doc4. gospodarka - Urząd Gminy Bogdaniec
download 
Reklamacja Transkrypt
4. gospodarka - Urząd Gminy Bogdaniec
Raport o stanie gminy Bogdaniec – Instytut Badań i Ekspertyz Naukowych w Gorzowie Wlkp., Urząd Gminy Bogdaniec – marzec 2000 r. 4. GOSPODARKA 4.1. Bogactwa naturalne i ich wykorzystanie Bogactwa naturalne są to użyteczne dla człowieka naturalne elementy środowiska geograficznego. Należą do nich kopaliny, zasoby wodne, glebowe, roślinne i zwierzęce. Zagadnienia zasobów wodnych, roślinnych i zwierzęcych zostały szczegółowo omówione w pierwszej części pracy. Na terenie gminy Bogdaniec brak jest kopalin o większym znaczeniu gospodarczym. Wymienić można żwir, piasek, torf. Na terenie miejscowości Krzyszczyna wydobywana jest ropa naftowa. Obecnie trwają poszukiwania gazu oraz ropy naftowej w miejscowościach: Racław i Stanowice. Wydobywanie tych bogactw budzi wiele różnych opinii, a wpływ tego jest raczej niekorzystny na środowisko naturalne. 4.2. Struktura użytkowania przestrzeni Powierzchnia administracyjna gminy to 11212 ha, jej strukturę przedstawia tabela 1. Analizując zagadnienia struktury użytkowej przestrzeni na terenie należy podkreślić stosunkowo duży udział gruntów rolnych i łąk, stosunkowo mały udział lasów. Tabela 1. Użytkowanie gruntów w Gminie w latach 1995 – 1998 [ ha] w tym Powierzchnia ogólna Lata Razem Użytki rolne Grunty Sady orne w hektarach Łąki Pastwiska Lasy 1995 11212 7610 5281 50 1725 554 2244 1996 11212 7607 5302 52 1705 548 2320 1997 11212 7677 5637 77 1546 417 2346 1998 11212 7593 5313 53 1662 565 2342 51 Raport o stanie gminy Bogdaniec – Instytut Badań i Ekspertyz Naukowych w Gorzowie Wlkp., Urząd Gminy Bogdaniec – marzec 2000 r. 4.3. Rynek pracy Rynek pracy jest to, jeden czynników wytwórczych, na którym przedmiotem wymiany są usługi świadczone przez siłę roboczą, czyli wykonywana jest określona praca. Rynek pracy w znaczeniu ogólnym składa się z pojedynczych rynków pracy dot. siły roboczej o określonych kwalifikacjach. Na każdym z tych rynków czynnikiem równoważącym popyt i podaż pracy jest praca równowagi, której poziom jest zróżnicowany. Popyt na pracę ze strony pracodawców uzależniony jest w krótkim okresie (przy braku możliwości zmiany techniki i technologii) od relacji pomiędzy płacą równowagi a krańcową produktywnością pracy. Na terenie gminy podaż reprezentowana jest przez ludzi poszukujących pracy a popyt poprzez oferujących wolne miejsca. Głównych przyczyn bezrobocia upatrywać należy w zmianach struktury gospodarki, oraz spadkiem ogólnej aktywności gospodarczej - nazywanym recesją. Wydaje się, że na terenie gminy Bogdaniec występują wszystkie klasyczne formy bezrobocia. Warto w tym miejscu przypomnieć, że bezrobocie strukturalne występuje w sytuacji braku dostatecznej ilości kapitału do stworzenia miejsc pracy, spowodowane jest potrzebami znacznych zmian kwalifikacji pracowników, wywołanych innowacjami technologicznymi. Bezrobocie strukturalne wynika również ze strukturalnych zmian gospodarki narodowej. Upadają lub minimalizują swoją działalność pewne dziedziny gospodarki. 4.3.1. Pracujący W gospodarce narodowej obowiązuje pewien system grupowania danych. Według tak zgrupowanych danych uzyskano informacje z Wojewódzkiego Urzędu Statystycznego a dotyczące terenu gminy Bogdaniec. Z danych tych wynika, że pracowało (dane na dzień 30 września 1998 r.) 546 osób (tabela 1). Zgodnie z Europejską Klasyfikacją Działalności (EKD) najwięcej osób pracowało w przemyśle – 127. Należy podkreślić, że w badanych latach liczba zatrudnionych w poszczególnych branżach kształtuje się na podobnym poziomie (tabela 2). 52 Raport o stanie gminy Bogdaniec – Instytut Badań i Ekspertyz Naukowych w Gorzowie Wlkp., Urząd Gminy Bogdaniec – marzec 2000 r. Tabela 2. Pracujący w gospodarce narodowej w latach 1995 - 1998 r. w tym Lata Rolnictwo, Ogółem łowiectwo i leśnictwo Przemysł AdmiTran nistrasport Pocja , śred HanpuOchrona Buskła- nicdel i blicz- Eduka- zdrowia i dowdowa two nana i cja opieka nicnie i finan praobrosocjalna two łącz- sowe wy na ność narodowa 1995 568 87 124 31 51 45 -- 30 98 31 1996 502 92 83 14 38 46 -- 22 93 31 1997 574 91 125 28 54 46 10 35 106 35 1998 546 90 127 27 59 32 11 24 102 33 Dane: WUS Gorzów Wlkp. Dane za 1999 r. zgodnie z informacją uzyskaną w Wojewódzkim Urzędzie Statystycznym w Gorzowie Wlkp. dostępne będą dopiero w trzecim kwartale 2000 r. 4.3.2. Bezrobocie Bezrobocie, zjawisko gospodarcze polegające na tym, że pewna część ludzi zdolnych do pracy i poszukujących jej nie znajduje zatrudnienia. Jego miarą jest stopa bezrobocia, będąca relacją liczby zarejestrowanych bezrobotnych do zasobu siły