Katarzyna Tarnawska, Perspektywy przejscia do gospodarki

Studia i Materiały. Miscellanea Oeconomicae
Rok 18, Nr 1/2014
Wydział Zarządzania i Administracji
Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach
50 lat kształcenia ekonomistów w Kielcach
Katarzyna Tarnawska1
PERSPEKTYWY PRZEJŚCIA DO GOSPODARKI
NISKOEMISYJNEJ W UE W WARUNKACH KRYZYSU
ZADŁUŻENIA
Uwagi wstępne
Zwiększająca się presja na środowisko, której źródłem są rosnąca liczba ludności na świecie oraz wzrost gospodarczy, stała się podstawą do wyodrębnienia się
polityki klimatycznej. Cele klimatyczne oraz zrównoważony rozwój zyskują coraz
większe znaczenie w strategiach rozwojowych poszczególnych państw. Zajmują
także centralne miejsce w dokumentach o zasięgu globalnym takich jak Milenijne
Cele Rozwojowe, przyjęte przez ONZ w roku 20012.
Wątki związane z ograniczeniem emisji gazów cieplarnianych pojawiają się
również w strategii „Europa 2020”. Jak jednak zauważa Ph. Pochet, w dokumencie tym brakuje refleksji jak uzgodnić sprzeczne cele rozwoju gospodarczego.
Należy bowiem z jednej strony pogodzić stabilizację socjalną, spójność społeczną
i redukcję poziomu zadłużenia, a z drugiej strony, w celu uniknięcia dalszego
wzrostu emisji gazów cieplarnianych, a dokładniej redukcji emisji, potrzebę redefinicji tradycyjnie rozumianego wzrostu gospodarczego3. Dlatego też państwa
członkowskie UE będą musiały zmierzyć się z wyborem priorytetów i odpowiedzieć na pytanie czy koncentrować się na redukcji długu publicznego, inwestycjach w gospodarkę niskowęglową czy ochronę państwa dobrobytu i usług publicznych.
1
2
3
Dr Katarzyna Tarnawska, adiunkt, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie.
A. Bowen, N. Stern, Environmental policy and the economic downturn, “Centre for Climate
Change Economics and Policy Working Paper” No. 18, “Grantham Research Institute on Climate
Change and the Environment Working Paper” No. 16, January 2010, s. 4.
Ph. Pochet, What’s Wrong with EU2020?, “Intereconomics, Review of European Economic Policy”, ZBW – Leibniz Information Centre for Economics, Volume 45, Number 3, 2010, s. 143.
261
Niestabilność rynków dóbr i usług oraz rynków finansowych w latach 2007–
2010 udowodniła ograniczenia wzrostu gospodarczego opartego o model intensywnego wykorzystania tradycyjnych czynników wytwórczych4. Wobec tego kontrowersyjne jest czy odłożenie w czasie realizacji polityki klimatycznej, a tym
samym przejścia do gospodarki niskoemisyjnej rzeczywiście przyczyniłoby się do
poprawy stanu finansów publicznych oraz zagwarantowało odpowiednio wysoki
poziom wzrostu gospodarczego.
Kontrowersje związane z prowadzeniem polityki klimatycznej w warunkach
kryzysu zadłużenia
Przejścia do gospodarki niskoemisyjnej nie można tylko utożsamiać z przeciwdziałaniem zmianom klimatu, ponieważ powiązane z tym projektem inwestycje
i innowacje mogą przyczyniać się w długim okresie do rozwoju gospodarczego oraz
ograniczać ryzyko głębokich kryzysów gospodarczych w przyszłości. Jednocześnie,
jak zauważa D. Zenghelis, „najbardziej rozwinięte gospodarki w celu redukcji deficytu i długu publicznego muszę stymulować wzrost gospodarczy. (…) Im bardziej
ożywienie gospodarcze jest odłożone w czasie, a kapitał pozostaje bezczynny, tym
większa jest utrata kompetencji siły roboczej oraz tym większa błędna alokacja zasobów, co jeszcze bardziej utrudnia powrót na ścieżkę wzrostu”5.
