Wykład 3

Transkrypt

Wykład 3

19/05/2015
Proces podejmowania decyzji definicja
Proces podejmowania decyzji
- wykład 9
Proces podejmowania decyzji definicja
• Proces rozwiazywania problemu niepewności (Nosal, 1993)
• Decyzję podejmujemy w sytuacjach, kiedy istnieje więcej niż
jedno rozwiązanie oraz rozwiązania te różnią się od siebie
efektywnością.
• W związku z powyższym, w celu podjęcia decyzji konieczna jest
analiza sytuacji wyboru.
• Kiedy przyszłe wydarzenia są nieznane i nie mamy żadnych
możliwości wyboru, sytuacja decyzyjna nie występuje.
Proces rozwiązywania problemów a
proces podejmowania decyzji
• Proces podejmowania decyzji jest procesem rozwiazywania
problemu niepewności (Nosal, 1993).
• Decyzję podejmujemy w sytuacjach, kiedy istnieje więcej niż
jedno rozwiązanie oraz rozwiązania te różnią się od siebie
efektywnością.
• W związku z powyższym, w celu podjęcia decyzji konieczna
jest analiza sytuacji wyboru.
• Kiedy przyszłe wydarzenia są nieznane i nie mamy żadnych
możliwości wyboru, sytuacja decyzyjna nie występuje.
Podejmowanie decyzji –
 jest aktem wyboru jednego wariantu spośród pewnego ich
zestawu.
 procesem zbierania i przetwarzania informacji o przyszłym
działaniu.
 układem czynności w logicznym porządku rozpoznania i
zidentyfikowania istoty sytuacji decyzyjnej, zidentyfikowanie
alternatywnych rozwiązań, wybór najlepszej i wprowadzenie
jej w życiu
Problem decyzyjny
Nie każdy problem jest problemem decyzyjnym!
Problem decyzyjny spełnia następujące warunki:
1. Liczba jego rozwiązań jest duża lub nieokreślona.
Jeżeli jest tylko jedno rozwiązanie nie ma problemu decyzyjnego.
2. Wygenerowanie określonych wariantów rozwiązania danego
problemu. Warianty końcowe mogą się różnić od początkowych
3. Nie wszystkie warianty rozwiązania danego problemu są możliwe i
realne.
4. Wybór wariantu najlepszego rozwiązania danego problemu jest
procesem trudnym, skomplikowanym, wymaga zbierania
dodatkowych informacji, wielu obliczeń i pomiarów.
Podejmowanie decyzji jako proces
rozwiazywania problemów
• Dostrzeżenie problemu/geneza problemu – człowiek dostrzega
trudność, uświadamia sobie, że zasób posiadanej wiedzy nie
wystarcza do osiągnięcia celu. Celem końcowym tej fazy
sformułowanie problemu w postaci dogodnej do rozwiązania.
• Analiza sytuacji problemowej – człowiek dokonuje analizy
informacji zawartych w sytuacji problemowej i charakterze celu,
który ma osiągnąć. Określa rodzaje rozbieżności i luk między
tym, co jest dane a pożądane.
• Generowania pomysłów rozwiązania – człowiek wytwarza
nowe informacje, liczne zbiory pomysłów, odpowiadające
różnym kierunkom poszukiwania rozwiązań. Rezultaty tej fazy
oceniane są pod względem płynności, giętkości i oryginalności
myślenia.
• Weryfikacja pomysłów – ocena pomysłów, sprawdzanie ich
wartości i wybranie jednego lub kilku z nich do realizacji.
Końcowy rezultat tej fazy zależy od trafności i kompletności
stosowanych kryteriów oceny.
1
19/05/2015
Konwergencyjny przebieg procesu
decyzyjnego
Racjonalność
• W sensie rzeczowym
Myślenie inwencyjne
Zdefiniowanie typu sytuacji
Problem
niepewności:
•Złożoność
•Zmienność
•Niejasność
•Presja
czasu
•Brak wiedzy
Określenie
źródeł
i struktury
niepewności
Język, kategorie
pojęciowe
Myślenie decyzyjne
Poszukiwanie nowych
wariantów działania
Określanie kryteriów
i skal oceny wariantów
Zamknięcie
zbioru wariantów
Określenie
szans
Ocena celu, warunków
i możliwości działania
Podjęcie decyzji
Zintegrowanie ocen
Wybór
działania
Tablica decyzyjna
Decyzja
Reguły decyzyjne
Racjonalność cd.
• Działanie jest racjonalne wtedy, jeśli opiera się na należycie
uzasadnionych, prawdziwych (spełnionych) przesłankach.
• W takich właśnie warunkach są duże szanse, że działania
ocenione jako racjonalne ex ante okaże się również działaniem
racjonalnym ex post
• Działanie jest racjonalne wtedy, gdy skutecznie prowadzi do
wyznaczonego celu, o czym poświadczają obiektywne metody
– „przystosowanie do prawdy”
– „im lepiej jest działanie przystosowane do okoliczności i w
ogóle do wszystkiego, cokolwiek w sądzie prawdziwym
stwierdzić można, tym bardziej jest ono racjonalne”
(Kotarbiński)
• W sensie metodologicznym
– „zgodność postępowania z ogółem posiadanych informacji;
w przypadku przygotowywania działania racjonalność
polega na tym, że opiera się ono na podstawie
teoretycznej”
Modele podejmowania decyzji
• Modele formalne (matematyczne, normatywne)
• Modele behawioralne (psychologiczne, deskryptywne)
• Wykorzystanie modeli podejmowania decyzji w
specyficznych sytuacjach decyzyjnych
• Działanie takie nazywamy skutecznym, ponieważ zostały
osiągnięte cele, które wcześniej sformułowano na solidnej
(prawdziwej podstawie)
• Człowiek racjonalny, to taki, które podejmuje wszystkie decyzje
w sposób optymalny
Krytyka modeli formalnych
 Badania Herberta Simona (1965-1975) przyczyniły się do zmiany
pojmowania koncepcji racjonalności (Nagroda Nobla w 1978r)