roboczej lub do liczby ludności w wieku produkcyjnym (16-65 lat mężczyźni i 16-60 kobiety). Pewien poziom bezrobocia (3-4%) jest w gospodarce nieunikniony, a nawet konieczny (umożliwia dostosowanie struktury produkcji do zmieniających się potrzeb). Nadmierne bezrobocie jest jednak zjawiskiem niekorzystnym. W zależności od przyczyn wyróżniamy: - bezrobocie frykcyjne, obejmujące osoby czasowo bezrobotne z powodu zmiany miejsca pracy lub kwalifikacji; - bezrobocie strukturalne, związane z ograniczeniem produkcji lub zanikiem pewnych dziedzin działalności gospodarczej w związku, z czym powstaje nadmiar pracowników reprezentujących określone zawody; 53 Raport o stanie gminy Bogdaniec – Instytut Badań i Ekspertyz Naukowych w Gorzowie Wlkp., Urząd Gminy Bogdaniec – marzec 2000 r. - bezrobocie technologiczne, związane z prowadzeniem postępu technicznego, zastępowaniem pracy ludzi pracą maszyn i urządzeń; - bezrobocie klasyczne, pojawiające się, gdy w wyniku działalności związków zawodowych lub ustawodawstwa pracy poziom płac jest wyższy od poziomu równowagi (pracodawcy zmniejszają wówczas popyt na pracę). Występuje w końcu bezrobocie ukryte dotyczące ludzi, którzy zatrudnieni są ponad potrzeby faktycznej pracy, a często także nie ujętych w rejestrach bezrobotnych. Klasycznym przykładem jest rolnictwo. Często absolwenci szkół pochodzący ze wsi trafiają do gospodarstw swoich rodziców. Liczba bezrobotnych w poszczególnych latach w gminie przedstawia się następująco: w 1996 r. ogółem 442, w tym kobiet 245, z prawem do zasiłku 265 osób, w tym 115 kobiet w 1997 r. ogółem 395, w tym 226 kobiet, 169 mężczyzn w 1998 r. ogółem 242, w tym kobiet 161 na dzień 31 stycznia 2000 r. ogółem 403 osoby, w tym kobiety 230 osób z prawem do zasiłku ogółem 91 osób, w tym kobiety 37. Należy podkreślić, że Urzędy Pracy na szczeblu gmin nie dokonywały szczegółowych badań struktury bezrobocia. Gmina Bogdaniec charakteryzuje się względnie niską stopą bezrobocia. Stopa bezrobocia jest niższa niż średnia w województwie lubuskim i powiecie gorzowskim. 4.3.3. Wydatki z Funduszu Pracy Fundusz pracy jest ogólnopolskim funduszem przeznaczonym na łagodzenie skutków bezrobocia. Występował w różnych okresach, obecnie sprawy są uregulowane ustawą z dnia 14 grudnia 1994 roku o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu. Fundusz tworzony jest z obowiązkowych składek zakładów pracy, składek osób podlegających ubezpieczeniu z tytułu działalności pozarolniczej, dotacji. Środki funduszu pracy wydatkowane są na finansowanie zasiłków dla bezrobotnych, prac interwencyjnych, robót publicznych, szkolenie i przekwalifikowanie bezrobotnych, rozwój poradnictwa zawodowego. Jedną z form walki z bezrobociem są prace inwentaryzacyjne - są to prace wykonywane przez bezrobotnego w określonym zakładzie pracy, która zorganizowana jest wspólnie z Urzędem Pracy, koszty zatrudnienia są w znacznej mierze pokrywane przez 54 Raport o stanie gminy Bogdaniec – Instytut Badań i Ekspertyz Naukowych w Gorzowie Wlkp., Urząd Gminy Bogdaniec – marzec 2000 r. urzędy pracy ze środków funduszu pracy. Na terenie gminy w ramach tych form znajduje pracę średnio rocznie 20 osób. Inną formą walki z bezrobociem jest organizowanie robót publicznych - mają one na celu okresowe zatrudnienie bezrobotnych, podejmowane i finansowane są przez państwo i samorządy. Liczba pracowników zatrudnionych w ramach robót publicznych w latach 1996 – 1999 kształtowała się następująco: 1996 r. – 30 osób 1997 r. – 15 osób 1998 r. – nie zatrudniano 1999 r. – 15 osób. Główne inwestycje realizowane w gminie w powyższych latach z wykorzystaniem pracowników zatrudnionych w ramach robót publicznych to: 1996 r. – budowa przystanków i chodników 1997 r. – remont przedszkoli gminnych i ośrodka zdrowia 1998 r. – nie realizowano 1999 r. – remonty obiektów oświaty i opieki społecznej. Zakres robót publicznych zależy od sytuacji na rynku pracy i możliwości finansowych państwa i samorządów. Prace publiczne charakteryzują się wysoką pracochłonnością, małą efektywnością, zatrudniani są bardzo nisko wynagradzani. Należy podkreślić, że ta forma jest wykorzystywana w bardzo małym zakresie. Gmina może wpływać na rozwiązanie problemów rynku pracy. Jednym z obszarów zainteresowania gmin jest promocja małej przedsiębiorczości i wspieranie samo zatrudnienia. W tej dziedzinie gminy mogą podejmować szereg interesujących inicjatyw lokalnych: inicjować i wspomagać proces prywatyzacji, przygotować uzbrojone tereny pod inwestycje, obniżać podatki i opłaty lokalne, tworzyć dogodne warunki do rozwoju nowych podmiotów gospodarczych, tworzyć korzystne warunki nabywania (dzierżawy) gruntów, zagospodarować wolne obiekty i lokale, partycypować w kosztach zatrudnienia pracowników zagrożonych zwolnieniem, tworzyć możliwości dowozu pracowników do miejsca zatrudnienia (bądź dofinansować koszty dojazdów), 55 Raport o stanie gminy Bogdaniec – Instytut Badań i Ekspertyz Naukowych w Gorzowie Wlkp., Urząd Gminy Bogdaniec – marzec 2000 r. stosować instrumenty podatkowe zachęcające do zatrudnienia bezrobotnej młodzieży, organizować praktyki dla osób bezrobotnych w prywatnych przedsiębiorstwach, uświadamiać podmiotom gospodarczym konieczność zatrudnienia ludzi z terenu gminy. Realizacja inicjatyw lokalnych wymaga dodatkowego sfinansowania w celu pozyskania dodatkowych środków na zamierzone przedsięwzięcia. 4.3.4. Wydatki z Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych jest funduszem celowym. Zasady działania funduszu uregulowane są w ustawie z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych. Dochodami funduszu są m.in. wpłaty dokonywane przez pracodawców. Pracodawca zatrudniający, co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty dokonuje wpłaty na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Z wpłat zwolnione są gminne jednostki organizacyjne oraz pracodawcy, u których wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych wynosi, co najmniej 6%. Z jednostek gminnych, które korzystały ze środków funduszu to, Urząd Gminy. Na terenie gminy Bogdaniec funkcjonują dwa zakłady pracy chronionej: Przedsiębiorstwo Wielobranżowe „OGROL”, Sp. z o.o. Przetwórstwo i Sprzedaż Wyrobów Mięsnych Spółka Jawna. 4.4. Struktura gospodarki gminnej Analizie poddano zagadnienia struktury własnościowej i organizacyjno - prawnej, struktury podmiotów, przekształcenia własnościowe oraz omówiono szczegółowo proces komunalizacji mienia. W tabeli 3. i 4. przedstawiono podmioty gospodarcze zarejestrowane w poszczególnych latach. Największą grupę podmiotów stanowią osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą na podstawie zaświadczenia o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej. Świadczy to, że gmina Bogdaniec ma charakter rolniczo – przemysłowy. W ciągu najbliższych paru lat ta struktura gospodarki gminnej zostanie zachowana. Należy oczekiwać, że systematycznie będzie zwiększała się rola turystyki. 56 Raport o stanie gminy Bogdaniec – Instytut Badań i Ekspertyz Naukowych w Gorzowie Wlkp., Urząd Gminy Bogdaniec – marzec 2000 r. Na ogólną liczbę (według stanu na dzień 31 grudnia 1998 r.) 388 podmiotów w sektorze prywatnym działało 314 przedsiębiorców. Największą grupę stanowią przedsiębiorcy zajmujący się handlem. 4.4.1. Struktura własnościowa i organizacyjno-prawna Strukturę własnościową prezentuje tabela 3 a organizacyjno-prawną tabela 4. Tabela 3. Podmioty gospodarcze według sektorów w latach 1994 - 1999 r. zarejestrowane w systemie KRUPGN – REGON Lata Ogółem 1994 Sektor Publiczny Prywatny 311 7 304 1995 366 7 359 1996 327 9 320 1997 357 9 348 1998 388 10 378 1999 452 10 422 Tabela 4. Podmioty gospodarcze według formy prawnej i rodzaju własności zarejestrowane w systemie KRUPGN – REGON (stan na dzień 31.12.1998 r.) Gmina Bogdaniec Ogółem przedsiębiorstwa państwowe spółdzielnie 388 - 5 w tym w tym Spółosoki w tym spółki by praz cy- fizycz akwa udział wilne ne cyjne z o.o. hankap. dlow. zagran. 31 314 19 2 1 16 w tym z udział. kap. zagran. 5 4.4.2. Struktura podmiotów gospodarczych Przedstawiono analizę głównych form organizacyjnych przedsiębiorstw w gminie oraz ocenę ich wad i zalet. Najbardziej rozpowszechnioną formą prowadzenia działalności na terenie gminy jest przedsiębiorstwo indywidualnej własności. 57 Raport o stanie gminy Bogdaniec – Instytut Badań i Ekspertyz Naukowych w Gorzowie Wlkp., Urząd Gminy Bogdaniec – marzec 2000 r. Na terenie gminy indywidualną działalność gospodarczą prowadzi ponad 388. przedsiębiorców. Główne zalety tych przedsiębiorstw to elastyczność działania w zakresie przedmiotu działalności, finansowania i podziału zysku. Wada tych przedsiębiorstw wynika bezpośrednio z ograniczonych możliwości gromadzenia środków finansowych przez pojedynczego właściciela. Ograniczone możliwości finansowe, są też głównym czynnikiem rozwoju tych przedsiębiorstw. Właściciel ponosi też całość ryzyka związanego z podejmowaniem działalności. Niemniej jednak łatwość rozpoczęcia działalności powoduje, że jest to najbardziej rozpowszechniona forma prowadzenia działalności. Ważną cechą charakterystyczną tych przedsiębiorców jest to, że znajduje tam zatrudnienie coraz więcej osób, a noszą one często rodzinny charakter. Drugą charakterystyczną formą prowadzenia działalności gospodarczej jest spółka prawa handlowego. Na terenie gminy działa ok. 19 podmiotów prowadzących działalność w formie spółek prawa handlowego. Zaletą tej formy jest większy dostęp do kapitału. Należy podkreślić, że możliwości finansowe oraz liczba zatrudnionych jest bardzo różna w różnych spółkach. 