Rygorystyczne podejście do kwestii konsolidacji finansów publicznych może
stanowić szansę przekształcenia postulatów związanych z ochroną środowiska
w długookresowy projekt rozwojowy. Oszczędności i inwestycje mogą zostać
skierowane na transformację sektora energetycznego oraz restrukturyzację przemysłu w UE w kierunku poprawy efektywności energetycznej, produkcji energii
niskowęglowej, odnowienia zasobów mieszkaniowych, poprawy infrastruktury
transportowej czy poprawy stanu zdrowia obywateli. Dlatego też przejście do gospodarki niskoemisyjnej wymaga reformy systemu fiskalnego i finansowego
w celu przekazywania właściwych sygnałów do podmiotów gospodarczych stymulując w ten sposób proekologiczne inwestycje w tak ważnych sektorach jak
energetyka, budownictwo czy też rolnictwo. Zdaniem M. Aglietty, J.-Ch. Hourcade’a, „jedynym rozwiązaniem, które zapobiegnie przegranej w walce o zmniejszenie koncentracji w atmosferze gazów cieplarnianych, jest natychmiastowe ograniczenie ryzyka inwestycyjnego związanego z projektami niskowęglowymi. W tym
celu konieczny jest konsensus społeczny zgodnie z którym niewyemitowanie jednostki CO2 ma wartość. Umożliwi to zwiększenie atrakcyjności inwestycji niskowęglowych w porównaniu z innymi inwestycjami, w tym finansowymi”6.
4
5
6
L. Csaba, Green Growth – Mirage or Reality?, “Intereconomics, Review of European Economic
Policy”, ZBW – Leibniz Information Centre for Economics, Volume 45, Number 3, 2010, s. 155.
D. Zenghelis, A strategy for restoring confidence and economic growth through green investment
and innovation. Policy brief, Grantham Research Institute in Climate Change and the Environment, Centre for Climate Change Economics and Policy, April 2012, s. 4.
M. Aglietta, J.-Ch. Hourcade, Can Indebted Europe Afford Climate Policy? Can It Bail Out Its
Debt Without Climate Policy?, “Intereconomics, Review of European Economic Policy”, ZBW –
Leibniz Information Centre for Economics, Volume 47, May/June 2012, Number 3, s. 163.
262
Koszty i korzyści przejścia do gospodarki niskoemisyjnej
Nieodwracalne zmiany klimatu pociągają za sobą koszty w postaci wydatków
związanych z adaptacją (tzw. adaptation costs). Podobnie przejście do gospodarki
niskoemisyjnej związane z realizacją celów polityki klimatycznej wiąże się
z kosztami (tzw. mitigation cots), które wpływają na poziom PKB oraz dobrobyt.
J.E. Aldy i inni zauważają, że polityka klimatyczna pociąga za sobą natychmiastowe koszty, a rezultat podejmowanych działań jest niepewny. Znaczący rozdźwięk między czasem wystąpienia kosztów i pojawienia się korzyści stanowi
poważny problem polityczny: politycy nie są skłonni narzucać kosztów społeczeństwu, a więc wyborcom jeżeli korzyści są bardzo odległe w czasie i niepewne7.
T. Barker twierdzi, że mimo iż korzyści makroekonomiczne związane z przejściem do gospodarki niskoemisyjnej mogą być nawet większe niż koszty, koszty
w niektórych sektorach, takich jak sektor energetyczny mogą być znaczne. Jeżeli
konieczne inwestycje w tych sektorach będą dokonywać się przy jednoczesnym
spadku inwestycji związanych z wykorzystaniem paliw kopalnych, koszty netto
będą mało znaczące. Jeżeli jednak inwestycje o charakterze ekologicznym będą
powodować spadek konsumpcji, wówczas wzrost gospodarczy może być wolniejszy8. W długim okresie koszty związane z inwestycjami mogą się zrównoważyć
z korzyściami powiązanymi z niższymi cenami paliw oraz wyższą efektywnością
energetyczną. Mimo, że wydatki związane zwłaszcza z infrastrukturą mogą
w krótkim okresie powiększać zadłużenie, to jednak ich ponoszenie jest możliwe
nawet w warunkach kryzysu zadłużenia. D. Zenghelis zauważa, że należy rozróżnić między pożyczaniem na produktywne inwestycje oraz pożyczaniem na pokrycie wydatków bieżących. Te ostatnie powinny być ograniczone, ponieważ powiększają dług i deficyt nie przyczyniając się do wzrostu gospodarczego9.
