Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Baranów Sandomierski na

Transkrypt

Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Cieszanów na lata 2010-2015
GMINA CIESZANÓW
Lokalny Program Rewitalizacji
Gminy Cieszanów
na lata 2010-2015
Cieszanów, październik 2010
Opracowano zgodnie z „Wytycznymi w zakresie przygotowywania
Lokalnych
Programów
Rewitalizacji”
Programu
Operacyjnego
w
Województwa
ramach
Regionalnego
Podkarpackiego
na
lata
2007 – 2013.
WOJEWÓDZTWO
PODKARPACKIE
Autorzy
Podpis
mgr Katarzyna Cichoń
mgr Paweł Walczyszyn
InicjatywaLokalna.pl
ul. Słowackiego 24/72
35 - 060 Rzeszów
ul. Targowa 18/1207
25 – 520 Kielce
tel./fax 041 343 01 24
e-mail: [email protected]
www.inicjatywalokalna.pl
2
SPIS TREŚCI
PODSTAWOWE POJĘCIA.................................................................................................... 5
WSTĘP ...................................................................................................................................... 6
I. CHARAKTERYSTYKA OBECNEJ SYTUACJI NA TERENIE GMINY. ................. 11
1. ZAGOSPODAROWANIE PRZESTRZENNE. ................................................................... 15
1.1 Granice stref ochrony konserwatorskiej oraz informacja na temat pojedynczych
obiektów wpisanych do rejestru zabytków. ..................................................................... 17
1.2 Uwarunkowania ochrony środowiska. ...................................................................... 18
1.3 Własność gruntów i budynków. ................................................................................ 19
1.4 Infrastruktura techniczna. .......................................................................................... 20
1.5 Infrastruktura drogowa i komunikacja. ..................................................................... 22
1.6 Zasób mieszkaniowy. ................................................................................................ 23
2. GOSPODARKA. .................................................................................................................. 25
2.1 Główni pracodawcy. .................................................................................................. 25
2.2 Struktura podstawowych branż gospodarki znajdującej się na terenie Gminy. ........ 26
2.3. Rynek pracy. ............................................................................................................. 27
3. SFERA SPOŁECZNA.......................................................................................................... 29
3.1 Struktura demograficzna i społeczna......................................................................... 29
3.2 Elementy infrastruktury społecznej. .......................................................................... 32
3.3 Określenie grup społecznych wymagających wsparcia w ramach Programu
Rewitalizacji. ................................................................................................................... 34
3.4 Stan i zróżnicowanie dochodowości gospodarstw domowych................................. 37
3.5 Struktura organizacji pozarządowych. ...................................................................... 37
4.
IDENTYFIKACJA
PROBLEMÓW
W
SFERZE
INFRASTRUKTURY,
GOSPODARKI I SPOŁECZEŃSTWA. .................................................................................. 39
5. TABELA Z PODSTAWOWYMI DANYMI STATYSTYCZNYMI DOTYCZĄCYMI
WW. SEKTORÓW .................................................................................................................. 40
6. ANALIZA SWOT. ............................................................................................................... 41
II. NAWIĄZANIE DO STRATEGICZNYCH DOKUMENTÓW DOTYCZĄCYCH
ROZWOJU PRZESTRZENNO – SPOŁECZNO – GOSPODARCZEGO GMINY
CIESZANÓW ......................................................................................................................... 44
1. Dokumenty dotyczące polityk w różnych sektorach społeczno -gospodarczych............. 47
III.
STRESZCZENIE
NIETECHNICZNE
OCENY
ODDZIAŁYWANIA
PROGRAMU NA ŚRODOWISKO. ..................................................................................... 48
IV. ZAŁOŻENIA PROGRAMU REWITALIZACJI. ........................................................ 53
1. OKRES PROGRAMOWANIA 2007 – 2013 I LATA NASTĘPNE. .................................. 53
2. ZASIĘG TERYTORIALNY REWITALIZOWANEGO OBSZARU. ................................ 54
3. PODZIAŁ NA ZADANIA I PROJEKTY INWESTYCYJNE. ........................................... 60
4. KRYTERIA WYBORU PILOTAŻU I KOLEJNOŚĆ REALIZACJI. ................................ 65
5. OCZEKIWANE WSKAŹNIKI. ........................................................................................... 66
V. PLAN DZIAŁAŃ NA OBSZARZE REWITALIZOWANYM .................................... 68
VI. PLAN FINANSOWY REWITALIZACJI NA LATA 2010-2015 ............................... 69
3
VII.
SYSTEM
WDRAŻANIA
–
WYBÓR
PRAWNEJ
FORMY
ZARZĄDZAJACEGO PROGRAMEM. ............................................................................. 71
VIII. SPOSOBY MONITOROWANIA, OCENY I KOMUNIKACJI SPOŁECZNEJ. .. 72
1. SYSTEM MONITORINGU PROGRAMU REWITALIZACJI. ......................................... 72
2. SPOSOBY OCENY PROGRAMU REWITALIZACJI....................................................... 73
3. SPOSOBY INICJOWANIA WSPÓŁPRACY POMIĘDZY SEKTOREM
PUBLICZNYM, PRYWATNYM I ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI. .................. 74
4. PUBLIC RELATIONS PROGRAMU REWITALIZACJI. ................................................. 75
PODSUMOWANIE ................................................................................................................ 77
BIBLIOGRAFIA .................................................................................................................... 78
4
PODSTAWOWE POJĘCIA
Rewitalizacja
–
kompleksowy,
skoordynowany,
wieloletni
proces
przemian
przestrzennych,
technicznych, społecznych i ekonomicznych, prowadzony na obszarze zdegradowanym
(spełniającym warunki art. 47 Rozporządzenia Komisji (WE) nr 1828 z dnia 8 grudnia
2006 roku), inicjowany przez jednostkę samorządu terytorialnego w celu wyprowadzenia
tego obszaru ze stanu kryzysowego, w szczególności poprzez nadanie mu nowej jakości
funkcjonalnej i stworzenie warunków do jego rozwoju, w oparciu o charakterystyczne
uwarunkowania endogeniczne. Jej celem jest też zachowanie walorów historycznych
(w tym głównie urbanistycznych i architektonicznych), podkreślenie ich unikalności
i kolorytu lokalnego, co może zwiększyć ich atrakcyjność turystyczną, a tym samym
przyczynić się do wzrostu szans rozwojowych.
Lokalny Program Rewitalizacji (LPR)
– wieloletni, interdyscyplinarny, zintegrowany program działań w sferze przestrzeni,
urządzeń technicznych, społeczeństwa i gospodarki, bazujący na współpracy różnych
podmiotów podczas przygotowania, opracowania i realizacji. Przyjęty i koordynowany
przez
jednostkę
samorządu
terytorialnego,
realizowany
zgodnie
z
określonym
harmonogramem czasowym i finansowym z określonych źródeł, mający na celu
rewitalizację określonego obszaru zdegradowanego lub obszarów zdegradowanych.
Obszar programu rewitalizacji
– teren, dla którego opracowuje się i realizuje Lokalny Program Rewitalizacji, obejmujący
całość lub część terenu znajdującego się w stanie kryzysowym. Obszar, na którym należy
podjąć działania rewitalizacyjne, powinien być wyodrębniony w oparciu o kryteria,
o których mowa w art. 47 ust. 1 rozporządzenia Komisji (WE) nr 1828/2006 z dnia 8
grudnia 2006 roku ustanawiającego przepisy ogólne dotyczące EFRR, EFS, FS oraz
rozporządzenia (WE) nr 1080/2006 Parlamentu Europejskiego Rady w sprawie EFRR.
Projekt rewitalizacyjny – operacja
– przedsięwzięcie, będące częścią Programu Rewitalizacji, w ramach którego realizowane
są zadania inwestycyjne, społeczne lub ekonomiczne. Projekt rewitalizacyjny w ramach
RPOWP 2007 – 2013 jest przygotowywany przez jednostkę samorządu terytorialnego
i powinien być, w miarę możliwości, realizowany we współpracy z partnerami, zarówno
publicznymi jak i prywatnymi.
5
WSTĘP
Lokalny Program Rewitalizacji gminy Cieszanów na lata 2010-2015 jest podstawą
do wprowadzenia oraz koordynacji działań mających na celu wsparcie zdegradowanego
popegeerowskiego obszaru w zakresie przygotowania do użytkowania nowoczesnych,
socjalnych budynków mieszkalnych dobrego standardu przez poprzez renowację
i adaptację budynków istniejących. Największe pozytywne rezultaty przyniesie
równoczesne powiązanie wsparcia w zakresie mieszkalnictwa oraz ograniczania
niekorzystnych zjawisk społecznych, ożywiania gospodarczego, aktywizacji kulturalnej.
Lokalny Program Rewitalizacji należy do narzędzi strategicznych, umożliwiających
samorządowi oraz innym podmiotom chcącym się zaangażować w proces rewitalizacji,
ubieganie się o środki finansowe w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego
Województwa Podkarpackiego na lata 2007 – 2013, Oś priorytetowa 7 – Spójność
wewnątrzregionalna. Rewitalizacja nie ogranicza się jedynie do działań technicznych, lecz
posiada również wymiar społeczny i gospodarczy. Skuteczne przywracanie aktywności na
obszarach przeżywających problemy strukturalne wymaga uwzględnienia wszystkich,
ściśle ze sobą powiązanych aspektów. Z tego powodu przedsięwzięciom technicznym
w ramach niniejszej osi priorytetowej, towarzyszyć będą działania służące aktywizacji
społeczności zamieszkujących obszary poddane rewitalizacji.
Działanie 7.2 „Rewitalizacja obszarów zdegradowanych” ma na celu nadanie
nowych funkcji obszarom i obiektom poprzemysłowym, popegeerowskim, powojskowym
oraz takim, które są wynikiem zaniechania rozpoczętych inwestycji. W ramach tego
działania możliwe są również działania z zakresu mieszkalnictwa, obejmujące renowację
części wspólnych istniejących budynków wielorodzinnych oraz adaptację budynków
stanowiących własność publiczną lub podmiotów o celach niezarobkowych na cele
mieszkaniowe dla osób o szczególnych potrzebach.
Lokalny Program Rewitalizacji jest zatem dokumentem planistycznym, który
diagnozuje sytuację w gminie oraz określa obszary wymagające przeprowadzenia
zaplanowanych zadań rewitalizacyjnych. Ważne jest więc, aby rzetelnie przeprowadzona
została diagnoza, która wskaże szanse i zagrożenia rozwoju obszaru rewitalizowanego.
Należy zidentyfikować te obszary, które w rzeczywistości spełniają kryteria poddania ich
procesom odnowy. Samorząd lokalny podczas wyznaczania obszarów wymagających
rewitalizacji kierował się kryteriami określonymi art. 47 ust. 1 Rozporządzenia Komisji
(WE) nr 1828/2006 z dnia 8 grudnia 2006 roku.
6
Struktura Lokalnego Programu Rewitalizacji
Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Cieszanów na lata 2010 – 2015 zawiera:
część diagnostyczną – opis stanu istniejącego na obszarze planowanym do
rewitalizacji.
ta
obejmuje
środowiskowe,
zawiera
Charakterystyka
infrastrukturalne,
aspekty
społeczne,
ekonomiczne,
skwantyfikowane
dane
wraz
z elementami ich analizy, identyfikację problemów występujących na obszarze
wymagającym rewitalizacji oraz analizę strategiczną SWOT;
opis celów, które zostaną osiągnięte w wyniku zrealizowania Lokalnego Programu
Rewitalizacji
w
kontekście
urbanistycznym,
infrastrukturalnym,
społecznym,
środowiskowym oraz ekonomicznym. Monitorowaniu właściwej realizacji celów służą
skwantyfikowane wskaźniki (opisane w dalszej części opracowania);
opis przedsięwzięć, które zostaną podjęte w celu realizacji dokumentu. Istotną
częścią opisu przedsięwzięć jest plan finansowy tychże przedsięwzięć wraz ze wskazaniem
ich źródeł finansowania (budżet Gminy, środki prywatne, programy pomocowe UE);
informacje
rewitalizacyjnych
na
oraz
temat
zasad
instytucji
włączania
koordynującej
partnerów
prowadzenie
publicznych
i
działań
prywatnych
w projekty rewitalizacyjne, a także metod i harmonogramu monitorowania realizacji
Lokalnego Programu Rewitalizacji.
Metodologia tworzenia LPR
Na etapie tworzenia Lokalnego Programu Rewitalizacji przyjęto podstawowe
zasady, które zastosowano na etapie realizacji:
1. „Programowania” – cele dokumentu są realizowane w ramach kompleksowego
systemu programowania wieloletniego na szczeblu lokalnym i ponadlokalnym, co sprzyja
komplementarności realizowanych przedsięwzięć. Przy tworzeniu Lokalnego Programu
Rewitalizacji starano się wykazać zgodność i spójność z dokumentami strategicznymi
różnych szczebli.
2. „Strategicznego zarządzania rozwojem obszaru rewitalizowanego” – Lokalny
Program Rewitalizacji stanowi ważne narzędzie planowania strategicznego rozwoju
gminy, gdyż wpływ obszaru rewitalizowanego na rozwój regionu jest kluczowy.
3. „Partnerstwa” – Program Rewitalizacji jest dokumentem uwzględniającym
szeroką współpracę i dialog pomiędzy podmiotami społecznymi – Partnerami LPR, którzy
na każdym etapie mogli wnosić uwagi i sugestie.
7
4. „Koncentracji” – polega na koncentrowaniu zasobów na ograniczonej liczbie
wybranych obszarów (np. ekonomicznym, społecznym, kulturowym, przestrzennym)
ważnych dla trwałego i długofalowego rozwoju obszaru rewitalizowanego.
5. „Kompleksowości i koordynacji” – Lokalny Program Rewitalizacji nie jest
wyłącznie dokumentem władz gminy realizujących zadania własne – jest narzędziem
koordynacji celów i działań na rzecz rozwoju obszaru rewitalizowanego przez Partnerów
LPR oraz koordynacji z działaniami na szczeblu powiatowym.
6. „Oceny” – dokument będzie podlegał ocenie (odnośnie założeń, sytuacji
w Gminie, doboru celów i priorytetów, wykorzystania środków, spełnienia założeń
i
uzyskania
przewidywanych
rezultatów).
Projekty
zakładane
do
realizacji
w Programie Rewitalizacji podlegają także ocenie efektywności ekonomicznej.
Proces tworzenia Lokalnego Programu Rewitalizacji przebiegał wg następującego
harmonogramu:
1. Spotkanie z przedstawicielem Urzędu Miasta i Gminy.
Omówienie
problematyki
omówienie aktualnego
i
celów
Lokalnego
Programu
stanu Gminy, określenie ram
Rewitalizacji,
czasowych, zadań
i kosztów.
2. Analiza zgromadzonych danych, prace nad tworzeniem Lokalnego Programu
Rewitalizacji.
3. Przesłanie wersji roboczej dokumentu, naniesienie poprawek.
4. Prezentacja Lokalnego Programu Rewitalizacji na Sesji Rady Miejskiej.
Podjęcie uchwały przez Radę Miejskiej.
Zidentyfikowane problemy oraz cele LPR
Główne problemy obszaru rewitalizacji kształtują się w następujący sposób:
1. Zwiększająca się liczba osób bezrobotnych, o szczególnych potrzebach oraz
gospodarstw domowych o niskich dochodach skutkująca marginalizacją grup
społecznych i powstawaniem zjawisk patologicznych.
2. Brak dostatecznej ilości lokali socjalnych na terenie Gminy Cieszanów.
3. Wzrost patologii społecznych wynikający z znacznego poziomu ubóstwa.
4. Zły stan techniczny i wizualny budynku powodujący nieodpowiednie warunki życia
rodzin zamieszkujących obiekt i powodujący znaczne straty ciepła
5. Brak podstawowych mediów: instalacji centralnego ogrzewania oraz gazowej
wpływająca na obniżenie jakości życia osób mieszkających w budynku.
8
6. Wyeksploatowane elementy sieci wod.-kan. i elektrycznej stwarzające liczne awarie
i zagrożenie dla zamieszkujących obiekt.
7. Brak dostosowania obiektu do parametrów budynków mieszkalnych dobrego
standardu zaspokajających podstawowe potrzeby mieszkańców.
8. Emisja zanieczyszczeń do atmosfery spowodowana użyciem paliwa stałego
i innych materiałów do ogrzewania pomieszczeń.
Cel główny
9.
Rewitalizacja społeczna mieszkańców terenów
popegeerowskich oraz poprawa
10.Niemstów poprzez adaptację budynku na
estetyki przestrzeni publicznej miejscowości
lokale socjalne wraz z zagospodarowaniem terenu oraz realizację działań
przeciwdziałających patologiom społecznym i wykluczeniu.
W oparciu o tak sformułowany cel główny wyznaczono następujące cele
szczegółowe:
1. Podniesienie jakości życia mieszkańców o szczególnych potrzebach i gospodarstw
o niskich dochodach.
2. Zmniejszenie występowania patologii społecznych, zjawisk dziedziczenia biedy
oraz międzypokoleniowego przekazywania wzorców nieporadności społecznej
poprzez zapewnienie godziwych warunków życia, a tym samym zmotywowanie do
podjęcia działań w kierunku poprawy warunków życia.
3. Dostosowanie obiektu do wymogów określonych dla nowoczesnych budynków
mieszkalnych dobrego standardu.
4. Zagospodarowanie terenu wokół obiektu sprzyjające poprawie jakości przestrzeni
publicznej zgodnie z zasadami ładu przestrzennego i estetyki.
5. Poprawa
wydajności
energetycznej
budynku
dzięki
zaplanowaniu
prac
termomodernizacyjnych.
6. Dostosowanie obiektu do wymogów stawianych budynkom socjalnym dobrego
standardu.
7. Zmniejszenie emisji zanieczyszczeń do atmosfery poprzez poprowadzenie instalacji
centralnego ogrzewania.
9
Wpływ działań LPR na polityki horyzontalne UE
Przedsięwzięcia przewidziane do realizacji w Lokalnym Programie Rewitalizacji
oddziałują pozytywnie na następujące polityki horyzontalne UE:
1. Politykę równych szans – realizacja projektu będzie miała pozytywny wpływ na
kwestie związane z zapewnieniem równości szans kobiet i mężczyzn, osób
niepełnosprawnych z pełnosprawnymi oraz mieszkańców terenów wiejskich w dostępie do
infrastruktury
mieszkaniowej
spełniającej
odpowiednie
standardy
zgodne
z obowiązującymi regulacjami prawnymi.
