Przed nami 100. rocznica przybycia Greków do Europa – Miasta

Przed nami 100. rocznica przybycia Greków
do Europa – Miasta Zgorzelec/Görlitz
Napisano dnia: 2016-06-10 09:03:00
Co wiemy o Grekach, którzy blisko wiek temu przebywali na terenie dzisiejszego Zgorzelca?
Zapewne niewiele. Zapraszamy do podróży w przeszłość. Pasjonat historii i kultury greckiej
Kazimierz Prosyniak opowiada o wydarzeniach sprzed stu lat.
Gdzie możemy szukać informacji na temat pobytu Greków na terenie dzisiejszego Zgorzelca?
W XX w. na terytorium dzisiejszego Zgorzelca Grecy przebywali dwukrotnie. Pierwszy raz w okresie I
Wojny Światowej, a drugi raz po zakończeniu II Wojny Światowej. Należy pamiętać, że w okresie I
Wojny Światowej Zgorzelec i Görlitz były jednym organizmem miejskim. O ile historia powojenna
Greków w Zgorzelcu jest powszechnie znana i opisana, to ta wcześniejsza jest mniej popularna.
Gdybyśmy zrobili teraz wśród mieszkańców Zgorzelca sondę na temat tego, co wiedzą o przybyłych
podczas I Wojny Światowej na ten teren Greków, to nie uzyskalibyśmy raczej odpowiedzi.
Pierwsze opracowania naukowe i akademickie, potwierdzone faktami oraz badaniami, pojawiły się w
2011 r. i 2012 r. Autorem pierwszej publikacji jest Grek prof. Uniwersytetu Berlińskiego Gerasimos
Alexatos. Niestety nie znam dokładnie jej treści, ponieważ nie spotkałem się z przetłumaczeniem
tejże książki. Udało mi się jedynie dotrzeć do krótkiego streszczenia. Znam natomiast bardzo dobrze
drugą pozycję napisaną przez byłego mieszkańca Zgorzelca Adama Tuszyńskiego, który od 15 lat
mieszka w Niemczech. To właśnie on opisał historię przyjazdu na nasz teren Greków w 1916 r.
Książka ta została wydana przez Muzeum Łużyckie w Zgorzelcu.
Proszę przybliżyć mieszkańcom gminy historię przybyłych podczas I Wojny Światowej
Greków?
Jak wiemy w 1914 r. wybuchła wojna. Różne były wydarzenia związane z przebiegiem wojny, nie
oceniając, stało się tak, a nie inaczej, że IV Korpus Armii Greckiej, pod dowództwem pułkownika
Ioannisa Chatzopulosa, został przetransportowany do ówczesnego Görlitz. W literaturze spotkałem
się ze stwierdzeniem, że Grecy zostali tu internowani, należy pamiętać jednak, że nie byli jeńcami.
Teraz dominuje stwierdzenie, że zostali zaproszeni przez ówczesne władze Niemiec. Pierwszy
transport przyjechał 28 września 1916 r. Władze i mieszkańcy miasta bardzo przyjaźnie i ciepło
przyjęli przybyszów. Na dworcu w Görlitz zorganizowano huczne powitanie. 6,5 tys. żołnierzy i około
500 członków rodzin rozlokowano na 27 ha po wschodniej stronie miasta (dzisiejszy Zgorzelec), a
dokładniej w obecnym parku Paderewskiego w rejonie ulic Traugutta, Chopina, Broniewskiego i
Karłowicza.
Mało kto wie, ale już wcześniej na tym terenie istniały baraki, w których przetrzymywano rosyjskich
jeńców wojennych. W 1914 r. po zwycięskiej bitwie pod Tannenbergiem wzięto do niewoli około 100
tys. Rosjan i przetransportowano ich na obszary, gdzie my obecnie mieszkamy. Specjalnie dla
Greków dokonano adaptacji tych baraków m.in. doprowadzając wodę.
Jak wyglądało ich życie?
Grecy mieszkali tutaj do 1919 r., czyli niecałe 3 lata. Bardzo dobrze czuli się w naszym regionie.