Modele formalne (m.in. model SEU) zakładają istnienie racjonalności
olimpijskiej, czyli nieograniczonych możliwości obliczeniowych, dzięki
którym człowiek ogarnia wszystkie dostępne warianty wyboru i
maksymalizuje wszelkie użyteczności w podejmowaniu decyzji.
 W rzeczywistych decyzjach, racjonalność olimpijska jest
niedoścignionym wzorem
 Ludzie dążą raczej do osiągnięcia satysfakcji niż do maksymalizacji
efektów.
Ograniczona racjonalność
• Koncepcja ograniczonej racjonalności nie jest jedynie
niewielką poprawką do modeli formalnych
• Podejmowanie decyzji jest procesem sekwencyjnego
przetwarzania informacji przy zmiennych kryteriach oceny
korzystności decyzji
• Decydenci stosują kryterium „dostatecznej korzystności” lub
korzystności chwilowej (lokalnej)
 Dlaczego? – gdyż mamy najczęściej ograniczoną wiedzę na dany
temat, a zebranie i zapamiętanie dużej liczby informacji jest
procesem trudnym i kosztownym.
2
19/05/2015
Ograniczona racjonalność
• Umysł człowieka jest bardzo prostym systemem, złożone jest tylko
środowisko, w którym działamy
• Decyzja w tej interpretacji nie jest wyrazem poszukiwania jakiegoś
absolutnego optimum, ale intelektualnym narzędziem służącym do
bieżącego (chwilowego) spełnienia wymagań zawartych w
zmiennych celach działania, kryteriach oceny rezultatów, warunkach
itp.
• Ograniczona racjonalność to nie nieracjonalność!!!
Strategie podejmowania decyzji

Strategie heurystyczne – są to przepisy ogólne i zawodne,
ale za to umożliwiające rozwiązanie większej klasy
problemów.

