzn. zmienne, s
odniesione na 1 h pracy (eksploatacji) urawika i stanowi one sum rónych elementów
skadowych wyraonych wzorem (2):
Kzp = Kp + Ks + Kon + Kam
(z/h)
gdzie:
Kp - koszty zuycia paliwa podczas eksploatacji urawika, z/h;
Ks - koszty zuycia oleju silnikowego i smarów podczas eksploatacji urawika, z/h;
(2)
Czas i koszty eksploatacji zespolonych adunkowych rodków transportowych - cz. 2 …
43
Kon - koszty obsugi technicznej i napraw biecych, rednich i awaryjnych urawika,
z/h;
Kam - koszty zuycia akcesoriów i innych materiaów eksploatacyjnych (konserwacyjnych, rodków myjcych, wyposaenia specjalistycznego i innych) podczas eksploatacji
urawika, z/h.
Wród wymienionych kosztów nie wystpuj takie, które s waciwe dla zespolonych
przewozowych rodków transportowych, np. koszty zuycia ogumienia i opat drogowych.
Poszczególne skadniki kosztowe obliczamy na podstawie odpowiadajcych im metod.
2. KOSZTY ZUYCIA PALIWA
Koszty zuycia paliwa (Kp) obliczamy wg wzoru (3)1:
Kp = S ˜ c
(z / h)
gdzie:
S - zuycie paliwa, np. oleju napdowego, litry/h;
c - cena paliwa, np. oleju napdowego, z/l;
std:
Kp = 10 l/h ˜ 5,03 z/l = 50,30 z/h.
(3)
3. KOSZTY ZUYCIA OLEJU SILNIKOWEGO I SMARÓW
Koszty zuycia oleju silnikowego i smarów (Ks) ustalamy stosujc wzór (4):
Ks = Kp(5/100)
gdzie:
Kp - koszty zuycia paliwa, z/h;
5 - % kosztu zuycia paliwa, %;
dlatego:
Ks = 50,30(5/100) | 2,52 z/h
1
http://www.cenapaliw.pl
(z / h)
(4)
44
Stanisaw Bogdanowicz
4. KOSZTY OBSUG TECHNICZNYCH I NAPRAW
Koszty obsug technicznych i napraw biecych, rednich i awaryjnych w zapleczu
technicznym obsugowo-naprawczym wasnym lub obcym (Kon) okrelamy na podstawie
wzoru (5):
Kon
kon
ks
Dgt ˜ Td Tgt
( zl / h)
(5)
gdzie:
kon - roczne koszty obsug technicznych i napraw wg kosztów wasnych lub faktury,
z/rok;
ks - miesiczne koszty konserwacji, z/miesic;
Dgt - roczna liczba dni gotowoci technicznej, dni/rok;
Td - dobowy czas eksploatacji, h/dob;
Tgt - miesiczna liczba godzin gotowoci technicznej, h/miesic;
Uwzgldniajc dane rzeczywiste otrzymujemy:
Kon
4800 75
243 ˜ 8 162
4800
0, 463 2, 469 0, 463 | 2,93 zl / h
1944
5. KOSZTY ZUYCIA AKCESORIÓW I INNYCH
MATERIAÓW EKSPLOATACYJNYCH
Koszty zuycia akcesoriów i innych materiaów eksploatacyjnych (Kam), np. konserwacyjnych, rodków myjcych, wyposaenia specjalistycznego i inne, obliczamy korzystajc ze wzoru (6):
Kam = Kp(20/100)
gdzie:
Kp - koszty zuycia paliwa, z/h;
20 - % kosztu zuycia paliwa, %;
std:
Kam = 50,30(20/100) | 10,06 z / h
(z / h)
(6)
Czas i koszty eksploatacji zespolonych adunkowych rodków transportowych - cz. 2 …
45
6. RAZEM KOSZTY EKSPLOATACJI URAWIKA
SAMOCHODOWEGO ZALENE OD PRACY
Koszty eksploatacji urawika samochodowego zalene od pracy (Kzp) ustalone wg
wzoru (2) wynosz:
Kzp = 50,30 + 2,52 + 2,93 +10,06 = 65,81 z / h
7. OGÓLNA POSTA KOSZTÓW EKSPLOATACJI
URAWIKA SAMOCHODOWEGO NIEZALENYCH OD
PRACY
Koszty eksploatacji urawika samochodowego niezalene od pracy (Knp) s kosztami
staymi, które ustalamy na podstawie wzoru (7):
Knp = Ka + Kok + Ku + Kp +Ko
(z / h)
(7)
gdzie:
Ka - koszty amortyzacji, z/h;
Kok - koszty pracy operatora/kierowcy, z/h;
Ku - koszty ubezpieczenia rodka technicznego, z/h;
Kp - koszty podatku za rodek techniczny, z/h;
Ko - koszty porednie, tj wydziaowe i ogólnozakadowe, w wysokoci 20 % narzutu na
bezporednie koszty niezalene od pracy, z/h.