4.4.3. Przekształcenia własnościowe Istotnym czynnikiem zmian własnościowych w gminie był proces komunalizacji mienia, który omówiono szczegółowo w rozdziale 4.4.4. 4.4.4. Proces komunalizacji mienia Ustanowienie instytucji mienia komunalnego nastąpiło wskutek przeprowadzenia reformy ustrojowej, co było równoznaczne z zastąpieniem zasady jednolitego funduszu własności państwowej koncepcją własności jako prawa podmiotowego tj. prawnej formy korzystania z nieruchomości wynikającej z treści określonego stosunku prawnego. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej oraz ustawa z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym (tekst jednolity Dz.U.Nr 13 z 1996 roku, poz. 74 z późniejszymi zmianami) - powołały wspólnotę samorządową, w konsekwencji tego część mienia ogólnonarodowego (państwowego) stała się własnością gmin. Organy administracji rządowej, zarządzające w imieniu Skarbu Państwa majątkiem, zostały zobowiązane do przekazania jego części gminom. Gminy jako właścicielki, utwo- 58 Raport o stanie gminy Bogdaniec – Instytut Badań i Ekspertyz Naukowych w Gorzowie Wlkp., Urząd Gminy Bogdaniec – marzec 2000 r. rzonej z dniem 27 maja 1990 roku nowej kategorii własności, zwanej własnością komunalną, otrzymały osobowość prawną. MIENIEM KOMUNALNYM, a więc mieniem podlegającym przekazaniu na rzecz gmin, jest mienie, co do którego Skarb Państwa posiada udokumentowaną własność. Dotyczy to nieruchomości jak i mienia ruchomego, określonego w przepisach ustawy z dnia 10 maja 1990 roku - przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie gminnym i ustawę o pracownikach samorządowych (Dz.U.Nr 32 z 1990 roku, poz. 191 z późniejszymi zmianami). Tak, więc gminy otrzymały nieodpłatne prawo własności nieruchomości: 1) z mocy ustawy dla mienia ogólnonarodowego (państwowego) należącego w dniu 27 maja 1990 roku do: * byłych rad narodowych stopnia podstawowego, * byłych terenowych organów administracji państwowej stopnia podstawowego, * przedsiębiorstw państwowych, dla których wymienione wyżej organy były organami założycielskimi. * zakładów i innych jednostek organizacyjnych podporządkowanych wymienionym wyżej organom, 2) na mocy decyzji (obligatoryjnie lub fakultatywnie) - na podstawie wniosku zarządu gminy: * nieruchomości służące użyteczności publicznej, będące w zarządzie terenowych organów administracji państwowej stopnia wojewódzkiego, * nieruchomości służące użyteczności publicznej, będące w zarządzie zakładów i jednostek organizacyjnych nie będących przedsiębiorstwami, podporządkowanych wymienionym wyżej organom, * nieruchomości służące użyteczności publicznej będące w zarządzie przedsiębiorstw państwowych, dla których wymienione wyżej organy były organami założycielskimi, * grunty Państwowego Funduszu Ziemi oraz inne grunty, jeżeli są związane z realizacją zadań własnych gminy. Innym źródłem informacji do komunalizacji mienia były dane ewidencji gruntów oraz ksiąg wieczystych, postanowienia sądowe, akty notarialne i decyzje administracyjne itp. 59 Raport o stanie gminy Bogdaniec – Instytut Badań i Ekspertyz Naukowych w Gorzowie Wlkp., Urząd Gminy Bogdaniec – marzec 2000 r. 4.4.4.1. Komunalizacja mienia z mocy prawa Spisy i karty inwentaryzacyjne nieruchomości z terenu gminy Bogdaniec, przekazywane były sukcesywnie w okresie od 17 stycznia 1991 roku do 25 kwietnia 1992 roku, zaszeregowane w I, II, III, IV i VI grupie spisowej - przekazywane były Wojewodzie Gorzowskiemu w celu wydania decyzji na podstawie art.18 ust.1 w związku z art. 5 ustawy z dnia 10 maja 1990 roku przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych. Na podstawie przekazanych kart i spisów inwentaryzacyjnych - wydanych było przez Wojewodę Gorzowskiego w wyszczególnionych wyżej grupach spisowych.decyzji przyznających gminie Bogdaniec prawo własności do nieruchomości obowiązujących na dzień 27 maja 1990 roku. 4.4.4.2. Komunalizacja mienia na mocy decyzji Poza nieruchomościami komunalizowanymi z mocy ustawy - gmina mogła ubiegać się również o inne składniki mienia państwowego, jeżeli wykazała, że są one niezbędne dla realizacji zadań gminy. Odbywało się to na podstawie decyzji (obligatoryjnych lub fakultatywnych) wydawanych przez Wojewodę po ocenie ich przydatności i niezbędności gminie (tabela 5). Podczas przebiegu procesu inwentaryzacyjnego mienia - wpłynęły wnioski zakładów