PEJZaZ Haiku
Transkrypt
PEJZaZ Haiku
GRAŻYNA KRYSTYNA ALEKSANDRA ADAMCZYK LIDTKE Od autorki Japońskie Haiku stało się dosyć popularną formą wiersza, z którym mierzy się wielu współczesnych poetów. Dzisiaj cenimy lapidarność wyrażania myśli. W industrialnych społeczeństwach niewiele zostawiamy sobie czasu na wnikliwe myślenie, na spokojną analizę zjawisk. Pośpiech i brak cierpliwości, zamiłowanie do tempa, do migotania obrazów i świateł, nie tylko w sztukach medialnych, ale i w życiu codziennym – powodują, że nasz sposób percepcji ulega zmianie. Nie umiemy zatrzymywać się na długo nad jakimś problemem, pożądamy szybkich i skutecznych rozwiązań, jesteśmy bombardowani szybką i krótkotrwałą informacją, która lawinowo przelewa się przez nasze mózgi. Stąd może nie jest to dziwne, że sięgając po poezję pragniemy wyrażać przy jej pomocy pewne bardzo celne skróty, niemal jak szarady, które szybko dają się rozwiązać, wywołując pewne zadowolenie, a nie zabierając nam cennego czasu. Okazuje się, że tak daleki od japońskiego język polski dosyć łatwo poddaje się matematycznej strukturze Haiku, które w trzech wersach i 17 sylabach zawiera jakąś cenną myśl, krótkotrwałe spostrzeżenie, które na moment przykuło naszą uwagę. Właśnie takie ulotnie dostrzeżone zjawisko, zatrzymane w szalenie krótkiej formie stanowi o atrakcyjności tego wiersza. Klasyczna forma Haiku powstała w końcu XVII wieku miała rozmaite formy pośrednie – jedne opiewające zjawiska przyrodnicze – jak Uta, inne żartobliwe, niepoważne o dowolnej ilości wersów, ale zbudowanej według stałej ilości sylab 5 i 7 na przemian, zakończonej jeszcze jednym wersem siedmiosylabowym – jak w Haikai. Klasyczne Haiku według jego twórcy Nim Basho – wędrownego mnicha opiewało podróż przez życie, przez świat, którego pięknem się zachwycał, przez własny umysł. Jego domem stała się właśnie wieczna wędrówka i krótka ulotna kontemplacja. Tematyką haiku mogło być wszystko: i praca na roli, i zabawa, lot ptaka lub latawca, miłość czy czysta obserwacja fauny i flory oraz zjawisk atmosferycznych. Z każdej takiej obserwacji coś wynika, jakaś ciekawa myśl, porównanie z innym zjawiskiem, filozoficzna zaduma, cza-sem przewrotna i dowcipna. Pierwotna krótka pieśń Tanka posługiwała się często grą słów o podobnym brzmieniu, ale odmiennych znaczeniach, którymi żonglowano w nieoczekiwanych dowcipnych konfiguracjach. Używano też typowych skojarzeń i wytrychów słownych, zrozumiałych tylko dla Japończyków. Te dowcipne poezje Renga służyły nawet wspólnej zabawie towarzyskiej. Bawiono się pisząc pojedyncze wersy i wymieniając się papierem, aby dopisać następny swój wers do myśli sąsiada. Znałam takie zabawy i z naszej polskiej tradycji. Sama bawiłam się w ten sposób w rodzinie dopisując lub domalowując swoje pomysły do cudzych zawiniętych karteczek. Oszczędność środków, którymi Japończycy od zawsze wyrażali swój estetyczny smak, budując kamienne piaskowe ogrody, pozbawione roślin lub kształtując żywe drzewa w odmienne od naturalnych form i zestawiając surowe kompozycje z kilku zaledwie elementów o matematycznie dobranych proporcjach jak w Ikebanie tworzą swoistą zachwycającą pięknem jakość. Znakomicie współgra z ich nieprzeładowaną sztuką oszczędna poezja