2. Politykę ochrony środowiska – gdyż Beneficjent będzie brał pod uwagę wpływ
realizacji projektów na środowisko:
uwzględni procedurę konsultacji i opiniowania Lokalnego Programu Rewitalizacji
zgodnie z art. 46 i 47 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji
o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz
o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. 2008 Nr 199 poz. 1227), która weszła
w życie 15 listopada 2008 roku (zwanej ustawą OOŚ). Artykuł ten nakłada obowiązek
przeprowadzania postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko skutków
realizacji dokumentów strategicznych (m.in. programów w dziedzinie transportu,
gospodarki wodnej, turystyki i wykorzystania terenu), opracowanych przez organy
administracji. Zapisy te są przeniesieniem do prawodawstwa polskiego postanowień
Dyrektywy 2001/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 czerwca 2001 r.
w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko.
zgodność projektów z „Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2004 r.
w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na
środowisko
oraz
szczegółowych
uwarunkowań
związanych
z
kwalifikowaniem
przedsięwzięcia do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko” (Dz. U. 2004, nr
257, poz. 2573 z późn. zm.).
Natomiast neutralnie na:
3. Politykę społeczeństwa informacyjnego – gdyż swym zakresem nie zawiera
działań realizujących założenia tej polityki.
4. Politykę zatrudnienia – ponieważ bezpośrednio do projektu, jak i po jego
zakończeniu nie zostaną wygenerowane nowe miejsca pracy.
10
I.
CHARAKTERYSTYKA
OBECNEJ
SYTUACJI
NA
TERENIE GMINY.
Historia Gminy Cieszanów
Gmina Cieszanów położona jest w dolinie rzeki Brusienki. Prowadzone w tym
rejonie badania archeologiczne wykazały ślady osadnictwa w tej części Polski już
w epoce neolitu. Właściwe dzieje Gminy Cieszanów śledzić można dopiero od XVI wieku.
Pierwszą źródłowa wzmianką o Cieszanowie jest zapis w Lubelskiej Księdze
Podkomorskiej z 1496 roku. Cieszanów był posiadłością szlachecką i leżał na terenie
województwa bełskiego. Początkowo wchodził w skład powiatu lubaczowskiego, a po jego
kasacji znalazł się w obrębie powiatu bełskiego. Dogodne warunki geograficzne
wykorzystał Stanisław Cieszanowski z Cieszanowic, herbu Jelita - Starosta Samborski,
który kupił część majątku w Nowym Siole. Od tej pory będąc również właścicielem
Podemszczyzny, Łówczy i Chotylubia dla scalenia majątku i ugruntowania pozycji rodu
zaczął on starania o lokacje własnego miasta. Zabiegi te uzyskały pomyślny finał 14 maja
1590 roku. Na sejmie walnym w Warszawie król Zygmunt III Waza przywilej lokacyjny
na prawie magdeburskim dla nowego miasta. Na cześć Cieszanowskich nazwano je
Cieszanowem.
Cieszanów, leżąc na skrzyżowaniu szlaków komunikacyjnych, posiadał korzystne
warunki rozwoju, ale od zarania hamowały go epidemie chorób zakaźnych, pożary oraz
zniszczenia dokonywane przez wojska własne i obce. Wspomnieć tu należy nie tylko
o zniszczeniu spowodowanym przez wojska Bohdana Chmielnickiego, ale również
przejściu Szwedów (1655), czy o ostatnim najeździe tatarskim w 1672 roku, podczas
którego miasto zostało również spalone.
Po I rozbiorze (1772) Cieszanów i okoliczne wsie znalazły się pod panowaniem
Habsburgów. Grunty były słabe, dokuczał głód, a wśród niedożywionej ludności szerzyły
się choroby. Sporo osób szukało sezonowych zarobków poza środowiskiem, a inni
emigrowali do Ameryki Północnej. Ożywienie nastąpiło dopiero w drugiej połowie XIX
wieku. W wyniku reformy administracyjnej w 1867 roku Cieszanów obrany został na
siedzibę powiatu, który zasięgiem swym obejmował obszar sądowego powiatu
cieszanowskiego i lubaczowskiego oraz 5 gmin z powiatu niemirowskiego. Rząd austriacki
zorganizował w mieście urzędy, założono sąd powiatowy, samorząd, urząd pocztowy
i urząd skarbowy. Wprowadzenie w Galicji autonomii przyczyniło się do ożywienia życia
11
politycznego i kulturalnego. W Cieszanowie zorganizowano oddział Polskiego
Towarzystwa Pedagogicznego, Ochotniczą Straż Pożarną, Towarzystwo Kasynowe
z czytelnią, Towarzystwo Dobroczynności, Stowarzyszenie Mieszczańskie "Gwiazda",
Stowarzyszenie Gimnastyczne "Sokół", drużynę skautowską, bartoszową, strzelecką, koło
Polskiego Stronnictwa Ludowego, Towarzystwo Zaliczkowe, Spółkę Oszczędności
i Pożyczek oraz Składnicę Kółek Rolniczych.
Rozwój Cieszanowa zahamowany został przez wybuch I wojny światowej.
Wówczas to miasto zostało spalone, a władze powiatowe tymczasowo przeniesione do
Lubaczowa. Po zakończeniu wojny i rozpadzie monarchii Austro-Węgierskiej władzę
w Cieszanowie przejęli Ukraińcy, którzy rozbroili polską straż bezpieczeństwa,
aresztowali organizatorów obrony miasta i rozstrzelali w Niemirowie. Wyzwolenie
w Cieszanowie nastąpiło 6 grudnia 1918 roku, kiedy oddziały ukraińskie ustąpiły przed
legionistami
polskimi.
Administracyjnie
włączono
Cieszanów
do
województwa
lwowskiego, a w 1919 roku władze powiatowe wróciły do Cieszanowa. Podjęto jednak
decyzję o przeniesieniu ich na stałe do Lubaczowa, gdzie 1 stycznia 1923 roku rozpoczęły
swe urzędowanie.
Rozpoczęta 1 września 1939 roku II wojna światowa swym zasięgiem szybko
objęła Cieszanów. Już 7 września spadły pierwsze bomby, a 12 września wkroczyli
Niemcy. Po wycofaniu się Niemców weszły na krótko oddziały Armii Czerwonej, a po ich
odejściu za opłotkami miasta ustawiona została linia demarkacyjna. Cieszanów znalazł się
w obrębie tzw. Generalnego Gubernatorstwa. Administracyjnie przydzielony został do
powiatu tomaszowskiego, a po jego skasowaniu wszedł w skład powiatu zamojskiego
(dystrykt lubelski). Po zorganizowaniu władz powiatowych w Lubaczowie wyłączono
Cieszanów z powiatu tomaszowskiego i włączono do lubaczowskiego, który wszedł
w skład województwa rzeszowskiego.
Pierwsze lata powojenne, to okres wytężonej pracy zmierzającej do unormowania
życia w środowisku. Ludzie, z braku domów, mieszkali nawet w piwnicach. Sytuacja nieco
polepszyła się po przesiedleniu ludności ukraińskiej do ZSRR i na Ziemie Odzyskane.
Władze miejskie czyniły starania w sprawie regulacji miasta, uruchomienia tkalni
i cegielni. Uruchomiono także ośrodek zdrowia, izbę porodową, lecznicę dla zwierząt,
aptekę i przedszkole. Otwarto bibliotekę publiczną i stałe kino. Powstał urząd stanu
cywilnego. Przy szkole państwowej zorganizowano, jako jeden z nielicznych w kraju,
internat. Doprowadzenie prądu elektrycznego stworzyło dogodniejsze warunki rozwoju
miasta. Uruchomiony został Zakład Zabawek Miękkich i filia Lubaczowskich Zakładów
12
Galanteryjnych. Powstało kółko rolnicze przekształcone później w Spółdzielnię Kółek
Rolniczych. Ludność zaczęła budować nowe, murowane domy. Zbudowano ośrodek
zdrowia, agronomówkę, lecznicę dla zwierząt, pawilon handlowy i dom strażaka.
W wyniku reformy administracyjnej (1 stycznia 1973 roku) rozpoczął działalność
wspólny Urząd Miasta i Gminy Cieszanów. W skład gminy weszły następujące sołectwa:
Chotylub, Dachnów, Folwarki, Niemstów i Nowe Sioło z gromady Dachnów, Kowalówka,
Nowy Lubliniec, Stary Lubliniec, i Żuków z gromady Nowy Lubliniec, oraz Gorajec
z gromady Płazów. Po likwidacji trójstopniowego podziału administracyjnego Cieszanów
znalazł się w obrębie województwa przemyskiego. W wyniku reformy administracyjnej
kraju od 1 stycznia 1999 roku Gmina Cieszanów należy do powiatu lubaczowskiego
w województwie podkarpackim.
Niemstów to wieś leżąca 6 km na zachód od Cieszanowa, miedzy rzekami:
Niemstówką (od południa i wschodu), Brusienką (od północnego wschodu) i Wirową (od
północy).
Badania archeologiczne przeprowadzone przez
pracowników Zakładu
Archeologii Polski PAN w Krakowie w 1956 roku na dwóch stanowiskach w Niemstowie
wykazały ślady osadnictwa z epoki neolitu (2000 – 1700 p.n.e) i wczesnego
średniowiecza. Nazwa wsi pochodzi od nazwy rodu szlacheckiego Niemstów herbu
Jastrzębiec. Osada powstała prawdopodobnie w I połowie XVII wieku. Pierwsze
zabudowania wzniesiono nad strumieniem, w pobliżu łąk zwanych Niemstówkami. Jednak
zbyt bliskie sąsiedztwo lasu i zagrożenie licznymi najazdami tatarskimi, które pustoszyły
ziemie woj. bełskiego sprawiły, że mieszkańcy przenieśli się bardziej na północ, gdzie
teren był odkryty.
Przez długi okres Niemstów należał do rodziny Sieniawskich, wchodząc w skład
dóbr klucza oleszyckiego. Adam Mikołaj Sieniawski – ówczesny wojewoda bełski,
ufundował drewnianą cerkiew. Parafia została przez niego erygowana na podstawie
dokumentu wydanego w Oleszycach 17 V 1696 r. Po bezpotomnej śmierci w 1726 roku
w Oleszycach ostatniego przedstawiciela rodu Sieniawskich, jego córka Maria Zofia
Sieniawska (po śmierci swego męża) wyszła powtórnie za mąż za Augusta Aleksandra
Czartoryskiego. Tą drogą Niemstów wszedł w skład posiadłości Czartoryskich. Z czasem
wieś znalazła się w kluczu cewkowskim, należącym do dóbr Zamoyskich. W 1870 roku
właścicielką Niemstowa została Zofia hr. Tarnowska. Kolejnym nabywcą Niemstowa
został Józef Laufer.
Wieś zamieszkiwana była przez Polaków, Rusinów (Ukraińców) i Żydów. Ludność
greckokatolicka do początku lat 90. XVIII wieku należała do miejscowej parafii. Następnie
13
przyłączono ją do parafii w Ułazowie, w dekanacie oleszyckim, od lat 20. XX wieku
w dekanacie cieszanowskim. Wierni wyznania rzymskokatolickiego należeli do parafii
w Oleszycach, a od 1748 roku do parafii w Cieszanowie. Żydzi najbliższą świątynię
posiadali również w tym mieście.
W trakcie rozbudowy Niemstowa powstały przysiółki: Mielniki (I połowa XIX
wieku), Wilcze Jamy i Niwa (XX wiek). Przed 1833 roku we wsi funkcjonowała szkoła,
która mieściła się w prywatnym domu. W 1880 roku istniała jednoklasowa szkoła,
znajdująca się w drewnianym budynku, przed 1889 rokiem założono w Niemstowie
Ochotniczą Straż Pożarną.
W wyniku działań zbrojnych podczas I wojny światowej spłonęło część zabudowań
Niemstowa i 400 morgów lasu. Z miejscowej cerkwi Austriacy zarekwirowali dzwony na
potrzeby przemysłu zbrojeniowego. W 1916 roku udało się odzyskać jeden dzwon
datowany na 1739 rok. We wsi, w zaadaptowanym budynku, znajdował się szpital dla
rannych żołnierzy.
Na początku lat 30-tych XX wieku dzięki staraniom nowego właściciela Zdzisława
Avenariusa rozpoczęto we wsi budowę murowanej szkoły, którą oddano do użytku w 1935
roku. Wiosną 1937 roku zaczęto wznosić na skraju lasu piękny pałac o funkcji
reprezentacyjno-mieszkalnej. Miał zostać ukończony we wrześniu 1939 roku. Plany te
pokrzyżował wybuch II wojny światowej. Był to najtragiczniejszy okres dla mieszkańców
Niemstowa. Podczas kampanii wrześniowej niedaleko wsi w walce z Niemcami zginęło
kilkunastu żołnierzy z 21 DPG gen. Kustronia. Pochowano ich we wspólnej mogile na
cmentarzu w Cieszanowie.
Po wytyczeniu granicy niemiecko – sowieckiej jesienią 1939 roku Niemstów
znalazł się pod okupacja niemiecką. Z powodu obowiązkowych kontyngentów
żywnościowych ludność cierpiała głód. Wiele osób zostało wysłanych na roboty
przymusowe do III Rzeszy. W lipcu 1943 roku część Polaków wywieziono do obozów w
Zamościu i Lublinie. Nie wszyscy z nich powrócili.
Niemstów powoli dźwigał się ze zniszczeń wojennych. Na miejsce wysiedlonych
Ukraińców przybywali osadnicy polscy z innych terenów. W 1977 roku podczas akcji
zmieniania nazw niektórych miejscowości w Polsce południowo-wschodniej na „bardziej
polskie”, Niemstów otrzymał nazwę Chmielowice. Nie przyjęła się ona jednak i w 1981
roku. powrócono do starej. W latach 90. rozpoczęto rozbudowę miejscowej szkoły, której
nowy segment oddano do użytku w roku 1999. Funkcjonuje w niej punkt opieki lekarskiej.
Wieś posiada sieć wodociągową, gazociąg, kanalizację i oczyszczalnię ścieków.
14
1. ZAGOSPODAROWANIE PRZESTRZENNE.
Gmina Cieszanów położona jest w południowo-wschodniej Polsce, w powiecie
lubaczowskim, woj. podkarpackim, w dolinach rzek Brusienka i Wirowa oraz potoków
Łówcza i Buszcza. Pod względem terytorialnym gmina należy do średnich, zajmuje
powierzchnię 219,35 km2, zamieszkują ją natomiast 7 232 osoby. Gęstość zaludnienia
wynosi 33 osoby/km2. Gmina ma charakter miejsko-wiejski, w jej skład, oprócz miasta
Cieszanów, wchodzi 11 sołectw oraz 2 osiedla: Chotylub, Dąbrówka, Dachnów, Folwarki,
Gorajec, Kowalówka, Niemstów, Nowe Sioło, Nowy Lubliniec, Stary Lubliniec, Żuków,
Osiedle Nowe Sioło, Osiedle Stary Lubliniec.
Gmina Cieszanów. Źródło: www.targeo.pl
Od wschodu gmina Cieszanów graniczy z gminą Horyniec, od południa z gminą
Lubaczów, od zachodu z gminami Oleszyce, Stary Dzików i Obsza (woj. lubelskie), od
północy z gminą Narol. Położenie komunikacyjne gminy Cieszanów z punktu widzenia
połączeń regionalnych jest stosunkowo korzystne. Wpływ na to ma podstawowy układ
komunikacyjny, który tworzą drogi wojewódzkie, powiatowe, gminne i drogi wewnętrzne,
w tym drogi do gruntów rolnych.
Miasto Cieszanów zajmuje centralne położenie geograficzne w obszarze gminy, co
bardzo korzystnie sytuuje jego rolę jako ośrodka centralnego obsługi pozostałych ogniw
sieci osadniczej. Szczególnie dogodny jest układ komunikacyjny obszaru gminy,
15
o charakterze promienistym, którego centrum jest właśnie Cieszanów. Miasto ma
wielokulturowy charakter, wyróżnia się spośród podobnych mu kształtem zabudowy,
zabytkowymi budowlami i należy do spuścizny Kresów Wschodnich.
Gmina Cieszanów jest gminą typowo rolniczą. Struktura podziału wewnętrznego
zagospodarowania terenów przedstawia się następująco:
powierzchnia ogólna gminy 21 935 ha;
powierzchnia użytków rolnych 11 864 ha (54 %);
powierzchnia lasów 8 344 ha (38 %);
pozostałe zagospodarowanie w tym osadnictwo i powierzchnie wód otwartych
1 472 ha (8 %).
Wnętrze obszaru wypełniają kompleksy rolniczej przestrzeni produkcyjnej,
w których rozlokowane jest osadnictwo wiejskie. Kompleksy leśne znajdują się bliżej
granic gminy i przechodzą na zewnątrz w obszar gmin sąsiednich otaczających gminę
Cieszanów, wchodzących w system obszarów chronionych.
Ogólną strukturę przestrzenną gminy Cieszanów charakteryzuje:
znaczny stopień zalesienia, objęty w dużej mierze ochroną prawną;
zwarty obszar miasta Cieszanów o cennych walorach architektonicznourbanistycznych;
rozwinięta gospodarka rybacka z licznie występującymi stawami;
przebieg dróg kołowych o znaczeniu regionalnym i ponadregionalnym;
znaczne pozostałości bazy produkcyjnej po byłych Państwowych Gospodarstwach
Rolnych, w większości użytkowane na cele obsługi rolnictwa.
Teren gminy oferuje dobre warunki do uprawiania turystyki pieszej i rowerowej ze
względu na malownicze okolice, bogactwo lasów, zbiorników i cieków wodnych, które
stwarzają atrakcyjne warunki do aktywnego wypoczynku. Gmina posiada warunki do
rozwoju turystyki sezonowej, jednak w parze z walorami krajobrazowymi nie idzie
odpowiedni
stan
bazy
turystycznej.
Brakuje
zintegrowanej
oferty turystycznej
i rekreacyjnej, a świadczone usługi pozostają na niezadawalającym poziomie. Gmina
podjęła także działania dotyczące wytyczenia ścieżek rowerowych i szlaków spacerowych
oraz połączenie ich z sąsiednimi terenami.
Obszar powiatu lubaczowskiego i gminy Cieszanów prezentuje zespół cech, który
pozwala zaliczyć go do obszarów peryferyjnych, a mieszkańców tych terenów do
zagrożonych marginalizacją, ze względu na niską wydajność pracy w rolnictwie, jego
16
niską dochodowość oraz niski standard dostępu do podstawowej infrastruktury społecznej.
Podstawowe wskaźniki społeczno-ekonomiczne sytuują gminę w grupie słabiej
rozwiniętych. Na tę sytuację wpływa szereg problemów takich jak: stagnacja gospodarcza
regionu, wyż demograficzny, stały wzrost bezrobocia w zawodach na które brak jest
zapotrzebowania na lokalnym rynku pracy.
Miejscowość Niemstów zajmuje obszar 1 805 ha, z tego powierzchnia użytków
rolnych stanowi 60 % (1 066 ha), lasów 35 % (627 ha), natomiast pozostałe obszary (112
ha) około 5 %
1.1 Granice stref ochrony konserwatorskiej oraz informacja na temat pojedynczych
obiektów wpisanych do rejestru zabytków.
