Lata 1991 - 2007 to okres dynamicznych zmian
Transkrypt
Lata 1991 - 2007 to okres dynamicznych zmian
Seminarium Foucault. Analityka Transformacji Referat wygłoszony na sesji 17. Granice Ignacy Jóźwiak, Szkoła Nauk Społecznych, Instytut Filozofii i Socjologii PAN Dyskursy o granicach: integracja, wykluczenie, stereotypy Lata 1991 - 2007 to okres dynamicznych zmian we wzajemnych stosunkach Polski i krajów ościennych. Proces ten cechuje diametralnie odmienna dynamika odnośnie państw graniczących z RP od zachodu i południa, a "wschodnich sąsiadów". Lata 90-e oznaczały (na tle poprzednich dekad) ułatwienie wyjazdów zarówno "na zachód", jak i "na wschód". To samo dotyczyło obywateli państw ościennych podróżujących do Polski. Temat granic jest „na świeczniku” blisko dwie dekady. Był on obecny przy okazji zburzenia Muru Berlińskiego i (związanego z tym wydarzeniem-procesem) otwarcia „nowych” Niemiec na „nową” Polskę (z którym to otwarciem zawiązany był cały wachlarz innych zagadnień, wykraczających poza ramy niniejszego eseju). Granice i ich „przepustowość” okazały się zagadnieniem problematycznym przy okazji napływu emigrantów „ze wschodu”, a następnie dążeniu i osiągnięciu przez Polskę członkostwa w Unii Europejskiej i strefie Schengen. Z tymi procesami wiążą się obecne w dyskursie publicznym pojęcia „integracji europejskiej”, „Europy bez granic”, od lat w medialnych, a także potocznych przekazach mamy słyszymy o ułatwieniach w podróżowaniu, budowaniu (symbolicznych bądź rzeczywistych) mostów pomiędzy przygranicznymi miejscowościami i ich mieszkańcami. Z jednej strony wraz z postępującą integracją europejską wyjazdy Polaków za granicę stawały się coraz łatwiejsze i coraz częstsze. Z drugiej strony coraz trudniejsze stawały się wyjazdy do Polski dla obywateli Ukrainy, Białorusi, oraz innych państw "post-radzieckich". W eseju zamierzam przedstawić dynamikę przepisów wizowych na przestrzeni ostatnich 17 lat. W części poświęconej zagadnieniom bieżącym zamiarem moim jest dokonanie analizy różnego rodzaju doniesień medialnych odnośnie granic RP, zarówno 1 Seminarium Foucault. Analityka Transformacji "południowo - zachodnich", jak i wschodnich. Poddawanymi analizie materiałami są artykuły prasowe, wiadomości, reportaże, dyskusje na forach internetowych. Celem moim jest wskazanie na nieostrość i wieloznaczność terminu "granic" i "integracji europejskiej" , ich znaczenie dla współczesnej geopolityki, obecność i rolę w przekazach medialnych i (idących z nim w parze) dyskursie publicznym. Omówienie problematyki granic zaczynam od krótkiej charakterystyki przepisów regulujących przepływ ludzi przez granice, jakie obowiązują Polskę i kraje ościenne, przy czym na szczególną uwagę zasługują tu zmiany zaszłe po „upadku komunizmu” i procesach jakie nastąpiły w jego efekcie. Uwagę poświęcam również technicznym aspektom przemian w funkcjonowaniu granic i przejść granicznych. Obydwa aspekty („prawny” i „technologiczny”) nabierają szczególnego znaczenia w świetle przywołanych koncepcji teoretycznych. Osią wokół której skupiają się przywołane teorie, oraz badania innych autorów jest rola granic z ich – ujmując rzecz kolokwialnie – „dobrodziejstwem inwentarza” (za jakie uznaję: funkcjonowanie granic, przejść granicznych; przekraczanie ich w wymiarze fizycznym, polityczno-gospodarczym i fizycznym; ich funkcjonowanie w oficjalnym życiu politycznym, oraz publicznym dyskursie). Interesują mnie na tym polu związki granic z kwestiami (relacjami) władzy i rządzenia (w znaczeniu nadanym tym terminom przez Foucault). Faktograficzne (dynamika przepisów regulujących ruch osobowy; środki techniczne stosowane na granicach) i teoretyczne (interpretacja przez pryzmat teorii władzy i rządzenia) tło uzupełnione jest analizą dyskursu odnośnie granic. W tym miejscu należy się wyjaśnienie - z braku kompletnych, usystematyzowanych badań jakościowych bazuję tu na przekazach dostępnych w Internecie. Całość prezentowanego eseju stanowić ma w założeniu zaproszenie do refleksji, dyskusji, oraz krytycznej analizy wieloaspektowego funkcjonowania granic „(EU)ropejskiej Polsce”1. 1 Termin „(EU)ropejski”, podobnie jak „(EU)ropeizacja” zapożyczam od X. Ferrer-Gallardo, por. X. Ferrer Gallardo, Theorizing the Spanish-Moroccan Order Reconfiguration: Flaming a Process of Geopolitical, Functional and Symbolic Rebordering, CIBR Working Papers In Border Studies 2006 (Centre for International Borders Research Electronic Working Paper Studies: www.qub.ac.uk/cibr). 2 w Seminarium Foucault. Analityka Transformacji Truizmem jest stwierdzenie, że w toku najnowszej historii (zarówno tej „dalszej”: Druga Wojna Światowa, Żelazna Kurtyna, zimna wojna, raz tej „nowszej”: „upadek komunizmu”, „integracja europejska”) miały miejsce daleko idące zmiany-wahania w stosunkach krajami ościennymi. Izolacja Polski zarówno względem „bratnich krajów socjalistycznych”, jak i państw „Zachodu”. Dodatkowo podróże utrudniały różne rodzaje paszportów i trudności w ich uzyskiwaniu (problemy nie tylko z uzyskaniem zezwolenia na wjazd na teren „obcego” kraju, ale także na wyjazd z „własnego”). Postępująca „demokratyzacja” oznaczała ułatwienia w przekraczaniu granic. Stopniowo (wraz z postępem „integracji europejskiej”) zaczęło być ograniczane do państczłonków UE lub państw aspirujących. Po krótkotrwałym okresie „otwarcia na wschód” w latach 90., kontakty zaczęły stawać się coraz trudniejsze (w znacznie większym stopniu dotyczyło i dotyczy to obywateli państw-wschodnich sąsiadów przy ich wjeździe do Polski niż w drugą stronę), a troskę o stosunki dobrosąsiedzkie zastąpiła troska o szczelność granic i „bezpieczeństwo”. Na nowe kraje unijne nałożony został obowiązek gatekeepingu („strzeżenie bezpieczeństwa wewnątrz Unii przed agresywnymi i nieprzewidywalnymi czynnikami zewnętrznymi”)2. W ramach wzmożonej kontroli na wschodnich granicach UE wprowadzono między innymi wymóg umieszczania strażnic na wschodniej granicy polskiej co 20 km, a w latach 1998 – 2001 polskie MSWiA uczestniczyło w inicjatywach dotyczących granic i migracji w ramach projektów PHARE mających na celu usprawnienie pracy policji, Służby Celnej, Straży Granicznej3. Straż Graniczna została także wyposażona w tzw. schengen-busy zwane też „ruchomymi przejściami granicznymi”. Są to pojazdy wyposażone w specjalistyczny sprzęt niezbędny do przeprowadzania kontroli: komputer, podłączony do międzynarodowych baz danych zawierających informacje o osobach poszukiwanych, a także urządzenia do sprawdzania odcisków palców i mini laboratoria do wykrywania narkotyków i 2 A. Weimar, Polityka migracyjna Polski w latach 1990 – 2003, Warszawa Centrum Spraw Międzynarodowych 2005, s. 11, http://www.csm.org.pl/images/rte/File/Raporty%20i%20publikacje/Raporty%20i %20analizy/2005/rap_i_an_1005.pdf 3 A. Weimar, Polityka migracyjna Polski w latach 1990 – 2003…, s. 10 - 12 3 Seminarium Foucault. Analityka Transformacji - wizyjne4. Na przejściach granicznych instalowane są systemy TF-OCR – „system automatycznego rozpoznania numerów rejestracyjnych pojazdów”5 , których zadaniem jest rejestracja wszystkich pojazdów przekraczających drogowe i kolejowe granice Polski. W latach powojennych pierwsze ułatwienia w przekraczaniu granic wiązały się kolejno z polsko – czechosłowacką konwencją turystyczną (1955), która pozwalała poruszać się w strefie przygranicznej na podstawie dowodu osobistego6. Na przełomie lat 60 i 70 wprowadzono przepisy ułatwiające przekraczanie granicy z NRD7. W roku 1979 wprowadzono ruch bezwizowy do ZSRR8, obowiązujący także po jego rozpadzie. Sytuacja ulegała stopniowym zmianom w roku 2003, kiedy wprowadzono obowiązek wizowy pomiędzy Polską a Białorusią (opłata dla obydwu stron wynosiła 6 USD) 9, w grudniu 2007 cenę wizy podniesiono do 60 euro (z możliwością zniżek do 35)10. 