Metody heurystyczne to np. instrukcja nauczyciela dotycząca
pisania wypracowań, dodatkowe wskazówki dotyczące
rozwiązywania trudniejszych zadań matematycznych czy
ogólne zasady prowadzenia dyskusji.
Wewnętrzne źródła ograniczonej
racjonalności
• Ograniczenia pamięci
• Przetwarzanie sekwencyjne
• Złożoność sytuacji
Strategie podejmowania decyzji
• Zwykle strategia podejmowania decyzji jest systemem złożonym z
reguł heurystycznych i algorytmicznych.
• Strategie algorytmiczne – są to niezawodne przepisy na
podejmowanie decyzji. Termin „niezawodność” oznacza, że
prawidłowe ich zastosowanie do właściwych danych daje
stuprocentową gwarancję adekwatności decyzji.
• Typowymi znanymi metodami algorytmicznymi są przepisy
dodawania, odejmowania, mnożenia oraz przepisy kulinarne.
• Metody algorytmiczne często stosowane automatyzują się nabierając
właściwości złożonych nawyków.
Inklinacje poznawcze
• W sytuacjach niepewnych i ryzykownych konieczne jest
stosowanie rozwiązań innych niż myślenie algorytmiczne
• W przypadku takich decyzji funkcjonują tzw. inklinacje
poznawcze (cognitive bias) i heurystyki.
• Błędy a zniekształcenia. Nie każde
• Różnice indywidualne w uleganiu inklinacjom poznawczym –
zniekształcenia poznawcze zależne są zarówno od czynników
sytuacyjnych jak i indywidualnych
Zewnętrzne źródła błędów w procesie
podejmowania decyzji
• Złożoność
Obiektywne wymiary otoczenia
• Zmienność
• Niepewność –
• Funkcjonowanie inteligencji płynnej i skrystalizowanej
– Brak kompletnych danych zewnętrznych
• Charakter preferencji
– stan umysłu
3
19/05/2015
Heurystyka
• Heurystyka pochodzi od greckiego słowa „odkrywać”.
Heurystyki są to uproszczone reguły wnioskowania, którymi
posługują się ludzie, by wydawać sądy w sposób szybki i
efektywny.
Heurystyka I
• Heurystyka to „metoda na skróty”, wypracowana na drodze
doświadczeń i ewolucji, które często pozwala na poprawne
wnioski, często jednak zawodzi prowadząc do błędów.
Zadanie 1
•
Heurystyka I - ćwiczenie 1a
Lista nazwisk:
Pomnóż w pamięci ciąg następujących cyfr:
8x7x6x5x4x3x2x1=?
Heurystyka I - ćwiczenie 1b
Pomnóż w pamięci ciąg następujących cyfr:
1x2x3x4x5x6x7x8=?
Heurystyka I – ćwiczenie 1
8x7x6x5x4x3x2x1
1x2x3x4x5x6x7x8
2 250
512
40 320
Mnożenie kilku pierwszych czynników,
a następnie ZGADYWANIE końcowego wyniku
4
19/05/2015
Heurystyka I – ćwiczenie 2a
Heurystyka I – ćwiczenie 2b
Jaka jest liczba państw afrykańskich zrzeszonych w
UNICEF?
Jaka jest liczba państw afrykańskich zrzeszonych w
UNICEF?
Czy tych państw jest mniej niż 65 i o ile?
Czy tych państw jest więcej niż 10 i o ile?
Heurystyka I – ćwiczenie 2
Heurystyka kotwiczenia
• skłonność do niedostatecznego korygowania wyjściowej oceny
(skądkolwiek by ona pochodziła) (Tversky i Kahneman).
1) Jaka jest liczba państw afrykańskich zrzeszonych w UNICEF?
Czy tych państw jest mniej niż 65 i o ile?
Oszacowania oscylują bliżej wartości 65
2) Jaka jest liczba państw afrykańskich zrzeszonych w UNICEF?
Czy tych państw jest więcej niż 10 i o ile?
Oszacowania oscylują bliżej wartości 10
• Np. Ten słownik kosztuje normalnie 450 zł, ale dziś jest
szczególna promocja i kosztuje tylko 250, a ponieważ pani
pierwsza go dziś kupuje, to damy jeszcze 100 zł rabatu.
• porównujemy początkowe 450 i końcowe 150 i kupujemy