Zdaniem autorów raportu pt. „2050.pl. Podróż do niskoemisyjnej przyszłości”,
przejście do gospodarki niskoemisyjnej wiąże się nie tylko z bilansem kosztów
i korzyści, ale przede może stać się nowym paradygmatem rozwoju zwłaszcza dla
krajów takich jak Polska. Dzieje się tak dlatego, ponieważ „o ile bowiem przekształcenie państwa rolniczego w gospodarkę przemysłową, a później pogłębienie
tego procesu poprzez budowę średniozaawansowanej gospodarki przemysłowousługowej wymaga przede wszystkim wykorzystania prostych rezerw rozwojowych – akumulacji kapitału, poprawy wykształcenia obywateli, importu technologii z zagranicy, wyeliminowania podstawowych nieefektywności w korzystaniu
z zasobów naturalnych – to już dogonienie krajów najbogatszych nie jest możliwe
7
8
9
J.E. Aldy, D. Bodansky, S. Charnovitz, E. Diringer, Th. C. Heller, J. Pershing, P.R. Shukla,
L. Tubiana, F. Tudela, X. an Wang, Beyond Kyoto. Advancing the international effort against climate change [w:] Addressing Cost: The Political Economy of Climate Change, PEW Center on
Global Climate Change, December 2003, s. 87.
T. Barker, The macroeconomic effects of the transition to a low-carbon economy, The Climate
Group, Briefing Paper, University of Cambridge and Cambridge Econometrics, 2008, s. 8.
D. Zenghelis, A strategy…, op.cit., s. 21.
263
bez zastąpienia czysto imitacyjnego modelu rozwoju modelem kreatywnym”10.
Grozi to pozostaniem przez wiele lat na poziomie średniego dochodu (przyjmuje
się, że jest to 50-70% PKB per capita Stanów Zjednoczonych). Kraje, które wpadły w pułapkę średniego dochodu charakteryzują się m.in. niską innowacyjnością i
wysoką energochłonnością gospodarki11.
Koszty i korzyści związane z przejściem do gospodarki niskoemisyjnej będą
dotyczyły zarówno sektora finansów publicznych jak i sektora prywatnego. Wiadomo jednakże, że sytuacja w sektorze prywatnym oddziałuje na kondycję budżetu państwa. Dlatego też analiza oddziaływania polityki klimatycznej na stan budżetu jest zadaniem niezwykle złożonym.
Wpływ przejścia do gospodarki niskoemisyjnej na budżet państwa
Wdrożenie polityki klimatycznej wiąże się z powstaniem nowych strumieni
wydatków i dochodów z budżetu państwa. Są one schematycznie zaprezentowane
na rysunku 1. Do wpływów zalicza się podatek węglowy oraz wpływy z tytułu
aukcji uprawnień do emisji CO2, natomiast po stronie wydatków znajdują się
środki przeznaczane na wsparcie prac badawczych i rozwojowych związanych
z technologiami niskoemisyjnymi. Ponadto większość instrumentów polityki klimatycznej będzie miała wpływ na decyzje poszczególnych podmiotów ekonomicznych w zakresie wykorzystania zasobów oddziałując na budżet poprzez
zmiany w wielkości i strukturze produkcji, konsumpcji, zatrudnienia, poziomu
inflacji oraz stóp procentowych. Dla budżetu państwa szczególne znaczenie mają
zmiany wpływów z tytułu podatku akcyzowego od paliw kopalnych, a po stronie
wydatków zmiany wielkości subsydiów do paliw kopalnych, których produkcja
i konsumpcja ma się zmniejszyć12.