i jednostek organizacyjnych nie podlegających komunalizacji z mocy ustawy, o przejęcie niektórych zbędnych do ich dalszej działalności nieruchomości. Tabela 5. Prywatyzacja majątku gminy w poszczególnych latach Sprzedaż Budynków Lokali mieszkalnych Gruntów w ha 1995 1 13 2,80 1996 1 4 8,50 w latach 1997 2 4 12,50 1998 --1,20 1999 5 5 5,60 4.5. Działalność gospodarcza Na terenie gminy Bogdaniec działalność gospodarczą prowadzą ok. 542 podmioty. W zdecydowanej większości są to osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. Na ogólną liczbę pracujących na terenie gminy Bogdaniec - 546 osób w przemyśle zatrudnionych jest ok. 127 osób. Za pozytywne zjawisko należy uznać fakt, że część przedsiębiorców próbuje produkować na rynek wewnętrzny. 60 Raport o stanie gminy Bogdaniec – Instytut Badań i Ekspertyz Naukowych w Gorzowie Wlkp., Urząd Gminy Bogdaniec – marzec 2000 r. 4.6. Budownictwo Mówiąc o budownictwie należy przez to rozumieć współdziałających inwestorów, projektantów, producentów i dostawców materiałów i wyrobów budowlanych oraz wyposażenia, wykonawców, przedsiębiorstwa transportowe. Budownictwo swym zakresem obejmuje wznoszenie nowych budowli, konserwacje, remontowanie i rekonstrukcje budowli. Ilość wydanych decyzji o warunkach zabudowy w poszczególnych latach kształtowała się następująco: w roku 1997 – 63, w roku 1998 – 49, w roku 1999 – 53. W zależności od przeznaczenia budowli można mówić o budownictwie: ogólnym, które obejmuje budownictwo mieszkaniowe i użyteczności publicznej (np. szkoły), przemysłowym, komunikacyjnym (drogowe i kolejowe), sanitarnym, energetycznym, wiejskim, sakralnym, obronnym. Dominującą formą budownictwa jest budownictwo mieszkaniowe, co ilustruje tabela 6. Słabą stroną budownictwa jest praktycznie brak wykonawców dużych inwestycji. Tabela 6. Mieszkania, izby i powierzchnia użytkowa mieszkań oddanych do użytku w latach 1995 - 1998 r. Lata Mieszkania Izby Powierzchnia użytkowa mieszkań w m 2 1995 2 12 219 Przeciętna powierzchnia użytkowa 1 mieszkania wm2 109,5 1996 5 29 624 124,8 1997 13 69 1849 142,2 1998 11 58 1714 155,8 61 Raport o stanie gminy Bogdaniec – Instytut Badań i Ekspertyz Naukowych w Gorzowie Wlkp., Urząd Gminy Bogdaniec – marzec 2000 r. 4.7. Rolnictwo i leśnictwo Rolnictwo i leśnictwo odgrywa ważną rolę w rozwoju gminy. Dlatego analizie poddano strukturę użytków rolnych, indywidualne gospodarstwa rolne, produkcję roślinną i zwierzęcą oraz omówiono strukturę lasów. Polską żywność cechuje na ogół dobra jakość surowców i produktów oraz wysoka zdrowotność, choć niekiedy ustępuje zagranicznym produktom pod względem asortymentu, poziomu technologii i mechanizacji, estetyki, opakowań. Produkcję żywności charakteryzują ścisłe związki z rolniczą bazą surowcową (tabela 7). A dominującą glebą na terenie gminy jest gleba IVb klasy bonitacyjnej. Są to głównie ziemie bielicowe. Wśród podtypów wyróżnić można gleby piaskowe, naglinowe oraz bielicowe wytworzone na glinie zwałowej. To gleby są czynnikiem wpływającym na charakter i rozmieszczenie roślinności (tabela 8). Dzisiejsze oblicze flory okolic Bogdańca jest wynikiem długotrwałych procesów klimatycznych, zachodzących na przestrzeni wieków (tabela 9). Tabela 7. Liczba gospodarstw rolnych w poszczególnych miejscowościach i powierzchnia gruntów Wyszczególnienie Liczba gospodarstw 1998 1999 Powierzchnia gruntu (w ha fizycznych) ogółem 1998 1999 Liczba ha przeliczeniowych ogółem 1998 1999 Bogdaniec Chwałowice Gostkowice Jasiniec Jenin Jeninek Jeniniec Jeże Jeżyki Krzyszczyna Krzyszczynka Kwiatkowice Lubczyno Łupowo Motylewo Podjenin Racław Roszkowice Stanowice Wieprzyce Włostów 54 64 11 26 103 12 62 9 29 15 15 38 56 53 33 25 23 9 14 86 26 55 64 12 25 102 12 62 9 29 16 15 36 56 54 32 25 23 9 14 86 26 138,92 857,62 95,41 320,86 490,89 205,16 763,40 49,72 237,92 125,82 126,93 276,36 615,26 202,98 137,95 234,45 434,16 60,93 318,15 428,20 294,10 153,99 857,15 103,48 313,40 483,76 205,16 763,40 49,72 237,92 132,36 126,93 276,36 613,95 201,21 137,95 219,42 439,67 60,93 318,15 428,20 294,10 60,66 517,76 73,28 288,18 432,04 116,17 433,98 47,87 207,60 82,90 81,11 178,89 333,97 144,96 53,04 136,29 246,75 41,24 220,52 416,96 183,01 69,96 517,46 79,88 281,83 337,46 116,17 433,98 47,87 207,60 87,20 81,11 178,90 333,69 144,20 53,04 127,00 250,00 41,24 220,52 416,96 183,01 Razem 763 762 6415,19 6417,21 4207,18 4209,08 62 Raport o stanie gminy Bogdaniec – Instytut Badań i Ekspertyz Naukowych w Gorzowie Wlkp., Urząd Gminy Bogdaniec – marzec 2000 r. Tabela 8. Powierzchnia nawadniania i pobór wody do nawodnień w 1998 r. Nawadniane użytki rolne i grunty leśne Napełniane stawy