4 źródło: http://www.turinfo.pl/p/ak_id,26732,,schengen,unia_europejska,granica,straz_graniczna,kontrola_paszportowa,p rzejscie.html Na marginesie dodać mogę, że w marcu 2003 miałem okazję osobiście "podziwiać" sprzęt będący w dyspozycji terenowej placówki Straży Granicznej oddział Przemyśl. 5 http://www.t4b.com.pl/content/view/651/123/ 6 źródło: Komisja Turystyki Górskiej Oddziału PTTK przy Hucie im. Sendzimira: http://www.ktg.hg.pl/ktg.html (internetowe archiwa MSZ i Monitora Polskiego milczą na temat Konwencji). 7 Umowa między PRL a NRD o stosunkach prawnych na wspólnej granicy państwowej oraz współpracy i wzajemnej pomocy w sprawach granicznych. (1969). Umowa zawiera szereg punktów usprawniających ruch graniczny i współpracę transgraniczną, nie zezwala jednak na przekraczanie granicy na podstawie dowodu osobistego, tekst umowy: http://www.msz.gov.pl/bpt/documents/14725.pdf 8 Umowa między Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a Rządem Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich o wzajemnych podróżach bezwizowych obywateli obu państw, podpisana w Warszawie dnia 13 grudnia 1979 r., wymieniana przy okazji umowy pomiędzy rządami RP i FR z 18 IX 2003: http://www.msz.gov.pl/bpt/documents/7788.pdf 9 Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rzędem Republiki Białorusi o ruchu osobowym, podpisana w Mińsku dnia 26 sierpnia 2003: http://www.infor.pl/monitor-polski,rok,2003,nr,49/poz,754,umowamiedzy-rzadem-rzeczypospolitej-polskiej-a-rzedem-republiki-bialorusi-o.html 10 Nota rządu Rzeczypospolitej Polskiej do Rządu Republiki Białoruś DPT – II – 226 – 95 – 2007 / BH / 330: http://www.msz.gov.pl/bpt/documents/14453.pdf, oraz Wydział Konsularny Ambasady RP w Mińsku: http://www.minsk.polemb.net/index.php? document=22&PHPSESSID=431e74fe0ad12ebfb8a1987e72c5cde8 . Dla strony polskiej obowiązuje bardziej złożony system ulg i opłat zbiorowych (ceny wahają się od 10 do 140 EURO), zob: Wydział Konsularny Ambasady Republiki Białoruś Białoruś Warszawie:\http://www.belembassy.org/poland/pol/index.php?p=consul&f=visas 4 Seminarium Foucault. Analityka Transformacji W przypadku Rosji, umowa z 1979 zachowuje ważność w świetle podpisanego w 1992 traktatu o przyjaźni i dobrym sąsiedztwie11, które formalnie anuluje dopiero umowa dwustronna o warunkach podróży obywateli (18.10.2003), w wyniku której opłata za rozpatrzenie wniosku wizowego (uzgodniona na zasadzie wzajemności) w wysokości 35 – 60 EURO, wizy bezpłatne i wydawane bez konieczności ujawnienia szczegółów podróży obowiązują do i z Obwodu Kaliningradzkiego12. W 2003 roku wprowadzono jednostronny obowiązek wizowy dla obywateli Ukrainy, konsulaty RP w myśl umowy dwustronnej nie pobierały opłat za rozpatrzenie wniosku wizowego13. W grudniu 2007 rozpatrzenie wniosku o wizę obłożono opłatą w wysokości 35 60 EURO. Wizy przy wjeździe na Ukrainę nie są wymagane od żadnego państwa-członka UE14. Po przedstawieniu krótkiej charakterystyki funkcjonowania granic, przejść granicznych i przepisów regulujących ruch osobowy, chciałbym przejść do teoretycznej refleksji nad tym zagadnieniem. Funkcjonowanie granic i przejść granicznych, oraz obowiązujące normy i przepisy z nimi związane bezpośrednio odnoszą się do funkcjonowania państwa. Trudno zatem jest poddać to zagadnienie „teoretycznej obróbce” bez uwzględnienia kontekstu politycznego (percepcji polityki)15. 11 Traktat między Rzecząpospolitą Polską a Federacją Rosyjską o przyjaznej i dobrosąsiedzkiej współpracy (Moskwa 22.05.1992), tekst traktatu: http://www.msz.gov.pl/bpt/documents/7513.pdf 12 Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Federacji Rosyjskiej o warunkach podróży obywateli Rzeczypospolitej Polskiej i obywateli Federacji Rosyjskiej: www.msz.gov.pl/docs/30/FR.doc 13 Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Gabinetem Ministrów Ukrainy o zasadach ruchu osobowego (kijów 30.07.2003): http://www.msz.gov.pl/bpt/documents/8134.pdf 14 Protokół międz Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Gabinetem Ministrów Ukrainy o zmianie Umowy między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Gabinetem Ministrów Ukrainy o zasadach ruchu osobowego podpisanej w Kijowie 30 lipca 2003 (30.11.2007): http://www.msz.gov.pl/bpt/documents/14204.pdf; por: Konsulat Generalny Rzeczypospolitej we Lwowie: http://www.konsulat.lviv.ua/n_strony/index3.php? str=wizy_inf&idt=276&PHPSESSID=1c5255d469c3432333bae6992cc4ede5; Decree No. 1131/2005 "On the Establishment of Visa-Free Regime for Citizens EU, Switzerland and Liechtenstein", 2005, za: Ambasada Ukrainy w Brukseli: http://www.ukraine.be/belgium/en/8593.htm 15 A. Weimar, wyd. cyt., s. 11; por. H. Donnan, T.M. Wilson, Granice tożsamości, narodu, państwa, Kraków 2007, s. 91: w rozumieniu autorów antropologia granic jest antropologią władzy państwowej i jej działania. 