Haiku. Cechuje ją ryuko – ulotność, jak dotyk motyla, krótka jak tchnienie wiatru, czy fueki – niezmienność, jak drgnienie wskazówki zegara, który niezmiennie liczy czas i zawraca w te same miejsca, jakby nic się nie zmieniło… G. A. Lidtke 7 PEJZAZ HAIKU Wiatr wibrujący oznajmia zimnym dreszczem że właśnie przybył Pochyłe drzewo skrzypi gubiąc konary w poczuciu klęski 8 PEJZAZ HAIKU Gałąź chojaka wezbrana mokrym puchem doczeka wiosny Koła wpadają w błoto. Zimowa plucha znaczy desenie 9 PEJZAZ HAIKU Znaki na trawie rysują koleiny ślady postoju 10 11 WIOSNA HAIKU Ptak się odezwał to w nocnej ciszy dzwoni zwiastun poranka Wiązki języczków zlizały grudę śniegu, wzniosły kielichy 12 WIOSNA HAIKU Kępa sztyletów przebiła szylkret szronu zapachem bieli W zielonym mchu rozchylił się fiolet warg wonią Fijołków 13 WIOSNA HAIKU Kroplami dżdżu pijana gałąź tryska pąków pękami Stukrotnie białe rozgwieździły trawniki wołając słońce 14 WIOSNA HAIKU Moja kraina mlekiem mleczów płynąca w moim ogrodzie Próchno starego pnia sypie gąbczasty pokarm zgłodniałej ziemi 15 17 LATO HAIKU Wysokim różem wystrzelił promień malwy w kwadracie okna Mrówki na kocu rysują labirynty planów na lato 18 LATO HAIKU Przez dżunglę traw wlecze skostniałe myśli stara żółwica Wilgotny podmuch i widmo białej sowy otwiera noc 19 21 JESIEN HAIKU Tylko jesienią liście wirują w kręgu w rytmie na trzy Pająk zapisał ślady swojego rozkochania w srebrzystej sieci 22 23 ZIMA HAIKU Skostniałe palce grabią zimowy pejzaż na ciepłym kocu Wiatr wibrujący oznajmia zimnym dreszczem że właśnie przybył 24 ZIMA HAIKU Koła wpadają w błoto. Zimowa plucha znaczy desenie Znaki na trawie rysują koleiny ślady postoju 25 FAUNA HAIKU ZIMA Za szybą okna uśmiecha się krzyk kota prosi gościny Drzwi się zamknęły pies ze zranioną łapą zatrzasnął miłość 28 FAUNA HAIKU Czarne przecinki sfruwają wroną na śnieg sycić łaknienie Oszukała mysz pułapka kocich oczu. Już ich nie ujrzy 29 FAUNA HAIKU Ptak złapał okruch Ile jeszcze podobnych zim mu zostało? Zbudzone wróble w szkieletach drzew pytają - widziałeś wiosnę? 30 FAUNA HAIKU Zaspany kocur drżąc bojaźliwie bada jarzące zimno Krzaczasty film ptasich łapek na śniegu wronia kreskówka 31 FAUNA HAIKU Nieświadom losu gołąb co wybrał gniazdo na skraju dachu Szpiczasta kufa unosi złote loki kocha oczyma 32 FAUNA HAIKU Nasz złoty spaniel legł na kocu jak pompon bezbrzeżnej pychy U drzwi Sezamu zmierzwiony korpus kota szuka zaklęcia 33 FAUNA HAIKU WIOSNA Ptak się odezwał to w nocnej ciszy dzwoni zwiastun poranka Na starej ławce kot rozkłada swe pręgi twarzą do nieba 34 FAUNA HAIKU Krecie fabryki wietrzą wiosną czeluście ziemnych kominów Na szare szpilki nawleka kłębek nocy wiosenny jeż 35 FAUNA HAIKU Podziemnym skrzelom drąży podskórny kanał taśma dżdżownicy Ścieżką zapachów zdążają kocie cętki na podwieczorek 36 37 DOM HAIKU Warkotem pralki zapach parowej łaźni oznajmia czystość Obłokiem pary wydmuchuje imbryczek zapach herbaty 38 DOM HAIKU Dzwonek z metalu zaklęta w nim melodia zapach obiadu Lodówka w bieli szumem oznajmia zapas smaków w kolorach 39 DOM HAIKU Odtwarzacz dźwięku zawiesza pięciolinię tak wielu wspomnień Sofa oddycha pluszowym torsem kota oznajmia życie 40 DOM HAIKU Chrabąszcz zegara uparty takt