rybne w hektarach 100 ogółem - 140 Pobór wody Do nawodnień użytków Na napełnianie rolnych i gruntów leśnych stawów rybnych razem w tym na 1 razem na 1 ha ścieków ha w dekametrach sześciennych 140 1,4 - Głównymi przyczynami spadku dochodów rolników są: - brak środków na inwestycje, - znaczne bezrobocie ukryte, - zbyt niski poziom wiedzy fachowej rolników, - trudności zbytu produktów rolnych. Tabela 9. Powierzchnia gmin w ha objęta różnymi formami ochrony przyrody w 1998 r. Rezerwaty przyrody 51,2 Parki krajobrazowe - Obszary chronionego krajobrazu 2404,0 Liczba pomników przyrody - 4.7.1. Struktura użytków rolnych W tabeli 10 przedstawiono strukturę użytków rolnych. Tabela 10. Struktura użytków rolnych w ha Ogólna powierzchnia gruntów 11212 Użytki rolne Grunty orne 7625 5327 Sady Łąki Pastwisko Lasy 53 1665 568 2264 4.7.2. Indywidualne gospodarstwa rolne Za gospodarstwa rolne uważa się grunty rolne wraz z gruntami leśnymi, budynkami lub ich częściami, urządzeniami i inwentarzem, jeżeli stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarczą oraz prawami i obowiązkami związanymi z prowadzeniem gospodarstwa rolnego, w tym indywidualne gospodarstwa rolne i działki rolne. 63 Raport o stanie gminy Bogdaniec – Instytut Badań i Ekspertyz Naukowych w Gorzowie Wlkp., Urząd Gminy Bogdaniec – marzec 2000 r. Za indywidualne gospodarstwa rolne (tabela 11) uważa się gospodarstwo rolne o powierzchni użytków rolnych przekraczającej 1 ha, będące własnością lub znajdujące się w użytkowaniu (tabela 12) tej samej osoby fizycznej lub grupy osób. Tabela 11. Indywidualne gospodarstwa rolne w ha w latach 1995 – 1998 Ogólna powierzc Użytki Lata hnia rolne gruntów 1995 6723 6303 Grunty orne Sady Łąki Pastwiska Lasy Pozostałe grunty 4234 49 1473 547 11 409 1996 6083 5867 3991 51 1306 519 11 205 1997 6791 6444 4669 76 1314 385 29 318 1998 5662 5427 3768 46 1171 442 9 65 Tabela 12. Użytkowanie gruntów Razem Użytki rolne Grunty orne W tym Pastwi Rapod Sady Łąki ska zem zasiewami w hektarach Lasy i grunty leśne 11212 7451 5385 4672 64 1581 421 6492 6159 4410 3794 64 1302 383 Pow. ogólna Ogółem w tym gospod. Indywid. Pozostałe grunty i nieużytki W tym pod wodami użytkowymi 2334 1157 11 29 304 11 Według oficjalnych danych w Polsce na terenie wsi mieszka 38% ludności Polski, ale tylko nieco więcej niż połowa z nich ma związek z rolnictwem. Na terenie wsi gospodarstwa rolne można podzielić na następujące grupy: rolnicze, rolniczo – pracownicze, pracownicze i pracowniczo – rolnicze, emerytów i rencistów, z pozarolniczą działalnością gospodarczą, mające nie zarobkowe źródła utrzymania. Średnią powierzchnię indywidualnych gospodarstw rolnych przedstawiono w tabeli 13. 64 Raport o stanie gminy Bogdaniec – Instytut Badań i Ekspertyz Naukowych w Gorzowie Wlkp., Urząd Gminy Bogdaniec – marzec 2000 r. Tabela 13. Średnia powierzchnia indywidualnych gospodarstw rolnych według rodzaju użytków Gmina Bogdaniec Średnio w 1 gospodarstwie rolnym w hektarach Grunty Użytki Grunty Sady Łąki PastwiLasy i ogółem rolne orne ska grunty leśne 9,5 9,2 6,5 0,1 2,0 0,6 0,0 Pozostałe grunty 0,2 4.7.3. Produkcja roślinna Wielkość produkcji roślinnej na terenie gminy ilustruje tabela 14. Tabela 14. Plony zbóż i ziemniaków w indywidualnych gospodarstwach rolnych w latach 1995 – 1997 z ha w dt/q. Zboża podstawowe Lata Ziemniaki w tym Ogółem pszeni- żyto jęcz- owies mień ca pszenżyto 1995 28,9 31,3 29,0 27,3 25,0 31,6 160 1996 28,2 30,3 26,0 27,7 26,0 29,4 195 1997 28,3 30,1 27,0 27,8 28,0 28,8 189 4.7.4. Produkcja zwierzęca Wielkość produkcji zwierzęcej przedstawia tabela 15, 16 i 17. Na terenie gminy Bogdaniec 20 gospodarstw rolnych prowadzi intensywną produkcję drobiu, których „obłożenie” wynosi od 5-20 tys. sztuk. Funkcjonują dwa gospodarstwa zajmujące się produkcją pieczarek i jedno boczniaka. Tabela 15. Pogłowie bydła BYDŁO Wyszczególnienie Ogó- ciel.pon.6 mie jał.od 6 m do 1r łem ra- byc zem zki ra- Byc jał zem zki ówki jałówki w sztukach jałówki roczne buhaje krobukaty wy Ogółem 2347 582 308 274 427 233 194 43 227 868 W gospodarstwach indywidualnych 2347 582 308 274 427 233 194 243 227 868 65 Raport o stanie gminy Bogdaniec – Instytut Badań i Ekspertyz Naukowych w Gorzowie Wlkp., Urząd Gminy Bogdaniec – marzec 2000 r. Tabela 16. Pogłowie trzody chlewnej w gminie TRZODA CHLEWNA Wyszczegól- Ogó- Pros.do 3m warchlaki lochy na chów 6m i stars knury tuczni- nienie łem Ra- o wa razem o wadze razem pow. zem do20 w tym prośne do50kg niepro ki 6m w sztukach Ogółem 4492 1606 1085 1255 958 394 231 163 29 1208 W gospodarstwach indywidualnych 4492 1606 1085 1255 958 394 231 163 29 1208 Tabela 17. Pogłowie