5 Seminarium Foucault. Analityka Transformacji Hastings Donnan i Thomas Wilson interpretują granice jako „liminalne strefy, w których mieszkańcy, podróżni i państwo stale kwestionują swe role i istotę” 16. Tak rozumiana granica stanowi wyraz uwikłania człowieka („ciała”) w relacje władzy, które odgrywają rolę dyscyplinującą, skłaniają do uczestnictwa w systemie znaków i ceremonii17. Owo uwikłanie przybiera najbardziej widoczną postać na „kresach państwa”. Jak piszą autorzy: „Podczas gdy władzę w codziennych praktykach społecznych można odnaleźć wszędzie w obrębie terytorium państwa, to jednak miejscem, z którego można obserwować jednocześnie jej narodowe i międzynarodowe wymiary są właśnie państwowe granice18. Na nierozłączność ekonomicznych (a zatem także politycznych) aspektów badań nad granicami i społecznościami przygranicznymi zwraca uwagę James Anderson. Powiązania te interpretuje w kategoriach wzajemnych zależności pracy i kapitału we współczesnym neoliberalnym systemie gospodarczym19. Zdaniem Andersena istnienie państwowych granic tworzy zarówno wiele możliwości, jak i barier, zaś te drugie zdają się narastać w formie wzmożonych kontroli nad „wejściem i wyjściem”. W myśl takiej interpretacji granice (podobnie jak na przykład, kontrola nad migracją zarobkową) stanowią istotny mechanizm kontroli sprawowanej przez państwo, oraz legitymizują istnienie nacjonalizmu20. Wspomnianej już „(EU)ropeizacji” (i „Schengenizacji”) europejskich granic towarzyszy tworzenie się podziałów (w aspektach: geopolitycznym, funkcjonalnym i symbolicznym) na liniach „Wschód – Zachód”, „Północ – Południe”, „EU – nie-EU”, „Swojskość – Obcość”. Pojawiają się tu aspekty zarówno integrujące, jak i wykluczające, gdzie podstawą do wyznaczania „swojego” obszaru są interesy gospodarcze danego państwa (lub określonej grupy państw) wyrażone w specjalnej strefie gospodarczej21. Cytowany X. Ferrer-Gallardo w tekście traktującym o granicy hiszpańsko-marokańskiej kreśli sugestywny obraz „zanikania” granic wraz z wejściem Hiszpanii do strefy Schengen: 16 H. Donna, T.M. Wilson, Granice tożsamośći, narodu, państwa…, s. 92 H. Donna, T.M. Wilson, wyd. cyt., s. 174 18 tamże, s. 207/208 19 J. Andersen, Theorising State Borders: ‘Politics/Economics’ and Democracy In Capitalism, CIBR Working Papers in Border Studies 2001 ((Centre for International Borders Research Electronic Working Paper Studies: www.qub.ac.uk/cibr) 20 tamże 21 X. Ferrer Gallardo, Theorizing the Spanish-Moroccan Order Reconfiguration... 17 6 Seminarium Foucault. Analityka Transformacji W celu zapobiegania napływowi nielegalnych emigrantów, kontrole uległy wzmożeniu wzdłuż całej granicy przy wsparciu finansowym instytucji Unii Europejskiej. (…). SIVE (Sistem Integrado de Vigilencia Extenior – Integrated system of External Survivallance – podkreślenie I.J.) wdrożono w postaci ruchomych radarów (...). Kontrole graniczne są technologicznie zaawansowane, obejmują nawet czujniki wykrywające na odległość bicie serca22. W wymiarze symbolicznym, takie praktyki sprawowania kontroli stanowią „symboliczne przedstawienie mające na celu „zaznaczenie i przypomnienie [(re)mark and (re)mind]” ograniczeń społeczno-przestrzennych tożsamości wyznaczonych przez granicę”, która może funkcjonować jako bariera, most, pokłady (resource), oraz symbol tożsamości23. Zewnętrzne granice Unii Europejskiej stanowią „fabrykę Innych24”. Środki i technologie wykorzystywane na granicach państw wpisują się w logikę rządzenia (rozumianego jako sprawowanie władzy, regulacja zachowań nad innymi poprzez wykorzystanie odpowiednich technologii25. Praktyki te można umiejscowić w kontekście dyscypliny i rządzenia (przy założeniu, że dyscyplina stanowi jego część), a także dominacji. To właśnie gdzieś na przecięciu dyscypliny i rządzenia tworzy się kontekst granic i ich funkcjonowania. Związane jest to z obecnym u Foucault pojęciem „urządowienia państwa” i związanymi ze sztuką rządzenia taktykami rządomyślności. „Sztuka rządzenia” kładzie nacisk na ciągłość moralności i ekonomii oraz ekonomii i polityki. Rządzenie odnosi się do „kompleksu, na który składają się ludzie i rzeczy”, a więc ludzie w ich stosunkach z klimatem, zwyczajami etc w ramach określonego terytorium. W takim „kompleksie” od samego terytorium ważniejsze jest to, co dzieje się w jego obrębie26. Idea rządzenia populacją uwydatnia ponadto problem podstaw suwerenności – wspomnijmy Rousseau – a także wzmaga konieczność rozwijania dyscyplin (starałem się zresztą zbadać tę historię dyscyplin). Nie trzeba tego rozumieć dosłownie, jako zastąpienia społeczeństwa suwerenności przez społeczeństwo dyscypliny, a następnie 22 X. Ferres Gallardo, wyd. cyt. , s. 11 tamże, s. 13 24 tamże, s. 15 25 M. Foucault, Rządomyślność, tegoż autora Filozofia. Historia. Polityka. Wybór Pism, Warszawa – Wrocław 2000; por. B. Hindess, Filozofie władzy. Od Hobbesa do Foucaulta, Warszawa 1999, s. 115 i nast. 26 M. Foucault, Rządomyślność…, s. 169 - 173 23 7 Seminarium Foucault. Analityka Transformacji społeczeństwa dyscypliny przez społeczeństwo, powiedzmy, rządzenia, gdyż w istocie mamy do czynienia z trójkątem: suwerenność – dyscyplina – sprawowanie rządów…27 Stosując terminologię Foucaulta, stwierdzamy zatem, iż istnienie i funkcjonowanie granic (linie i słupki graniczne, przejścia graniczne, straż graniczna i służby celne), umowy międzynarodowe dotyczące przebiegu granic i sposobu ich przekraczania związane są z przywoływanymi pojęciami (urządoweinie, rządomyślność). Traktując dyscyplinę jako element techniki rządzenia możemy stwierdzić (odwołując się do wcześniejszych koncepcji Foucault), że granica doskonaląc sprawowanie władzy nosi w sobie cechy zarówno zadżumionego miasta, jak i obiektu panoptycznego28. Przywołując figury zadżumionego miasta i panoptykonu pisze Foucault: Oto zatem dwa obrazy dyscypliny. Na jednym krańcu dyscyplina – blokada, zamknięta instytucja umiejscowiona na obrzeżach i w całości nastawiona na funkcje negatywne: zatrzymać zło, zerwać kontakty, zawiesić czas. Na krańcu przeciwnym, wraz z panoptyzmem, zjawia się dyscyplina – mechanizm: funkcjonalne urządzenie, które ma udoskonalić sprawowanie władzy czyniąc je mniej dotkliwym, skuteczniejszym…29” Po wpisaniu w internetową wyszukiwarkę kombinacji „polska granice unia europejska” pojawia się 492 000 odnośników, zaś po wpisaniu „polska granice schengen” jest ich „jedynie” 95 600 (jako pierwsza pokazuje się informacja „Ukraińskie mrówki protestowały pod polską granicą”). Przyjrzyjmy się zatem, co w najpopularniejszych polskich portalach informacyjno – publicystycznych pisze się na temat „nowych granic” w „nowej Polsce / Europie”. 27 M. Foucault, wyd. cyt. s., 183 Wśród ogólnych praktyk rządomyślności możemy zatem wyróżnić: 1. zespół tworzony przez instytucje, procedury, analizy i refleksje pozwalające sprawować władzę nad populacją (przy sprawowaniu władzy nad populacją najważniejszą wiedzą jest ekonomia polityczna, zaś podstawowymi środkami technicznymi na tym polu są „urządzenia bezpieczeństwa”); 2. wynoszenie rządzenia ponad suwerenność; 3. „urządowienie” państwa (biurokracja, szeroko rozumiany aparat władzy w relacjach ze społeczeństwem). Z taktykami rządomyślności wiąże się technika dyplomatyczno – militarna, oraz policja (w klasycznych, liberalnych definicjach jej zadaniem było nie tylko pilnowanie porządku, ale także roztaczanie szeroko rozumianej opieki nad ludnością), zob. tamże, s. 183 - 185 28 M. Foucault, Nadzorować i Warszawa 1998. Należy jednak zwrócić uwagę, że w granicach (zarówno ich aspekcie geopolitycznym, funkcjonalnym i symbolicznym by nawiązać raz jeszcze do kategorii Andersena) brak jest aspektu „wspólności”. Rozróżnienie kontrolujący – kontrolowany jest tu dość ścisłe. Władza na granicach jest Obca. 29 M. Foucault, Nadzorować i karać...., s. 204 