8. KOSZTY ODPISÓW AMORTYZACYJNYCH
Koszty odpisów amortyzacyjnych (Ka) na odtworzenie rodka trwaego ustalamy analogicznie jak i inne elementy kosztowe - na podstawie obowizujcych przepisów2.
Koszty amortyzacji przypadajce na 1 maszynogodzin eksploatacji urawika obliczamy
na podstawie wzoru (8):
2
Por. Rozporzdzenie Ministra Finansów z dnia 19.01.1999 r. zmieniajce rozporzdzenie w sprawie amortyzacji rodków trwaych oraz wartoci niematerialnych i prawnych. Dz U nr 6, poz. 39 z pó
n. zm., np.
Dz U z 2000, nr 54, poz. 654 - za. do ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.
46
Stanisaw Bogdanowicz
Ka
§ &wp · § Rs ·
¨
¸¨
¸
© Dgt ˜ Td ¹ © 100 ¹
( zl / h)
(8)
gdzie:
wp - warto pocztkowa (cena) urawika, z;
Rs - roczna stawka amortyzacji, % (w obliczeniach mona przyj wska
nik);
Dgt - liczba dni gotowoci technicznej w rozpatrywanym okresie (miesic, rok, itp.), dni;
Td - czas eksploatacji, h/dob;
std:
§ 103822 ·§ 20 ·
Ka ¨
¸¨
¸ | 10, 68 zl / h
© 243 ˜ 8 ¹© 100 ¹
Przedstawiona warto pocztkowa urawika samochodowego HIAB uwzgldnia - poza
jego cen (81 tys. z) - wielotoczkow pomp hydrauliczn (2 tys. z), monta urawika
(2 tys. z) oraz podatek VAT (22%, tj. 18722 z).
9. KOSZTY PRACY OPERATORA/KIEROWCY
Koszty pracy operatora/kierowcy (Kok) ustalamy korzystajc ze wzoru (9),
uwzgldniajcego wynik uprzednich ustale (zob. cz. 1, wzór (7)), tj. koszty pracy
1 zatrudnionego (Kpz) i wspóczynnik wykorzystania czasu eksploatacji urawika (M 2IV ) :
Kok
Kpz IV
M2
Tgt
( zl / h)
(9)
gdzie:
Kpz - koszty pracy 1 zatrudnionego, z/miesic;
Tgt - miesiczna liczba godzin gotowoci technicznej (eksploatacji), h/miesic;
M 2IV - wspóczynnik wykorzystania czasu eksploatacji urawika;
std:
Kok
4600
0,1803 | 5,12 zl / h
162
Jeli uwzgldnimy ksztatowanie si M 2 zamiast M 2IV (por. cz 1 - punkt 1.4.), wówczas
koszty pracy bd mniejsze od wykazanych. Z tego wzgldu ustalone koszty naley
traktowa jako specjalny dodatek do wynagrodzenia kierowcy z tytuu penienia
dodatkowej funkcji - operatora sprztu adunkowego. czne koszty pracy kierowcy bd
wic sum obu tych skadników, tj. wynagrodzenia podstawowego (4600/162=28,40 z/h)
i dodatkowego (5,12 z/h), czyli razem 33,52 z/h, a wic wikszego o 18,03 %.
Czas i koszty eksploatacji zespolonych adunkowych rodków transportowych - cz. 2 …
47
Naley przy tym podkreli moliwo ustalenia kosztu pracy operatora (Kok) poprzez
np. uwzgldnienie liczby kursów (jazd adownych) w okresie miesicznym. Wynik bdzie
ten sam, tj. 5,12 z/h.