Zabytkowy krajobraz Miasta i Gminy Cieszanów jest bardzo urozmaicony. Ze
względu na swój wielokulturowy charakter posiada dużą wartość, należąc do spuścizny
Kresów Wschodnich dawnej Rzeczypospolitej. Występuje tu bardzo dużo obiektów, które
zasługują na ochronę prawną, a liczne zabytki są już objęte tą ochroną. Do rejestru
zabytków zostało wpisanych 12 obiektów zespołów zabytkowych usytuowanych na terenie
sołectw Chotylub, Cieszanów, Dachnów, Gorajec, Kowalówka, Niemstów i Nowe Sioło.
Ochronie prawno-konserwatorskiej na podstawie wpisu do rejestru podlegają na
obszarze rewitalizowanego Niemstowa zabytki architektury sakralnej:
cerkiew greko-katolicka p.w. Narodzenia NMP wybudowana w 1912 roku
w kształcie krzyża równoramiennego z kopułą na dachu, 8 oknami i 3 małymi
wieżyczkami. Obecnie jest to kościół rzymsko-katolicki. Wpisany do rejestru
zabytków decyzją z dnia 24.02.2003 roku pod pozycją A – 69;
cmentarz komunalny – część stara, pochodząca z XIX wieku – wpisany do rejestru
decyzją z dnia 3.10.10994 roku pod pozycją A-775.
Pozostałe obiekty dziedzictwa kulturowego na obszarze rewitalizowanej
miejscowości to:
pałac Avenariusów, którego budowę rozpoczęto w latach 30. XX wieku i przed
wybuchem wojny nie zdołano ukończyć. Zachowane w dobrym stanie mury,
pokryte kamienną okładziną, świadczą o rozmachu całego założenia, łączącego
elementy neoklasycyzmu i modernizmu;
kapliczka z późnobarkową rzeźba św. Jana Nepomucena;
kapliczka domkowa z 1842 roku, w której znajduje się rzeźba św. Floriana.
17
Zachowane obiekty i zespoły historyczne są dowodem wielowiekowej tradycji
oraz
zróżnicowanych
wpływów
religijnych,
przede
wszystkim
chrześcijaństwa
w obrządku rzymsko- katolickim i greko-katolickim oraz judaizmu.
1.2 Uwarunkowania ochrony środowiska.
Około 70 % powierzchni gminy Cieszanów objętych jest różnymi formami ochrony
przyrody. Są to: park krajobrazowy, obszar chronionego krajobrazu, rezerwaty, użytki
ekologiczne oraz pomniki przyrody.
Część lasów Nadleśnictwa Narol wchodzi w skład Parku Krajobrazowego Puszczy
Solskiej utworzonego w 1988 roku. Obszar Parku w gminie Cieszanów zlokalizowany jest
w jej północno-zachodniej części i obejmuje tereny niemal w całości porośnięte lasem
o wszechstronnych walorach przyrodniczych, stanowiące fragment wielkiego kompleksu
leśnego – Puszczy Solskiej. Park położony jest na pograniczu dwóch odmiennych
jednostek fizjograficznych: Roztocza i Kotliny Sandomierskiej. Znajdują się tutaj
niewysokie wzniesienia do 320 m, pokryte lasami wydmy, oraz liczne bagna i torfowiska.
Park pokryty jest w 85 % lasami: przeważnie są to bory sosnowe, buczyna z jodłami,
a także na terenach podmokłych – olsy (rodzaj mieszanego lasu). W granicach gminy
Cieszanów znajduje się 1 897 ha powierzchni Parku Krajobrazowego Puszczy Solskiej.
Obszar Parku Krajobrazowego został włączony w wykaz ostoi Europejskiej Sieci
Ekologicznej „NATURA 2000” jako Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków – OSO
Dyrektywa Ptasia.
Północna i wschodnia część gminy Cieszanów o największym zalesieniu i dużej
ilości wód powierzchniowych wchodzi w skład Południoworoztoczańskiego Obszaru
Chronionego Krajobrazu. Obszar ten zajmuje powierzchnię 13 181 ha w granicach gminy
Cieszanów, co stanowi ok. 60 % powierzchni całej gminy. ROChK stanowi otulinę
ochronną Parku Krajobrazowego Puszczy Solskiej oraz Południoworoztoczańskiego Parku
Krajobrazowego i cechuje go wysoki stopień naturalności krajobrazu oraz duża lesistość.
Cały obszar zajmuje powierzchnię 32 174 ha, i obejmuje również obszary gminy Horyniec,
Narol i Lubaczów.
Aktualnie na terenie gminy Cieszanów w sołectwie Nowe Sioło znajduje się
rezerwat leśny „Jedlina”, zajmujący powierzchnię 66,97 ha, zlokalizowany w kompleksie
leśnym „Wielki Las”. Rezerwat został utworzony w 1995 roku i obejmuje ochroną przede
wszystkim starodrzew jodłowy stanowiący jedyny tego typu drzewostan między Sanem
18
a granicą państwa. Obszar tutejszej jedliny stanowi północną granicę występowania
gatunku, a wiele rosnących tu drzew ma pomnikowe wymiary.
Ponadto w fazie projektu są dwa kolejne rezerwaty: „Tepiły” i „Bruszczyn”.
Pierwszy z nich zlokalizowany będzie nad rzeką Pauczą, na granicy gmin Cieszanów
i Narol. Najprawdopodobniej zajmie obszar wielkości około 190 ha. Drugi według założeń
obejmie fragment kompleksów leśnych we wschodniej części gminy. Jego część
wyznaczać będą potoki Gnojnik i Buszcza.
W gminie Cieszanów miejscami, które można uznać za użytki ekologiczne są
nieużytkowane stawy, tereny zabagnione, torfowiska, niektóre łąki i zadrzewienia
śródpolne. Najwięcej takich miejsc znajduje się w okolicach Chotylubia, Gorajca i Dolin.
W gminie Cieszanów występuje najwięcej powierzchniowych użytków, co stanowi 87,7 %
użytków w skali powiatu lubaczowskiego. Są to użytki: „Dzikowskie Bagno”, „Za
Dachnowskimi Łąkami”, „Komań” i „Sopilne”.
Na terenie gminy Cieszanów pomniki przyrody obejmują łącznie 3 okazy
starodrzewia w tym 1 dąb szypułkowy oraz dwie lipy drobnolistne.
1.3 Własność gruntów i budynków.
Powierzchnia ogólna gminy Cieszanów wynosi 21 935 ha, z czego grunty
komunalne stanowią:
w mieście Cieszanów – 224 ha czyli 15 % powierzchni ogólnej,
w strefie wiejskiej – 1 875 ha czyli 9 % powierzchni ogólnej.
Grunty Skarbu Państwa zajmują natomiast:
w mieście Cieszanów – 369 ha, czyli 23,6 % powierzchni ogólnej,
w strefie wiejskiej – 11 381 ha, czyli 55,6 % powierzchni ogólnej.
Powierzchnia rewitalizowanej miejscowości Niemstów 1 805 ha. Oprócz gruntów
prywatnych, które stanowią 57 % obszaru wsi (1 025 ha), występują tu grunty gminne oraz
grunty Agencji Skarbu Państwa. Grunty gminne to 121 działek o powierzchni łącznej 211 ha,
stanowiącej 12 % obszaru miejscowości Niemstów, natomiast grunty Agencji Skarbu Państwa
to 569 ha, co stanowi 31%obszaru miejscowości.
Łączna liczba mieszkań w miejscowości Niemstów wynosi 139, z czego 10 %
stanowi zabudowa wielorodzinna, w tym dwa budynki komunalnych zasobów
mieszkaniowych, a 90 % zabudowa jednorodzinna i zagrodowa.
19
1.4 Infrastruktura techniczna.
System zbiorowego zaopatrzenia w wodę Gminy Cieszanów jest dobrze rozwinięty,
wszystkie miejscowości są zaopatrywane w wodę bieżącą z wodociągu. Główne trasy sieci
wodociągowej usytuowane są wzdłuż dróg komunikacyjnych w ścisłym powiązaniu
z siecią osadniczą. Gmina jest zaopatrywana w wodę z ujęcia wód podziemnych
zlokalizowanego w Polance Horynieckiej (Gmina Horyniec Zdrój), którego Miasto
i Gmina Cieszanów jest właścicielem. Woda z tego ujęcia posiada bardzo dobre
właściwości fizyko-chemiczne i nie wymaga uzdatniania. Ujęcie składa się z trzech studni
głębinowych o łącznej, zatwierdzonej wydajności Q
max dob.=
1000 m³/dobę. Na ujęciu
znajdują się trzy zbiorniki wyrównawcze. Z ujęcia wody w Polance Horynieckiej
dostarczana jest woda do wszystkich miejscowości położonych na terenie gminy
Cieszanów (za wyjątkiem Dachnowa), jak również miejscowości: Ułazów na terenie
Gminy Stary Dzików i Nowe Brusno oraz Polanka Horyniecka na terenie Gminy Horyniec
Zdrój. Technologia uzdatniania i wytyczona strefa ochronna spełniają obecne wymagania
w zakresie bezpieczeństwa zaopatrzenia w wodę. Wieś Dachnów jest zaopatrywana
w wodę z wodociągu grupowego, zasilanego ujęcia wody w Mokrzycy (gmina Lubaczów).
Według danych Głównego Urzędu Statystycznego długość czynnej sieci
rozdzielczej na koniec 2009 roku wynosiła 61,5 km, natomiast liczba połączeń
prowadzących do budynków mieszkalnych wynosiła 1 436 sztuk. Z sieci wodociągowej
w Gminie Cieszanów korzystało łącznie 6 997 osób.
Działalność związaną z gospodarką ściekową prowadzi w gminie Zakład Usług
Komunalnych sp. z o.o. w Cieszanowie. Gmina wyposażona jest w sieć kanalizacyjną
w około 90 %. W pozostałych przypadkach produkowane ścieki są gromadzone
w bezodpływowych zbiornikach i wywożone indywidualnie. Gmina Cieszanów prowadzi
ożywione prace w zakresie gospodarowania nieczystościami płynnymi.
W latach 2006-2008 Gmina Cieszanów realizowała projekt pod nazwą
„Kompleksowe rozwiązanie gospodarki ściekowej w aglomeracji Cieszanów i Załuże”
w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego. Projekt
przewidywał
rozbudowę
i
modernizację
hydrobotanicznej
oczyszczalni
ścieków
w Cieszanowie, likwidację lokalnych oczyszczalni ścieków w Niemstowie, Nowym Siole,
Nowym Siole Osiedlu, Starym Lublińcu, Chotylubiu wraz z budową rurociągów tłocznych
do przerzutu ścieków z istniejących sieci do oczyszczalni w Cieszanowie. Ponadto
w
ramach
projektu
planowano
budowę
kanalizacji
sanitarnej
umożliwiającej
odprowadzenie ścieków z zabudowy mieszkaniowej i ścieków komunalnych od
20
podmiotów
prowadzących
działalność
gospodarczą
w
części
Cieszanowa
oraz
miejscowościach Folwarki, Nowy i Stary Lubliniec, Kowalówka i Żuków. Wykonano
także rurociąg tłoczący ścieki z Dachnowa do oczyszczalni w Załużu (gm. Lubaczów) co
wynikało z konieczności zamknięcia lokalnej oczyszczalni mechaniczno-biologicznej.
Zgodnie z danymi Głównego Urzędu Statystycznego na koniec 2009 roku
w Gminie Cieszanów długość czynnej sieci kanalizacyjnej wynosiła 98,7 km, a liczba
przyłączy prowadzących do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania 1 194
sztuki. Z sieci kanalizacyjnej korzystało 5 113 mieszkańców gminy.
Podstawę zasilania układu elektroenergetycznego gminy stanowi GPZ Lubaczów
(stacja transformatorowa 110/15 kV) i zasilanie z linii WN 110 kV Tomaszów Lubelski
– Jarosław. Z GPZ Lubaczów w obszar Gminy Cieszanów wprowadzane są dwie linie SN
15 kV. Sieć jest w dobrym stanie technicznym. Natomiast modernizacji wymaga istniejąca
sieć energetyczna N/N.
Podstawowy węzeł energetyczny gazowy gminy stanowi stacja redukcyjno
-pomiarowa I stopnia SOŚNINA (zlokalizowana w przysiółku Nowego Sioła – Sośnina),
zasilana z gazociągu wysokoprężnego Cieszanów-Komarów, przebiegającego południowo
-wschodnią częścią gminy. Ze stacji redukcyjno-pomiarowej wyprowadzone są dwa
gazociągi średnioprężne do układu ogólnogminnego.
Z uwagi na rolniczy charakter gminy, na jej obszarze nie występują duże,
scentralizowane źródła ciepła. Zaopatrzenie mieszkańców w ciepło oparte jest na
indywidualnych i spółdzielczych źródłach ciepła oraz kotłowniach zakładowych.
Kotłownie zbiorcze występują jedynie w osiedlach spółdzielni mieszkaniowej na terenie
Cieszanowa. W obiektach indywidualnych w zdecydowanej większości do ogrzewania
mieszkań zużywane jest drewno opałowe i węgiel kamienny. Indywidualne kotłownie
gazowe lub na olej opałowy są nieliczne. Wszystkie obiekty użyteczności publicznej
ogrzewane są olejem opałowym, węglem lub paliwem gazowym. Stosowanie
alternatywnych źródeł energii, zwłaszcza gazu ziemnego, ograniczone jest dostępnością.
W miejscowości Dachnów w fabryce mebli funkcjonuje kotłownia z dwoma piecami
na biomasę (trociny, odpady drzewne).
W zakresie telekomunikacji istnieje potrzeba rozbudowy sieci, głownie ze względu
na konieczność zapewnienia dostępu do internetu. Obecnie cały teren gminy posiada
możliwość
połączeń
w
ruchu
automatycznym.
Przez
teren
gminy
przebiega
światłowodowa magistrala telekomunikacyjna Lublin-Cieszanów-Lubaczów-Cieszanów.
Gmina jest w całości objęta zasięgiem operatorów telefonii komórkowej.
21
1.5 Infrastruktura drogowa i komunikacja.
Położenie komunikacyjne gminy Cieszanów z punktu widzenia połączeń
regionalnych jest stosunkowo korzystne. Wpływ na to ma podstawowy układ
komunikacyjny, który tworzą drogi wojewódzkie, powiatowe, gminne i drogi wewnętrzne,
w tym drogi do gruntów rolnych.
Miasto Cieszanów zajmuje centralne położenie geograficzne w obszarze gminy, co
korzystnie sytuuje jego rolę jako ośrodka centralnego obsługi pozostałych ogniw sieci
osadniczej. Z Cieszanowa w układzie promienistym wychodzą drogi w kierunku:
na północ – Żukowa i Kowalówki;
na północny-zachód – Nowego Lublińca i Starego Lublińca;
na zachód – Folwarków i Niemstowa;
na południe – Dachnowa;
na wschód – Nowego Sioła i Chotylubia.
Przez obszar gminy Cieszanów przebiegają 4 drogi wojewódzkie o łącznej długości
32,7 km. Są to drogi: nr 865 Jarosław – Bełżec, nr 863 Kopki – Cieszanów, nr 866
Dachnów – Budomierz oraz nr 864 Nowy Lubliniec – Żuków.
Podstawowe ogniwo układu drogowego stanowi sieć dróg powiatowych wraz
z drogami gminnymi. Drogi powiatowe, zgodnie z przepisami ustawy o drogach, stanowią
połączenie miast będących siedzibami powiatów z siedzibami gmin i siedzib gmin między
sobą. Łączna ich długość wynosi 39,6 km. Drogi wiejskie stanowią 32,7 km i są to:
droga nr 33319 Moszczanica – Cieszanów;
droga nr 33354 Cieszanów – Brusno;
droga nr 33337 Zuków – Huta Różaniecka – granica województwa;
droga nr 33353 Cieszanów – Nowe Sioło;
droga nr 33335 Nowy Lubliniec – przez wieś;
droga nr 33331 Płazów – Brusno – Podemszczyzna;
droga nr 33352 Kowalówka – Gorajec – Nowe Sioło.
Pozostałe drogi powiatowe to 9 ulic lokalnych miejskich o łącznej długości 6,9 km.
Drogi gminne stanowią ok. 36,8 km. Wśród nich wyróżnia się drogi wiejskie
i lokalne miejskie. Drogi wiejskie stanowią ok. 29,5 km i jest to 20 odcinków
o nawierzchni utwardzonej, natomiast lokalne miejskie 7,2 km, z czego 11 ulic posiada
nawierzchnię utwardzoną, a 10 ulic nawierzchnię gruntową.
22
Koniecznym jest wybudowanie w najbliższym czasie obwodnicy dla miasta
Cieszanowa, która powodowałaby odciążenie ruchem kołowym pomiędzy dwoma
przejściami drogowymi z Ukrainą zabytkowego centrum miasta. Utwardzenia wymaga
znaczna część dróg gminnych. Lokalne i powiatowe szlaki transportowe nie spełniają
w większości wymaganych parametrów przypisanej dla dróg powiatowych klasie
technicznej Z (zbiorczej). Drogi gminne to przeważnie drogi o nawierzchni twardej
ulepszonej (bitumicznej). Tylko nieliczne drogi gminne posiadają parametry technicznoużytkowe odpowiednie dla klasy L (lokalnej) lub D (dojazdowej do dróg gminnych).
Miasto i Gmina Cieszanów objęte są dobrze rozwiniętą siecią komunikacji
autobusowej, obsługiwanej głównie przez PKS Lubaczów oraz przewoźników prywatnych.
Zapewniają one ok. 60 kursów dziennie, między innymi do Lubaczowa, Oleszyc,
Rzeszowa oraz Jarosławia. Dwie linie kursują codziennie do Krakowa, a jedna do Mielca.
Gmina dysponuje dość dobrze rozwiniętą ofertą miejsc parkingowych. Są to wydzielone
place o nawierzchni utwardzonej lub ulepszonej gruntowej, zlokalizowane w miejscach
występowania potrzeb parkingowych.
1.6 Zasób mieszkaniowy.
Strukturę zabudowy Gminy Cieszanów charakteryzują następujące dane:
30 % ogółu stanowi zabudowa wielorodzinna, a 70 % zabudowa jednorodzinna
i zagrodowa rolników indywidualnych;
65 % wszystkich budynków to budynki murowane, a 35 % to budynki drewniane;
99 % mieszkań wyposażonych jest w wodociąg;
70 % mieszkań ma dostęp do sieci kanalizacyjnej;
50 % mieszkań wyposażonych jest w gaz ziemny.
Najlepiej rozwinięta jest główna jednostka osadnicza gminy – miasto Cieszanów,
gdzie występują najwyższe parametry wyposażenia technicznego. Stan zabudowy
murowanej Cieszanowa, głównie powojennej, uznać należy za dobry i bardzo dobry.
Jednak strefa rynkowa wymaga pilnej rewaloryzacji architektonicznej i rewitalizacji
użytkowej.