8 Seminarium Foucault. Analityka Transformacji Tekst – informacja „Polskie granice gotowe na Schengen” z portalu moto.onet.pl z dnia 18.12.2007, zawiera zestaw suchych informacji na temat zmian w funkcjonowaniu granic, przepisów celnych i drogowych spowodowanych wejściem postanowień traktatu w życie. Wymienione są dodatkowe środki bezpieczeństwa na wschodnich granicach, pod tekstem nie pojawia się żaden komentarz internauty30. Bardziej „dynamiczny” charakter ma artykuł „Korzyści i pułapki Schengen”31, który został skomentowany 603 razy. Dla porównania, na tym samym portalu wiadomość "Kaczyński porachował się z Tuskiem" (4.07.2008) doczekała się 1635 komentarzy w ciągu trzech dni, zaś informacja "Matka potrąciła samochodem dziecko" (29.07.2008) została w ciągu pierwszych trzydziestu minut skomentowana 45 razy. Paradoksalnie (jeżeli porównamy zawartość obydwu onetowskich tekstów) artykuł nie zawiera treści mogących uchodzić za szczególnie kontrowersyjne. Jest to zbiór praktycznych informacji dla turystów, zaś tytułowe „pułapki” to kontrole obowiązujące na terenie kraju wobec ich zniesienia na przejściach granicznych, oraz granice na górskich szlakach, gdzie brak kontroli dokumentów nie współgra z przepisami dotyczącymi bezpieczeństwa i ochrony przyrody obowiązującymi w Czechach i na Słowacji. Większość komentarzy poza wyrażeniem zadowolenia nie zawiera szczególnego przekazu, tam gdzie dochodzi do wyrażania wątpliwości, niezadowolenia, bądź bardziej przemyślanej akceptacji, najczęściej pojawia się motyw robienia zakupów (pytania i wątpliwości odnośnie limitów), sprowadzania samochodów z Niemiec, chodzenia po górach, łowienia ryb na wodach granicznych. Osamotnione komentarze wyrażają lęk przed (w większości utożsamianą z Niemcami) „okupacją”, zagrożeniem dla suwerenności. Wątek wschodnich sąsiadów pojawia się sporadycznie. Jeden z najgorszych dni naszej historii 20.12.2007 09:09 ~patriota Wychowana nas w duchu granicy i obrony jej przez naszych ojców i dziadów. Teraz staniemy sie tylko jakimś tam terytorium. Najlepiej odda to krótki wers z piosenki : "Gdy ty śpisz kraju strzeże ktoś tu, by cie nikt nie zbudził ze snu " ...32 30 http://moto.onet.pl/1458747,2217,artykul.html K. Rąpała, Korzyści i pułapki Schengen, http://abc.onet.pl/2031,,,,3,kontent.html 32 Aby nie mnożyć przypisów, rezygnuję z podawania odnośników do każdego cytowanych komentarzy. W komentarzach zachowuję oryginalną pisownię. 31 9 Seminarium Foucault. Analityka Transformacji Reakcje na powyższy komentarz były jednoznacznie negatywne, reagowano ironią, oburzeniem, oto jedna z najbardziej radykalnych odpowiedzi: 21.12.2007 01:01 ~mig Polska zaściankowa mentalność się odezwała, niestety na takie zakute łby to i jednego pokolenia mało. Z kolei miejscami zakrawająca na ironię wypowiedź jednej internautki wywołuje krótką dyskusję nad bezpieczeństwem i wzajemnymi stereotypami: JA SIE NIE ZGADZAM!! 20.12.2007 10:37 ~królewna_gwozdzi A mi się to wcale nie podoba ,że niema granic! do Polski się napcha Czeczenów, Rumunów i jeszcze jakiś Talibów którzy prędze czy pozniej wejdą sobie nie zauważeni do jakiegoś centrum i wysadzą nam połowe Polaków!! Jestem kobietą boję się ,że jak będe teraz szła po ulicy to może mnie zaatakowąc jakiś Rumun i zabić. On sobie wyjedzie nigdy go nie złapią .Wywiezie mnie do lasu a moich zwłok nikt nigdy nie znajdzie!Cudownie :-) Nie wiem co sie teraz dzieje aż strach wychodzić z domu! Wątek kontynuowany jest tylko w czterech postach, w których pozostali dyskutanci nie podzielają obaw co do zagrożenia „Czeczenami, Rumunami i jeszcze jakimiś talibami”. Warto jednak zwrócić uwagę, że najbardziej przemyślany i uspokajający jest wpis internauty, który gwarancję bezpieczeństwa widzi właśnie we wzmożonej ochronie zewnętrznych granic UE (tz. nie dochodzi tu do zakwestionowania samej istoty problemu, jaką jest „zagrożenie ze wschodu”: 20.12.2007 11:22 cilia.co to sie nazywa dyskryminacja i rasizm. pewnie znasz te pojęcia królewno. . . . a poza tym zewnetrzne granice bede dodatkowo strzeżone gdybys nie wiedziała...Niemcy tez się boja otwierac granice z Polską a jakoś to robią. Nie brakuje również odwołań przyrównujących UE i ideę europy bez granic do ZSRR: 20.12.2007 11:41 ~Polak 10 Seminarium Foucault. Analityka Transformacji Teraz będzie nowy ZSSR. Tam też pomiędzy republikami nie było granic i teraz w UE tworzącej jedno państwo nie będzie granic. Wspólna władza, wspólny rząd i tylko republikańskie (narodowe) rządy. Osamotniony głos ze „ściany wschodniej”: 20.12.2007 14:19 ~ANONIM SIĘ NIE CIESZĘ Z SCHENGEN BO MIESZKAM PRZY GRANICY Z UKRAINĄ I ZAWSZE JEŹDIŁEM TAM PO PALIWO BO JEST TAM O POŁOWĘ TAŃSZE A TERAZ BĘDZIE TRUDNIEJ SIĘ TAM DOSTAĆ. Najwięcej głosów pojawia się w dyskusji odwołującej się do integralności terytorialnej Polski: To skandal! 20.12.2007 09:01 ~VINCENT moi dziadkowie walczyli o zachowanie granic polski a teraz w moim kraju dobrowolnie się je zdejmuje 20.12.2007 09:34 ~Polak Tempaku przeczytaj jeszcze raz art. i wtedy sie wypowiadaj Wszyscy nasi dziadowie walczyli i ukladali nowe granice.Granica zawsze bedzie ale nie trzeba chyba jej maloac farba przez cale terytorium państwa zeby takie tempaki sie lepiej czuly 20.12.2007 11:27 ~. A czy twoi dziadkowie walczyli o kontrolę graniczną? 20.12.2007 10:42 ~Michał Granice zostana tylko bedzie można je przekraczać w dowolnym miejscu :) a ze strefy shengen bedą płynąć same korzysci dla naszej gospodarki :) 11 Seminarium Foucault. Analityka Transformacji Podobny entuzjazm do wyrażającego radość z powodu „samych korzyści dla naszej gospodarki” utożsamia brak kontroli granicznej jako wyraz wolności – „ostatecznego tryumfu nad komunizmem”: 20.12.2007 11:48 ~Poznaniak Ludzie - teraz jest inny świat i granice w Europie przez długi czas były potrzebne tylko politykom - ja rozumiem ze w innych czasach i w innych okolicznosciach trzeba bylo o nie walczyc, zeby utrzymac tozsamosc narodowa […] Mamy juz tradycje otwartych granic - w Austro-Wegrach - ktore byly najbardziej liberalne - sluzylo to ludziom i nie bylo konfliktow wszyscy bali sie wejscia Polski do UE - a teraz korzystaja ze swobody podrozowania jakie to daje - nie odgradzajmy sie na sile granicami - bo nam to zrobiono ostatnio w Jałcie i Poczdamie a pozniej 13.XII 1981 - i gdy tylko nadarzyla sie okazja to Polacy uciekali przez te granice - po co ? Bo chcieli swobody i wolnosci a granice nigdy ich nie dadza. Czekalam na ten dzien od 30 lat! Dziekuje tym dzieki którym 20.12.2007 12:24 ~Sylwita nareszcie bedziemy mogli swobodnie sie poruszac po Europie. Swiat bez granic :) Na krótko pojawia się motyw granicy Ukraińskiej i handlu przygranicznego (wypowiedzi czworga internatów sugerują, że sami trudnili bądź trudnią się „mrówkarstwem”: a ukraina? 