10. KOSZTY UBEZPIECZENIA URAWIKA
Koszty ubezpieczenia urawika (Ku)3 obliczamy na podstawie wzoru (10):
Ku
Ur
Dgt ˜ Td
( zl / h)
(10)
gdzie:
Ur - kwota opaty ubezpieczeniowej, z/rok;
pozostae oznaczenia - zob. wzór (8), tzn. w mianowniku mamy roczn liczb godzin
sprawnoci do eksploatacji;
std:
Ku
2530
243 ˜ 8
2530
| 1,30 zl / h
1944
Roczn kwot opaty ubezpieczeniowej za urawik przyjto przez analogi w wielkoci
odpowiadajcej samochodowi.
11. KOSZTY PODATKU ZA RODEK TECHNICZNY
Koszty podatku za rodek techniczny (Kp)4 moemy okreli na podstawie wzoru (11):
Kp
Rp
Dgt ˜ Td
( zl / h)
(11)
gdzie:
Rp - kwota podatku za rodek techniczny, z/rok;
pozostae oznaczenia - zob. wzór (16);
3
4
ródo: http://www.polisowo.pl
ródo: Uchwaa nr XXXIII/220/10 Rady Gminy Belski Duy z dnia 25.11.2010 r. w sprawie okrelenia
wysokoci stawek oraz zwolnie w podatku od rodków transportowych na 2011 r.
48
Stanisaw Bogdanowicz
Kp
2200
| 1,13 zl / h
243 ˜ 8
Roczn kwot podatku za urawik przyjto w wielkoci odpowiadajcej samochodowi.
12. KOSZTY OGÓLNE
Koszty ogólne (Ko), tj. porednie (wydziaowe i ogólnozakadowe) s narzutem
procentowym na koszty bezporednie niezalene od pracy, rozpatrzone w punktach 8y11.
Ustalamy je wg wzoru (12):
Ko
Ka Kok Ku Kp (
20
)
100
( zl / h)
(12)
gdzie:
20 - stawka narzutu kosztów porednich na bezporednie koszty niezalene od pracy, %;
pozostae oznaczenia - zob. wzór (7);
a po podstawieniu danych do wzoru (12) uzyskano nastpujc kwot narzutu:
Ko
10, 68 5,12 1,30 1,13 §¨
20 ·
¸ | 3, 65 zl / h
© 100 ¹
13. RAZEM KOSZTY EKSPLOATACJI URAWIKA
SAMOCHODOWEGO NIEZALENE OD PRACY
Z przedstawionych rozwaa wynika, e koszty eksploatacji urawika samochodowego
niezalene od pracy (Knp) ustalone wg wzoru (7) wynosz:
Knp = 10,68 + 5,12 + 1,30 + 1,13 + 3,65 = 21,88 z/h
Rozwaania niniejsze pozwalaj na ustalenie ogólnego kosztu odniesionego na maszynogodzin eksploatacji urawika samochodowego.
Czas i koszty eksploatacji zespolonych adunkowych rodków transportowych - cz. 2 …
49
14. KOSZTY MASZYNOGODZINY EKSPLOATACJI
URAWIKA SAMOCHODOWEGO HIAB
W niniejszych rozwaaniach rozpatrzono ustalanie kosztów maszynogodziny eksploatacji (Kmge) urawika samochodowego, bez uwzgldniania kosztów eksploatacji pojazdu samochodowego. Na koszt ten (Kmge) skadaj si koszty zalene od pracy (Kzp)
i koszty niezalene od pracy (Knp), co wyraono wzorem (13):
Kmge = Kzp + Knp
(z / h)
(13)
std, uwzgldniajc wyniki ustale wg wzorów (2) i (7) uzyskano:
Kmge = 65,81 + 21,88 = 87,69 z/h
Ustalone koszty zalene od pracy (Kzp) s 3-krotnie wiksze od kosztów niezalenych
od pracy (Knp).
Pamitajmy take, i ustalony w niniejszych rozwaaniach koszt pracy kierowcy,
bdcego zarazem operatorem urawika, naley traktowa jako jego dodatkowe wynagrodzenie za penienie dodatkowej funkcji. Jest to uwzgldnione w Kmge.
Przedstawione rozwaania tylko w nieznacznej czci odnosz si do ewentualnego
ustalania kosztów eksploatacji pojazdu samochodowego.