Podatek węglowy, wpływy z tytułu aukcji uprawnień do emisji oraz podatek
VAT kształtują cenę emisji CO2, czyli tzw. „carbon price”. Dochody budżetowe
z powyższych źródeł będą zróżnicowane w poszczególnych państwach członkowskich UE, a ich wysokość zależy od wielkości emisji w sektorach należących i nie
nienależących do systemu handlu emisjami, wysokości redukcji emisji oraz intensywności węglowej gospodarki13. Wpływy do budżetu są więc zależne od poziomu ceny emisji CO2 i można je szacować począwszy od roku 2020, kiedy to
w pełni wejdą w życie zmodyfikowane przepisy dotyczące zakupu uprawnień do
emisji CO2.
M. Bukowski, J. Gąska, F. Jackl, A. Kassenberg, Dylematy modernizacji, [w:] M. Bukowski (red.),
2050.pl. Podróż do niskoemisyjnej przyszłości, Instytut Badań Strukturalnych, Instytut na rzecz
Ekorozwoju, Warszawa 2013, s. 31.
11
Ibidem. s. 34-35.
12
L. Olmos, P. Ranci, M.G. Pazienza, S. Ruester, M. Sartori, M. Galeotti, J.-M. Glachant, The Impact of Climate and Energy Policies on the Public Budget of EU Member States. Final Report, European University Institute, June 2011, ss. 1-2.
13
L. Olmos, P. Ranci, M.G. Pazienza, S. Ruester, M. Sartori, M. Galeotti, J.-M. Glachant, The Impact…, op.cit., ss. 9-10.
10
264
Podatek węglowy oraz wpływy z tytułu aukcji
uprawnień do emisji CO2
Wzrost subsydiów na technologie niskowęglowe
poprzez wydatki na B+R
Wpływ
bezpośredni
Wpływ pośredni
Zmiany w wykorzystaniu zasobów
przez podmioty
gospodarcze
Zmiany w wysokości subsydiów
do paliw kopalnych
Zmiany w dochodach z akcyzy
na paliwa kopalne
Zmiany w wpływach z podatków oraz wydatkach
wynikające ze zmian PKB
Efekt netto
Rysunek 1. Bezpośredni i pośredni wpływ polityki klimatycznej na budżet państwa.
Źródło: L. Olmos, P. Ranci, M.G. Pazienza, S. Ruester, M. Sartori, M. Galeotti, J.-M. Glachant, The
Impact of Climate and Energy Policies on the Public Budget of EU Member States. Final Report,
European University Institute, June 2011, s. 2.
W celu ograniczenia emisji gazów cieplarnianych niezbędne są nowe technologie, których rozwój nie zależy tylko od mechanizmów rynkowych14.
Technologie niskowęglowe można podzielić na dwie grupy: podażowe oraz
zwiększające efektywność energetyczną. Państwo ma do dyspozycji kilka instrumentów wsparcia innowacji w zakresie tych technologii. Należą do nich pożyczki
lub gwarancje, wsparcie kapitałowe oraz subsydia. Wpływ tych instrumentów na
stan budżetu zależy od wysokości poniesionych nakładów finansowych oraz od
tego, czy środki te są bezzwrotne czy też mają zostać zwrócone w określonym
czasie. Ponadto wsparcie kapitałowe poprzez wykupienie udziałów w przedsiębiorstwie innowacyjnym może w dłuższej perspektywie być źródłem przychodów,
jeżeli firma ta odniesie sukces rynkowy.
Nie bez znaczenia jest problem w jaki sposób wykorzystywane są wpływy do
budżetu pochodzące z podatków i aukcji. Jak zauważają J. Hagemejer i Z. Żółkiewski, w literaturze można znaleźć kilka rozwiązań w tym zakresie. Ogólnie
rzecz biorąc wyróżnia się rozwiązanie pasywne polegające na zmniejszaniu długu
publicznego oraz rozwiązanie aktywne. W tym przypadku dodatkowe wpływy do
budżetu są transferowane do gospodarstw domowych, służą obniżeniu innych
podatków (np. związanych z pracą) lub też są przekazywane sektorowi prywatnemu w celu prowadzenia działalności innowacyjnej sprzyjającej ochronie środowi14
Ibidem. s. 11.