20.12.2007 12:41 ~lublinianin nie ma jej na liscie tych wchodzacych od jutra ani w przyszlosci. czy na polsko-ukrainskim przejsciu zachowane beda stare procedury? prosze o info. 20.12.2007 13:46 ~ws X Tak, na granicy Polsko-Ukraińskiej będzie po staremu z jednego powodu... Ukraina nie należy do Uni Europejskiej. będzie tak samo a nawet "szczelniej" z czego się cieszę! 20.12.2007 14:03 warszawiakok będzie tak samo a nawet "szczelniej" z czego się cieszę! 12 Seminarium Foucault. Analityka Transformacji i z czego się cieszysz że ludzie zyjący z przemytu zamiast ... 20.12.2007 14:13 ~śmigałem na UA i z czego się cieszysz że ludzie zyjący z przemytu zamiast raz dziennie będeą musieli pojechac 2 razy dziennie żeby przywieść normę !!!!!!!!!!!????????? a orientuje sie ktos jakie mandaty bedzie za przemyt? do ... 20.12.2007 15:23 ~prz a orientuje sie ktos jakie mandaty bedzie za przemyt? do tej pory wozilem po 170 paczek jednorazowo i za to grozil tylko i wylacznie mandat 300zl i konfiskata :] to prawda ze w calym szengen jest 30euro od kazdego kartonu (10paczek) ? Ech, "ukrainka"... Za dobrze by było. 20.12.2007 16:24 czarnamateria Ech, "ukrainka"... Za dobrze by było. Więcej o Ukrainie pojawia się w kontekście Euro 2012. W tej krótkiej wymianie zdań pojawia się motyw zapóźnionych cywilizacyjnie Ukraińców (którzy muszą jeszcze parę lat poczekać, żeby doścignąć cywilizacyjnie „nas, Polaków”), lęku przed wschodem (zarówno wypowiedź „warszawiaka”, który wcześniej popierał wzmożoną kontrolę na polsko – ukraińskiej granicy, jak i człowieka pytającego o wejście Ukrainy do strefy Schengen (niejako sugeruje on, że obecność w strefie Schengen to jedyna możliwość odwiedzenia danego kraju – co ciekawe, na portalu przeznaczonym dla podróżników nikt nie udzielił uściślającej, a zarazem zachęcającej odpowiedzi w stylu „Ukraina nie wchodzi do Schengen, ale nie ma problemu by się tam wybrać”): Mam pytanie 20.12.2007 14:21 ~EURO2012 CZY DO 2012 ROKU UKRAINA WEJDZIE DO SCHENGEN? jak narazie to ukraina może sobie pomarzyć o UE i ... 20.12.2007 14:42 warszawiakok jak narazie to ukraina może sobie pomarzyć o UE i schengen, 13 Seminarium Foucault. Analityka Transformacji do póki będzie tam tak jak jest czyli bida, mafia, łapówkarstwo i prorosyjskość to niestety nie da sie uczynić z ukrainy europy a szkoda tam jest jak w polsce zaraz po 1989roku swoje muszą odczekać zapewne na euro2012 chcesz pojechać? jeżeli tak to może do 2012 coś tam się zmieni na lepsze choć i tak w to śmiem watpić :( myślę, że nie, i przewiduję także zniesienie schengen dla ... 20.12.2007 15:15 ~qasx myślę, że nie, i przewiduję także zniesienie schengen dla Polski na czas mistrzostw Osamotniony komentarz: Pokręcone są te komentarze!!!!!!!! 20.12.2007 14:58 ~stachu Jak byliśmy ogrodzeni drutem kolczastym to było źle!Jak druty zdejmują to znowu problem! Szlag by trafił! W krótkiej wymianie zdań na temat wschodniej granicy, współczucie sąsiadów przybiera rozpowszechniony „ewolucyjny” nastrój: „oni mają gorzej, tak jak my kiedyś” obydwoje dyskutanci reprezentują w zasadzie ten sam dyskurs wyrażający stereotyp „cywilizowany zachód kontra barbarzyński wschód”: czekałem na ten dzień 17 lat! 20.12.2007 13:34 warszawiakok teraz trzeba przytemperować ruskich, białorusinów i ukraińców! role trzeba odwrócić tak jak oni nas za komuny przestawiali na granicach tak teraz niech polskie służby bedą zmorą dla wschodu! bo jak już taki człek ze wschodu przekroczy granice polski to ma otwartą drogę do całego świata i będzie mógł wyprawiać czego dusza zapragnie a chodzi mi o mafię ze wschodu! tak więc apel do służb mundurowych: ścigać,kontrolowac, przeszukiwać i egzekfować! ponieważ jesteśmy państwem UE co zobowiazuje! A moze by ich tak jeszcze polewac zimna woda-niech sobie ... 14 Seminarium Foucault. Analityka Transformacji 20.12.2007 13:51 kifela A moze by ich tak jeszcze polewac zimna woda-niech sobie kacapy nie mysla,ze z nami tak lekko-pokazemy im europejska kulture.Temperowac,zamykac,niszczyc,odmawiac wiz i izolowac-brawo-tylko niektorzy juz zapomnieli,ze my bylismy w tej samej sytuacji po 1989r.i na szczescie nasi sasiedzi nie temperowali <polaczkow >. kto nie był i nie przeszedł przez "piekło" na granicy ... 20.12.2007 14:08 warszawiakok kto nie był i nie przeszedł przez "piekło" na granicy gdzie np. ukraińscy czy ruscy pogranicznicy przeliczają turyście drobne w portfelu lub np. drą mordę na turystę jak za komuny kiedy to ZSRR rządziło a polaczkiem można było pomiatać. niech teraz przynajmniej wschód widzi jak sięw polsce zmieniło i że polacy nie gęsi i angielski znają ;) Na portalu Gazety Wyborczej jako pierwszy (po wpisaniu w wyszukiwarkę kombinacji „granice schengen gazeta wyborcza”) pojawia się reportaż Dominiki Pszczółkowskiej „Ukraińcy skarżą się na Schengen”33. Jak wskazuje tytuł, artykuł ten dotyczy problemów z uzyskaniem wizy i przekroczeniem granicy jakich doświadczają obywatele Ukrainy. Efektem są gigantyczne kolejki przed konsulatem we Lwowie (w innych polskich konsulatach na Ukrainie problemu nie ma).34 Powołując się na dane unijnego komisarza ds. sprawiedliwości i spraw wewnętrznych, autorka wyraża obawę (obecną wśród Ukraińców), że w przyszłości wschodni sąsiedzi mogą spodziewać się dodatkowych utrudnień, ze ściąganiem odcisków palców i badaniem tęczówki oka włącznie. Krytycznie nastawionego czytelnika dziwić może fakt, że w gazecie powszechnie uważanej za bezkrytycznie pro-europejską, zwłaszcza w kwestiach (propagowania latami projektu) „europy bez granic”, „integracji europejskiej”, nie brakuje „wypunktowania” słabych punktów polskiej obecności w strefie Schengen, także tych związanych z sytuacją wschodnich sąsiadów UE. Pomiędzy 13.12.2007, a 9.07.2008 na portalu GW ukazały się 33 D. Pszczółkowska, „Ukraińcy skarżą się na Schengen”, 2008-02-12; http://wyborcza.pl/1,76842,4919406.html 34 Autorka nie dodaje jednak, że w systemie ropatrywania wniosków wizowych panuje rejonizacja – mieszkańcy okręgów Lwowskiego, Wołyńskiego, Zakarpackiego są w tym świetle skazani na wspomniane kolejki. 