W samej rewitalizowanej miejscowości Niemstów struktura zabudowy przedstawia
się następująco:
10 % stanowi zabudowa wielorodzinna, w tym 2 budynki komunalnych zasobów
mieszkaniowych, natomiast 90 % zabudowa jednorodzinna i zagrodowa rolników;
23
95 % ogółu to budynki murowane, a 5 % budynki drewniane;
100 % mieszkań wyposażonych jest w wodociąg,
99 % mieszkań ma dostęp do sieci kanalizacyjnej;
98 % mieszkań wyposażona jest w gaz ziemny.
Zasoby mieszkaniowe Gminy Cieszanów oraz miejscowości Niemstów według
stanu z 2006 prezentuje poniższa tabela.
Tabela 1. Zasoby mieszkaniowe Gminy Cieszanów i miejscowości Niemstów.
Jednostka
Przeciętna
Powierzchnia
Liczba Liczba powierzchnia
użytkowa
Liczba
Liczba
mieszkań
izb
użytkowa
mieszkania na
osób na osób na
(szt.)
(szt.)
mieszkań
osobę
mieszkanie
izbę
2
2
(m )
(m /osoba)
Niemstów
139
556
11 676
17,3
4,8
1,2
Gmina Cieszanów
1 389
4 687
99 306
16,4
4,4
1,3
Źródło: Urząd Miasta i Gminy Cieszanów.
24
2. GOSPODARKA.
2.1 Główni pracodawcy.
Ukształtowana obecnie struktura podmiotowa gospodarki Cieszanowa stanowi
wynik procesu transformacji systemowej całej gospodarki kraju. Wyraźnym efektem tego
procesu jest wzrost znaczenia sektora prywatnego. Sektor prywatny znacznie przewyższa
sektor publiczny pod względem zarejestrowanych podmiotów gospodarczych. Wśród
podmiotów prywatnych przeważającą część stanowią podmioty powstałe w wyniku
przekształceń systemu raz budowy gospodarki rynkowej. Przeobrażenia w ostatnich latach
spowodowały upadek bądź likwidację przedsiębiorstw dających zatrudnienie kilkuset
pracownikom. Obecnie na terenie gminy największym pracodawcą jest Fabryka Mebli
w Dachnowie „BLACK RED WHITE”, zatrudniająca ponad 300 pracowników. Ponadto
wśród ogólnej liczby kilkunastu ważniejszych przedsiębiorstw gminy wymienić należy:
Zakład produkcji mebli tapicerowanych WALMEB Sp. z o.o.;
Fabryka mebli Jar Sp. z o.o.;
Gminna Spółdzielnia Samopomoc Chłopska;
Zakład Produkcji Drzewnej w Nowym Siole;
Usługi Budowlane A-W Bau;
Zakład Produkcji Mebli – BEPEMA.
Zróżnicowanie Gminy Cieszanów pod względem rozwoju gospodarczego jest
bardzo wyraźne. Południowa część gminy, głównie miejscowości Dachnów i Cieszanów
skupiają praktycznie cały potencjał przemysłowy, w tym centrum rozwoju przemysłu
meblarskiego i zdecydowanie przewyższa pod tym względem typowo rolniczą część
północną.
Rozwój działalności gospodarczej w gminie Cieszanów uzależniony jest w pewnej
mierze od funkcjonujących struktur instytucji otoczenia biznesu. Powinno ono stanowić
bazę wyjściową dla pozyskanych inwestycji zagranicznych. Jest również podstawą do
tworzenia inwestycji zagranicznych. Na przestrzeni ostatnich kilku lat to najdynamiczniej
rozwijający się sektor gospodarki. Na terenie gminy funkcjonują grupy producenckie,
kółka rolnicze oraz Rada Gospodarcza w Cieszanowie, a także organizacją pozarządowa
„Cieszanowskie Forum Gospodarcze” wspierające lokalne inicjatywy w zakresie
działalności gospodarczej. Ponadto zaplanowane jest utworzenie agencji rozwoju gminy
Cieszanów, która prowadziłaby lokalny inkubator przedsiębiorczości.
25
2.2 Struktura podstawowych branż gospodarki znajdującej się na terenie Gminy.
W rejestrze REGON według sekcji PKD w 2009 roku zarejestrowanych było
297 podmiotów gospodarki narodowej. Najwięcej odnotowano ich w sekcji G (handel
i naprawy) – 80 podmiotów, natomiast najmniej – tylko 3 – w sekcji E (dostawa wody,
gospodarowanie ciekami i odpadami). W porównaniu z rokiem 2004 ogólna liczba
zarejestrowanych podmiotów wzrosła o 36 podmiotów. Zwiększyła się liczba podmiotów
w sekcjach: D (wytwarzanie i zaopatrywanie w energie elektryczną, gaz), E (dostawa
wody),
F
(budownictwo),
G
(handel
i
naprawy),
K
(działalność
finansowa
i ubezpieczeniowa), L (obsługa rynku nieruchomości) oraz N (usługi administrowania),
O (administracja publiczna). Zmalała liczba zarejestrowanych w sekcji A (rolnictwo,
leśnictwo, łowiectwo), I (zakwaterowanie i usługi gastronomiczne), J (informacja
i komunikacja) i M (działalność profesjonalna). Szczegółowy wykaz zarejestrowanych
podmiotów w latach 2004 i 2009 prezentuje poniższa tabela.
Tabela 2. Podmioty gospodarcze z terenu gminy Cieszanów zarejestrowane w systemie REGON
według sekcji PKD w 2004 i 2009 roku.
SEKCJA
L.P.
PKD
1.
A
4.
D
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
E
F
G
H
I
J
K
L
M
N
15.
O
NAZWA
Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo, rybactwo
Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną,
gaz
Dostawa wody, gospodarowanie ciekami i odpadami
Budownictwo
Handel hurtowy i detaliczny, naprawy pojazdów
Transport i gospodarka magazynowa
Zakwaterowanie i usługi gastronomiczne
Informacja i komunikacja
Działalność finansowa i ubezpieczeniowa
Obsługa rynku nieruchomości
Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna
Usługi administrowania i działalność wspierająca
Administracja publiczna i obrona narodowa;
obowiązkowe zabezpieczenia społeczne
RAZEM
LICZBA
PODMIOTÓW
2004
13
2009
12
18
21
2
28
78
10
13
18
22
9
15
9
3
49
80
10
10
12
30
10
14
11
26
35
261
297
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych ze strony www.stat.gov.pl
26
Z całkowitej liczby podmiotów 94 % stanowiły podmioty sektora prywatnego,
a 6 % podmioty publiczne. Wśród wszystkich jednostek najwięcej było osób fizycznych
prowadzących
działalność
gospodarczą,
najmniej
natomiast
publicznych
spółek
handlowych oraz spółek handlowych z udziałem kapitału zagranicznego.
Tabela 3. Podmioty sektora prywatnego i publicznego w 2009 roku.
LICZBA
PODMIOTÓW
RODZAJE PODMIOTÓW
Sektor publiczny
Państwowe i samorządowe jednostki prawa budżetowego
Spółki handlowe
Pozostałe
Razem
Sektor prywatny
Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą
Spółki handlowe
Spółki handlowe z udziałem kapitału zagranicznego
Spółdzielnie
Stowarzyszenia i organizacje społeczne
Pozostałe
Razem
15
1
3
19
225
6
1
2
26
18
278
Liczba podmiotów gospodarczych w przeliczeniu na 1000 mieszkańców wynosiła
w 2009 roku 41 i w ostatnich latach pozostawała na zbliżonym poziomie.
W analizowanym pięcioleciu 2005-2009 wskaźnik ten wzrósł o 5 podmiotów.
2.3. Rynek pracy.
Na terenie gminy zatrudnionych w głównym miejscu pracy było w 2009 roku 968
osób. W porównaniu do roku 2005 wartość ta zmalała o 109 osób.
Tabela 4. Pracujący w głównym miejscu pracy.
PRACUJĄCY
W GŁÓWNYM MIEJSCU
PRACY
2005
2009
OGÓŁEM
MĘŻCZYŹNI
KOBIETY
1 077
968
776
643
301
325
27
Na terenie gminy Cieszanów liczba bezrobotnych waha się z roku na rok. Na dzień
31 grudnia 2009 roku według danych Głównego Urzędu Statystycznego zarejestrowanych
było 586 osób z gminy Cieszanów, w tym 268 osób (46 %).
Tabela 5. Statystyka bezrobotnych w gminie Cieszanów w latach 2005-2009.
ROK
LICZBA
BEZROBOTNYCH
W TYM
KOBIETY
2005
2006
2007
2008
2009
782
714
633
552
586
408
380
343
278
268
UDZIAŁ BEZROBOTNYCH
WŚRÓD OSÓB
W WIEKU PRODUKCYJNYM
17,6
16,0
14,0
12,1
12,7
28
3. SFERA SPOŁECZNA.
3.1 Struktura demograficzna i społeczna.
Zgodnie z danymi Głównego Urzędu Statystycznego według stanu z dnia
31 grudnia 2009 roku gminę Cieszanów zamieszkiwało 7 232 osoby, w tym 3 649
mężczyzn (50,5 %) oraz 3 583 kobiety (49,5 %). Średnia gęstość zaludnienia wynosiła
wówczas 33 osoby na km2. W analizowanym poniżej pięcioleciu 2005-2009 liczba
mieszkańców gminy zmalała o 45 osób, najwyższa była w roku 2005, natomiast najniższa
w roku 2008.
Tabela 6. Liczba mieszkańców gminy Cieszanów w latach 2005-2009.
LATA
2005
2006
2007
2008
2009
LICZBA LUDNOŚCI
7 275
7 246
7 252
7 216
7 232
LICZBA KOBIET
3 611
3 595
3 600
3 590
3 583
LICZBA MĘŻCZYZN
3 664
3 651
3 652
3 626
3 649
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS.
Analizując udział ludności według ekonomicznych grup wieku można wskazać, że:
w wieku przedprodukcyjnym znajduje się 20,7 % mieszkańców,
w wieku produkcyjnym – 63,7 % mieszkańców,
w wieku poprodukcyjnym – 15,6 % mieszkańców.
Wykres 1. Osoby w wieku przedprodukcyjnym na 1000 mieszkańców
.
240
228
220
231
212
223
207
217
210
204
2005
2006
Gmina Cieszanów
2007
2008
2009
Województwo Podkarpackie
29
Wykres 2. Osoby w wieku produkcyjnym na 1000 mieszkańców.
637
632
624
620
617
638
634
631
626
609
2005
2006
Gmina Cieszanów
2007
2008
2009
Wykres 3. Osoby w wieku poprodukcyjnym na 1000 mieszkańców.
156
155
157
156
156
155
151
153
151
149
2005
2006
Gmina Cieszanów
2007
2008
2009
Analiza ekonomicznej struktury wiekowej mieszkańców gminy Cieszanów
pozwala zauważyć niekorzystne zjawiska występujące w tej sferze. Stale zmniejsza się
i tak niewielki odsetek ludności w wieku przedprodukcyjnym tj. do 17 lat. Zaobserwować
można również, stały wzrost liczby osób w wieku produkcyjnym. Ustabilizował się
natomiast odsetek osób w wieku poprodukcyjnym.
30
Tabela 7. Ruch naturalny ludności w gminie Cieszanów.
LATA
URODZENIA
ZGONY
2005
70
2006
2007
68
82
67
61
PRZYROST
NATURALNY
3
7
2008
2009
76
80
63
82
19
-6
79
1
Przyrost naturalny w przeliczeniu na 10 000 mieszkańców był w gminie Cieszanów
w 2009 roku równy 1. Wynika to z przewagi liczby zgonów nad liczbą urodzeń żywych.
Sytuacja taka była najczęstsza w ostatnim pięcioleciu. Jest to zjawisko korzystne,
prowadzące
do
wzrostu
potencjału
demograficznego
jednostki
osadniczej.
W analizowanym okresie wartość przyrostu osiągnęła poziom ujemny jedynie w 2008
roku, kiedy to liczba zgonów na terenie gminy Cieszanów była dość wysoka.
Wykres 4. Przyrost naturalny w gminie Cieszanów na 10 000 mieszkańców.
18
2009
2008
1
14
-8
14
2007
26
13
2006
2005
10
11
4
Gmina Cieszanów
31
Tabela 8. Napływy i odpływy ludności w gminie Cieszanów w latach 2005-2009.
LATA
2005
2006
2007
2008
2009
NAPŁYW OGÓŁEM ODPŁYW OGÓŁEM
74
100
97
106
84
122
71
108
79
71
SALDO MIGRACJI
-26
-9
-38
-37
8
Sytuacja gminy Cieszanów pod względem migracji ludności przedstawia się mało
korzystnie. Jedynie w 2009 roku odnotowano dodatnie saldo, wynikające z licznych
zameldowań w ruchu wewnętrznym. W pozostałych latach na ujemne wartości salda
wpływa znaczna liczba osób, które wyjeżdżają z gminy.
Pełny obraz zmian demograficznych na obszarze gminy Cieszanów daje
współczynnik przyrostu rzeczywistego, który stanowi sumę wielkości przyrostu
naturalnego i salda migracji.
Tabela 9. Przyrost rzeczywisty w gminie Cieszanów w latach 2005-2009.
SALDO MIGRACJI
2005
PRZYROST
NATURALNY
3
-26
PRZYROST
RZECZYWISTY
-23
2006
7
-9
-2
2007
19
-38
-19
2008
2009
-6
1
-37
8
-43
9
LATA
3.2 Elementy infrastruktury społecznej.
Na terenie gminy Cieszanów działają dwa przedszkola – w Cieszanowie
i w Dachnowie, wchodzące w skład zespołów szkół publicznych. W roku szkolnym
2008/2009 uczęszczało do nich 70 dzieci i pracowało 6 nauczycieli.
W skład wspomnianych zespołów szkół publicznych w Cieszanowie i Dachnowie
oraz zespołu szkół w Nowym Lublińcu wchodzą również szkoły podstawowe oraz
gimnazja. Ponadto w Kowalówce, Niemstowie oraz Nowym Siole działają filialne szkoły
podstawowe, podporządkowane Szkole Podstawowe w Cieszanowie.
Łącznie do szkól podstawowych i gimnazjów w roku szkolnym 2008/2009
uczęszczało 872 uczniów, a zatrudnionych było 88 nauczycieli.
32
Działaniami z zakresu kultury na obszarze gminy Cieszanów zajmuje się przede
wszystkim Centrum Kultury i Sportu w Cieszanowie. Siedziba Domu Kultury mieści się
w dawnym budynku Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” z 1907 roku. Jest to obiekt
o bogatych tradycjach kulturalnych i patriotycznych. Obecnie po przebudowach
i remontach obiekt posiada salę widowiskową na 120 osób, garderobę, salę prób, salę
konferencyjną oraz kawiarenkę internetową. Koncentruje się w nim życie kulturalne
gminy. Jednostkami podlegającymi pod Centrum Kultury i Sportu w Cieszanowie są
wiejskie domy kultury w Dachnowie i Starym Lublińcu oraz świetlice wiejskie
w Żukowie, Kowalówce, Dąbrówce i Folwarkach. Z ich pomieszczeń korzystają dzieci
i młodzież, a także poszczególne Koła Gospodyń Wiejskich.
Przy Centrum Kultury i Sportu w Cieszanowie działają następujące zespoły:
Kapela Ludowa „Sokoły” z Cieszanowa, istniejąca od 2001 roku. Kapela liczy
5 muzyków, a wykonuje repertuar złożony z piosenek i przyśpiewek ludowych
z regionu rzeszowskiego. Na swoim koncie ma wiele występów w kraju i za
granicą, m.in. we Włoszech, Niemczech, na Słowacji, Ukrainie i Węgrzech,
otrzymała również szereg nagród i wyróżnień.
Miejska Orkiestra Dęta z Cieszanowa, istniejąca od 2003 roku. Orkiestra
występowała
na
wielu
imprezach
w
regionie,
a
także
na
Węgrzech
i Ukrainie. Liczy 25 muzyków i wykonuje zróżnicowany repertuar, od pieśni
patriotycznych i religijnych, do marszów i utworów muzyki popularnej.
Młodzieżowa Kapela Ludowa „Żarek” z Cieszanowa, która istnieje od 2007 roku.
Kapela liczy 9 muzyków i wykonuje repertuar złożony z pieśni i piosenek
ludowych z terenu Podkarpacia).
Na terenie gminy Cieszanów od roku 1949 funkcjonuje Biblioteka Publiczna
Miasta i Gminy w Cieszanowie. Przez długi okres była ona jednostką samodzielną,
a obecnie jest częścią Centrum Kultury i Sportu w Cieszanowie. Biblioteka posiada filie
w Nowym Siole, Dachnowie i Nowym Lublińcu. Personel liczy pięciu pracowników,
w tym dwie bibliotekarki w Cieszanowie i po jednej w bibliotekach filialnych. Według
danych z grudnia 2007 roku biblioteka zgromadziła 40 716 woluminów, w tym
w Cieszanowie – 16 629, w Dachnowie – 10 202, w Nowym Siole – 5 899, a w Nowym
Lublińcu – 7 986. Biblioteka posiada czytelnię oraz stanowiska komputerowe z dostępem
do internetu. Biblioteka prowadzi działalność związaną z upowszechnianiem i promocją
czytelnictwa, a także gromadzeniem publikacji o charakterze regionalnym.
Infrastruktura sportowo-rekreacyjna gminy Cieszanów obejmuje:
33
stadion piłkarski wraz z trybunami na ok. 600 oraz trybunami przenośnymi na ok.
300 osób, dwa korty tenisowe, boisko do siatkówki oraz budynek zaplecza
w Nowym Siole;
boisko do piłki nożnej w Dachnowie;
boisko do piłki nożnej w Starym Lublińcu;
wielofunkcyjne boisko w Nowym Siole przy Szkole Podstawowej;
asfaltowe boisko do piłki ręcznej przy Zespole Szkół Publicznych w Nowym
Lublińcu;
boisko trawiaste do piłki nożnej przy Szkole Podstawowej w Chotylubiu;
boisko trawiaste przy Szkole Podstawowej w Niemstowie;
boisko trawiaste przy Szkole Podstawowej w Kowalówce.
3.3 Określenie grup społecznych wymagających wsparcia w ramach Programu
Rewitalizacji.
Działania podejmowane w ramach polityki społecznej sprowadzają się do
wspierania osób i rodzin w zakresie zaspokajania niezbędnych potrzeb i przezwyciężania
trudnych sytuacji życiowych, których nie są w stanie pokonać samodzielnie. Obejmują
także system działań docelowych, zmierzających do ich usamodzielniania i integracji
w środowisku.
Szeroki zakres działań pomocy społecznej powoduje adresowanie jej świadczeń nie
tylko do osób i rodzin osiągających bardzo niskie dochody, ale także według kryterium
specyficznych okoliczności składających się na ich trudną sytuację życiową. Specyficzne
okoliczności to m.in. bezrobocie, niepełnosprawność, choroba, brak opieki nad dziećmi
i ich zaniedbanie, zjawiska patologiczne, bezradność w sprawach opiekuńczo
wychowawczych i prowadzeniu gospodarstwa domowego.
