Szabla górnicza paradna - Wirtualne Muzea Małopolski

Szabla górnicza paradna
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Czas powstania XIX w. Miejsce powstania Austria Wymiary długość: całkowita: 101 cm, głownia: 85 cm, szerokość: głownia: 2,4 cm Numer inwentarzowy MŻKW IV/154 Muzeum Muzeum Żup Krakowskich w Wieliczce Tematy stroje Technika kucie, odlewanie Materiał mosiądz, stal Prawa do obiektu Muzeum Żup Krakowskich w Wieliczce Prawa do wizerunków cyfrowych domena publiczna Digitalizacja RPD MIK, projekt Wirtualne Muzea Małopolski Tagi górnictwo, techniki zdobnicze, 3D, militaria Noszenie broni było przywilejem górników jako ludzi wolnych. Żupy krakowskie wprowadziły uniformy dla swoich pracowników w 1773 roku. Szabla była ważnym elementem stroju, a później także munduru górniczego. Broń paradna jest szczególnym rodzajem broni, który już niemal stracił swe funkcje użytkowe na rzecz reprezentacyjnych. W zbiorach Muzeum Żup Krakowskich w Wieliczce znajduje się bogata kolekcja broni górniczej, w tym 14 szabel.
Prezentowana szabla ma bogato zdobioną głownię. Po jednej stronie widoczne są skrzyżowane młotki przewiązane wstążką, po drugiej zaś — napis „Glück Auf”, co w tłumaczeniu z języka niemieckiego oznacza „Szczęść Boże”. Do dziś tymi słowami pozdrawiają się górnicy w kopalni.
Skrzyżowane młotki górnicze są natomiast powszechnie stosowanym symbolem — godłem górniczym. Początkowo taką funkcję pełnił także róg sygnałowy. Przykładem rogu­symbolu jest róg Bractwa Kopaczy Wielickich z 1534 roku znajdujący się w Muzeum Żup Krakowskich w Wieliczce. Młotki górnicze to: młotek żelazny, czyli perlik, niemający wystającego górą końca trzonka, oraz klin żelazny na trzonku, zwany żelazem. Perlik i żelazo są wiązane z okresem górnictwa, w którym urabianie skały następowało za pomocą ognia i polewania rozgrzanej skały wodą. Całą żmudną robotę w kamieniu musiał wykonać górnik za pomocą perlika, to jest małego młotka o gładkich, lekko kabłąkowatych powierzchniach, a żelazo było to żelazne ostrze z otworkiem pośrodku do zakładania trzonka. Górnik trzymał w lewej ręce ostre żelazo, a prawą ręką perlikiem pobijał. Jednym z najstarszych znanych przedstawień młotków górniczych jest godło umieszczone w kościele górniczym wybudowanym w roku 1111 w Zeiring, starym ośrodku górnictwa srebra w Austrii. Godło górnicze można spotkać również w wielu obiektach kościelnych średniowiecznych ośrodków górniczych, jak klasztor Franciszkanów w Schwaz (Austria), ołtarz górniczy w kościele Świętej Anny w Annaberg (Niemcy). W muzeum górniczym miasta Freiberg znajduje się stylizowane godło wykonane ze srebra, zaprojektowane przez Andreasa Kohlera w 1534 roku.
Pozornie podobne narzędzia górnicze występują także w herbie Wieliczki, jednak w tym wypadku na tarczy herbowej umieszczony jest posułt — duży drewniany młot i dwa kilofki.
Opracowanie: Muzeum Żup Krakowskich w Wieliczce, © wszystkie prawa zastrzeżone
Szable w odświętnym stroju górników wielickich
Na terenie Cesarstwa Austriackiego urzędnicy, w tym także górnicy, nosili do uniformów paradne szable. Inaczej było na terenie państwa pruskiego — tam obowiązywały szpady górnicze. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę przyjęto jednolity mundur górniczy. Górnictwo skupione jest na Górnym Śląsku, dlatego przy stroju obowiązywały szpady. Tak jest do dzisiaj.
W Wieliczce odświętny strój górników wygląda nieco inaczej. Podczas uroczystości świeckich i religijnych można spotkać górników noszących nie szpady, lecz szable! W 1981 roku dyrekcja wielickiej kopalni oraz górnicy wyższego dozoru należący do tzw. Starych Strzech postanowili zamówić szable nawiązujące do tych noszonych dawniej w Wieliczce. Może nie jest to regulaminowy element stroju, ale na pewno tradycyjny i swoiście wielicki!
Opracowanie: Muzeum Żup Krakowskich w Wieliczce, © wszystkie prawa zastrzeżone
Zobacz: Szabla górnicza paradna
Tagi: Muzeum Żup Krakowskich w Wieliczce, kopalnia, Wieliczka, górnictwo, militaria, strój odświętny