wskazówki odlicza życie Połyka noce pękaty brzuch śmieciarki Odsłania świty 41 DOM HAIKU Zegar tyka kulawo odmierza kilometry moich zaniechań Mój zegar cierpi chyba uwiera go czas wskazówka w bucie 42 43 NASZE HAIKU Szkoda twych myśli co jak zatrute ptaki bezwładnie giną Zerwany układ przypalone sumienie nie ma miłości 44 NASZE HAIKU Nie kłóćmy się tu tam jeszcze starczy czasu by się pogniewać Przymykasz oczy sznurujesz usta na znak że nie przebaczasz 45 NASZE HAIKU Zatruta strzała niedomówionych wątków uwięzła w sercu Zapalasz ognie przypiekasz słowem ranę. Jak ci wybaczać? 46 NASZE HAIKU Zbudzony świtem odwijasz kłębki wątków i widzisz jasno Już nie pamiętasz świat się zadławił wczoraj lecz dziś powrócił 47 NASZE HAIKU Zmysłów huśtawką nasączasz każdą chwilę. Zbyt zmienne stany Twe przebudzenie pieszczotą słów zachwala urodę życia 48 NASZE HAIKU Sennym pomrukiem zapraszasz w dyskurs palców o czystym pięknu Łukiem ramienia roztaczasz senny zapach i karmisz ciepłem 49 NASZE HAIKU W oplotach snu W szeleście prześcieradeł dławisz swój oddech Zostawiasz ślady w spłakanej deszczem ziemi swoich odjazdów 50 51 NA DOBRANOC Szparą żaluzji wdziera się światło nocy swój jad senny sączy Pełga księżycem rama okiennej tafli wynurza zjawy 52 NA DOBRANOC Nocnie oddychasz wydymasz senny majak pulchnym dmuchawcem Wtulony w senność odpływasz meandrami w głębiny nocy 53 NA DOBRANOC Gdy zegar liczy wolno nocne minuty masz więcej czasu Szum ciszy słyszę w nocnym odpływie myśli i tracę wątek 54 NA DOBRANOC Z odchłani nocy przychodzi błysk olśnienia jak wstają świty Echo powtarza ściennym biciem zegara że pora zasnąć 55 NA DOBRANOC Rzęsy opadły ciężarem snu znużone w noc wyobraźni 56 57 wigilijne HAIKU Światło lampionów zaklina noc w legendę Twoich Narodzin Świetlistym zimnem w grudniowy pejzaż nocy wkraczają Święta 58 WIGILIJNE HAIKU Puszysty bałwan krasi zziębnięte lica marchwiowym sokiem Łuna świetlików okręca kiście sosny nutą Kolędy 59 wigilijne HAIKU Waży ciepłotę zmarznięty koral nosa rzeźby ze śniegu Kościste łozy kruszą w palcach korale nutki jesieni 60 WIGILIJNE HAIKU W pejzaż z badyli zakwita zimą ogród liniami skreśleń Furkot żaluzji przyzywa porę kolacji w zaciszu domu 61 wigilijne HAIKU Zielony odrost oznajmia koniec Świąt nagiej choince Zrzucając szpilki odsłania nagi grzbiet śmiertelny chojak 62 63 MYSLI HAIKU Bez lata zimy jesieni i przedwiośnia nie ma haiku Może haiku mogłoby o przyrodzie trochę pomilczeć 64 MYSLI HAIKU Pisać haiku na każdy inny temat też jest poezją O papier piórem skrzypię melodię słowa nie do zagrania 65 MYSLI HAIKU Muzykę gwaru sączę w karczmie jak gąbka zamiast obiadu Zegar cykadą nagłaśnia upływ minut. Jak prędki jest czas 66 MYSLI HAIKU Bazgrząc po kartce stawiam tasiemce liter Jak myśleć krócej? Po co to pisać? Może warto przemyśleć czemu to służy 67 MYSLI HAIKU „Popieprzyć” wszystko przecież każdy potrafi zawsze się uda Kłamie obrazem ściska rozmiary świata szkło okularu 68 MYSLI HAIKU Wątpię, więc szukam lecz co będzie, gdy znajdę? Nic już nie zechcę Zmagam się z ciałem Mózg zaplanował ruch Ręka odmawia 69 MYSLI HAIKU Mętne wspomnienia przychodzą nieproszone życie tak męczy Dlaczego myślę gdy pora się wyciszyć w porze spoczynku 70 MYSLI HAIKU Zmilkły