15 Seminarium Foucault. Analityka Transformacji artykuły o przykładowych tytułach: Schengen zatkało wschodnich sąsiadów (09-07-08, 17:52); Ukraińcy, Białorusini praktycznie zniknęli (09-07-08, 17:52); Ukraińcy bez wiz do 50 km (03-03-08, 01:00); Unia Europejska negocjuje umowę z Ukrainą (19-02-08, 01:00); I kto tu wpuści Ukraińców (08-01-08, 00:00); "Karta Polaka" przepustką przez granicę Schengen (27-12-07, 00:00); Ciemna strona Schengen (24-12-07, 17:35); Cieszymy się z Schengen, ale ktoś na zmianach straci (19-12-07, 20:17); Tu będzie mur Unii (13-12-07, 01:00). Przyjrzyjmy się zatem tym materiałom. Artykuł „Tu będzie mur unii” Aleksandry Lewińskiej35 porusza temat utrudnień wizowych dla Ukraińców, a jeszcze w większym stopniu dla Białorusinów, mrówek i handlu na przygranicznych bazarach. Dominuje współczucie wobec ludzi, który stracą źródło utrzymania. Główny dostrzegalny minus „integracji” stanowi „brak opłacalności” niektórych przedsięwzięć: bazarów, przygranicznych sklepów, kantorów, hoteli w związku ze zmniejszonym ruchem. Nie brakuje też danych technicznych odnośnie „uszczelniania” wschodniej granicy. Pod tekstem pojawiają się jedynie dwa komentarze. Kolejne trzy omawiane artykuły („Cieszmy się z Schengen, ale ktoś na zmianach straci”, „Ciemna strona Schengen”, „Schengen zatkało wschodnich sąsiadów”)36 utrzymane są w podobnym tonie, podobnie jak obecne pod nimi komentarze czytelników, stąd też omówione zostaną wspólnie. Ilość komentarzy waha się pomiędzy 2 a 34. Dla porównania, reportaże "J. Kaczyński: Tusk nie nadaje się do rządzenia" (3.07.2008) w ciągu jednego dnia skomentowany został 188 razy, zaś "Tokarz prowadził nielegalny gabinet dentystyczny" (29.07.2008) 27 w ciągu sześciu godzin. W tekstach dominuje podejście, jakie umownie określiłem jako już „ewolucyjne”, które można podsumować w następujący sposób: „tanie lub darmowe wizy dla obywateli Rosji, Białorusi i Ukrainy umożliwiały obywatelom zacofanych, zapóźnionych cywilizacyjnie krajów korzystanie z polskiego dobrobytu”. Jest to charakterystyczne w szczególności w 35 A. Lewińska, Tu będzie mur Unii 13.12.2007; http://wyborcza.pl/1,87648,4758173.html M. Kosz-Koszewska, Cieszymy się z Schengen, ale ktoś na zmianach straci, 2007-12-19; http://miasta.gazeta.pl/bialystok/1,87318,4779099.html; M. Wojciechowski, Ciemna strona Schengen 2007-12-24; http://wyborcza.pl/1,76842,4788099.html ; O. Wasilewska, Schengen zatkało wschodnich sąsiadów 2008-07-09; http://wyborcza.pl/1,75515,5440718,Schengen_zatkalo_wschodnich_sasiadow.html 36 16 Seminarium Foucault. Analityka Transformacji przypadku Białorusi, gdzie oprócz „obiektywnie” gorszej sytuacji gospodarczej obecny jest motyw Białorusinów, którzy dzięki tanim wizom mogli choć trochę zakosztować dobrobytu i dzięki temu przetrwać w białoruskiej nędzy. Częsty jest na tym polu (tutaj z kolei odnoszony w największym stopniu do Ukraińców) motywu „cywilizacyjnej misji na Wschodzie”, któremu towarzyszą odwołania do „przezwyciężonego” komunizmu w Polsce, po którym nastąpiło upragnione przystąpienie do „europejskiej wspólnoty”. Przy czym nastroje te nie wykluczają szczerej (?) sympatii i współczucia pod adresem wschodnich sąsiadów: Nie można się więc specjalnie dziwić żalom ze strony naszych wschodnich sąsiadów. Zwłaszcza gdy popatrzymy na cały kontekst. Na forum unijnym i w Polsce wiele mówi się o znaczeniu wschodniej polityki, o specjalnych relacjach ze wschodnimi sąsiadami, a w rzeczywistości obywatele krajów sąsiadujących z Polską muszą pokonywać coraz większe przeszkody, aby przyjechać do nas. Pierwszym etapem było wprowadzenie wiz w związku z wejściem Polski do UE. Teraz wraz z rozszerzeniem Schengen i podpisaniem umowy o ułatwieniach wizowych pomiędzy UE i Rosją czy Ukrainą - która w przypadku Polski nie wprowadza ułatwień, tylko utrudnienia - rosną ceny wiz do 35 i 60 euro, a procedury stają coraz dłuższe. 37 W komentarzach dyskutantów dominuje motyw „ewolucyjny” („my też przez to przeszliśmy”, „za komuny był ocet i każdy chciał wyjechać”), który uzupełnia się z lękiem przed mieszkańcami wschodu (co z kolei w warstwie semantycznej niewiele odbiega od współczucia i umiarkowanej sympatii do „młodszych braci w Europie”), oraz rozgoryczeniem spowodowanym polską nieudolnością w kontekście członkostwa w UE i problemami z wypełnianiem unijnych standardów (brak percepcji brukselskiej inspiracji w utrudnionych wyjazdach do Polski). Jasne, wiec otworzmy granice i wpuscmy wszyskich! Gość: Andrzej 19.12.07, 23:24 A niby co mamy zrobic? Otworzyc granice i wpuscic caly swiat?? Trzeba w koncu ograniczyc przemytnikow na przejsciach granicznych oraz nielegalnie przekraczajacych granice w pozostalych miejscach. Celnikom nalezy podwyzszyc pensje, aby zmniejszyc motywacje do przyjmowania lapowek. 37 O. Wasilewska, Schengen zatkało wschodnich sąsiadów… 17 Seminarium Foucault. Analityka Transformacji Re: Białorusini przyjeżdżają do Polski po zakupy? mara571 20.12.07, 08:48 widze, ze mlodym potrzebne sa gwaltownie lekcje z najnowszej historii Polski. Mlody czlowieku podobna sytuacje mielismy w Polsce w latach 80. Najpierw nie bylo nic poza octem i herbata.Potem bylo co nieco towaru w sklepach, ale bylo drogo.Od 1983 pozwolono niektorym ludziom jezdzic i przywozili co sie da:np. z Niemiec odtwarzcze video i kamery, z Turcji odziez itd, itd. Nie chodzi wcale o paru biednych przemytnikow Gość: ulisse 20.12.07, 08:54 Trzeba sie odzwyczaic od handlowania pietruszka; jesli maja tu zapanowac warunki rozwoju jak w krajach Europy, ludzie musza nauczyc sie zyc jak w cywilizowanym swiecie. […] Ludzie musza sie wziac do nauki i uczciwej pracy i twardo ale realistycznie stawiac zadania. Re: Cieszymy się z Schengen, ale kto na tym stracIP Gość: warora 20.12.07, 00:42 W sumie to w dupie mam jakichs przygranicznych wiesniakow i ich skamlenie ze drogo bedzie ze my stacimy itp, chore by bylo gdyby patrzono na nich jak na jakis wyjatkowy rodzaj.Nie podoba sie to wypier.... Nie mozna podparzadkowywac polityki calego kraju jakims przygranicznym lajzom, wystarczy ze do gornikow sie wszyscy dokladamy, jeszcze kur.. czego.Wesolych Swiat btw :)) 60 Euro za wizę ? Gość: Robal 20.12.07, 08:31 To trochę dużo... Re:Dużo? Gość: p4p2pc 20.12.07, 09:18 Wiza wielokrotna, pozwala na przebywanie na terenie danego kraju przez okres 90 dni w czasie trwania ważności wizy, w ciągu dnia gostek potrafi 2-3 razy obrócić z fajkami, ropą i wódą więc (60/90)/2= 0.33 eurasa za wjazd - drogo? […] 18 Seminarium Foucault. Analityka Transformacji Dlaczego wprowadza sie ograniczenia wagowe ?! mlody-inwestor 20.12.07, 11:42 Dlaczego wprowadza sie ograniczenia wagowe dla Ukraincow transportujacych zwyczajne towary jak zywnosc czy wiertarki ?! 