265
ska. Opcja aktywnego wykorzystania wpływów do budżetu z tytułu polityki klimatycznej może zmniejszyć negatywny wpływ tej polityki na poziom PKB, zatrudnienia czy też konsumpcji. Sytuacja w której system podatkowy powiązany
z polityką klimatyczną powoduje jednoczesną poprawę stanu środowiska naturalnego oraz wywiera pozytywny wpływ (lub przynajmniej w mniejszym stopniu
negatywny) na podstawowe zmienne makroekonomiczne jest określana mianem
„podwójnej dywidendy”15.
Pośredni wpływ polityki klimatycznej na budżet państwa przejawia się na dwa
sposoby. Po pierwsze, poprzez spadek produkcji i konsumpcji paliw kopalnych
zmieniają się wpływy z tytułu akcyzy oraz wydatki z tytułu subsydiów, z tym, że
spadek poziomu subsydiów może być efektem spadku produkcji i/lub ograniczenia
poziomu subsydiowania. Po drugie, polityka klimatyczna oddziałuje na poziom
PKB, a więc pośrednio na wpływy budżetowe z tytułu podatków, poprzez zmianę
alokacji zasobów przeznaczanych na działalność gospodarczą. Polityka klimatyczna spowoduje, iż mniej zasobów będzie przeznaczanych na produkty i usługi,
z którymi wiąże się wysoka emisja gazów cieplarnianych16. Będą one zastępowane
produktami i usługami niskoemisyjnymi, które jednak obecnie nie są konkurencyjne ze względu na wysokie koszty wytwarzania. Z tego powodu w krótkim
okresie, związanym z transformacją w kierunku gospodarki niskoemisyjnej, spodziewane jest spowolnienie wzrostu gospodarczego. Jednakże w długim okresie
tendencja ta powinna się odwrócić, ponieważ stosowane będą czystsze i bardziej
efektywnie ekonomicznie technologie, o większym potencjale jeżeli chodzi
o trwały wzrost gospodarczy. Na niższy poziom PKB w krótkim okresie mogą
również wpływać nieproduktywne wydatki publiczne na ekoinnowacje. Ekoinnowacje na etapie ich opracowywania i wprowadzania na rynek nie są bowiem efektywne ekonomicznie.
Rysunek 2 zawiera zestawienie bezpośredniego i pośredniego wpływu polityki
klimatycznej na sytuację budżetu w państwach UE w roku 2020. Kalkulacja opiera
się na tzw. „scenariuszu wzmocnionej polityki”, który zakłada wdrożenie wszystkich regulacji prawnych przyjętych w roku 2009 w kształcie zapewniającym osiągnięcie celów polityki klimatycznej w roku 2020. Ponadto uwzględniony został
podatek węglowy w sektorach nie podlegających przepisom systemu handlu emisjami oraz mechanizmy wsparcia w zakresie realizacji celów dyrektywy w sprawie
promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych oraz dodatkowe regulacje
w zakresie sektora energii. Przyjęto również tzw. średnie koszty obniżania emisji
CO2. Koszty te zależą od cen paliw kopalnych oraz tempa rozwoju technologii niskoemisyjnych. Są one skorelowane z wielkością transferów pomiędzy technologiami wysoko i niskoemisyjnymi. Cena emisji CO2 wraz z innymi formami wsparcia rozwoju technologii niskoemisyjnych ma na celu zamknięcie różnicy pomiędzy
J. Hagemejer, Z. Żółkiewski, Short-run impact of the implementation of EU climate and energy
package for Poland: computable general equilibrium model simulation, “Bank i Kredyt”, 44 (3),
2013, s. 241.