Ustalenia czasu i kosztów pracy operatora/kierowcy i kosztów eksploatacji urawika
samochodowego, tj. zespolonego adunkowego rodka transportowego, s w peni szacunkowymi.
15. KOSZTY EKSPLOATACJI ZESPOLONEGO RODKA
TRANSPORTOWEGO
(ADUNKOWO-PRZEWOZOWEGO)
W poprzedzajcych rozwaaniach dokonano ustalenia kosztu eksploatacji zespolonego
adunkowego rodka transportowego. Oczywistoci jest konieczno caociowej oceny
kosztowej wykorzystywania zespolonego rodka transportowego i z tego wzgldu,
oprócz ww. kosztu robót adunkowych, niezbdne jest ustalenie i uwzgldnianie kosztu
eksploatacji zespolonego przewozowego rodka transportowego.
Najprociej ujmujc ten ostatni problem, moemy wskaza na potrzeb ujmowania w
ocenie kosztów eksploatacji pojazdu samochodowego na którym zainstalowano sprzt
adunkowy. Koszty eksploatacji obu rodzajów zespolonych rodków transportowych mog
by ustalane odrbnie, ale w ocenie przedsiwzicia bd wystpoway jako koszty czne.
50
Stanisaw Bogdanowicz
Bibliografia – wybrane pozycje
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
Bogdanowicz S.: Metodyka ustalania efektywnoci przewozów kontenerowych w transporcie
samochodowym. Próbne ustalenia progów opacalnoci z punktu widzenia ekonomicznej efektywnoci
inwestycji. Warszawa 1972, ITS, praca nr 1804a, s. 15.
Bogdanowicz S.: Sprawozdanie z wyjazdu subowego do WRL w sprawie metod i wyników bada
maszyn i urzdze samonaadunkowych i wyadunkowych. Warszawa 1972, ITS, s. 18.
Bogdanowicz S.: -
. !" 1973, #$ %, .
14, (Ekonomiczne kryteria doboru rodków technicznych w robotach adunkowych w transporcie
samochodowym).
Koszty pracy w gospodarce narodowej w 2004 r. Warszawa 2005, GUS.
Bogdanowicz S.: Ekonomiczne kryteria doboru pojazdów samochodowych do przewozu wielkich
kontenerów. Rozprawa doktorska. Warszawa 1973, SGPiS, Wydzia Handlu Wewntrznego, s. 185.
Praca zbiorowa: Badania obsugi samochodowej pocigu kontenerowego Berlin - Pozna - Warszawa.
Etap II. Ekonomiczna Ocena rónych rozwiza techniczno-eksploatacyjnych. Warszawa 1971, ITS,
praca nr 1734, s. 169.
Praca zbiorowa: Transport samochodowy w obsudze pocigów kontenerowych. Warszawa 1972, ITS,
Zeszyty Naukowe, nr 35, s. 199.
Rozporzdzenie Ministra Finansów z dnia 19.01.1999. zmieniajce rozporzdzenie w sprawie w sprawie
amortyzacji rodków trwaych oraz wartoci niematerialnych i prawnych. Dz U nr 6, poz. 39 z pó
n.
zm., np. Dz U z 2000, nr 54, poz. 654 - za. do ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.
Transport - wyniki dziaalnoci w 2010 r. Warszawa 2011, GUS, s. 79.
Uchwaa nr XXXIII/220/10 Rady Gminy Belski Duy z dnia 25.11.2010 r. w sprawie okrelenia
wysokoci stawek oraz zwolnie w podatku od rodków transportowych na 2011 r.
Zatrudnienie i wynagrodzenia w gospodarce narodowej w 2004 r. Warszawa 2005, GUS, s. 45.
http://www.cenapaliw.pl
http://firma.onet.pl/1283,1103156,poradnik.html
http://www.polisowo.pl
TIME AND COST OF THE UTILIZATION OF COMPOUND CARGO VEHICLES PART 2. PRACTICAL FINDINGS
Abstract: The estimation of the compound cargo vehicle utilization. Costs dependent on work. Costs
independent on work. Costs of machine hours of utilization of the HIAB vehicle crane. Compound
transportation vehicle utilization costs.
Keywords: crane utilization costs, compound transportation vehicle utilization costs