35kg... Przeciez to wlasnie nasze sklepy w kraju na takich tranzakcjach zarabiaja. Po co wiec odcinac sie od zrodel zysku (chocby podatek VAT dla panstwa)?! Re: mała wieś z pałacem w luksemburgu Gość: asder 20.12.07, 10:41 O trochę sympatii wobec Białorusi i Białorusinów proszę. Jesteśmy bardzo podobnymi do siebie narodami. Wypadałoby. Re: mała wieś z pałacem w luksemburgu Gość: Tomek 20.12.07, 10:46 Dokladnie! Rzad powinien pomyslec jak ulatwic bialorusinom i ukraincom podroze do polski. To nie wina zwyklych ludzi ze nie sa w UE. Polska chce Ukrainy w UE a odwraca sie d..a do jej obywateli. Chalmstwo! Pozdrawiam Bialorusinow i Ukraincow. Polska- kraj spełnionych marzeń Gość: Obywatel RP 20.12.07, 11:54 To bardzo miło że przyjeżdzają do naszego kraju różne narody i znajdują tutaj szczęście, nawet jeśli ktoś jest na niecałe 24 godziny. My nie robimy takich ograniczeń jak w hipermarketach niemieckich, które traktują klientów w różny sposób w zależności od narodowości. Niestety wiza wynika z przyczyn politycznych. UE nie jest klubem zamkniętym, naród tylko musi pokazać czego chce. Czy ktoś w Polsce roku 1981 uwierzyłby gdyby mu powiedziało mu się że za 18 lat będzie to kraj NATO i pretendent do UE?? […] 19 Seminarium Foucault. Analityka Transformacji Schengen to sukces! a.rd 25.12.07, 16:40 Schengen to sukces, tylko glupcy doszukuja sie w nim ciemnych stron. Nauczmy sie cieszyc z wlasnych sukcesow. Jeszcze niedawno to my stalismy po wizy na Zachod i na Wschod. Teraz wykonalismy gigantyczny krok na przod. Nie wiem dlaczego czesc polskich politologow martwi sie za Moskwe i płacze za Ukraincow. Nie przypominam sobie, zeby Niemcy tak zawodzili na mysl o tym, ze Polacy maja wizy. Tyle, ze Niemcy mysla O SOBIE, a wielu z nas ma mrzonki pt. "Polska pomostem". Nie wolno spoczac nim Ukraina do nas nie dolaczy! xs550 26.12.07, 05:43 Trzeba robic wszystko aby ulatwiac zycia Ukraincom. Oni wybrali zachod i droge do Europy i Polska nie moze spoczac zanim takze i Ukraina nie przystapi do UE i Schengen. kauzyperda 10.07.08, 14:30 I Polska ma prowadzić politykę wschodnią UE?...... W konsulatach panuje niewyobrażalny bałagan. Ludzie czekają po 3 dni w kolejce nie dlatego że aż tylu ich jest (choć na zachodniej Ukrainie faktycznie sporo) ale głównie dlatego że półdebile w konsulacie czują się panami życia i śmierci i czerpią radosć z tego że moga z pogardą jako "Polski Pan" pięć razy kogoś odesłać. NIe służy to nie tylko naszym relacjom ale też i samej Polskiej gospodarce. Bo to nie tylko kwestia robotnika budowlanego czy pani do sprzątania (bardzo zresztą w Polsce potrzebnych i którym pełen szacunek sie należy). Wielu ludzi interesu ze wschodu decyduje się załatwiać wizy przez inne kraje UE bo jest to wygodniejsze. Siłą rzeczy często powoli przenoszą swoją aktywność do tych krajów. Ale dla Polski dobre samopoczucie urzędasa w konsulacie który może sobie popomiatać ludźmi jest najwidoczniej ważniejsze... Schengen zatkało polskie oldbruno 11.07.08, 09:09 20 Seminarium Foucault. Analityka Transformacji placówki dyplomatyczne u wschodnich sąsiadów, co jest jedną z przyczyn zmniejszenia ilości wiz i podróży. Jeżeli nie umie się dostosować do prawa unijnego żywotnych dla nas spraw, jak budowa dróg, to jakim cudem ma się umieć usprawniać administrację wizową. Re: a czy przypadkiem.. polonski 11.07.08, 11:57 nie zmniejszyla sie liczba czarnorynkowych "tranzakcji". Mniej zulikow i przemytnikow ma szanse na oszukiwanie polskich urzedow skarbowych. A moze trudniej teraz przemycac srodki do zatruwania Polskich Ludzi. Srodki te to wschodnia paskudna machorka, narkotyki, ruska wodka i czekolada na zmiotkach ziarna kakaowego itd. itd. Skonczyc nalezy z tzw. "wschodnimi" jarmarkami. Ci ludzie nie placa podatku Polsce. Zapytam jeszcze o to co ma z tego Polonski - farmer z Kunowic przy granicy na Odrze, jak ich wpusci. Oni i tak beda mi pyskowali, ze " u niewo wsio luczsze". Ludzie ze wschodu! Polska staje sie normalnym krajem, gdzie panuje prawo rynkowe i nie ma miejsca na "podziemie" rynkowe. Precz z Schengen! rafal-1972 11.07.08, 12:35 Kolejny szkodliwy wymysł brukselskich okupantów. Rozwaliło to handel ze wschodem, zwłaszcza przygraniczny. Wiele ludzi skazało na nędzę. A szkopy jakby nigdy nic szykanują Polaków i Czechów wjeżdżających do Niemiec czepiając się byle pierdół przy kontrolach. Precz z brukselskim okupantem! Na portalu tvn.24 jako pierwsza pojawia się raport „Polska w Schengen” 38. Można znaleźć w nim informacje o „konieczności wzmożenia kontroli na granicach”, działalności służb granicznych na terenie kraju (kontrole bazarów, hoteli, akademików) celem wykrycia nielegalnych imigrantów, co prowadzi do wniosku, że „trudniej będzie do nas wjechać naszym sąsiadom zza wschodniej granicy.” 38 http://www.tvn24.pl/0,8801,0,1,raport.html 21 Seminarium Foucault. Analityka Transformacji Wprawdzie wraz z wejściem Polski do strefy Schengen znikną granice, to nie znaczy, że nie będzie kontroli. Strażnicy będą m.in. kontrolować trasy, pociągi międzynarodowe, dworce kolejowe, a także targi, akademiki, hotele - czyli wszystkie miejsca, gdzie mogą ukrywać się lub pracować nielegalni imigranci. Będą też zapobiegać nielegalnemu transportowi broni i materiałów wybuchowych, przeciwdziałać wywozowi z kraju zabytków, przemytowi zwierząt, narkotyków, alkoholu czy papierosów. Charakterystyczne jest płynne przejście od nowych procedur na granicach, kontroli przepływu ludzi do wyłapywania imigrantów, poszukiwania broni sąsiadów narkotyków (następuje tu szybka gra skojarzeń: granica -cudzoziemcy - przestępczość). Przy okazji raportu o Schengen, na portalu tvn24 wśród podanych poniżej linków pojawiają się między innymi odnośniki o następujących nagłówkach: Praca dla Ukraińców jest, wiz brak (25-01-2008), Havel, Wałęsa i Kwaśniewski jednym głosem (08-01-2008), Mniejsze kolejki po wejściu do Schengen (29-12-2007),Prezydent za Schengen dziękuje poprzedniemu rządowi (21-12-2007), Jesteśmy w Europie bez granic (21-12-2007), Prezydencka wpadka na granicy (21-12-2007), Wielkie świętowanie po otwarciu granic (21-12-2007), Przedsiębiorcy boją się odpływu pracowników (20-12-2007), Szlabany w górę, ale paszporty zostają (20-12-2007), Schengen tuż, tuż (14-12-2007), Niemiecka policja wjedzie do Polski (07-12-2007), Wspólne patrole na wspólnej granicy (06-12-2007), Z Ukrainy do Polski dłużej za darmo (30-11-2007), Schengen: Ukraińcy muszą nas zrozumieć (09-11-2007), Słowacy nie chcą Schengen w Tatrach (09-11-2007), 21 grudnia Polska wejdzie do Schengen (08-11-2007), Celnicy chcą zarobić na Schengen (29-10-2007), Polska w Schengen przed świętami? (27-10-2007), Polska spełnia warunki Schengen (10-10-2007). Raporty „Schengen zabija handel”39 i „Jesteśmy w Europie bez granic CO ZYSKUJEMY, A CO TRACIMY NA PRZYSTĄPIENIU DO SCHENGEN?”40 utrzymane są w podobnym tonie do cytowanych materiałów Gazety Wyborczej – dominuje pojęcie zysku i opłacalności. Autorzy raportów informują o zanikającym handlu, nierentowności targowisk i sklepów. Czynnik „ludzki” stanowi tu wzmianka o utrudnionym „sprowadzaniu” pracowników. Martwią się też osoby zatrudniające imigrantów. Ukrainki i Rosjanki zdominowały na przykład warszawski rynek gospodyń czy opiekunek osób starszych, ich rodacy są poszukiwani na budowach. Pracują na czarno, zgadzają się na mniejsze stawki i są solidni. 