16
L. Olmos, P. Ranci, M.G. Pazienza, S. Ruester, M. Sartori, M. Galeotti, J.-M. Glachant, The Impact…, op.cit., s. 24.
15
266
zyskami netto osiąganymi ze sprzedaży wysoko i niskoemisyjnych produktów
i usług. Średnie koszty oznaczają, że zarówno ceny paliw kopalnych jak i tempo
rozwoju technologii niskoemisyjnych kształtują się na średnim poziomie17.
Największym zróżnicowaniem, jeżeli chodzi o wpływ na stan budżetu państwa
wykazują się dochody budżetu z tytułu cen emisji CO2. Największe dochody osiągać
mogą takie kraje jak Łotwa, Węgry, Rumunia, gdzie znaczące wpływy do budżetu
pochodzą z tytułu dużego udziału w emisjach sektorów nie objętych systemem handlu emisjami. W niektórych krajach jak Estonia czy Finlandia prognozowane obniżenie emisji będzie większe w porównaniu z innymi państwami UE co jest jednoznaczne z niższymi wpływami do budżetu z tytułu cen emisji CO2 w tych krajach.
Wpływ pozostałych czynników nie będzie znaczący. We wszystkich państwach
spodziewany jest spadek wpływów z tytułu akcyzy na paliwa kopalne, natomiast
wpływ subsydiów do paliw kopalnych przeważnie nie wpływa na stan budżetu lub
wpływa w bardzo niewielkim, pozytywnym stopniu. Zróżnicowanie pomiędzy poszczególnymi krajami UE wynika z różnej intensywności węglowej ich gospodarek,
zróżnicowanego udziału sektorów spoza systemu handlu emisjami w poziomie emisji CO2 oraz różnego poziomu redukcji emisji gazów cieplarnianych18.
Na rysunku 3 przedstawiono wpływ netto polityki klimatycznej na stan budżetu
w państwach członkowskich UE w roku 2020. Do kalkulacji przyjęto takie same
założenie jak w przypadku analizy wpływu bezpośredniego i pośredniego, a więc
„scenariusz wzmocnionej polityki” oraz średnie koszty obniżania emisji CO2.
Wpływ instrumentów polityki klimatycznej na budżet netto na poziomie UE
w roku 2020 wyniesie 12,6 mld euro, co stanowi 0,09% unijnego PKB. Wpływ
polityki klimatycznej na budżety poszczególnych państw członkowskich jest zróżnicowany. Im wyższy jest udział w emisjach sektorów nie objętych systemem
handlu emisjami oraz im mniejsza redukcja emisji gazów cieplarnianych tym bardziej pozytywny jest wpływ polityki klimatycznej na stan budżetu19.
Polityka klimatyczna będzie w niewielkim, choć pozytywnym stopniu oddziaływać na duże państwa członkowskie UE. Nowe państwa członkowskie
w największym stopniu będą dotknięte skutkami tej polityki zarówno w sensie
pozytywnym i negatywnym ze względu na wysoką intensywność węglową ich
gospodarek. Największy spadek wpływów do budżetu wywołanych przez politykę
klimatyczną jest przewidywany w Estonii (-0,71% PKB) oraz w Bułgarii (-0,38%
PKB). Oba te kraje cechują się tradycyjną gospodarką o wysokiej intensywności
węglowej i niskim PKB na mieszkańca, zwłaszcza w przypadku Bułgarii. Wdrożenie polityki klimatycznej może przynieść pozytywne skutki dla budżetu Węgier
(0,51% PKB), Łotwy (0,97% PKB), Litwy (0,43% PKB) i Rumunii (0,47% PKB).
Kraje te cechują się również niskim PKB per capita oraz wysoką intensywnością
węglową. Mogą one przeznaczyć dodatkowe wpływy do budżetu związane z polityka klimatyczną na rozwój gospodarczy.
Ibidem. ss. 61-62.
Ibidem. s. 42.
19
Ibidem.
