e-mail: Warszawa dn. 20.08.2012r. Uzasadnienie

Warszawa dn. 20.08.2012r.
Uzasadnienie dla stanowczego postulatu zachowania specjalizacji w dziedzinie
pielęgniarstwa diabetologicznego
Dotyczy: projektu rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie wykazu dziedzin
pielęgniarstwa oraz dziedzin mających zastosowanie w ochronie zdrowia, w których może
być prowadzona specjalizacja i kursy kwalifikacyjne, przekazanego dnia 31 lipca br. do
konsultacji społecznych.
Usunięcie pielęgniarstwa diabetologicznego z listy specjalizacji i umieszczenie tej dziedziny
pielęgniarstwa jako modułu i składnika pielęgniarstwa zachowawczego jest rozwiązaniem, na
które pielęgniarki pracujące z pacjentami z cukrzycą nie mogą się zgodzić – właśnie ze
względu na dobro swoich pacjentów.
Wiele ważnych argumentów przemawia za utrzymaniem specjalizacji diabetologicznej i
kształceniem pielęgniarek pracujących z pacjentami z cukrzycą na poziomie specjalistycznym
i w ramach odrębnej specjalizacji. Najważniejsze z nich to:
1) znaczne rozpowszechnienie cukrzycy w Polsce i silna tendencja do wzrostu
zachorowalności (obecnie liczbę osób z cukrzycą szacuje się na 2,5 mln, są to pacjenci
reprezentujący cały przekrój społeczny: dzieci, kobiety w ciąży i osoby starsze;
2) przy braku kompleksowej, dobrze kontrolowanej terapii postęp choroby jest nieunikniony,
a ryzyko ciężkich i inwalidyzujących powikłań (utrata wzroku, utrata kończyn, niewydolność
nerek, serca) bardzo duże;
3) niezbędny jest wysoki poziom specjalistycznej, rozbudowanej i zróżnicowanej wiedzy i
samodzielności pielęgniarki zajmującej się osobami z cukrzycą;
4) europejskie i światowe koncepcje walki z cukrzycą są nastawione na wzmocnienie
uprawnień i kompetencji pielęgniarek opiekujących się pacjentami z cukrzycą, w czym
upatruje się szansy na opanowanie światowego postępu choroby.
O tym, że w Europie i na świecie problem cukrzycy jako choroby społecznej i cywilizacyjnej
traktowany jest bardzo poważnie, świadczą np. wnioski z międzynarodowej konferencji pt.
„Polskie Forum Zmieniajmy Cukrzycę”, zorganizowanej w Warszawie 6 września ub.r. w
ramach polskiej prezydencji Rady Unii Europejskiej.
Dotychczasowe działania prowadzone w Polsce pokazują, że mamy świadomość wielkiego
zagrożenia, jakie niesie cukrzyca. Nasz kraj przed kilkudziesięciu laty wprowadził
specjalizację z dziedziny diabetologii dla lekarzy, co dało możliwość skuteczniejszej opieki
nad chorymi na cukrzycę.
Polska Federacja Edukacji w Diabetologii
Poradnia Diabetologiczna
Instytut „Pomnik - Centrum Zdrowia Dziecka”
Al. Dzieci Polskich 20, 04-730 Warszawa
tel. (22) 815 10 42, fax. (22) 815 12 32
KRS 0000249075 NIP 9521989403
e-mail: [email protected]
http://www.pfed.org.pl
W ślad za tym został przygotowany program specjalizacji z pielęgniarstwa diabetologicznego;
kształcenie pielęgniarek specjalistek w dziedzinie diabetologii ruszyło 6 lat temu. Rozwija się
kadra, która będzie w stanie konsekwentnie przyczyniać się do unowocześnienia organizacji
opieki diabetologicznej (jak to postulowało Polskie Towarzystwo Diabetologiczne w apelu
do rządu, przyjętym podczas Karpackiej Konferencji Diabetologicznej 18 maja br.: poprzez
zwiększenie roli pielęgniarki w leczeniu chorych na cukrzycę).
Tymczasem po raz kolejny, wbrew opiniom środowiska diabetologicznego, resort proponuje
ograniczenie kształcenia w dziedzinie pielęgniarstwa diabetologicznego poprzez likwidację
specjalizacji diabetologicznej.
Chcielibyśmy poznać zasady i kryteria wyodrębniania specjalizacji i zrozumieć, dlaczego
spełniają je pielęgniarskie specjalizacje onkologiczna czy też psychiatryczna, zaś
diabetologiczna – nie?