pozostałych zwierząt gospodarskich Owce Konie Wyszczegól- ogó- w ty ra- nienie łem ma- zem ra- Kozy w tym3 letnie ciorki zem w ko- Ogó- kozy łem kla- po- nie- cze zo- sił sta poci Króliki Zwierzęta samce futerk. sz tukach Ogółem 4 1 111 95 63 32 26 33 16 167 26 W gospodarstwach indywidualnych 4 1 107 93 61 32 26 33 16 167 26 4.7.5. Zbyt produkcji roślinnej Produkcja roślinna stanowi ważny czynnik produkcji rolniczej. Na terenie gminy Bogdaniec w produkcji roślinnej przeważa uprawa zbóż podstawowych tj. pszenicy, żyta, jęczmienia, owsa, pszenżyta z podziałem na jare i ozime. Zbyt produkcji rolnej: - Zakłady Mięsne Gorzów - Zakłady Mięsne „Apis” Bogdaniec Inne prywatne zakłady spoza terenu gminy: 66 Raport o stanie gminy Bogdaniec – Instytut Badań i Ekspertyz Naukowych w Gorzowie Wlkp., Urząd Gminy Bogdaniec – marzec 2000 r. - Zboże „ROLNAS” – filia Bogdaniec - Inne jednostki spoza terenu. 4.7.6. Struktura lasów i pozyskanie drewna Dominującym typem siedliskowym, obejmującym 52% powierzchni leśnej gminy jest bór mieszany świeży (tabela 19). Tabela 18. Sprzedaż drewna w Nadleśnictwie Bogdaniec w latach 1998 – 1999 (w m3 ) 1998 36400 13200 21800 7800 66200 Grubizna iglasta: w tym dłużyce: Grubizna liściasta: w tym dłużyce: Ogółem drewno: z tego drewno do sprzedaży dla odbiorców z terenu gminy Bogdaniec: Grubizna iglasta: w tym dłużyce: Grubizna liściasta: w tym dłużyce: Ogółem drewno: 440 300 120 0 700 1999 47100 17700 25400 18200 82800 600 400 150 0 900 Nadleśnictwo Bogdaniec prowadzi bardzo szeroka działalność (tabela 18): - w zakresie nowych nasadzeń – 1 mln drzewek rocznie - pielęgnowanie i uprawa drzewostanów – rocznie 150 ha Należy podkreślić, że 80 – 90% prac wykonywanych jest systemem zleconym przez tzw. zakłady usług leśnych Tabela 19. Struktura gatunkowa lasów w gminie Bogdaniec % powierzchni Powierzchnia leśna gminy w tym: sosna buk dąb brzoza olsza pozostałe 82 6 5 3 3 1 Źródło: Nadleśnictwo Bogdaniec 67 Raport o stanie gminy Bogdaniec – Instytut Badań i Ekspertyz Naukowych w Gorzowie Wlkp., Urząd Gminy Bogdaniec – marzec 2000 r. 4.8. Handel i usługi Liberalizacja przepisów związanych z podejmowaniem działalności gospodarczej spowodowała szybki rozwój drobnego handlu. Analiza obecnej struktury handlu w gminie Bogdaniec prowadzi do prostych wniosków, że na rynku występuje pewna liczba drobnych przedsiębiorców i w dużej części są to rodzinne przedsiębiorstwa. Specyfika handlu gminy polega na bliskim sąsiedztwie Gorzowa Wlkp. Według danych Wojewódzkiego Urzędu Statystycznego w ogólnej liczbie 50 punktów sprzedaży zatrudnione są 93 osoby. 4.9. Turystyka W świecie współczesnym turystyka jest ważnym elementem rekreacji i życia kulturalnego. W wielu krajach dochody z turystyki stanowią znaczną część produktu krajowego. Na terenie gminy turystykę należy rozumieć jako formę czynnego wypoczynku poza miejscem stałego zamieszkania, związaną z celami poznawczymi z elementami sportu. Ze względu na to, że dominuje element poznawczo-dydaktyczny. Wydaje się też, że właściwym jest rozwój indywidualnego ruchu turystycznego. Inne możliwe formy rozwoju turystyki w gminie to agroturystyka oraz rozwój turystyki wycieczkowej , do której zalicza się turystykę kwalifikowaną, wymagającą od uczestników sprawności fizycznej i umiejętności posługiwania się sprzętem turystycznym, np.: kolarstwo, żeglarstwo, turystyka piesza. 4.10. Inwestycje i środki trwałe W okresie funkcjonowania samorządu terytorialnego nakłady inwestycyjne w gminie Bogdaniec wahały się na poziomie średniej w Polsce. Należy podkreślić, że głównymi źródłami finansowania inwestycji gminnych były dochody własne. Na przestrzeni ostatnich lat władze samorządowe prowadziły wyważoną politykę zaciągania kredytów. Główne kierunki inwestowania w gminie związane były z gospodarką komunalną. Charakteryzując procesy inwestycyjne w gminie należy, określając kierunki jej rozwoju na najbliższe lata, podkreślić znaczenie inwestycji, które zmodernizują, unowocześnią oraz uatrakcyjnią gminę. Infrastrukturę techniczną stanowią jednak najczęściej urządzenia wybudowanie pod ziemią, na ziemi albo nad ziemią przewodów lub urządzeń wodociągowych, kanalizacyj- 68 Raport o stanie gminy Bogdaniec – Instytut Badań i Ekspertyz Naukowych w Gorzowie Wlkp., Urząd Gminy Bogdaniec – marzec 2000 r. nych, ciepłowniczych, elektrycznych, gazowych i telekomunikacyjnych. Tego rodzaju inwestycje mogą być tworzone także z udziałem Skarbu Państwa. W zdecydowanej jednak większości są one realizowane przez gminę, co wcale nie wyklucza, aby w ich partycypowaniu uczestniczyli prywatni inwestorzy, zarówno krajowi, jak i zagraniczni (tabela 