17
18
267
Cena emisji CO2 (% PKB)
Subsydia na B+R (% PKB)
Wpływ zmian PKB na wpływy do bud etu (% PKB)
Hiszpania
Słowenia
Słowacja
Rumunia
Portugalia
Polska
Holandia
Malta
Luksemburg
Litwa
Łotwa
Włochy
Irlandia
W gry
Grecja
Niemcy
Francja
Finlandia
Estonia
Dania
Republika Czeska
Cypr
Bułgaria
Belgia
Austria
UE-27
Szwecja
ródło: Opracowanie własne na podstawie L. Olmos, P. Ranci, M. G. Pazienza, S. Ruester, M. Sartori, M. Galeotti, J.-M. Glachant, The Impact of Climate
and Energy Policies on the Public Budget of EU Member States. Final Report, European University Institute, June 2011, s. 35.
Rysunek 2. Bezpo redni i po redni wpływ polityki klimatycznej na sytuacj bud etu pa stw UE w roku 2020.
-1
-0,5
0
0,5
1
1,5
Wielka Brytania
Belgia
Cypr
Słowenia
Holandia
Szwecja
Dania
Włochy
Słowacja
Polska
Niemcy
Grecja
Malta
Finlandia
Bułgaria
Estonia
UE-27
(% PKB)
Hiszpania
(mld euro)
W gry
Rumunia
Litwa
Irlandia
Luksemburg
Republika Czeska
Portugalia
Francja
Austria
Łotwa
ródło: Opracowanie własne na podstawie L. Olmos, P. Ranci, M. G. Pazienza, S. Ruester, M. Sartori, M. Galeotti, J.-M. Glachant, The Impact of Climate
and Energy Policies on the Public Budget of EU Member States. Final Report, European University Institute, June 2011, s. 35.
Rysunek 3. Wpływ netto polityki klimatycznej na stan bud etu w pa stwach członkowskich UE w roku 2020.
14
12
10
8
6
4
2
0
Wielka Brytania
Powyższe wnioski należy traktować z dużą ostrożnością, ponieważ zostały
sformułowane na podstawie specyficznych założeń. Zmiana tych założeń w kierunku bardziej skrajnym, spowoduje, że wpływ polityki klimatycznej na stan budżetu będzie znacznie większy.
Podsumowanie
Przejście do gospodarki niskoemisyjnej to skomplikowany projekt zmiany paradygmatu rozwoju gospodarczego. Gospodarka niskoemisyjna daje szansę na
trwały wzrost gospodarczy oraz poprawę konkurencyjności międzynarodowej
krajów UE. Ze względu na przedłużający się kryzys realizacja przejścia do gospodarki niskoemisyjnej poprzez stosowanie instrumentów polityki klimatycznej wydaje się zagrożona. Dzieje się tak dlatego, ponieważ z procesem tym wiążą się
koszty, zarówno w skali mikro oraz makro. Ostatecznie w sposób bezpośredni
i pośredni koszty te wpływają na bieżący stan budżetu, podczas gdy pojawienie się
korzyści z gospodarki niskoemisyjnej są niepewne i będą widoczne w długim
okresie. Analizy pokazują, że w dłuższej perspektywie, do roku 2020, polityka
klimatyczna UE powinna być w zasadzie neutralna dla budżetów państw UE, choć
sytuacja w poszczególnych państwach jest zróżnicowana.
Należy pamiętać, że wszelka kalkulacja wpływów i wydatków do budżetu
w dłuższej perspektywie jest obarczona błędem, ponieważ opiera się na specyficznych założeniach oraz nie może uwzględniać zdarzeń nawet z najbliższej przyszłości. Tym niemniej jednak wydaje się, że gospodarka niskoemisyjna stanowi
ważną opcję w wyborze przyszłej ścieżki rozwojowej. Stanowi ona odpowiedź na
aktualne wyzwania związane z kurczeniem się tradycyjnych zasobów, zwłaszcza
energetycznych, oraz ze zmianami klimatycznymi. Ponadto przejście do gospodarki niskoemisyjnej wymaga wdrożenia innowacji, które są szczególnie istotne
dla dalszego rozwoju gospodarczego takich krajów jak Polska, zagrożonych tzw.