Na podstawie własnej wieloletniej pracy w diabetologii i opinii zarówno doświadczonych
pielęgniarek diabetologicznych, jak i cieszących się autorytetem lekarzy diabetologów
uważamy, że cukrzyca nie może być traktowana jak jedno spośród licznych schorzeń
wewnętrznych i z punktu widzenia pielęgniarstwa ujęta jedynie zachowawczo. Potwierdzają
to argumenty 1–4 wymienione na początku tego pisma. To jest zbyt potężny problem
medyczny i społeczny i także lekarze widzą potrzebę silnego włączenia się pielęgniarek w
terapię. Jeśli jednak pielęgniarka ma prawidłowo zająć się pacjentem z cukrzycą, musi
podejmować aktywne i profesjonalne działania. A żeby to czynić, musi dysponować bardzo
rozbudowaną wiedzą na temat mechanizmów cukrzycy i umiejętnościami pozwalającymi
wspierać różnorodne grupy pacjentów, uczyć ich samokontroli i odpowiedzialności za własne
zdrowie. Od zaangażowania pielęgniarki w opiekę w równym stopniu, jak od ustalonej przez
lekarza farmakoterapii zależy to, czy życie osób z cukrzycą ma dobrą jakość czy nie.
Niezbędną samodzielność w wyborze swoich zawodowych działań, uprawnienia i
kompetencje pielęgniarka może uzyskać w trakcie pełnookresowego kształcenia
specjalizacyjnego – nie zaś krótkiego modułu w obrębie specjalizacji zachowawczej – nawet
wzmocnionego kursem kwalifikacyjnym.
O tym, że oparcie edukacji specjalistycznej na module zawartym w specjalizacji w dziedzinie
pielęgniarstwa zachowawczego, może świadczyć następujące wyrywkowe porównanie
obecnych programów ramowych: w dziedzinie pielęgniarstwa diabetologicznego i
zachowawczego.
Kształcenie specjalizacyjne w dziedzinie pielęgniarstwa diabetologicznego ma
przygotować pielęgniarkę do sprawowania kompleksowej opieki nad pacjentem chorym na
cukrzycę oraz do roli edukatora pacjentów i ich rodzin. Łączna liczba godzin dydaktycznych
wynosi 1.165 godzin, w tym w bloku specjalistycznym 835 godzin w podziale na 240 godzin
teorii i 595 praktyki. Szkolenie specjalizacyjne składa się z siedmiu modułów, w tym: III
Żywienie chorych na cukrzycę, IV Pielęgnowanie osób dorosłych chorych, V Pielęgnowanie
dzieci chorych na cukrzycę, VI Opieka okołooperacyjna nad chorym na cukrzycę, VII
Edukacja chorych na cukrzycę.
Polska Federacja Edukacji w Diabetologii
Poradnia Diabetologiczna
Instytut „Pomnik - Centrum Zdrowia Dziecka”
Al. Dzieci Polskich 20, 04-730 Warszawa
tel. (22) 815 10 42, fax. (22) 815 12 32
KRS 0000249075 NIP 9521989403
e-mail: [email protected]
http://www.pfed.org.pl
Każdy moduł (poza opieką okołooperacyjną) składa się z 30–45 godzin zajęć teoretycznych.
Praktyczne doskonalenie umiejętności specjalistycznych w kluczowych modułach
pielęgniarskich, tj. żywienie chorych, pielęgnowanie dzieci, edukacja, trwa 140–150 godzin, a
w module pielęgnowanie dorosłych (w tym kobiet w ciąży, pacjentów z powikłaniami
cukrzycowymi, poddawanych zabiegom) – nawet 350 godzin. Lista umiejętności
wynikowych w każdym module wynosi od 12 do 18 pozycji i są wśród nich następujące:
 wyjaśnić mechanizm zaburzeń metabolicznych w cukrzycy; interpretować objawy
kliniczne i wyniki badań diagnostycznych; ocenić stopień wyrównania cukrzycy na podstawie
wyników badań biochemicznych i klinicznych; współuczestniczyć w ocenie skuteczności
leczenia cukrzycy 1 i 2 typu (moduł II);
 dostosować dietę w przypadku chorób współistniejących, ze szczególnym
uwzględnieniem otyłości; udzielać porad żywieniowych dostosowanych do możliwości i
potrzeb pacjenta (moduł III);
 rozpoznawać stany zagrożenia życia w przebiegu cukrzycy; podejmować działania w
przypadku wystąpienia stanów zagrożenia życia; zaplanować docelowe wskaźniki kontrolne
w odniesieniu do poszczególnych grup chorych; dokonać korekty dawki insuliny krótko
działającej w szczególnych sytuacjach; współuczestniczyć w ocenie skuteczności leczenia
cukrzycy (IV);
 zapobiegać powikłaniom w gojeniu się ran pooperacyjnych; pielęgnować chorego w
przypadku wystąpienia powikłań w gojeniu się ran pooperacyjnych; przedstawić zasady
prowadzenia rehabilitacji pooperacyjnej chorego na cukrzycę; edukować pacjenta w
zakresie stosowania diety oraz aktywności fizycznej, ze względu na zmiany spowodowane
zabiegiem operacyjnym (VI);
 nauczyć chorego i (lub) rodzinę (opiekunów) oznaczać poziom glukozy we krwi i
acetonu w moczu; nauczyć chorego i rodzinę (opiekunów) wykonywania iniekcji insuliny;
nauczyć chorego korekty dawki insuliny w zależności od aktualnej glikemii, wysiłku
fizycznego i posiłku przy pomocy glukometrów i suchych pasków testowych; nauczyć
chorego rozpoznawania objawów stanów zagrożenia życia występujących w cukrzycy i
postępowania w przypadku ich wystąpienia (VII).