Wyżsi oficerowie mieszkali w willach, natomiast pozostali żołnierze zasiedlili obóz. Sztab dowództwa
IV Korpusu Armii Greckiej znajdował się tam, gdzie dziś funkcjonuje Gimnazjum nr 3 im. Armii
Krajowej przy ul. Piłsudskiego w Zgorzelcu. Specjalnie dla Greków uruchomiono szpital „Lazaret”,
który mieścił się na terenie dzisiejszego stadionu sportowego w Zgorzelcu. Żołnierze mieli dosyć
dużo swobody, posiadali specjalne monety obiegowe za które mogli kupować różne rzeczy w
kasynach. Około 200 żołnierzy zawarło związki małżeńskie z mieszkankami Görlitz, przez co, po
wojnie pozostali w mieście. Do dziś w Görlitz możemy spotkać ich potomków.
Pod koniec wojny stosunek mieszkańców do Greków zaczął się pogarszać. Wszystko przez skutki
wojny. Pod koniec wojny wrócili do swojej ojczyzny, gdzie potraktowano ich jak zdrajców. Większości
groził sąd wojenny, a nawet kara śmierci. Ostatecznie chyba do tego nie doszło, aczkolwiek nie
posiadam takiej dokładnej wiedzy.
Gdzie możemy znaleźć ślady pobytu Greków w naszym regionie?
Ślady pobytu Greków możemy znaleźć na cmentarzu miejskim w Görlitz, gdzie znajdują się 133
mogiły żołnierzy, którzy zmarli w tutejszym obozie. Został tam również pochowany dowódca IV
Korpusu Armii Greckiej Ioannis Chatzopulos. Dzięki staraniom Stowarzyszenia Greków w Polsce
Delta, przy udziale Ambasady Greckiej, udało się odrestaurować 7 pomników. Cały czas jak patrzymy
na zabudowania obiektów użyteczności publicznej, musimy patrzeć oczami wyobraźni. Kiedyś tu był
pusty plac, na którym wznoszono m.in. wspomniane wcześniej baraki czy szpital.
Ilu Greków obecnie mieszka na terenie gminy Zgorzelec?
Obecnie kilkunastu. Z mojej wiedzy wynika, że wcześniej sporo Greków mieszkało i prowadziło m.in.
warsztaty rzemieślnicze w Łagowie. Na terenie Gminy Zgorzelec można było w latach 50/60
ubiegłego wieku spotkać wielu Greków, którzy wypasali owce. To właśnie tu, poza Zgorzelcem,
znajdowało się największe skupisko Greków.
Przed nami 100. rocznica pobytu Greków w Zgorzelcu. Jakich wydarzeń towarzyszących
rocznicy możemy się spodziewać?
16 czerwca o godz. 9.00 poprowadzę prelekcję dla uczniów Gimnazjum im. Sybiraków w
Jerzmankach. Jest to mało znana historia, a wydaje mi się, że należy ją propagować wśród lokalnej
społeczności. Takie „spotkania z historią” będą miały też miejsce w innych placówkach oświatowych
na terenie Zgorzelca.
Przed nami oczywiście 19. edycja Międzynarodowego Festiwalu Piosenki Greckiej, mecz towarzyski
Polska – Grecja oraz tradycyjny bal grecki.
1 lipca zostanie wydany biuletyn festiwalowy, w którym będzie można przeczytać wiele ciekawych
artykułów o tematyce greckiej.
8 lipca o godz. 18.30 w parku im. Paderewskiego w Zgorzelcu zostanie oficjalnie odsłonięty obelisk
poświęcony przybyłym przed stu laty Grekom. W uroczystościach wezmą udział władze wojewódzkie.
Serdecznie zapraszamy wszystkich zainteresowanych.
8 lipca w Miejskim Domu Kultury w Zgorzelcu odbędzie się spotkanie z Adamem Tuszyńskim, który
przybliży mieszkańcom historię przybyłych do Zgorzelca Greków.
Oczywiście to tylko niektóre wydarzenia związane z rocznicą. Zachęcam do śledzenia lokalnych
portali, gdzie na pewno ukaże się szczegółowy plan imprez.