20). Analizując zagadnienia inwestycji należy zwrócić uwagę na czynniki mające wpływ na atrakcyjność inwestycyjną gminy. Potencjalny inwestor kierować się będzie następującymi czynnikami: chłonność rynku lokalnego jakość rynku pracy klimat społeczny infrastruktura techniczna koszty działalności gospodarczej infrastruktura otoczenia biznesu dostępność komunikacyjna skuteczność transformacji ekonomicznej możliwości turystyczne i wypoczynkowe aktywność marketingowa władz samorządowych. Tabela 20. Wydatki budżetu gminy w latach 1998 – 1999 w tym Lata 98’ 99’ Ogółem 6261,1 7084,4 Wyna- Materia- Opłaty i Dotacje grodzeły i składki na wydatnia usługi ki bieżące 1762,0 2352,8 974,5 1073,2 867,7 543,4 360,2 701,8 Wydatki majątkowe Z tego Ogółem Wydatki inwestycyjne 1474,2 1474,2 1168,0 1168,0 Udział w spółkach - Na tle wykonanych zadań inwestycyjnych gminy warto zwrócić uwagę na zadania inwestycyjne zrealizowane z funduszy PHARE CBC, co ilustruje mapka zawarta na stronie 70. Zważywszy, że gmina nie korzystała na zadania inwestycyjne ze środków PHARE, to przy dużym własnym wysiłku finansowym skoncentrowała swoje nakłady na szereg ważnych zadań inwestycyjnych. 69 Raport o stanie gminy Bogdaniec – Instytut Badań i Ekspertyz Naukowych w Gorzowie Wlkp., Urząd Gminy Bogdaniec – marzec 2000 r. 4.11. Kapitał zagraniczny Podejmowanie działalności gospodarczej przez obcokrajowców - osoby fizyczne lub prawne - możliwe jest na podstawie ustawy z dnia 14 czerwca 1991 roku o spółkach z udziałem zagranicznym. 70 Raport o stanie gminy Bogdaniec – Instytut Badań i Ekspertyz Naukowych w Gorzowie Wlkp., Urząd Gminy Bogdaniec – marzec 2000 r. Na terenie gminy Bogdaniec działalność gospodarczą prowadzi 6 podmiotów z udziałem kapitału zagranicznego. 4.12. Środowisko otoczenia biznesu Międzynarodowe doświadczenia jednoznacznie wskazują, że sukces w rozwoju lokalnym jest możliwy tylko wtedy, gdy istnieje ścisła współpraca między władzą lokalną a miejscowymi przedsiębiorcami. Obie strony powinny zdawać sobie sprawę z tego, że sukces gminy tworzy warunki do sukcesu firmy a sukcesy miejscowych firm składają się na sukcesy gminy. Z badań przeprowadzonych w polskich gminach wynika, że współpraca między samorządem terytorialnym a przedsiębiorcami nie jest rzadka. Potwierdza ją oficjalnie ponad 40% gmin do 50 tys. mieszkańców. Współcześnie rozwój gospodarczy dokonuje się w “sieciach” przedsiębiorstw. Termin ten oznacza, że istotną rolę odgrywają powiązania między firmami, które albo same (jeżeli są to firmy małe), albo ich części (w przypadku firm dużych) coraz bardziej się specjalizują - zgodnie z wymogami organizacji gospodarki. Istnieje wiele pozytywnych przykładów - w niektórych gminach wskutek aktywności władz lokalnych pojawiły się stowarzyszenia przedsiębiorców, towarzystwa gwarancji wzajemnych, kluby biznesu. Aktywność władz lokalnych jest tym bardziej pożądana, że polski młody kapitalizm wymaga zwłaszcza na szczeblu lokalnym, gdzie dominują małe firmy - wsparcia koncepcyjnego i instytucjonalnego. 4.12.1. Usługi finansowe Na terenie gminy Bogdaniec działalność prowadzi jeden bank, świadczący usługi dla przedsiębiorców i osób fizycznych – tj. GBS w Barlinku Oddział w Bogdańcu prowadzący obsługę m.in. Urzędu Gminy i podległych mu jednostek. Procesy zachodzące na rynku usług bankowych można określić jako proces segmentacji tego rynku, czyli podziału klientów i usług. Obecnie w bankowości tradycyjne segmentacje przeplatają się z nowoczesnymi. Procesy te podyktowane są zasadą, że bank świadczący wszystkie rodzaje usług dla wszystkich klientów nie ma możliwości bycia instytucją konkurencyjną. 71 Raport o stanie gminy Bogdaniec – Instytut Badań i Ekspertyz Naukowych w Gorzowie Wlkp., Urząd Gminy Bogdaniec – marzec 2000 r. 4.12.2. Stowarzyszenia gospodarcze Na terenie gminy nie ma stowarzyszeń gospodarczych. Przyczyny braku takich stowarzyszeń można podzielić na subiektywne i obiektywne. Do subiektywnych należy zaliczyć pewne wahania, ostrożność przedsiębiorców do zrzeszania się. Wynika to z historycznych uwarunkowań. Przyczyny te jako mniej ważne z upływem czasu znikną. Do przyczyn obiektywnych należy zaliczyć brak (w rozumieniu części przedsiębiorców) wymiernych korzyści z przynależności do stowarzyszeń, zaniechania tradycji cechów i zrzeszeń branżowych. LITERATURA 1. Informacje z Urzędu Gminy w Bogdańcu, luty 2000 2. Nadleśnictwo Bogdaniec, luty 2000 3. Urząd Statystyczny w Gorzowie Wlkp. 2000 4. Dmytruszewski M. Materiały i oceny własne, marzec 2000 5. Informacje z Urzędu Pracy w Gorzowie Wlkp., luty 2000 6. Województwo lubuskie. Urząd Marszałkowski Zielona Góra 1999 r. 72