Specjalizacja w dziedzinie pielęgniarstwa zachowawczego dla pielęgniarek obejmuje
łącznie 1.110 godzin dydaktycznych, w tym w bloku specjalistycznym 780 godzin: zajęć
teoretycznych 430 godzin, zaś praktycznych 350 godzin. W obecnym programie jest 11
modułów: pielęgnowanie pacjenta w schorzeniach układu krążenia, oddechowego,
pokarmowego, moczowego, krwiotwórczego, tkanki łącznej, schorzeniach alergicznych,
skórno-wenerologicznych i pielęgnowanie pacjenta w wieku podeszłym. W tej specjalizacji
przeważają zajęcia teoretyczne; w większość modułów przeznacza się na nie od 30 do 60
godzin, zaś zajęcia praktyczne trwają wszędzie 35 godzin.
Polska Federacja Edukacji w Diabetologii
Poradnia Diabetologiczna
Instytut „Pomnik - Centrum Zdrowia Dziecka”
Al. Dzieci Polskich 20, 04-730 Warszawa
tel. (22) 815 10 42, fax. (22) 815 12 32
KRS 0000249075 NIP 9521989403
e-mail: [email protected]
http://www.pfed.org.pl
Na przykład w module Pielęgnowanie pacjenta w schorzeniach układu dokrewnego i
przemiany materii na zajęcia teoretyczne przewidziano 40 godzin, a na praktyczne (oddział
lub poradnia endokrynologiczna) – 35 godzi; razem 75. Można się spodziewać, że gdy w
specjalizacji z pielęgniarstwa zachowawczego znajdzie się moduł diabetologiczny, wymiar
przeznaczonych na nie godzin dydaktycznych będzie porównywalny – czyli ponad
dziesięciokrotnie mniej niż w obecnym szkoleniu specjalizacyjnym.
Potraktowanie diabetologii jako „wąskiej specjalizacji” porównywalnej z np. neurologią nie
jest właściwe ze względu na masowość i dużą dynamikę zachorowań na cukrzycę oraz
różnorodność i rozmiar zagrożeń i kosztów, jakie niesie rozwój choroby. Fakt, że tytuł
specjalisty ma dziś zaledwie 75 pielęgniarek, o niczym nie świadczy: dwuletnie szkolenia
specjalizacyjne są prowadzone dopiero od 2007r; dodatkowo zauważmy, że w trwających
obecnie szkoleniach uczestniczy 174 pielęgniarek, które przystąpią do egzaminów w
2012,2013 i 2014r. zasilając grono specjalistek.
O ile mi wiadomo, zainteresowanie szkoleniami jest spore, ponieważ oczekuje się nasilenia
działań systemu ochrony zdrowia na rzecz walki z cukrzycą, a środowiska lekarskie postulują
przyjęcie Ustawy o Cukrzycy – Narodowego Programu Zapobiegania i Zwalczania Cukrzycy
i Jej Powikłań). W tej sytuacji ograniczenie kształcenia pielęgniarek do modułu w
specjalizacji z pielęgniarstwa zachowawczego wydaje się dalece niewystarczające. Deficyt
wiedzy i umiejętności tak przygotowanej pielęgniarki będzie tym bardziej widoczny, że – jak
wynika z programu obecnej specjalizacji – powinna mieć ona pogłębione specyficzne
umiejętności pozwalające na skuteczną opiekę nad pacjentami w wieku rozwojowym,
ciężarnymi, starszymi itd., powinna móc intensywnie działać w środowisku; zatem „moduł
diabetologiczny” powinien być zawarty w specjalizacji pediatrycznej, rodzinnej, położniczej,
chirurgiczno-operacyjnej i długoterminowej…
Tylko czy byłoby to dobre rozwiązanie? Czy korzystne dla pacjenta? I czy zwiększy
„możliwość wykonywania zadań przez pielęgniarki specjalistki w różnych rodzajach
świadczeń” (jak czytamy w p. 2 uzasadnienia do projektu rozporządzenia)?
Polska Federacja Edukacji w Diabetologii jako stowarzyszenie profesjonalistów ma
obowiązek opiniować projekty dokumentów. Oczekujemy, że opinia i wątpliwości
pielęgniarek diabetologicznych zostaną uwzględnione, a zawarte w projekcie rozwiązania
jeszcze raz poddane dyskusji i zmodyfikowane.
Alicja Szewczyk
Przewodnicząca Zarządu
Polskiej Federacji Edukacji w Diabetologii
Polska Federacja Edukacji w Diabetologii
Poradnia Diabetologiczna
Instytut „Pomnik - Centrum Zdrowia Dziecka”
Al. Dzieci Polskich 20, 04-730 Warszawa
tel. (22) 815 10 42, fax. (22) 815 12 32
KRS 0000249075 NIP 9521989403
e-mail: [email protected]
http://www.pfed.org.pl