W ramach swoich kompetencji pracownicy Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy
Społecznej w Cieszanowie realizują zadania własne, zlecone oraz o charakterze
obowiązkowym. Świadczeniami z pomocy społecznej są:
świadczenia pieniężne: zasiłek stały, zasiłek okresowy, zasiłek celowy oraz
specjalny zasiłek celowy;
świadczenia niepieniężne, m.in.: praca socjalna, składki na ubezpieczenie
zdrowotne, składki na ubezpieczenie społeczne, posiłek, usługi opiekuńcze
w miejscu zamieszkania, specjalistyczne usługi opiekuńcze.
34
Formy pomocy dla osób wykluczonych społecznie dotyczą przede wszystkim
trudności ze znalezieniem pracy lub jej utrzymaniem. Trudności te wynikają z osobistej
sytuacji, niskich kwalifikacji, długiego okresu pozostawania bez pracy, a także z przyczyn
takich jak np. niepełnosprawność.
Według danych MGOPS w 2007 roku z pomocy w formie zasiłków celowych
i w naturze skorzystało 591 osób. Świadczenia te udzielane z budżetu gminy miały
charakter jednorazowy, przeznaczone były m.in.: na zakup żywności, leków, opału,
odzieży, leczenia, drobnych remontów, dofinansowania do opłat mieszkaniowych, zakupu
podręczników szkolnych.
W tym samym roku z zasiłków okresowych skorzystało 106 rodzin. W porównaniu
z latami poprzednimi liczba ta uległa zmniejszeniu, co było wynikiem polepszenia sytuacji
zawodowej, a tym samym materialno-bytowej klientów pomocy społecznej w związku
z pracami interwencyjnymi. Najczęstszą przyczyną przyznawania zasiłków okresowych
w 2007 roku było bezrobocie. Z takiej pomocy skorzystały 93 rodziny. Pozostałe
przyczyny to długotrwała choroba oraz niepełnosprawność.
Bezrobocie jest zjawiskiem powszechnie znanym i jednym z najpilniejszych
problemów społecznych dla gminy. Dotyka szerokie kręgi społeczne, pociąga za sobą
wiele negatywnych zjawisk, zakłóca spokój i poczucie bezpieczeństwa. Powoduje
negatywne
konsekwencje
ekonomiczne
i
społeczne.
Z
punktu
widzenia
mikroekonomicznego bezrobocie oznacza spadek dochodów gospodarstw domowych.
Natomiast z punktu widzenia makroekonomicznego – rzeczywistą produkcję niższą od
potencjalnej. Bezrobocie i jego konsekwencje w postaci biedy negatywnie wpływają na
integrację mieszkańców. Występowanie długookresowego i wielokrotnego bezrobocia
powoduje poważne skutki psychospołeczne. Skutki społeczne takiej sytuacji to patologie,
frustracje oraz wzrost przestępczości.
W 2007 roku 348 osób korzystało z ciepłych posiłków w stołówkach szkolnych.
Z tej formy pomocy korzystają uczniowie aż do ukończenia szkoły gimnazjalnej.
W analogicznym okresie liczba, którym przyznano zasiłki stałe w ramach zadań
zleconych gminie wyniosła 22. Mogą się o nie ubiegać osoby niepełnosprawne
i posiadające odpowiednie kryterium dochodowe.
Potrzeby osób niepełnosprawnych na terenie Miasta i Gminy Cieszanów zaspokaja
środowiskowy Dom Samopomocy. Placówka ta jest przeznaczona dla 30 osób dorosłych
z niepełnosprawnością intelektualną oraz schorzeniami współistniejącymi. Oferta ośrodka
przeznaczona jest dla osób, które z powodu niepełnosprawności mają poważne trudności
35
w życiu codziennym oraz wymagają pomocy niezbędnej do życia w środowisku
rodzinnym i społecznym.
Strukturę rodzin korzystających z pomocy społecznej w 2007 roku oraz powody jej
przyznawania prezentują poniższe tabele.
Tabela 10. Typy rodzin korzystających z pomocy społecznej w 2007 roku w gminie Cieszanów.
LP.
WYSZCZEGÓLNIENIE
2007
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
Osoby samotne
Gospodarstwa dwuosobowe
Gospodarstwa trzyosobowe
Gospodarstwa czteroosobowe
Gospodarstwa pięcioosobowe
Gospodarstwa sześcioosobowe i więcej
Rodziny z dziećmi – ogółem
Rodziny niepełne – ogółem
Rodziny emerytów i rencistów – ogółem
Ogółem liczba rodzin
32
32
39
89
68
88
237
7
57
347
Źródło: Opracowanie UMiG na podstawie danych MGOPS w Cieszanowie.
Tabela. Powody przyznania pomocy społecznej w 2007 roku w gminie Cieszanów.
LP.
WYSZCZEGÓLNIENIE
LICZBA RODZIN
1.
2.
3.
4.
5.
Ubóstwo
Sieroctwo
Bezrobocie
Niepełnosprawność
Długotrwała lub ciężka choroba
Bezradność w sprawach opiekuńczowychowawczych oraz prowadzeniu
gospodarstwa domowego
Alkoholizm
228
17
174
84
54
6.
7.
12
28
Wśród klientów MGOPS najwięcej rodzin zwróciło się o pomoc w związku
z ubóstwem. Na drugim miejscu są rodziny, w których problemem społecznym
kwalifikującym ich do korzystania z pomocy społecznej jest bezrobocie. W dalszej
kolejności są to rodziny, których dotknął problem niepełnosprawności oraz długotrwałej
choroby.
36
Tabela 11. Rzeczywista liczba rodzin i osób objętych pomocą społeczną.
ROK
LICZBA OSÓB
LICZBA RODZIN
2007
1 069
298
Wielkość środków finansowych w budżecie gminy Cieszanów przeznaczonych na
wypłaty zasiłków zgodnie z ustawą o pomocy społecznej wyniosła w 2007 roku
361 103,00 zł.
3.4 Stan i zróżnicowanie dochodowości gospodarstw domowych
Zgodnie z uchwałą Rady Miejskiej w Cieszanowie w sprawie uchwalenia budżetu
na rok 2010 najważniejszymi źródłami wpływów gminy w łącznej kwocie 24 430 468,00
zł będą:
dochody bieżące – 17 373 385,00 zł;
dochody majątkowe – 7 057 083,00 zł;
w tym subwencje – 9 334 919,00 zł.
W strukturze wydatków w kwocie 26 321 133,00 zł na podstawie planu na rok
2010 według najważniejszych pozycji należy wyróżnić:
wydatki bieżące – 16 894 608,00 zł;
wydatki majątkowe 9 426 525,00 zł.
Deficyt budżetowy w roku 2010 wyniesie 1 890 655,00 zł.
Według danych GUS za 2009 rok dochody Gminy Cieszanów wyniosły 20 800
077,97 zł, w tym 6 223 485,84 zł stanowiły dochody własne. Wydatki natomiast sięgnęły
kwoty 21 009 755,58 zł. Dochód na jednego mieszkańca gminy był w 2009 roku równy
2 882,49 zł. Wydatki w przeliczeniu na jednego mieszkańca wyniosły 2 911,55 zł.
3.5 Struktura organizacji pozarządowych.
Na obszarze Gminy Cieszanów funkcjonują następujące organizacje pozarządowe,
stowarzyszenia i fundacje:
Ludowy Klub Sportowy „Ursus” Dachnów;
Miejski Klub Sportowy „Juwenia” Cieszanów;
Ludowy Klub Sportowy „ZALEW” Stary Lubliniec;
37
Uczniowski
Klub
Sportowy „Meteor”
przy Zespole
Szkół
Publicznych
Sportowy
przy
Szkół
Publicznych
w Dachnowie;
Uczniowski
Klub
„Puma”
Zespole
w Cieszanowie;
Ognisko-Klub Sportowy Towarzystwa Krzewienia Kultury Fizycznej ”Gwiazda”;
Cieszanowskie Towarzystwo Muzyczne;
Stowarzyszenie Popularyzacji Miasta i Regionu „Żarek”;
Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży przy Parafii Podwyższenia Krzyża Świętego
w Dachnowie;
Katolickie
Stowarzyszenie
Młodzieży
przy
Parafii
Świętego
Wojciecha
w Cieszanowie;
Gminne Stowarzyszenie Kół Gospodyń Wiejskich w Cieszanowie;
Stowarzyszenie „Strzelec ”w Cieszanowie;
Stowarzyszenie Inicjatyw Oświatowych „Brusienka”;
Stowarzyszenie „Kresy – Pokolenie Nowych”;
Towarzystwo Przyjaciół Lublińca;
Związek
Kombatantów
Rzeczypospolitej
Polskiej
i
Byłych
Więźniów
Politycznych. Koło Miejsko-Gminne w Cieszanowie;
Towarzystwo Rolnicze w Cieszanowie;
Cieszanowskie Forum Gospodarcze;
Stowarzyszenie Czereśnian;
Ochotnicza Straż Pożarna w Nowym Siole;
Ochotnicza Straż Pożarna w Cieszanowie;
Ochotnicza Straż Pożarna w Kowalówce – Żukowie;
Ochotnicza Straż Pożarna w Chotylubiu;
Ochotnicza Straż Pożarna w Folwarkach;
Ochotnicza Straż Pożarna w Dachnowie;
Ochotnicza Straż Pożarna w Niemstowie;
Ochotnicza Straż Pożarna w Nowym Lublińcu;
Lokalna Grupa Działania „SERCE ROZTOCZA” w Cieszanowie;
Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Zaburzeniami Psychicznymi i Przewlekle
Chorych Oraz Ich Rodzin/Opiekunów „VIVERE” w Cieszanowie.
38
4.
IDENTYFIKACJA
PROBLEMÓW
W
SFERZE
INFRASTRUKTURY, GOSPODARKI I SPOŁECZEŃSTWA.
Analizując stan infrastruktury technicznej, gospodarki oraz sfery społecznej
obszaru gminy Cieszanów, można zidentyfikować następujące problemy:
INFRASTRUKTURA TECHNICZNA
konieczność rozbudowy i przebudowy sieci dróg;
niekompletna sieć gazowa i kanalizacyjna;
przestarzała sieć wodociągowa;
słabo rozwinięta infrastruktura turystyczna;
zły stan techniczny i wizualny budynków
popegeerowskim;
brak uporządkowania przestrzeni publicznej;
występowanie dzikich wysypisk śmieci.
mieszkalnych
na
obszarze
GOSPODARKA
niewystarczająca ilość miejsc pracy poza rolnictwem;
brak zasobów finansowych na rozwój przedsiębiorczości;
brak nowych podmiotów gospodarczych;
rozdrobnienie gospodarstw rolnych;
brak przetwórstwa rolno-spożywczego;
ograniczone zasoby materialne przedsiębiorstw;
niska innowacyjność i kreatywność biznesowa przedsiębiorstw;
niska jakość dostępnych usług doradczych – niedostateczna ilość szkoleń
i doradztwa w zakresie małej i średniej przedsiębiorczości;
brak wsparcia finansowego na start w działalności gospodarczej;
niewykorzystanie walorów turystycznych w rozwoju gospodarczym – brak
gospodarki turystycznej.
STREFA SPOŁECZNA
wysoki poziom długotrwałego bezrobocia;
niska dochodowość ludności;
słabe wykształcenie mieszkańców wsi;
wzrost patologii społecznych wynikający z znacznego poziomu ubóstwa;
niezaspokojone potrzeby mieszkańców w zakresie możliwości podwyższania
kwalifikacji;
niewystarczająca ilość imprez kulturalnych;
brak zajęć pozalekcyjnych dla dzieci i młodzieży;
niewystarczająca infrastruktura sportowo-turystyczna.
39
5. TABELA Z PODSTAWOWYMI DANYMI STATYSTYCZNYMI
DOTYCZĄCYMI WW. SEKTORÓW
Rok
Liczba podmiotów
gospodarczych na 1000
mieszkańców
Pracujący ogółem na 1000
mieszkańców
Województwo
Gmina
Bezrobotni zarejestrowani
ogółem na 1000 mieszkańców
Województwo
Gmina
Województwo
Gmina
2005
36
66
148
182
107
78
2006
38
67
136
187
99
69
2007
38
68
139
194
87
60
2008
39
69
139
199
76
55
2009
41
69
134
207
81
68
Rok
Czytelnicy bibliotek na 1000
mieszkańców
Województwo
Gmina
Ilość oddanych budynków
ogółem na 1000 mieszkańców
Województwo
Gmina
Udzielone noclegi ogółem na
1000 mieszkańców
Województwo
Gmina
2005
158
197
1,0
2,0
121
734
2006
160
187
1,2
2,1
90
777
2007
145
178
2,8
2,7
164
865
2008
139
174
2,6
2,7
226
899
2009
147
173
2,1
2,2
364
924
Rok
Mieszkańcy w wieku
przedprodukcyjnym (do 17 lat)
na 1000 mieszkańców
Województwo
Gmina
Mieszkańcy w wieku
produkcyjnym na 1000
mieszkańców
Mieszkańcy w wieku
poprodukcyjnym na 1000
mieszkańców
Województwo
Gmina
Województwo
Gmina
2005
240
231
620
620
151
149
2006
228
223
617
626
155
151
2007
220
217
624
631
156
153
2008
212
210
632
634
156
155
2009
207
204
637
638
156
157
Liczba mieszkańców
Rok
Gmina
Województwo
Przyrost naturalny na 10000
mieszkańców
Dochód gminy na 1 mieszkańca
Województwo
Gmina
Gmina
Województwo
2005
7 275
2 098 263
4
11
1 935
1 872
2006
7 246
2 097 564
10
13
2 410
2 134
2007
7 252
2 097 338
26
14
3 140
2 344
2008
7 216
2 099 495
-8
14
3 124
2 564
2009
7 232
2 101 732
1
18
2 882
2 676
40
6. ANALIZA SWOT.
Analiza SWOT jest jedną z podstawowych metod analizy strategicznej. Można ją
stosować w poszczególnych sferach funkcjonowania firmy, lub innego podmiotu, również
jednostki samorządu terytorialnego. Nazwa metody jest akronimem angielskich słów
strengths (mocne strony), weaknesses (słabe strony), opportunities (szanse potencjalne lub
zaistniałe w otoczeniu), threats (zagrożenia prawdopodobne lub istniejące w otoczeniu).
Analiza oparta jest na schemacie klasyfikacji, dzielącym wszystkie czynniki mające
wpływ na bieżącą i przyszłą pozycję jednostki na: zewnętrzne w stosunku do niej i mające
charakter uwarunkowań wewnętrznych oraz wywierające negatywny wpływ na jednostkę
i mające wpływ pozytywny. Ze skrzyżowania tych dwóch podziałów powstają cztery
kategorie czynników:
wewnętrzne pozytywne – mocne strony, czyli atuty jednostki – walory, które
w pozytywny sposób wyróżniają ją pośród konkurencji,
wewnętrzne negatywne – słabe strony, będące konsekwencją ograniczeń
zasobów i niedostatecznych kwalifikacji,
zewnętrzne pozytywne – szanse, czyli zjawiska i tendencje, które przy
odpowiednim wykorzystaniu staną się impulsem rozwoju oraz osłabią
zagrożenia,
zewnętrzne negatywne – zagrożenia, czyli wszystkie te czynniki zewnętrzne,
które są postrzegane jako bariery dla rozwoju jednostki, utrudnienia, dodatkowe
koszty działania.
Dokonanie analizy poprzez identyfikację mocnych i słabych stron miejscowości
oraz przeanalizowanie szans i zagrożeń wynikających z otoczenia pozwoliło na
sformułowanie podstawowych celów, jakie należy osiągnąć, aby pobudzić rozwój obszaru
rewitalizowanego.
Przeprowadzając analizę SWOT dla gminy Cieszanów opierano się nie tylko na
danych dotyczących poszczególnych sektorów, duży wpływ na jej ostateczny kształt miały
także konsultacje społeczne przeprowadzane w całym procesie tworzenia Lokalnego
Programu Rewitalizacji.
41
Tabela 7. Analiza SWOT.
SŁABE STRONY
MOCNE STRONY
− walory krajobrazowe, przyrodnicze
i kulturowe korzystne dla prowadzenia
działalności turystycznej;
− zasoby naturalne – zbiorniki wodne
i kompleksy leśne;
− małe zanieczyszczenie środowiska
− niewykorzystany potencjał
przyrodniczy;
− ziemia rolnicza niskiej klasy;
− rozdrobnienie gospodarstw rolnych;
− mało rentowna działalność rolnicza;
− brak przetwórstwa rolno-spożywczego;
− niedostateczna liczba miejsc pracy poza
naturalnego;
− znaczny areał ziemi rolniczej i duże
zasoby siły roboczej;
− stosunkowo korzystna struktura wiekowa
mieszkańców;
− duże zaplecze surowcowe dla
przetwórstwa;
rolnictwem;
− brak zasobów finansowych na rozwój
przedsiębiorczości;
− niska aktywność gospodarcza i brak
innowacyjności przedsiębiorców;
− niedostateczny stan techniczny
− sąsiedztwo Ukrainy, która stanowi duży
infrastruktury drogowej;
− konieczność wymiany przestarzałej sieci
rynek zbytu;
− dobrze rozwinięta sieć infrastruktury
wodociągowej;
− znaczny poziom ubóstwa części
technicznej;
− stosunkowo duża liczba obiektów
sportowo-rekreacyjnych;
− dobrze rozwinięta sieć szkolnictwa
podstawowego i gimnazjalnego;
− aktywnie działające organizacje
pozarządowe;
społeczeństwa;
− niski poziom wykształcenia
mieszkańców wsi;
− niska
jakość
usług
doradczych;
− niedorozwój
− otwartość władz Gminy na aktywność
dostępnych
usług
w
branży
turystycznej.
mieszkańców.
SZANSE
− bliskość Ukrainy i przejść granicznych;
− wykorzystanie walorów przyrodniczych;
− możliwość promowania gminy, jako
miejsca czystego ekologicznie;
− pozytywna koniunktura gospodarcza
ZAGROŻENIA
− położenie na peryferiach województwa
podkarpackiego;
− migracja młodych i wykształconych
ludzi do dużych miast i zagranicę;
− słaba aktywność i integracja społeczna;
42
w województwie;
− nawiązanie współpracy z sąsiednimi
gminami;
− możliwość realizacji projektów
z wykorzystaniem środków z budżetu
Unii Europejskiej;
− programy wyrównujące szanse
rozwojowe mniejszych ośrodków
miejskich;
− rozwój usług doradztwa biznesowego
i marketingu;
− wzrost aktywności społecznej
− zwiększający się poziom patologii
społecznych;
− ubożenie społeczeństwa
i powiększające się różnice
w dochodach ludności;
− brak zainteresowania inwestorów
terenami peryferyjnymi;
− niewystarczające wsparcie dla małej
i średniej przedsiębiorczości;
− niewykorzystanie potencjału
wynikającego z posiadanych walorów
turystycznych.
mieszkańców;
− rozwój oświaty i społeczeństwa
informacyjnego.