rozmowy spełzły kształty postaci lecz tlą się myśli Szare komórki toczą meandrem torów niechciane myśli 71 MYSLI HAIKU Świtanie zaklął blask białej filiżanki W kawowy raj Gra wyobraźni rozdzwoniła mi głowę muzyką fletów 72 MYSLI HAIKU WOJNA HAIKU Czemu ludzie się ważą nie cenić wagi słowa ? zabrakło odważników Brzęczy głos oponenta wprawia w rozgardiasz myśli psuje mi wizję jutra Brzęczy głos oponenta wprawia w rozgardiasz myśli psuje mi wizję jutra 73 MYSLI HAIKU Bardzo trudno uwierzyć że czeka jeszcze ludzi jasny poranek Ciśnie nam się do uszu Knebluje tępe usta jad nienawiści Przycupnęłam jak mysz na grzmiący obłęd ludzi co truje życie 74 MYSLI HAIKU Stawiam na umysł a jednak inni tworzą przepaść obłędu Nasz świat jak drzewo zaplątał się w huragan Niechybnie runie W centrum Paryża dokonał się sąd ciemnoty nad naszym EGO Wbito nam kindżał w samo serce rozumu gasząc nadzieję 75 MYSLI HAIKU Czy potrzeba prorokom armii wiernej miernoty przeciwko życiu Jakże przewrotny jest zachwyt naszym światem w łunie pożaru Ulotne piękno nie zdąży owocować w stercie pocisków 76 77 NOWE HAIKU Rzęsy opadły ciężarem snu znużone w noc wyobraźni Wewnętrznym okiem taksuję własną pamięć o sobie przedtem 78 NOWE HAIKU Czy ten ptak, co przefrunął, jest tylko myślą co uleciała z głowy? Dosypał szczyptę pieprzu do pocałunku tkwi solą w oku 79 NOWE HAIKU Zegar nie chodzi tańczy jak święty derwisz zawsze dokoła 80 NOWE HAIKU ZADUSZKI HAIKU Cicha modlitwa spłynęła z katafalku kaskadą bluszczu 81 NOWE HAIKU Iskra zapałki objęła pomarańczem kształt zapomniany 82 INSPIRACJE Slimak w majowej kolebce (na trzy sposoby) Czy irys jest nadal piękny kiedy na dnie kielicha odkrywam, że brązowy ślimak bezpieczny, w swej nagości zażywa dziennej drzemki by przespać słońce ? W pierzynce puchowych liści cytrynowo-wiosennej sałaty wątłe ciała ślimaków zapadły w sen bez obaw i bez skorupek 84 INSPIRACJE Wiosenne słońce rozwarło pyszną secesję irysa. Esowe falbany kwiatu wybrzuszyły swą gardziel nastroszyły złociste wyrostki puszystego języka, na którym spoczął leniwie nagi, zaspany tors majowego ślimaka w bezbrzeżnym poczuciu szczęścia 85 HAIKAI Pisząc haikai czynisz arytmetykę sylab i rytmu otwierasz skrzynie skarbów słów pamiętanych To bardzo trudna sztuka - a jednak piszę ten wiersz. 88 SPIS TRESCI Pejzaż haiku.............................................7 Wiosna haiku........................................10 Lato haiku...............................................17 Jesień haiku..........................................21 Zima haiku.............................................23 Fauna haiku..........................................27 Dom haiku.............................................37 Nasze haiku..........................................43 Haiku na dobranoc.........................51 Wigilijne haiku.....................................57 Myśli haiku.............................................63 Nowe haiku...........................................77 Inspiracje haiku..................................83 Haikai........................................................87 89 © G.A. Adamczyk Lidtke, 2014 Ilustracje autorki Skład: Robert Błaszak Wydawca: Robb, tel. 601 912 644 Druk i oprawa: Argi, www.argi.pl