słownik, mimo że wcale nam nie był potrzebny. W
rzeczywistości zaś słownik mógł kosztować te 150 zł, ale wtedy
byśmy go uznali za drogi.
Heurystyka kotwiczenia
• Dokonywanie ocen na podstawie punktu odniesienia
• Polega na estymowaniu pewnych wielkości na podstawie
początkowo zasugerowanego poziomu, tzw. kotwicy
• Zniekształcenia wywołane wpływem „kotwicy umysłowej”
Heurystyka II
• Wynika z mechanizmu kształtowania struktury (potrzeba
struktury)
• Funkcję kotwicy umysłowej pełni pierwsza ocena lub podana
informacja
• Kotwicą umysłową może być także ocena danego
przedsięwzięcia jako ryzykowne lub korzystne.
5
19/05/2015
Heurystyka II - ćwiczenie 1
Zastanówmy się nad następującym zdarzeniem.
Wykonujemy sześć rzutów monetą (O–orzeł, R-reszka).
Zastanówmy się nad następującym zdarzeniem.
Wykonujemy sześć rzutów monetą (O–orzeł, R-reszka). Który ze
wskazanych wariantów jest najbardziej prawdopodobny, a który
najmniej:
Który ze wskazanych wariantów jest najbardziej prawdopodobny,
a który najmniej:
a)
b)
c)
a)
b)
c)
O–R–R–O–R–O
R–R–R–O–O–O
O – O – O – O – O – O.
O – R – R – O – R – O Najczęstsza odpowiedź
R–R–R–O–O–O
O–O–O–O–O–O
Prawo krótkich serii – oczekiwanie, że układ zdarzeń typowy dla długiej serii (populacji)
zostanie odwzorowany w krótkiej serii
Jak wypełnisz kupon toto-lotka?
a)
b)
a)
c)
b)
c) najczęstsza odp.
1
2
3
4
5
6
7
1
2
3
4
5
6
7
1
2
3
4
5
6
7
1
2
3
4
5
6
7
1
2
3
4
5
6
7
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
8
9
10
11
12
13
14
8
9
10
11
12
13
14
8
9
10
11
12
13
14
8
9
10
11
12
13
14
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
15
16
17
18
19
20
21
15
16
17
18
19
20
21
15
16
17
18
19
20
21
15
16
17
18
19
20
21
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
22
23
24
25
26
27
28
22
23
24
25
26
27
28
22
23
24
25
26
27
28
22
23
24
25
26
27
28
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
29
30
31
32
33
34
35
29
30
31
32
33
34
35
29
30
31
32
33
34
35
29
30
31
32
33
34
35
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
36
37
38
39
40
41
42
36
37
38
39
40
41
42
36
37
38
39
40
41
42
36
37
38
39
40
41
42
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
43
44
45
46
47
48
49
43
44
45
46
47
48
49
43
44
45
46
47
48
49
43
44
45
46
47
48
49
43
44
45
46
47
48
49
Prawo krótkich serii
• W 100 poprzednich losowaniach padło :
- 70 kul czarnych (C)
- 30 kul białych (B)
• Która z kul zostanie wylosowana po następującej sekwencji?
Biała czy czarna ?
BBCCCCCCCCC ?
• Która z kul zostanie wylosowana po następującej
sekwencji?
Biała czy czarna ?
BBCCCCCCCCC ?
B
Najczęstsza odpowiedź
6
19/05/2015
• Która z kul zostanie wylosowana po następującej
sekwencji?
Biała czy czarna ?
W pewnym mieście znajdują się dwa szpitale. W większym z nich rodzi
się około 45 dzieci każdego dnia, w mniejszym zaś około 15 dzieci.
Wiadomo że około 50% dzieci stanowią chłopcy. Oczywiście dokładna
proporcja zmienia się z dnia na dzień. Każdy ze szpitali rejestruje w
ciągu roku liczbę dni, w których więcej niż 60% urodzonych dzieci
stanowią chłopcy.
Jak sądzisz, w którym szpitalu zarejestrowano więcej takich dni?
a. W większym
b. W mniejszym
BBCCCCCCCCC ?
C
Poprawna odpowiedź
c. W obu
• W pewnym mieście znajdują się dwa szpitale. W większym z nich