„pułapką średniego dochodu”.
Bibliografia:
1.
Aglietta M., Hourcade J.-Ch., Can Indebted Europe Afford Climate Policy? Can It
Bail Out Its Debt Without Climate Policy?, “Intereconomics, Review of European
Economic Policy”, ZBW – Leibniz Information Centre for Economics, Volume 47,
May/June 2012, Number 3.
Aldy J.E., Bodansky D., Charnovitz S., Diringer E., Heller Th.C., Pershing J., Shukla
P.R., Tubiana L., Tudela F., Wang X., Beyond Kyoto. Advancing the international effort against climate change [w:] Addressing Cost: The Political Economy of Climate
Change, PEW Center on Global Climate Change, December 2003, s. 87.
Barker T., The macroeconomic effects of the transition to a low-carbon economy, The
Climate Group, Briefing Paper, University of Cambridge and Cambridge Econometrics, 2008.
Bowen A., Stern N., Environmental policy and the economic downturn, “Centre for Climate Change Economics and Policy Working Paper”, No. 18, “Grantham Research Institute on Climate Change and the Environment Working Paper”, No. 16, January 2010.
2.
3.
4.
270
5.
Bukowski M., Gąska J., Jackl F., Kassenberg A., Dylematy modernizacji [w:]
M. Bukowski (red.), 2050.pl. Podróż do niskoemisyjnej przyszłości, Instytut Badań
Strukturalnych, Instytut na rzecz Ekorozwoju, Warszawa 2013.
6. Csaba L., Green Growth – Mirage or Reality?, “Intereconomics, Review of European
Economic Policy”, ZBW – Leibniz Information Centre for Economics, Volume 45,
Number 3, 2010.
7. Hagemejer J., Żółkiewski Z., Short-run impact of the implementation of EU climate
and energy package for Poland: computable general equilibrium model simulation,
“Bank i Kredyt”, 44 (3), 2013.
8. Olmos L., Ranci P., Pazienza M. G., Ruester S., Sartori M., Galeotti M., Glachant J.M.., The Impact of Climate and Energy Policies on the Public Budget of EU Member
States. Final Report, European University Institute, June 2011.
9. Pochet Ph., What’s Wrong with EU2020?, “Intereconomics, Review of European
Economic Policy”, ZBW – Leibniz Information Centre for Economics, Volume 45,
Number 3, 2010.
10. Zenghelis D., A strategy for restoring confidence and economic growth through
green investment and innovation. Policy brief, Grantham Research Institute in Climate Change and the Environment, Centre for Climate Change Economics and Policy, April 2012.
Abstrakt:
Celem niniejszego opracowania jest próba odpowiedzi na pytanie w jakim
stopniu kryzys zadłużenia może oddziaływać na realizację polityki klimatycznej.
Z problemem tym wiąże się ściśle analiza kosztów i korzyści przejścia do gospodarki niskoemisyjnej.
Przeprowadzona analiza wskazuje, że przejście do gospodarki niskoemisyjnej
poprzez wdrażanie instrumentów polityki klimatycznej wiąże się z kosztami pojawiającymi się w krótkim okresie, które wpływają na bieżący stan budżetu, w dłuższej perspektywie polityka klimatyczna powinna być w zasadzie neutralna dla
budżetów państw UE, choć sytuacja w poszczególnych państwach będzie zróżnicowana.
The Perspective of Entering the Low-emission Economy in EU in the Condition of the Debts Crisis
The aim of this study is to answer the question to what extent the debt crisis
could affect the implementation of climate policy. The problem is closely related
to the analysis of the costs and benefits of the transition to a low carbon economy.
The analysis indicates that the transition to a low carbon economy through the
implementation of climate policy instruments is associated with the costs occurring in the short term, which affect the current budget situation. The long-term
climate policy should in principle be neutral for the budgets of EU member states,
although the situation in each countries will vary.
PhD Katarzyna Tarnawska, assistant professor, Cracow University of Economics.
271