43
II NAWIĄZANIE DO STRATEGICZNYCH DOKUMENTÓW
DOTYCZĄCYCH
ROZWOJU
PRZESTRZENNO
–
SPOŁECZNO – GOSPODARCZEGO GMINY CIESZANÓW
Lokalny Program Rewitalizacji jest jednym z kilku dokumentów o charakterze
planistycznym,
opracowanych
na
potrzeby
programowania
rozwoju
społeczno
-gospodarczego gminy Cieszanów. Podstawowym warunkiem skuteczności i realności
założeń zawartych w Programie jest ich zgodność z pozostałymi dokumentami
dotyczącymi zagadnień planowania rozwoju gminy. Z tego względu podstawą dla
niniejszego opracowania były istniejące już dokumenty dotyczące zagospodarowania oraz
kierunków rozwoju społeczno-gospodarczego.
Lokalna polityka prowadzona na poziomie gminy przez władze powinna być spójna
w swoich założeniach z polityką prowadzoną na szczeblach: powiatowym, wojewódzkim
i krajowym. Z tego też powodu Lokalny Program Rewitalizacji jest powiązany
z następującymi dokumentami określającymi warunki rozwoju Polski i Województwa:
Strategią Rozwoju Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2020.
Regionalnym Programem Operacyjnym Województwa Podkarpackiego na lata
2007-2013.
Strategią Rozwoju Powiatu Lubaczowskiego.
Strategią Rozwoju Miasta i Gminy Cieszanów na lata 2006-2020.
Planem Rozwoju Lokalnego Gminy Cieszanów na lata 2008-2013.
LP.
1.
DOKUMENT
Strategia Rozwoju
Województwa
Podkarpackiego na lata
2007-2020.
POWIĄZANIE
Strategia
jest
kluczowym
dokumentem
programowania rozwoju województwa do roku
2020, wyznaczającym cele i działania, służące
podnoszeniu konkurencyjności regionu oraz
przełamywaniu istniejących jeszcze strukturalnych
problemów gospodarczych i społecznych. Strategia
formułuje
wizję
rozwoju
województwa
podkarpackiego, która brzmi: „Województwo
podkarpackie powinno stać się obszarem
zrównoważonego rozwoju, integrującym cele
społeczne, ekologiczne i gospodarcze oraz
zapewniającym możliwości realizacji potrzeb
44
2.
Regionalny Program
Operacyjny Województwa
Podkarpackiego na lata
2007-2013.
3.
Strategia Rozwoju Powiatu
Lubaczowskiego.
społeczeństwa i osiąganie wysokiego standardu
życia”.
Ramy Strategii wyznacza 8 głównych obszarów
i
celów
strategicznych,
spośród
których
z niniejszym dokumentem powiązany jest:
„Wszechstronny rozwój kapitału społecznego,
umożliwiający pełne wykorzystanie potencjału
i możliwości rozwoju osobistego mieszkańców
regionu”.
RPOWP jest najważniejszym instrumentem polityki
rozwoju regionu dla nowej perspektywy
finansowej. Celem nadrzędnym dokumentu jest
wzrost
krajowej
i
międzynarodowej
konkurencyjności gospodarki oraz poprawa
dostępności przestrzennej Podkarpacia. Cel ten
realizowany będzie poprzez zidentyfikowane osie
priorytetowe określające podstawowe rozwiązania
strategiczne na poziomie regionalnym.
W ramach osi 7. Spójność wewnątrzregionalna
wyodrębnione zostały trzy typy obszarów
problemowych: wymagające rewitalizacji miasta
lub ich części, obszary i obiekty zdegradowane
m.in.
w
wyniku:
likwidacji Państwowych
Gospodarstw
Rolnych
oraz
obszary
zmarginalizowane gospodarczo .
Celem
działania 7.2 Rewitalizacja obszarów
zdegradowanych
jest
ożywienie
społeczno
-gospodarcze tych obszarów. Realizacja założeń
działania w niniejszym dokumencie nastąpi
poprzez realizację przedsięwzięcia służącego
przygotowaniu do użytkowania nowoczesnych
socjalnych budynków mieszkalnych dobrego
standardu poprzez renowację i adaptacje
istniejących budynków.
Strategia opracowana została na podstawie raportu
diagnostycznego oraz analizy słabych i mocnych
stron powiatu lubaczowskiego, które pozwoliły na
określenie problemów, ich zweryfikowanie i próbę
znalezienia stosownych rozwiązań w kontekście
szans
rozwojowych.
Strategia
zawiera
zhierarchizowane pod względem czasu i ważności
decyzje rozwojowe, które pozwolą na dostosowanie
powiatu do dynamicznie zmieniającej się
45
4.
Strategia Rozwoju Miasta
i Gminy Cieszanów na lata
2006-2020.
5.
Plan Rozwoju Lokalnego
Gminy Cieszanów na lata
2008-2013
rzeczywistości.
Rozwój powiatu lubaczowskiego skoncentrowany
będzie wokół kilku obszarów, z których spójny
z założeniami LPR jest ten, dotyczący rewitalizacji
społecznej. Rozwój zasobów ludzkich stanowi
obszar strategiczny i podstawę trwałego rozwoju
powiatu oraz warunkuje racjonalne wykorzystanie
jego wewnętrznych potencjałów rozwojowych.
W tym zakresie założono: zmniejszenie poziomu
bezrobocia,
zapewnienie
bezpieczeństwa
publicznego, ograniczenie zjawiska patologicznych
i kryminogennych, pomoc społeczną rodzinom
najuboższym.
Dokument jest jednym z podstawowych elementów
strategicznego zarządzania obszarem określonym
historycznie
i
administracyjnie.
Stanowi
podstawową bazę informacyjną dla przygotowania
i
podejmowania
zasadniczych
decyzji
prorozwojowych. Wyraźnie zarysowania wizja
gminy, powoduje, że strategia jest długookresowa
– pokazuje odległy horyzont i umożliwia
podejmowanie bieżących decyzji ze względu na
odległe
cele.
Długofalowym
celem
jest
zrównoważony rozwój gminy. Zakłada on dążenie
do zaspokojenia aspiracji rozwojowych obecnego
i przyszłego pokolenia. Cel główny gminy
Cieszanów brzmi: „Gmina Cieszanów powinna stać
się
obszarem
zrównoważonego
rozwoju
integrującym
cele
społeczne,
gospodarcze
i zapewniającym wzrost dochodów i poziomu życia
ludności”. W strategii określono osiem głównych
obszarów strategicznych gminy oraz zasadnicze
kierunki zmian. Lokalny Program Rewitalizacji
wraz ze swoimi założeniami nawiązuje do Obszaru
4: „Ochrona zdrowia i zabezpieczenie społeczne”
i określonego tu kierunku działań 4.3: „ Wspieranie
działań na rzecz osób zagrożonych marginalizacją
i wykluczeniem społecznym”.
Plan poprzez pokazanie kierunków rozwoju stwarza
pozytywny wizerunek gminy Cieszanów, pobudza
inicjatywę
lokalną
i
przedsiębiorczość
mieszkańców. Zdefiniowanie oczekiwanych przez
społeczność lokalną celów, działań i planów,
46
mobilizujących mieszkańców do realizowania
kluczowych przedsięwzięć, zmierzających do
poprawy ich życia jest zadaniem nadrzędnym. W
rezultacie identyfikacji problemów na obszarze
gminy Cieszanów stworzony został plan działań
zmierzających do poprawy sytuacji na tym terenie.
W zakresie zmian w strukturze gospodarczej
obszaru zaplanowano rozwój warunków do
tworzenia miejsc pracy w sektorze pozarolniczym
poprzez
podnoszenie
kwalifikacji
osób
mieszkających na terenach wiejskich oraz
wspieranie osób chętnych
do prowadzenia
działalności gospodarczej.
1. Dokumenty dotyczące polityk w różnych sektorach społeczno
-gospodarczych.
Strategia rozwiązywania problemów społecznych Gminy Cieszanów na lata 2008-2013.
Dokument wskazuje kluczowe kwestie społeczne z jakimi borykają się mieszkańcy
gminy oraz wytycza kierunek działań na rzecz niwelowania zjawisk społecznie
niepożądanych. W dokumencie określono cele integracji, które są wyrazem planowania
społecznego, a także odzwierciedlają dążenia i aspiracje społeczności lokalnej zmierzające
do zidentyfikowania problemów, likwidacji barier i zagrożeń oraz wykorzystania
wszystkich szans tkwiących w potencjale ludzkim i materialnym dla przyszłej integracji.
Wizja rozwoju społecznego gminy Cieszanów zapisana w dokumencie brzmi: „Gmina
Cieszanów to zintegrowana społeczność zadowolonych ludzi, korzystających z lokalnych
zasobów ceniących wartość pracy i wysoki komfort życia. Wskazano również 4 cele
strategiczne oraz odpowiadające im cele szczegółowe. W ramach celu I. „Poprawa rynku
pracy”, wskazano: przeciwdziałanie bezrobociu oraz pomoc na rzecz osób bezrobotnych
i podnoszenie kwalifikacji ludności. Cel II. „Poprawa warunków życia społecznego”
zakłada tworzenie alternatywnych form wypoczynku i rekreacji przy szkołach i klubach
sportowych. W ramach celu IV. „Przeciwdziałanie zagrożeniom i patologiom” przewiduje
się natomiast wspieranie rodzin zagrożonych wykluczeniem społecznym.
47
III
STRESZCZENIE
NIETECHNICZNE
OCENY
ODDZIAŁYWANIA PROGRAMU NA ŚRODOWISKO.
Prawidłowo realizowany rozwój gospodarczy, przestrzenny i społeczny gminy
musi uwzględniać ochronę istniejącego ekosystemu oraz eliminować wszystkie zagrożenia
mogące zakłócić jego funkcjonowanie. Działania przewidziane do podejmowania
w ramach Lokalnego Programu Rewitalizacji muszą mieć na względzie specyfikę obszaru,
a w tym przypadku położenie na terenie przygranicznym oraz w obszarze atrakcyjnym pod
względem przyrodniczym, bogatym w zasoby wodne.
Obszar rewitalizacji leży poza granicami obszarów Natura 2000 (istniejącymi
i planowanymi) i nie będzie na nie oddziaływał. Potwierdzeniem tego faktu może być
zaświadczenie o oddziaływaniu na obszary Natura 2000 wydane przez Regionalnego
Dyrektora Ochrony Środowiska na wniosek inwestorów.
Miejsce realizacji projektu znajduje się poza Specjalnymi Obszarami Ochrony
(SOO), wyznaczonymi na podstawie Dyrektywy Siedliskowej (Dyrektywa z dnia 21 maja
1992 r. nr 92/43/EWG o ochronie naturalnych siedlisk oraz dziko żyjącej fauny i flory)
oraz poza Obszarami Specjalnej Ochrony (OSO), dla których podstawę prawną stanowi
Dyrektywa Ptasia (Dyrektywa z dnia 2 kwietnia 1979 r. nr 79/409/EWG o ochronie dziko
żyjących ptaków). Wyznaczenie SOO i OSO nakłada na państwa członkowskie, w tym
także Polskę, obowiązek zachowania wartości przyrodniczych, które były podstawą
wytypowania obszarów Natura 2000.
Na terenie gminy i w pobliżu jej granic znajdują się natomiast:
Specjalny Obszar Ochrony Uroczyska Puszczy Solskiej (PLH060034);
Obszar Specjalnej Ochrony Puszcza Solska (PLB60008);
Specjalny Obszar Ochrony Horyniec (PLH180017);
Obszar Specjalnej Ochrony Roztocze (PLB060012).
W celu identyfikacji potencjalnych oddziaływań na środowisko będących
wynikiem realizacji LPR oraz oceny ich natężenia, a także określenia czy w należyty
sposób został uwzględniony w ocenianym dokumencie interes środowiska przyrodniczego
i kulturowego, rozpatruje się wpływ realizacji LPR na następujące komponenty
środowiska: różnorodność biologiczna, zwierzęta i rośliny, ludzie, woda, powietrze
i środowisko akustyczne, powierzchnia ziemi, krajobraz i zabytki, klimat, zasoby naturalne
W przypadku powierzchni ziemi, klimatu i zasobów naturalnych, stwierdzić można
neutralny wpływ realizacji Lokalnego Programu Rewitalizacji, natomiast na wszystkie
48
pozostałe komponenty środowiska realizacja założeń dokumentu będzie miała wpływ
pozytywny.
Oddziaływanie na środowisko poszczególnych zdań ujętych w dokumencie będzie
się nakładało w przypadku ich równoczesnej realizacji. Harmonogram realizacji zadań
musi więc być tak skonstruowany, aby z jednej strony uwzględnić technologię robót,
a z drugiej zaś ograniczyć kumulację uciążliwych oddziaływań. W przypadku zadań
związanych z budową lub modernizacją uzbrojenia podziemnego, o podejmowanych
w tym zakresie działaniach będą informowani wszyscy zarządcy sieci, tak by w jednym
czasie uporządkować wszystkie wymagające tego sieci na danym terenie.
W przypadku realizacji tego rodzaju przedsięwzięć oddziaływanie niekorzystne
może nastąpić jedynie w fazie realizacji Lokalnego Programu Rewitalizacji i może być
związane bezpośrednio z uciążliwościami powstającymi w trakcie prowadzonego procesu
budowlanego. Oddziaływania mieć będą charakter odwracalny, chwilowy oraz
występować mogą w relatywnie krótkim czasie (krótkoterminowo).
W przypadku występowania niekorzystnych oddziaływań na środowisko istnieje
możliwość i konieczność ograniczania ich wpływu. Minimalizacja oddziaływań inwestycji
na środowisko to różnego rodzaju działania, które mają wpłynąć na zmniejszenie
uciążliwości inwestycji na otoczenie, zarówno w fazie realizacji jak i eksploatacji. Są to
m.in. następujące działania:
w czasie realizacji inwestycji prawidłowe zabezpieczenie techniczne sprzętu
i placu budowy;
stosowanie odpowiednich technologii, materiałów i rozwiązań konstrukcyjnych;
właściwe kierowanie pracami;
dotrzymywanie terminów wykonywania prac budowlanych;
nadzór nad skutecznością i jakością realizacji;
stosownie wysokiej klasy rozwiązań technicznych;
ograniczanie i oszczędzanie podczas budowy surowców takich jak: woda, piasek
i energia;
maskowanie elementów dysharmonijnych dla krajobrazu.
Przykładem działań minimalizacyjnych jest także wyznaczenie okresu lub nawet
pory dnia, w jakich możliwe jest prowadzenie prac budowlanych. Powodem może być
ochrona zwierząt lub ludzi przed hałasem lub ograniczenie ingerencji, która mogłaby
zakłócić normalny cykl życia ludzi i zwierząt.
49
Paleta rozwiązań technicznych i organizacyjnych, jakie należy stosować
w przypadku danej uciążliwości jest szeroka i należy do sztuki inżynierii i ochrony
środowiska.
Proponowane
szczegółowych
analiz
przez
inwestora
przeprowadzanych
metody
przez
są
najczęściej
doświadczonych
wynikami
projektantów
korzystających z dobrych praktyk, które zdały egzamin w przypadku innych podobnych
inwestycji.
Zgodnie z wykładnią Ministerstwa Środowiska, dotyczącą przeprowadzania
postępowania w sprawie oceny oddziaływania skutków realizacji planów i programów, do
Lokalnych Programów Rewitalizacji dołączanych do projektów finansowanych w ramach
RPO, należy załączyć stosowne informacje i uzgodnienia związane z przeprowadzeniem
strategicznej oceny oddziaływania na środowisko lub dokumenty mówiące o odstąpieniu
od tej procedury.
Dokumenty wymagające przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na
środowisko kwalifikuje się na podstawie art. 46 i 47 ustawy z dnia 03.10.2008 r.
o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa
w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199
z 2008 r., poz. 1227). Lokalny Program Rewitalizacji, jako dokument, który winien być
analizowany w świetle w art. 47 Uooś, będzie wymagał przeprowadzenia strategicznej
oceny oddziaływania, jeżeli organ opracowujący taki program stwierdzi, że ten wyznacza
ramy dla późniejszej realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na
środowisko i że realizacja postanowień dokumentu może spowodować znaczące
oddziaływanie na środowisko. Analizy w zakresie rodzaju i charakteru projektowanych
przedsięwzięć, jako przesłanki, będącej podstawą przeprowadzenia strategicznej oceny
oddziaływania na środowisko, należy dokonać obecnie w oparciu o obowiązujące jeszcze
rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2004 r. w sprawie określenia rodzajów
przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych
uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do sporządzenia raportu
o oddziaływaniu na środowisko (Dz. U. Nr 257 poz. 2573 ze zm.) oraz o Aneksy (I i II)
Dyrektywy Rady z dnia 27 czerwca 1985 r. w sprawie oceny skutków wywieranych przez
niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko naturalne, biorąc pod uwagę
powiązania między przedsięwzięciami i kumulowanie się oddziaływań. Istotne w analizie
będą zastrzeżenia Komisji Europejskiej co do wykładni przepisów odnośnie ustalonych
progów ilościowych w w/w rozporządzeniu oraz informacje zawarte w Wytycznych
50
w zakresie postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko dla przedsięwzięć
współfinansowanych z krajowych lub regionalnych programów operacyjnych.
Rozpatrując potrzebę przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko
przedsięwzięcie poddaje się analizie w aspekcie uwarunkowań określonych w art. 49 ust. 1
w/w ustawy. Przy odstąpieniu od przeprowadzania strategicznej oceny bierze się pod uwagę
następujące uwarunkowania:
1. Charakter działań przewidzianych w dokumencie,
stopień w jakim ustala on ramy dla późniejszej realizacji przedsięwzięć,
w odniesieniu do usytuowania, rodzaju i skali tych przedsięwzięć,
powiązania z działaniami przewidzianymi w innych dokumentach,
przydatność w uwzględnianiu aspektów środowiskowych, w szczególności w celu
wspierania zrównoważonego rozwoju oraz we wdrażaniu prawa wspólnotowego
w dziedzinie ochrony środowiska.
2. Rodzaj i skalę oddziaływania na środowisko, w szczególności:
prawdopodobieństwo
wystąpienia,
czas
trwania,
zasięg,
częstotliwość
i odwracalność oddziaływań,
prawdopodobieństwo
wystąpienia
oddziaływań
skumulowanych
lub
transgranicznych,
prawdopodobieństwo wystąpienia ryzyka dla zdrowia ludzi lub zagrożenia dla
środowiska.