rodzi się około 45 dzieci każdego dnia, w mniejszym zaś około 15
dzieci. Wiadomo że około 50% dzieci stanowią chłopcy.
Oczywiście dokładna proporcja zmienia się z dnia na dzień. Każdy
ze szpitali rejestruje w ciągu roku liczbę dni, w których więcej niż
60% urodzonych dzieci stanowią chłopcy. Jak sądzisz, w którym
szpitalu zarejestrowano więcej takich dni?
a. W większym
b. W mniejszym
Poprawna odpowiedź
c. W obu
Najczęstsza odpowiedź
• Oto opis pewnej osoby: jest to osoba spokojna, powolna, nie
zainteresowana rzeczywistością, lubiąca samotność.
Jak myślisz, jaki zawód wykonuje ta osoba?
• Najczęstsza odpowiedź: BIBLIOTEKARKA
…% populacji ?
• Najlepsza odpowiedź: ROLNIK
…% populacji ?
Oto opis pewnej osoby: jest to osoba spokojna, powolna, nie
zainteresowana rzeczywistością, lubiąca samotność.
Jak myślisz, jaki zawód wykonuje ta osoba?
•
•
•
•
•
ROLNIK
BIBLIOTEKARKA
LOTNIK
INŻYNIER
ARCHITEKT
Linda ma 31 lat, jest niezamężna, asertywna i inteligentna.
Studiowała filozofię. Gdy była na studiach, bardzo się angażowała
w kwestie sprawiedliwości społecznej i dyskryminacji. Czy jest
bardziej prawdopodobne, że Linda jest:
a) pracowniczką banku,
b) pracowniczką banku, która jest aktywna w organizacjach
feministycznych?
• Ignorowanie wielkości próby
7
19/05/2015
Linda ma 31 lat, jest niezamężna, asertywna i inteligentna.
Studiowała filozofię. Gdy była na studiach, bardzo się angażowała
w kwestie sprawiedliwości społecznej i dyskryminacji. Czy jest
bardziej prawdopodobne, że Linda jest:
a) pracowniczką banku (A)
b) pracowniczką banku (A), która jest aktywna w
organizacjach feministycznych (B)?
Błąd koniunkcji
P(A) = 0,5
vs P(A*B) = 0,5*0,5
W pewnym mieście zdarzył się wypadek. Taksówkarz, który go
spowodował, uciekł. Wmieście tym działają dwa przedsiębiorstwa
taksówkowe: "Zielone" i "Niebieskie". Wiadomo przy tym, że:
– 85% taksówek w tym mieście należy do przedsiębiorstwa Zielone i
ma ten kolor, a 15% należy do przedsiębiorstwa Niebieskie i jest
koloru niebieskiego.
– Świadek zajścia zidentyfikował taksówkę, która spowodowała
wypadek, jako niebieską. Stwierdzono jednak po zbadaniu
świadka, że w danych warunkach oświetleniowych świadek ten nie
jest w pełni rzetelny i potrafi dokonać trafnej identyfikacji tylko w
80% przypadków.
Jakie jest w tej sytuacji prawdopodobieństwo, że wypadek został
spowodowany przez taksówkę niebieską?
Heurystyka II – ćwiczenie 7
Statystycznie rzecz ujmując:
•
P(N/D)/P(Z/D)=P(D/N)P(N)/P(D/Z)P(Z)
Ilu z was uważa, że:
a) Z prawdopodobieństwem 80% wypadek spowodowała
taksówka zielona
P(N/D)=0,41
b) prawdopodobieństwo spowodowania wypadku przez
taksówkę niebieską i zieloną jest takie same.
c)
taxi
Najczęstsza ocena badanych:
Z prawdopodobieństwem 80% wypadek spowodowała
taksówka niebieska
P(N/D)=0,80
45
Grupa ekspertów - psychologów przeprowadziła 100
wywiadów, z 70 inżynierami i z 30 prawnikami. Na tej
podstawie psychologowie przygotowali krótkie charakterystyki
tych osób. Otrzymasz teraz jedną z takich charakterystyk.
Dotyczy ona Johna.
Ma on 30 lat. Jest żonaty i ma dwoje dzieci. Działa aktywnie w
lokalnych organizacjach politycznych. Jego największym hobby
jest kolekcjonowanie książkowych "białych kruków". Jest osobą
elokwentną, przekonywającą i nastawioną rywalizacyjnie.