39 40 http://www.tvn24.pl/12692,8801,1556346,,,schengen-zabija-handel,raport_wiadomosc.html http://www.tvn24.pl/0,8801,1533100,,,jestesmy-w-europie-bez-granic,raport_wiadomosc.html 22 Seminarium Foucault. Analityka Transformacji Również mieszkańcy przygranicznych miejscowości na Wschodzie nie są specjalnie zadowoleni. Mniejszy ruch na granicy oznacza dla właścicieli sklepów czy punktów usługowych mniejsze zyski.41 Reportaże komentowane są odpowiednio 0, 7, 45 i 0 razy, podczas gdy wiadomość "Ratują życie rannego bociana" (29.07.2008 16:36) w ciągu godziny skomentowana została 35 razy, a "Niesiołowski nie boi się komisji etyki" (29.07.2008) doczekał się 61 komentarzy w około sześć godzin. W komentarzach pod obydwoma raportami obecna jest zarówno wiara w "normalne" prawo i porządek, szczęście związane z dołączeniem do "Europy", stania się "Europejczykiem", oraz wiara w swego rodzaju "koniec historii" osiągnięty w pozbawionej granic, otwartej Europie. 07.07.2008 10:58 ~Brenden To nie było trudne do przewidzenia. Tak musiało się stac po naszym wejściu do Schengen. Ale przecież to nie oznacza że mieliśmy nie wejsc. Trzeba było dokonac wyboru ( oczywiście wybraliśmy słusznie) i trzeba pewne niedogodności teraz ponosic. Ale chyba warto? 07.07.2008 08:54 ~mazur Caly ten "handel" na wschodniej scianie zawsze dzialal i dziala w szarej strefie, gdzie niky podatkow nie placi, i towar w wiekszości jest przemycany. Normalna gospodarka w demokracji podlega prawu a cały ten bazarowy handel łamie prawo.... 07.07.2008 08:51 ~x handel owszem i był, ale głównie po co ptrzyjeżdżaja do nas Białorusini i Ukraincy? wiekszość ludzi nie wie, ale mieszkańcy Polski Wschodniej wiedza doskonale, ze to handelek paliwem i papierosami, których róznica w cenie po obu stronach granicy jest ogromna.Fakt, że za zarobione pieniadze robili zakupy jest bezspornmy.więc kij jak zwykle ma dwa końce...Poza tym sprytni i tak dostana wize... 41 Jesteśmy Jesteśmy Europie bez granic… 23 Seminarium Foucault. Analityka Transformacji 1939 21.12.2007 19:04 ~kosa Wtedy też Niemcy łamali szlaban graniczny.Jeszcze odbije się nam to czkawką Jeszcze euro! 21.12.2007 20:08 ~Konik Garbusek Do bycia w pełni Europejczykiem, do korzystania w pełni z tej idei brakuje jeszcze wspólnej waluty w Polsce. Moim zdaniem brak euro to większa bariera niż te szlabany, które zlikwidowaliśmy. A ja nie rozumiem tej euforii. 21.12.2007 18:18 ~podróżnik Do tej pory pokazywałem paszport i nie było mi ciężko. To jest WOLNOŚĆ !!! 21.12.2007 17:40 ~K.Ern Polacy będąc kilkaset lat pod różnymi zaborami, zasiekami, murami, szlabanami mogą być tylko SZCZĘŚLIWI !!!!!!!! W krótkim reportażu „Mniejsze kolejki po wejściu do Schengen. WIĘCEJ OSÓB STARA SIĘ NIELEGALNIE DOSTAĆ DO POLSKI” 42 dominuje krótka, lakoniczna informacja z przekazem na pierwszy rzut oka pozytywnym – „mniejsze kolejki” , „ułatwiony wyjazd”. Jednak sama druga część tytułu sugeruje także aspekt negatywny, "obcy": „Rzecznik komendanta głównego Straży Granicznej Jacek Sońta powiedział, że ruch na wschodniej granicy zmalał, a tym samym jest mniej kolejek na przejściach (…) - Praktycznie bez kolejek można przekraczać granicę z Białorusią w województwie podlaskim. Tylko w Kuźnicy na wjazd do Polski autem osobowym trzeba czekać dwie godziny, na wyjazd cztery – poinformowała PAP rzecznik podlaskiego oddziału SG Anna Wójcie. (...) 42 Mniejsze kolejki po wejściu do Schengen. WIĘCEJ OSÓB STARA SIĘ NIELEGALNIE DOSTAĆ DO POLSKI 11:50, 29.12.2007 /PAP, http://www.tvn24.pl/0,8801,1533663,,,mniejsze-kolejki-powejsciu-do-schengen,raport_wiadomosc.html 24 Seminarium Foucault. Analityka Transformacji Zdaniem rzecznika Izby Celnej w Olsztynie Ryszarda Chudego, znaczny spadek ruchu granicznego wiąże się m.in. z opłatami za wizy i opłatami za ubezpieczenie. Według Chudego, na mniejszy ruch graniczny na wschodniej granicy może mieć wpływ również większa liczba celników, co utrudnia przemyt. (...) Odnotowano też gwałtowny wzrost liczby zatrzymań Czeczenów. Wspomniana informacja o proteście ukraińskich mrówek43 ogranicza się do krótkiej relacji, wraz ze skutkiem jaki odniósł protest - spowolnienie ruchu na przejściu granicznym. Sam w sobie nie zawiera znaczących treści - istotny jest jednak fakt, iż jest to pierwszy odnośnik pojawiający się w wyszukiwarce po zadaniu pytania o granice w strefie Schengen. Inne nagłówki pojawiające się na tym portalu to: "Schengen przyniosło nam niemieckie śmieci", "Kolejki TIRów na granicy z Ukrainą", "Wstrzymane odprawy w Hrebenem". Z kolei na portalu wp.pl przeważają w interesującej nas tematyce zagadnienia turystyczne ("Strefa Schengen - teraz turystyka bez granic"44), a optymistycznej notce o znikających w Europie granicach (z czym wiąże się swobodne podróżowanie, integracja, zanikanie wzajemnych stereotypów, ostateczne zwycięstwo nad reliktami komunizmu) towarzyszy krótka wzmianka: Są jeszcze nadal kraje Europy, które oddzielają tradycyjne granice. Optymizm nakazuje wyrazić przekonanie, że i te granice kiedyś znikną. Póki co, współpraca gospodarcza, także i wymiana turystyczna, przekracza i te bariery. Trzeba tu przypomnieć, że euroregiony, mające znaczący wkład do rozwoju turystyki, obejmują przygraniczne terytoria Polski i jej wszystkich sąsiadów, także Rosji, Białorusi i Ukrainy. Z kolei na oficjalnym portalu www.poland.gov.pl w zamieszczonej w dziale "turystyka" informacji na temat wstąpienia Polski do strefy Schengen45 znajduje się informacja o "uszczelnieniu" zewnętrznych granic unii: 43 Ukraińskie mrówki protestowały pod polską granicą 2008-01-12; http://news.money.pl/artykul/ukrainskie;mrowki;protestowaly;pod;polska;granica,195,0,312771.html 44 http://media.wp.pl/kat,52794,wid,9593399,wiadomosc.html?P%5Bpage%5D=2&ticaid=165a1 45 Polska w Schengen; http://www.poland.gov.pl/Polska,w,obszarze,Schengen,276.html 25 Seminarium Foucault. Analityka Transformacji Zniesienie kontroli na wewnętrznych granicach strefy Schengen oznacza jednocześnie wzmocnienie kontroli granic zewnętrznych – w przypadku Polski są to granice z Rosją, Białorusią i Ukrainą. W świetle przedstawionych teorii, faktów i ich interpretacji można pokusić się o stwierdzenie, że termin "integracja europejska" może mieć różny wydźwięk. Istotne jest moim zdaniem zwrócenie uwagi na potoczne, stereotypowe utożsamianie terminów Europa Unia Europejska (stąd pojęciowa zbitka (EU)ropeization). Granice pomiędzy państwami stanowić mogą zarówno miejsca integracji, jak i separacji, wykluczenia. W uwzględnionym przeze mnie kontekście polsko - unijnym stosowanie państwowych instrumentów kontroli i rządzenia występujące na zachodzie i południu częściowo przeniosło się na wschód (lub bardziej na południe), częściowo zaś rozlało po całym terytorium, w wyniku czego zachodnie linie graniczne w dużej mierze straciły swój liminalny (w warstwie społeczno - symbolicznej) charakter, zaś na gruncie funkcjonalnym przestały być punktami wzmożonej kontroli (dyscypliny, obnażania mechanizmów władzy i rządzenia). Przeniesienie ciężaru na wschód (południe), choć powszechnie znane, nie stanowi tematu publicznych debat, czy refleksji, refleksji, która rzuca nieco nowego światła na debaty o "Europie" i "europejskiej tożsamości". 26