3. Cechy obszaru objętego oddziaływaniem na środowisko, w szczególności:
obszary o szczególnych wartościach naturalnych lub posiadające znaczenie dla
dziedzictwa kulturowego, wrażliwe na oddziaływania, istniejące przekroczenie
standardów jakości środowiska lub intensywne wykorzystywanie terenu,
formy ochrony przyrody w rozumieniu ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r.
o ochronie przyrody oraz obszary podlegające ochronie zgodnie z prawem
międzynarodowym.
Na podstawie wyżej wymienionych uwarunkowań stwierdza się, że dokument nie
wyznacza ram dla późniejszej realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na
środowisko, dla których przeprowadzenie strategicznej oceny oddziaływania na
środowisko mogłoby być wymagane. Nie wystąpią oddziaływania transgraniczne ani
długotrwałe oddziaływania skumulowane. Projekty nie niosą zagrożenia dla zdrowia ludzi
oraz środowiska naturalnego, nie będą realizowane na obszarach objętych formami
51
ochrony przyrody oraz obszarach wrażliwych na oddziaływanie lub intensywne
wykorzystanie terenu. Działania zawarte w dokumencie dążą do zrównoważonego rozwoju
wszystkich obszarów województwa i są powiązane z celami dokumentów wyższego rzędu.
Zgodnie z „Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2004 r. w sprawie
określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz
szczegółowych uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do
sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko” (Dz. U. 2004, nr 257/04, poz. 2573
z póź. zm.) oraz Dyrektywą 85/337/EWG (dyrektywa OOŚ) przedsięwzięcia zawarte
w niniejszym dokumencie nie zaliczają się do przedsięwzięć mogących znacząco
oddziaływać na środowisko, dla których może być wymagane sporządzenie raportu
oddziaływania na środowisko.
Rozporządzenie powyższe określa:
rodzaje przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko,
wymagających sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko;
rodzaje
przedsięwzięć,
dla
których
obowiązek
sporządzenia
raportu
o oddziaływaniu na środowisko może być wymagany;
przypadki, w jakich zmiany dokonywane w obiektach są kwalifikowane jako
przedsięwzięcia mogące znacząco oddziaływać na środowisko;
szczegółowe uwarunkowania związane z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do
sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko.
Zadania przewidziane do realizacji w ramach niniejszego dokumentu nie zaliczają
się do przedsięwzięć z I grupy, które zawsze znacząco oddziałują na środowisko i dla
których przeprowadzenie oceny oddziaływania na środowisko wynika z mocy ustawy, ani
do przedsięwzięć grupy II, które mogą potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko,
dla których przeprowadzenie ooś może być wymagane.
W świetle ustawy z dnia 3 października 2008 roku o udostępnianiu informacji
o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz
o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 r. Nr 199 poz. 1227),
przedsięwzięcia te również nie zaliczają się do przedsięwzięć mogących oddziaływać na
środowisko, dla których obowiązek sporządzania raportu może być stwierdzony na
podstawie art. 63 ust. 1 niniejszej ustawy. W związku z powyższym nie istnieje
konieczność przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko i sporządzania raportu.
52
IV. ZAŁOŻENIA PROGRAMU REWITALIZACJI.
Rewitalizacja powinna mieć charakter kompleksowy i interdyscyplinarny. Tym
walorom towarzyszą specyficzne właściwości – wieloletni okres realizacji programu,
potrzeba ciągłego monitorowania i aktualizacji, partycypacja społeczna na wszystkich
etapach prowadzenia programu rewitalizacji, konieczność pozyskiwania różnorodnych
publicznych i prywatnych źródeł finansowania działań, montaż finansowy przy
szczegółowym planowaniu i publicznym nadzorze przepływu środków. Rewitalizacja jest
wspólnym zadaniem samorządu oraz społecznych i gospodarczych partnerów Lokalnego
Programu Rewitalizacji.
Źródła finansowania Lokalnego Programu Rewitalizacji znajdują się głównie poza
budżetem samorządu, dlatego oczywiste jest, że będzie występować konieczność ciągłego
ich pozyskiwania, a tej roli może nie sprostać sama gmina. Ważne jest, by partnerzy
społeczni i gospodarczy odpowiednio te działania wspierali. Osiągnięcie zaplanowanych
celów będzie możliwe bowiem tylko wtedy, gdy dojdzie do współpracy sektora
prywatnego, publicznego i społecznego.
1. OKRES PROGRAMOWANIA 2007 – 2013 I LATA NASTĘPNE.
Lokalny Program Rewitalizacji gminy Cieszanów obejmuje swym zakresem dwa
okresy programowania w odniesieniu do Regionalnych Programów Operacyjnych, które są
zgodne z harmonogramem środków pomocowych na poziomie unijnym. Pierwszy okres
programowania przypada na lata 2007-2013 i trwa obecnie. Drugi będzie realizowany
w latach 2014-2015.
Określony w ten sposób zakres realizacji inwestycji ma sprawić, by środki
finansowe na pokrycie kosztów związanych z poszczególnymi etapami inwestycyjnymi
były pozyskiwane z różnych programów, nie tylko z obecnego Regionalnego Programu
Operacyjnego Województwa Podkarpackiego. Sprawi to, że prawdopodobieństwo
pozyskania tych środków, a tym samym doprowadzenia do sytuacji, gdy zostaną osiągnięte
zamierzenia LPR, będzie bardzo wysokie. Dodatkowo otwiera to możliwości
pozyskiwania innych środków (nie tylko unijnych) na realizację Lokalnego Programu
Rewitalizacji.
53
2. ZASIĘG TERYTORIALNY REWITALIZOWANEGO OBSZARU.
Lokalny Program Rewitalizacji określa obszar poddany rewitalizacji w granicach
Gminy Cieszanów, a konkretnie miejscowości Niemstów. Zasięg wyżej wymienionego
obszaru jest wyznaczany na podstawie krytycznej analizy wyników wieloaspektowych
badań, m.in. badania czynników wewnętrznych i zewnętrznych wpływających na poziom
rozwoju tego miejsca. Przeprowadzając analizy starano się uwzględnić wszystkie te cechy,
które wpływają na sytuację poszczególnych miejscowości i ich mieszkańców.
Obszar określony w niniejszym dokumencie jako „obszar rewitalizacji”, znajduje
się w zachodniej części Gminy Cieszanów, we wsi Niemstów. Jest to obszar osiedla
popegeerowskiego. Po zakończeniu wojny na ziemiach dawnego folwarku wybudowano
PGR. Przy gospodarstwie rolnym powstało też osiedle mieszkalne. W chwili obecnej
mienie PGR znajduje się w zarządzie Agencji Nieruchomości Rolnych. Na terenie osiedla
znajduje się dawny zakład rolny PGR, budynki mieszkalne jednorodzinne i dwurodzinne,
czworaki i blok mieszkalny. Na osiedlu zamieszkują rodziny, które pracowały
w Państwowym Gospodarstwie Rolnym.
Projekt dotyczący adaptacji i renowacji budynków na cele mieszkaniowe dla osób
o szczególnych potrzebach mogą się ubiegać o wsparcie jeżeli są realizowane na
wyodrębnionych obszarach w zakresie wsparcie mieszkalnictwa, których wyznaczenie
powinno odbyć się w oparciu o odpowiednie kryteria. Zostały one określone w art. 47 ust.
1 Rozporządzenia Komisji (WE) nr 1828/2006 z dnia 8 grudnia 2006 roku:
wysoki poziom ubóstwa i wykluczenia;
wysoką stopę długotrwałego bezrobocia;
niekorzystne trendy demograficzne;
niski poziom wykształcenia, wyraźny deficyt kwalifikacji i wysoki wskaźnik
przerywania kształcenia;
wysoki poziom przestępczości i wykroczeń;
szczególnie wysoki poziom degradacji środowiska;
niski wskaźnik prowadzenia działalności gospodarczej.
Obszar wsparcie mieszkalnictwa musi być spójny przestrzennie i spełniać trzy
z pięciu kryteriów, o których mowa powyżej. Analizy dokonać należy uwzględniając
wskaźniki za odpowiednie lata tj. dla kryteriów wysoki poziom ubóstwa i wykluczenia,
wysoka stopa długotrwałego bezrobocia, wysoki poziom przestępczości i wykroczeń, niski
wskaźnik
prowadzenia działalności
gospodarczej
z
roku 2006, dla kryterium
54
porównywalnie niski poziom wartości zasobu mieszkaniowego z roku 2002. Za obszary
kwalifikujące się do wsparcia w zakresie mieszkalnictwa uznaje się te, dla których
wartości wskaźników są odpowiednie większe/mniejsze od wartości referencyjnych dla
całego województwa.
Niski wskaźnik
prowadzenia
działalności
gospodarczej
Liczba
zarejestrowanych
podmiotów
gospodarki
narodowej na 100
osób
Porównywalnie niski
poziom wartości
zasobu
mieszkaniowego
Kryterium
Wysoki poziom
ubóstwa
i wykluczenia
Wskaźnik
Liczba osób
korzystających
z zasiłków pomocy
społecznej na 1 tys.
ludności
Definicja
wskaźnika
Osoby, które zgodnie
z ustawą o pomocy
społecznej są
uprawnione do
ubiegania się
o przyznanie
świadczenia
pieniężnego
z pomocy społecznej
Ilość
zarejestrowanych
podmiotów
gospodarczych
w przeliczeniu na
100 mieszkańców
Ilość budynków
mieszkalnych
powstałych przed
rokiem 1989
w relacji do ogólnej
liczby budynków
mieszkalnych
Rok
2006
2006
2002
Obszar wsparcia
mieszkalnictwa
343
2,3
100
Wartość
referencyjna
wskaźnika dla
województwa
podkarpackiego
83
6,7
83,8
Liczba budynków
wybudowanych
przed rokiem 1989/
do ogólnej liczby
budynków (w %)
Obszar wsparcia mieszkalnictwa jest spójny przestrzennie, obejmuje obszar osiedla
popegeerowskiego w miejscowości Niemstów, który spełnia trzy z pięciu z kryteriów,
o których wspomniano powyżej. Miejscowość odznacza się wysokim poziomem ubóstwa
i wykluczenia, który ujawnia się poprzez znaczna liczbę osób korzystających z pomocy
społecznej. W przeliczeniu na 1 000 mieszkańców wskaźnik ten wynosi 343, przy wartości
referencyjnej dla województwa podkarpackiego równej 83. Jest to więc wartość ponad
55
czterokrotnie większa. Charakterystycznym kryterium jest również niski wskaźnik
prowadzenia działalności gospodarczej. Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarki
narodowej w przeliczeniu na 100 osób wynosi na osiedlu w Niemstowie 2,3, przy wartości
referencyjnej dla województwa podkarpackiego na poziomie 6,7. Jest to więc niemal
trzykrotna różnica. Obszar rewitalizacji spełnia też kryterium „porównywalnie niski
poziom wartości zasobu mieszkaniowego”, ponieważ 100 % budynków na osiedlu
popegeerowskim wybudowanych zostało przed 1989 rokiem.
Obszar rewitalizacji miejscowości Niemstów.
Tereny popegeerowskie to najtrudniejsze obszary pod względem aktywizacji
mieszkańców, zarówno społecznej i zawodowej. Obszary dawnych PGR-ów wciąż cechuje
niższy niż w otoczeniu poziom rozwoju ekonomicznego oraz nasilenie różnego rodzaju
negatywnych zjawisk. PGR-y wytworzyły negatywny splot czynników, wciąż ciążących
na sytuacji gospodarczej i społecznej powiatów, gmin i ich mieszkańców.
Na terenach popegeerowskich żyje się gorzej: przeciętny poziom płac wynosi
zaledwie 77 % przeciętnego wynagrodzenia w kraju, ludność z tych obszarów częściej
korzysta z zasiłków i pomocy społecznej, niższe niż przeciętnie są także budżety lokalnych
56
samorządów, powstaje niewiele nowych inwestycji. Część mieszkańców tych terenów
często z powodu bezrobocia doświadcza ubóstwa, co w konsekwencji rodzi powstanie
negatywnych zjawisk i patologii. Eksmitowani z mieszkań zmuszeni są starać się o lokale
socjalne, których niedostatek zauważa się na terenie gmin.
Obowiązkiem władz samorządowych jest
zapewnienie lokali
socjalnych.
Obowiązek ten wynika z wielu uwarunkowań. Największy problem stanowi dostarczenie
lokali dla osób wobec których orzeczono wyrok o eksmisji, kolejna grupa to osoby ubogie,
bezrobotne i niezaradne, zagrożone wykluczeniem społecznych. Najtrudniejsze jest zaś
znalezienie rozwiązania problemu osób wykluczonych, dotkniętych patologiami, czy
wręcz stanowiących zagrożenie dla otoczenia. Jednocześnie gminy realizując projekty
unijne nie mają środków na realizację budownictwa socjalnego, a nie zawsze mogą się na
ten cel zadłużyć. Problem ten będzie się jeszcze nawarstwiał z powodu kryzysu, a co za
tym idzie z powodu utraty dochodów przez część mieszkańców.
Przedmiotowy projekt realizowany w sektorze mieszkalnictwa skierowany będzie
do osób i rodzin znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej, które nie są w stanie
pokonać przeciwności wykorzystując własne środki, możliwości i uprawnienia. Projekt
dąży do zapewnienia godnych warunków życia dla części osób korzystających ze
świadczeń Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Cieszanowie. Szeroki
zakres działań pomocy społecznej powoduje adresowanie jej świadczeń nie tylko do osób
i rodzin osiągających bardzo niskie dochody, lecz także według kryterium specyficznych
okoliczności składających się na ich trudną sytuację życiową. Są nimi m. in.: bezrobocie,
niepełnosprawność, choroba, brak opieki nad dziećmi i ich zaniedbanie, zjawiska
patologiczne, bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzeniu
gospodarstwa domowego.
Realizacja projektu zaspokoi niezbędne potrzeby życiowe osób i rodzin oraz
umożliwi im bytowanie w warunkach odpowiadających godności człowieka. Fakt ten
przyczyni się m.in. do zapobiegania powstawaniu trudnych sytuacji życiowych. Projekt
jest zadaniem priorytetowym dla Gminy gdyż istnieje potrzeba pomocy oraz utrzymanie
jednostek i rodzin na granicy zapewniającej minimum egzystencji.
Większość lokali wybudowanych w latach 50-tych ubiegłego wieku wykazuje zły
stan techniczny. Straty energii wynikają w znacznej mierze z faktu, że większość
budynków jest nieprawidłowo lub niedostateczne zabezpieczona przed utratą ciepła
z pomieszczeń. W takiej sytuacji ciepło jest tracone przede wszystkim przez duże
57
powierzchnie nieocieplonych ścian zewnętrznych, fundamentów, piwnic, poddaszy
i stropodachów.
Zagospodarowanie otoczenia ma pozytywne skutki wpływające na zachowanie
ludzi zagrożonych wykluczeniem społecznym. Pomieszczenia lokali socjalnych są brudne,
przygnębiają kolorystyką szarego brudu. Zauważa się, że człowiek żyjący w takim
otoczeniu, funkcjonuje społecznie dokładnie jak jego otoczenia. Ludzie z różnych grup
wykluczenia w miejscach pięknych i estetycznych doznają pewnego rodzaju wsparcia,
szanują to, co tak różni się od ich świata. Wygląd otoczenia może decydująco wpłynąć na
zachowanie człowieka, a metraże lokali spełniające wymogi ustawowe, spowodują
zmniejszenie kosztów dla Gminy oraz lokatorów, którzy dzięki temu mają szansę wyjść ze
spirali zadłużenia i wrócić na rynek pracy.
Projekt jest odpowiedzią na zidentyfikowane problemy grup docelowych. Jego
realizacja poskutkuje wyprowadzeniem obszaru rewitalizowanego ze stanu kryzysowego.
Wzrośnie także jakość życia mieszkańców i aktywizacja społeczno – gospodarcza.
Działania zawarte w niniejszym projekcie przyczynią się do podwyższenia walorów
estetycznych
i
poprawy
funkcjonalności
przestrzennej
przedmiotowego
terenu.
Przywrócenie ładu przestrzennego nastąpi dzięki zagospodarowaniu części terenu
popegeerowskiego.
Działania inwestycyjne zawarte w projekcie przyczynią się przede wszystkim do
rewitalizacji społecznej, a po części przestrzennej. Nowa elewacja budynku mieszkalnego
zgodnie z zasadami ładu przestrzennego i estetyki poprawi jakość przestrzeni publicznej.
Tereny popegeerowskie to tereny o podwyższonej stopie bezrobocia, które jest
bezpośrednia przyczyną powstawania negatywnych zjawisk. Szerzące się negatywne
zjawiska, międzypokoleniowe przekazywanie
wzorców nieporadności
społecznej,
wzrastające zachowania patologiczne to efekty bezrobocia, życia w ubóstwie prowadzące
do zerwania więzi społecznych, rodzinnych. Taki stan rzeczy jak najbardziej wskazuje na
zasadność
realizacji
projektu.
Zapewnienie
mieszkań
socjalnych
społeczeństwu
o szczególnych potrzebach to przede wszystkim poprawa jakości jego życia. Lepsze
warunki mieszkaniowe to przede wszystkim perspektywa lepszego funkcjonowania
w życiu codziennym. To zachęta do znalezienia pracy, chęci kształcenia się w celu
zdobywania kwalifikacji niezbędnych na rynku pracy. Optymalne warunki lokalowe to
także motywacja do pozostania w miejscu zamieszkania co sprzyja chęci powrócenia na
rynek pracy. Zapewnienie lokali socjalnych spełniających wymogi dyktowane przez prawo
to także likwidacja istniejącego obecnie zagrzybienia ścian powodującego liczne choroby.
58
Realizacja projektu doprowadzi do rewitalizacji społecznej i przyczyni się tym samym do
zmniejszenia negatywnych zjawisk występujących na terenach dawnych PGR-ów.
Realizacja w wyznaczonym obszarze inwestycji zaproponowanej przez Gminę
pozwoli na zniwelowanie problemów, które dla tych obszarów zostały wskazane. Znaczna
liczba osób korzystających z zasiłków pomocy społecznej to pochodne zbyt małej
aktywności gospodarczej, ujawniającej się niskim wskaźnikiem prowadzenia działalności.
Gmina realizując w projekt pt. „Rewitalizacja społeczna mieszkańców terenów
popegeerowskich miejscowości Niemstów w Gminie Cieszanów”, a także kolejnych zadań
w latach następnych dąży do rozwoju społeczności lokalnej, tak aby mogła ona skorzystać
z szansy, jaką daje poprawa warunków zamieszkania i życia codziennego. Rewitalizacja
niniejszego obszaru dzięki kompleksowemu zagospodarowaniu i adaptacji budynku na
lokale socjalne pozwoli nie tylko na rewitalizację przestrzenną ale przede wszystkim
rewitalizację społeczną. Powiązanie wsparcia w zakresie mieszkalnictwa z ograniczaniem
niekorzystnych zjawisk społecznych poprzez aktywizację gospodarczą i społeczną
mieszkańców, przyniesie najlepsze pozytywne rezultaty.
ukierunkowane
na
tworzenie
warunków
do
Wsparciem
powstawania
nowych
to
będzie
podmiotów
gospodarczych i wzrostu zatrudnienia oraz realizację zadań mających przeciwdziałać
wykluczeniu społecznemu oraz patologiom.