Jakie jest prawdopodobieństwo, że opisany mężczyzna jest
raczej prawnikiem niż inżynierem?
Grupa ekspertów - psychologów przeprowadziła 100
wywiadów, z 70 inżynierami i z 30 prawnikami. Na tej
podstawie psychologowie przygotowali krótkie charakterystyki
tych osób. Otrzymasz teraz jedną z takich charakterystyk.
Dotyczy ona Johna.
Ma on 30 lat. Jest żonaty i ma dwoje dzieci. Działa aktywnie w
lokalnych organizacjach politycznych. Jego największym hobby
jest kolekcjonowanie książkowych "białych kruków". Jest osobą
elokwentną, przekonywającą i nastawioną rywalizacyjnie.
Jakie jest prawdopodobieństwo, że opisany mężczyzna jest
raczej prawnikiem niż inżynierem?
………….ok. 70%
najczęstsza odpowiedź
8
19/05/2015
Nauczyciel przeprowadził w pewnej klasie pierwszą klasówkę i
podzielił uczniów według uzyskanych wyników na trzy grupy:
słabszych, średnich i lepszych.
Czego powinien spodziewać się nauczyciel po następnej klasówce?
(a) powtórzenia się ocen
(b) jeszcze większego zróżnicowania, tak że uczniowie, którzy za
pierwszym razem otrzymali słabsze stopnie, otrzymają jeszcze
słabsze, a ci uczniowie, którzy za pierwszym razem otrzymali lepsze
stopnie, otrzymają za drugim razem jeszcze lepsze.
Heurystyka reprezentatywności
• Zniekształcenia w tworzeniu reprezentacji sytuacji
• Wynika z dwóch mechanizmów:
– Mechanizmy kształtowania struktury (potrzeba
struktury)
– Mechanizmy kodowania informacji (kodowanie
obrazowo-emocjonalne)
– Polega na traktowaniu sytuacji jako reprezentatywną,
chociaż nie ma ku temu podstaw
(c) tego, że przy następnej klasówce wyniki grupy słabszej się
poprawią, a wyniki grupy lepszej się pogorszą.
Poprawna odpowiedź
Heurystyka reprezentatywności
• koncentrujemy się na podobieństwie jednego obiektu do
drugiego, wnioskując na tej podstawie, że pierwszy obiekt
działa podobnie jak drugi – stąd np. tworzą się stereotypy.
• Czyli np. widząc Murzyna myślimy od razu, że ma poczucie
rytmu, albo że jest niewykształcony.
• w trakcie szacowania prawdopodobieństwa tego, że jakieś
zdarzenie pochodzi z określonej próby należy kierować się
tym, w jakim stopniu to zdarzenie jest dla owej grupy
reprezentatywne.
• Czyli np. śniady, czarnowłosy mężczyzna, grający na gitarze
flamenco jest bardziej podobny do stereotypu Hiszpana niż
Polaka, dlatego stawiamy na tego pierwszego.
Błędy w ocenie reprezentatywności
• Prawo krótkich serii/złudzenie gracza - polega na traktowaniu
niezależnych od siebie zdarzeń losowych jako zdarzeń zależnych.
• W szczególności jest to myślenie, że zdarzenie będące
przedłużeniem jakiejś bardzo nieprawdopodobnej serii jest mniej
prawdopodobne, niż zdarzenie przerywające tę serię.
• Prawo małych liczb – (na wzór PRAWO WIELKICH LICZB” JAKUBA
BERNOULLIEGO) - złudzenie, że prawidłowości dot. dużych grup
zachodzą także w małych zbiorach obserwacji.
• Intuicyjne przekonanie, że podstawowe cechy procesu losowego są
reprezentowane nie tylko globalnie, ale również w każdej wyciętej
serii danych. Przekonanie to powoduje brak naszej wrażliwości na
wielkość próby
• Błąd koniunkcji - polegający na przecenianiu prawdopodobieństwa
zajścia dwóch zdarzeń w stosunku do prawdopodobieństwa
każdego z nich z osobna
(P(A*B) > P(A)+P(B)), jest najbardziej spektakularnym skrzywieniem
aparatu poznawczego
• Nieuwzględnianie regresji w przewidywaniach → po
pojawieniu się wyjątkowo dobrego wyniku, oczekuje się
gorszego, występuje naturalna tendencja regresji do średniej.
• Złudzenie korelacji - tendencja do zauważania wzorców lub
korelacji tam, gdzie w rzeczywistości ich nie ma
• Faworyzowanie przyczynowości
– przecenianie zależności przyczynowych zdarzeń niż losowych
– Przecenianie informacji przyczynowych nad informacjami
statystycznymi
9
19/05/2015
Rodzaje heurystyk i inklinacji
poznawczych
• Heurystyka kotwiczenia
Heurystyka III
• Heurystyka reprezentatywności
Zadanie 1 - odpowiedź
Zadanie 4
Nazwisk kobiecych – 14;
nazwisk męskich - 10
• Lista nazwisk
• Których nazwisk było więcej? kobiecych czy męskich?
Zadanie 2
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Daniel Olbrychski
Zbigniew Zamachowski
Borys Szyc
Brad Pitt
Janusz Gajos
Barack Obama
Adam Małysz
Jacek Kuroń
Lech Wałęsa,
Aleksander Fredro
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Ewa Nowak
Małgorzata Nogaj
Danuta Tomczak
Bożena Szukowicz
Janina Zielińska
Maria Owczarek
Zofia Zarzycka
Teresa Michalak
Katarzyna Seredyn
Alicja Śliwińska
Marta Żyłka
Maria Mączka
Irena Mróz
Maryla Kowalska.
• Odpowiedz na pytanie:
• Czy więcej ludzi ginie w wypadkach samochodowych czy
katastrofach lotniczych?
katastrofach lotniczych?
W wypadkach samochodowych
10
19/05/2015
Zadanie 3
• Czy więcej ludzi umiera z powodu uderzenia kawałkiem
rozbitego samolotu, czy z powodu zaatakowania przez rekina?
• Czy więcej ludzi umiera z powodu uderzenia kawałkiem
rozbitego samolotu, czy z powodu zaatakowania przez rekina?
Od uderzenia kawałkiem rozbitego samolotu
Zadanie 4
umiera na gruźlicę?
umiera na gruźlicę?
Na gruźlicę
Zadanie 5
Czy w języku polskim jest więcej wyrazów na literę „r”, czy
wyrazów mających literę „r” na trzecim miejscu?
a) r _ _ _ _ _ _
b) _ _ r _ _ _ _ _
Czy w języku polskim jest więcej wyrazów na literę „r”, czy
wyrazów mających literę „r” na trzecim miejscu?
a) r _ _ _ _ _ _
b) _ _ r _ _ _ _ _
Odpowiedź b
11
19/05/2015
Zadanie 6
• Masz dwie sytuacje do wyboru:
1) rzucać lotką z prawdopodobieństwem wygranej 20 % i
losować „szczęśliwy los” z prawdopodobieństwem 80%
• Masz dwie sytuacje do wyboru:
Sytuacja 2
Rodzaje inklinacji poznawczych
• Heurystyka kotwiczenia
• Heurystyka reprezentatywności
• Heurystyka dostępności psychicznej
Heurystyka dostępności
psychicznej
• Bardziej zapamiętujemy zdarzenia częściej występujące niż
zdarzenia rzadsze, lecz czasem zapamiętujemy zdarzenia nie
dlatego, że wystąpiły często, ale dlatego, że wystąpiły
niedawno lub są wysoce emocjonalne;
• Żywe i budzące emocje wydarzenia przypominamy sobie
łatwiej niż spokojne;
• Środki masowego przekazu mają duży wpływ na
zapamiętywanie zdarzeń;
Heurystyka dostępności psychicznej
• Zniekształcenia spowodowane mechanizmem nacisku
dostępnej informacji
• Wynika z mechanizm kodowania informacji (kodowanie
obrazowo-emocjonalne)
• Polega na przecenianiu informacji łatwo dostępnych,
wyrazistych, konkretnych
• Znaczenie żywych i budzących emocje opisów
• Obecność w mediach
• Subiektywna wyobrażalnośc
Heurystyka dostępności psychicznej
Ludzie kierują się tym, jak łatwo mogą coś przywołać z
pamięci. Informacje najbardziej dostępne:
• najświeższe, ostatnio usłyszane, np. we wczorajszych
Wiadomościach Telewizyjnych,
• żywe, łatwe do wyobrażenia obrazy, np. katastrofa lotnicza
w Wiadomościach TV,
• anegdoty, interesująco opowiedziane,
• doświadczenia osobiste, własne lub naocznego świadka, o
dużym ładunku emocjonalnym.
12
19/05/2015
Nadmierna pewność siebie
Inne mechanizmy zniekształceń
Powszechność zjawiska nieuzasadnionej pewności siebie
• Nadmierna pewność siebie
• Błędy w szacowaniu prawdopodobieństw
– Przecenianie prawdopodobieństwa sukcesu, niedocenianie
prawdopodobieństwa porażki
Czy twierdząc, że jesteśmy czegoś pewni na 100%, rzeczywiście
nigdy się nie mylimy?
– Przecenianie prawdopodobieństwa zdarzeń sprawnościowych
Albo kiedy twierdzimy, że jesteśmy czegoś pewni na 90%, to
mylimy się tylko w 10% przypadków?
– Tendencja centralna
Test nieuzasadnionej pewności siebie
Dla każdego z poniższych pytań proszę podać po dwie wartości:
DOLNĄ i GÓRNĄ
tak aby mieć 90% pewności, że prawdziwa odpowiedź mieści się
między tymi dwiema wartościami.
Proszę postarać się, żeby granice nie były ani zbyt wąskie (nadmierna
pewność siebie), ani zbyt szerokie (niedocenianie siebie).
Test nieuzasadnionej pewności siebie
1.
2.
3.
4.
5.
Wiek Adama Mickiewicza w chwili śmierci
Długość rzeki Nil w kilometrach
Liczba krajów zrzeszonych w organizacji OPEC
Liczba ksiąg Starego Testamentu
Długość średnicy księżyca w kilometrach
57 lat
7754 km
13
46 ksiąg
4017 km
6. Waga pustego Boeinga 747 w kilogramach
177 060 kg
7. Rok urodzenia Wolfganga Amadeusza Mozarta
1765
8. Okres ciąży (w dniach) u słonia azjatyckiego
645 dni
9. Odległość powietrzna z Londynu do Tokio
11 036 km
10. Najgłębszy (znany) punkt na oceanach w metrach 11 033 m
Wymaganie to będzie spełnione, kiedy uzyska się 10% błędów, czyli
kiedy dokładnie jedna odpowiedź będzie błędna.
Kiedy twierdzimy, że jesteśmy pewni czegoś na 90%,
mylimy się nie w 10 % a w około 40-50% przypadków.
Wnioski:
•Zdania ekspertów,
•Własne oceny i oszacowania
Zwykle ludzie przeceniają zasób swojej wiedzy, co znaczy,
że w rzeczywistości wiedzą mniej, niż sądzą, że wiedzą.
Podsumowanie
Bardzo często jesteśmy zmuszeni polegać tylko na subiektywnych
ocenach swoich szansa, wpadając w ten sposób w liczne
psychologiczne pułapki.
Pamiętajmy więc, że:
• należy wykorzystywać dane z przeszłości
• to co się wznosi kiedyś musi wrócić na ziemię
• problemy należy rozpatrywać łącznie, a nie jako drobne fragmenty
• na kotwicy nigdy daleko nie odpłyniemy
• nasze emocje i pamięć nie zawsze są dobrym doradcą
• lepiej się miło zaskoczyć niż zawieść
13
19/05/2015
Heurystyki najczęściej stosuje się wtedy,
gdy:
• nie ma czasu by przemyśleć starannie dany problem,
• jesteśmy tak przeciążeni informacjami, że pełne ich
przetworzenie staje się niemożliwe,
• wchodzące w grę sprawy są niezbyt ważne, tak że nie mamy
ochoty zastanawiać się nad nimi,
• mamy mało solidnej wiedzy czy informacji, które można
wykorzystać gdy podejmujemy decyzję,
• stoimy wobec problemu, a dana heurystyka przychodzi nam
na myśl.
14

Wykład 3

Transkrypt

Podobne dokumenty

JAK ZROBIĆ KOLAŻ CIENIOWY?

Tworzenie oferty

Ćwiczenie Ćwiczenie polega na wykonaniu 5 projektów (wizytówka

Wykład 8

04. Heurystyki w negcjacjach

Ćwiczenie 3

Budżet ślubny