59
3. PODZIAŁ NA ZADANIA I PROJEKTY INWESTYCYJNE.
W ramach działania 7.2 Rewitalizacja obszarów zdegradowanych Regionalnego
Programu Operacyjnego Województwa Podkarpackiego w 2011 roku realizowany będzie
projekt pt. „Rewitalizacja społeczna mieszkańców terenów popegeerowskich miejscowości
Niemstów w Gminie Cieszanów”, który dotyczy adaptacji budynku stanowiącego własność
publiczną, wykorzystywanego na cele mieszkaniowe dla gospodarstw domowych lub osób
o szczególnych potrzebach. Obejmuje on przygotowanie do użytkowania nowoczesnego,
socjalnego budynku mieszkalnego dobrego standardu poprzez renowację i adaptację
budynku istniejącego. Takim lokalem jest lokal nadający się do zamieszkania ze względu
na wyposażenie i stan techniczny, którego powierzchnia pokoi przypadająca na członka
gospodarstwa domowego najemcy nie może być mniejsza nić 5 m2, a w przypadku
jednoosobowego gospodarstwa domowego 10 m2. Zaadaptowane na cele mieszkaniowe
pomieszczenia są przeznaczone dla gospodarstw domowych o niskich dochodach lub dla
osób o szczególnych potrzebach.
Budynek, którego dotyczy projekt zlokalizowany jest na osiedlu popegeerowskim
w Niemstowie. Jest to obiekt wolnostojący parterowy, z poddaszem użytkowym, bez
podpiwniczenia, o konstrukcji tradycyjnej. Budynek wybudowany został w latach 50.
ubiegłego wieku z przeznaczeniem na lokale mieszkalne dla pracowników Państwowego
Gospodarstwa Rolnego. Obecnie budynek zamieszkują 3 rodziny. Zarówno na poddaszu
jak i na parterze budynku występują pustostany. Wykazują one znaczne zniszczenia
i zawilgocenia. Znajdują się w złym stanie technicznym i aktualnie nie nadają się do
zamieszkania.
Po przeprowadzeniu analizy stanu technicznego budynku, jego poszczególnych
elementów konstrukcyjnych i wykończeniowych stwierdzono, że budynek znajduje się
w średnim stanie technicznym. Od czasu likwidacji PGR-ów budynek nie był poddawany
remontom. Wykonywano tam jedynie niewielkie naprawy pozwalające na udostępnienie
lokali socjalnych jako miejsca zamieszkania rodzin z terenu Gminy Cieszanów. Obiekt
nadaje się do przebudowy z przeznaczeniem na lokale socjalne. Drewniane okna i drzwi są
pomalowane farbą olejną. Wykazują one znaczne zniszczenie i charakteryzują się małą
szczelnością. Budynek wyposażony jest obecnie w następujące instalacje:
wodociągową z wodociągu wiejskiego,
przykanalik sanitarny włączony do sieci kanalizacyjnej,
oświetleniową, odgromową i siły z przyłącza napowietrznego.
60
Ogrzewanie lokali odbywa się za pomocą pieców kaflowych na paliwo stałe.
W budynku nie ma instalacji centralnego ogrzewania co jest przyczyną braku
odpowiedniego dogrzania pomieszczeń. Mieszkańcy to ludzie ubodzy, którym brakuje
środków finansowych na zakup paliwa stałego. Często w przydomowych paleniskach
spalane są różnego rodzaju śmieci i odpady, co powoduje emisję do powietrza groźnych
dla środowiska i toksycznych dla zdrowia ludzi substancji.
Brak ogrzewania jest przyczyną powstawania wilgoci. Niedogrzane pomieszczenia
są uciążliwością dla mieszkańców. Zapewnienie komfortu cieplnego ma znaczenie nie
tylko dla stanu technicznego budynku, ale także zdrowia użytkowników. W dłuższym
okresie stan ten może przyczynić się do negatywnego wpływu na stan zdrowia
korzystających z budynku. Panujące w pomieszczeniach zimno jest przyczyną częstych
zachorowań.
Występujące nieszczelności są przyczyną częstych wycieków wody z instalacji.
W połączeniu z niedogrzanymi pomieszczeniami stają się przyczyną powstawania
zawilgocenia ścian i stropów. Panująca wilgoć stwarza odpowiednie warunki do powstania
i rozprzestrzeniania się niebezpiecznych dla zdrowia i konstrukcji budynku grzybów
i pleśni. Konsekwencją nadmiernej wilgoci są zniszczenia przyczyniające się do odspojeń,
odpadania tynków i powstania rozwarstwień. Liczne wykwity oraz zabrudzone ściany
wpływają niekorzystnie na wygląd i estetykę budynku. Obiekt zagraża zdrowiu
i bezpieczeństwu użytkowników, a zaniechanie jego przebudowy przyczyni się do jego
nieuchronnej degradacji.
Zauważalne odspojenia na elewacji, spękane mury, zabrudzone ściany negatywnie
wpływają na wizerunek budynku i osiedla. Estetyka przestrzeni publicznej to bardzo
ważny aspekt rewitalizacji obszaru. Zasadnym jest odnowienie elewacji wpływającej na
poprawę estetyki budynku obecnie wpływającego negatywnie na przestrzeń publiczną.
61
Fot. 1,2. Obecny stan budynku socjalnego na osiedlu popegeerowskim w Niemstowie.
Źródło: InicjatywaLokalna.pl
W ramach projektu przewidziana jest adaptacja budynku na cele mieszkaniowe,
która obejmować będzie:
prace termomodernizacyjne, w tym: wymianę pokrycia dachowego i docieplenie
dachu wełną mineralną, docieplenie ścian, otynkowanie i pomalowanie, położenie
terakoty, wymianę stolarki okiennej i drzwiowej,
remont i zmianę układu pomieszczeń wraz z adaptacją poddasza,
62
wymianę przyłączy wodno-kanalizacyjnych,
wykonanie instalacji c.o i gazowej,
wymianę wewnętrznych linii zasilających, instalacji oświetlenia, montaż gniazd
wtykowych,
wykonanie nowej nawierzchni drogi dojazdowej z kostki brukowej,
wykonanie zatoki parkingowej na 13 miejsc dla samochodów osobowych, w tym
dwa miejsca przeznaczone dla osób niepełnosprawnych,
zagospodarowanie terenu poprzez wykonanie nasadzeń.
W wyniku realizacji projektu zostaną stworzone odpowiednie warunki lokalowe
i termiczne w budynku na Osiedlu Niemstów, które pozwolą na mieszkanie społeczeństwa
o szczególnych potrzebach w dogodnych warunkach lokalowych. Zauważalne będzie także
zmniejszenie zachorowalności. Obniżeniu ulegną koszty usług obcych obecnie związanych
z licznymi remontami dachu i spowodowanymi awaryjną instalacją. Ważnym aspektem
wykonania zadania będzie zmniejszenie zanieczyszczeń emitowanych do atmosfery
powodowanych spalaniem paliwa stałego. Ponadto likwidacja pokrycia azbestowego
wpłynie pozytywnie nie tylko na środowisko, ale także na zdrowie mieszkańców.
Zagospodarowanie otoczenia to także działanie pozytywnie oddziałujące na lokalną
społeczność.
Budynek
komunalny
objęty
projektem
wykazuje
znaczne
zniszczenia
spowodowane wieloletnią eksploatacją przy jednoczesnym braku jego odnowy. Jest on
zaniedbany i nie wpływa pozytywnie na wizerunek tej części Niemstowa. Po realizacji
projektu będzie on charakteryzował się zadowalającą izolacyjnością oraz wysokimi
wartościami oporu cieplnego. Wszystkie pomieszczenia będą dogrzane, co poskutkuje
poprawą warunków mieszkaniowych. Podjęte w ramach projektu działania poprawią
aktualnie niską izolacyjność ścian zewnętrznych, zły stan instalacji wod-kan i elektrycznej.
Realizacja przedsięwzięcia zapewni nie tylko optymalną temperaturę otaczającego
mieszkańców powietrza, ale także dogrzeje całą bryłę budynku - ściany i inne elementy
konstrukcyjne. Utrzymanie stałej temperatury i niewychładzanie obiektu nie stworzy
warunków do zawilgocenia ścian i stropów. Budynek zostanie zabezpieczony przed
niebezpiecznymi dla zdrowia użytkowników i jego konstrukcji mikroorganizmami, czyli
na przykład grzybami na ścianach wewnętrznych i elewacjach zewnętrznych. Odpowiednia
temperatura w budynku pozwoli uniknąć chorób.
63
Poza wymienionymi oddziaływaniami, realizacja planowanej inwestycji będzie
skutkować pozytywnymi efektami w postaci: poprawy estetyki adoptowanego obiektu
oraz zwiększenia jego bezpieczeństwa.
Fot. 3,4,5. Wnętrze budynku socjalnego w Niemstowie. Źródło: InicjatywaLokalna.pl
64
W kolejnych latach obowiązywania Lokalnego Programu Rewitalizacji Gmina
Cieszanów będzie realizowała inne projekty w wyznaczonym obszarze, zgodne z ideą
rewitalizacji. Realizowane będą działania nakierowane na rozwój społeczności lokalnej,
tak aby mogła ona skorzystać z szansy, jaką daje rewitalizacja społeczna. Aktywizacja
gospodarcza i społeczna mieszkańców obszaru popegeerowskiego to przede wszystkim
wspieranie przedsiębiorczości – organizowanie szkoleń z zakresu zakładania działalności
gospodarczej i agroturystyki oraz działania dotyczące zasobów ludzkich – szkolenia, kursy
i inne formy doskonalenia umiejętności oraz wspieranie integracji społecznej. Zadania
społeczne, związane z rozwojem lokalnej wspólnoty, prowadzą do ograniczenia
występujących na wskazanym obszarze problemów, a sprzyjają integracji mieszkańców.
Ważnym elementem tych działań będzie również aktywizacja najmłodszych mieszkańców,
rozwój umiejętności i kwalifikacji osób pozostających w ciężkiej sytuacji z powodu
ubóstwa i bezrobocia oraz dążenie do dalszej promocji przedsiębiorczości i samo
zatrudnienia wśród osób pozostających bez pracy.
4. KRYTERIA WYBORU PILOTAŻU I KOLEJNOŚĆ REALIZACJI.
Zadania możliwe do realizacji w ramach Lokalnego Programu Rewitalizacji Gminy
Cieszanów mają zróżnicowany wpływ na rozwój społeczno-gospodarczy wspieranych
obszarów. Biorąc pod uwagę fakt, iż wymienione działań nie wyczerpują pełnej listy
przedsięwzięć, jakie będą spełniały założenia niniejszego Programu, wybór zadań do
realizacji będzie uzależniony od dostępności środków oraz stopnia realizacji przez
inwestycję celów LPR. W większości zadań głównym inwestorem będzie Gmina
Cieszanów, która jak zostało wykazane w analizie przeprowadzonej w ramach rozdziału
I Programu, dysponuje ograniczonymi środkami na inwestycje. W przypadku takich
projektów decydującym kryterium wpływającym na wybór konkretnych rozwiązań będzie
bieżąca dostępność środków finansowych.
W ramach przyjętego obszaru, wyodrębniono projekty i zadania pilotażowe,
zakwalifikowane do pierwszego etapu rewitalizacji, biorąc pod uwagę m.in. potrzebę
interwencji, oraz możliwości budżetowe.
Przy wyborze kolejnych projektów, które mogą zostać wpisane do Lokalnego
Programu Rewitalizacji największą należy zwrócić przede wszystkim na wpływ działań na
dwa aspekty:
65
wpływ projektu na możliwość przeciwdziałania niekorzystnym zjawiskom
społecznym i gospodarczym;
wpływ projektu na potencjał gospodarczy obszaru rewitalizacji i możliwość
wzmocnienia jego pozycji rynkowej.
Ze względu na znaczenie społeczno- gospodarcze poszczególnych rodzajów
inwestycji, określone pod kątem wyników analizy stanu obszarów Gminy Cieszanów
objętych Planem oraz ich wpływu na rozwój terenów rewitalizowanych, co jest
podstawowym kryterium realizacji zadań rewitalizacyjnych na obszarach zdegradowanych,
można wskazać następującą hierarchię działań:
Przedsięwzięcia polegające na uporządkowaniu i zwiększeniu estetyki oraz
poprawy zagospodarowania przestrzeni publicznej;
Przedsięwzięcia prowadzące do stworzenia atrakcyjnych obszarów rekreacyjnych
i wypoczynkowych;
Przedsięwzięcia
wpływające
na
zwiększenia
aktywności
mieszkańców
– tworzenie dostosowanej do potrzeb infrastruktury społecznej,
Przedsięwzięcia
prowadzące
do
zwiększenia
potencjału
intelektualnego
mieszkańców oraz przystosowania do nowych warunków panujących na rynku pracy
– rewitalizacja społeczna.
5. OCZEKIWANE WSKAŹNIKI.
Produkt to bezpośredni, materialny efekt zrealizowanych działań, musi być
osiągnięty w trakcie „życia” projektu, przyczynia się do osiągnięcia rezultatów,
a przez to celów bezpośrednich. Liczone są w jednostkach materialnych lub
monetarnych (np. długość zbudowanej drogi czy ilość firm, które uzyskały pomoc).
Rezultat
jest
fizycznym
efektem
osiągnięcia
celu
bezpośredniego
i bezpośrednim wpływem zrealizowanych działań – stworzonych produktów. Rezultat
osiągany jest natychmiast po realizacji projektu i określa zmiany jakie nastąpiły
u beneficjentów. Wskaźniki rezultatu odpowiadają bezpośrednim natychmiastowym
efektom wynikającym z programu. Dostarczają one informacji o zmianach
dotyczących beneficjentów. Wskaźniki te mogą przybierać formę wskaźników
materialnych (skrócenie czasu podróży, liczba skutecznie przeszkolonych, liczba
66
wypadków drogowych, itp.) lub finansowych (zwiększenie się środków finansowych
sektora prywatnego, zmniejszenie kosztów transportu).
Poniżej zestawiono przykładowe wskaźniki realizacji Lokalnego Programu
Rewitalizacji Gminy Cieszanów na lata 2010-2015. Na kilkuletni okres planowania
trudno określić szczegółowe miary wskaźników.
Zrealizowane projekty będą analizowane pod kątem osiągniętych wskaźników.
Wskaźniki produktu, które można odnieść do planowanych przedsięwzięć:
liczba budynków o poprawionej wydajności energetycznej i/lub zwiększonej
wydajności produkcji, transmisji oraz dystrybucji ciepła i elektryczności (szt.);
liczba obiektów poddanych renowacji/rewaloryzacji/adaptacji (szt.);
liczba nowych mieszkań socjalnych (szt.);
długość wybudowanej/przebudowanej infrastruktury komunalnej (km).
Wskaźniki produktu, które można odnieść do planowanych przedsięwzięć:
liczba osób korzystających z obiektów infrastruktury mieszkalnictwa (os./rok);
powierzchnia odnowionych budynków (m2) ;
powierzchnia zagospodarowanych obszarów (m2) ;
liczba budynków podłączonych do wybudowanej/przebudowanej infrastruktury
komunalnej (szt.).
67
V. PLAN DZIAŁAŃ NA OBSZARZE REWITALIZOWANYM
NAZWA
PLANOWANEGO
DZIAŁANIA
NAKŁADY
BRUTTO DO
PONIESIENIA
REZULTATY
INSTYTUCJE
I PODMIOTY
UCZESTNICZĄCE
WE WDRAŻANIU
CZAS
REALIZACJI
Projekt w ramach działania 7.2: Rewitalizacja społeczna mieszkańców terenów
popegeerowskich miejscowości Niemstów w Gminie Cieszanów.
Prace przygotowawcze
56 000,00
Prace rozbiórkowe,
budowlane
i zewnętrzne
830 000,00
Instalacje (gazowa,
elektryczna, wod.-kan.,
c.o.)
218 000,00
Zagospodarowanie
terenu
26 000,00
Koszty dodatkowe
(nadzór inwestorski,
promocja projektu)
25 000,00
Gmina Cieszanów
2010-2011
1 155 000,00 zł
RAZEM
Działania
przeciwdziałające
wykluczeniu
społecznemu,
integracji
mieszkańców oraz
rozwojowi
przedsiębiorczości.
Mieszkania
socjalne dobrego
standardu
400 000 zł
Rozwój zasobów
ludzkich,
tworzenie
równych szans
Gmina Cieszanów,
organizacje
pozarządowe,
stowarzyszenia
2012-2015
68
VI.
PLAN
FINANSOWY REWITALIZACJI
NA LATA
2010-2015
Plan finansowy realizacji Lokalnego Programu Rewitalizacji Gminy Cieszanów na
lata 2010-2015 jest sumą planowanych nakładów w rozbiciu na źródła finansowania.
Tabela 12. Plan finansowy rewitalizacji.
ROK
ŁĄCZNA KWOTA
WYDATKÓW
ŚRODKI WŁASNE
(BUDŻET)
ŚRODKI
ZEWNĘTRZNE
(UE, PRYWATNE,
INNE)
Rok 2010
0,00
0,00
0,00
Rok 2011
1 155 500,00
173 250,00
981 750,00
Lata 2012-2015
400 000,00
60 000,00
340 000,00
Razem
1 555 000,00
233 250,00
1 321 750,00
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych UMiG w Cieszanowie.
Podstawową zasadę finansowania projektów Lokalnego Programu Rewitalizacji
Gminy Cieszanów będzie montaż finansowy. Preferowane będą programy finansowane
wspólnie
przez
samorząd,
środki
sektora
publicznego
i
środki
pochodzące
z funduszy unijnych. Gmina przeznaczać będzie corocznie w swoim budżecie środki
służące finansowaniu zadań ujętych w projektach rewitalizacji – w całości lub części.
Zakres i wielkość finansowania będą określane w uchwale budżetowej.
Plan finansowy realizacji Lokalnego Programu Rewitalizacji Gminy Cieszanów
obejmuje
zidentyfikowane
w
okresie
opracowywania
Programu
planowane
przedsięwzięcia inwestycyjne, gospodarcze i społeczne w latach 2010-2015. Ze względu
na długi okres planowania objęty programem wymienione projekty oraz zakres finansowy
mają jedynie charakter szacunkowy. Z uwagi na zmieniające się wytyczne oraz zmiany
kryteriów dofinansowania Unii Europejskiej poziom dofinansowania oraz maksymalne
limity kwot dofinansowania mogą ulec zmianie.
69
Możliwe źródła finansowania
Lokalnego
Programu
Rewitalizacji
Gminy
Cieszanów:
Budżet Miasta i Gminy Cieszanów (środki własne) – w budżecie miasta i gminy co
roku podczas prac nad budżetem wyodrębniane zostają środki finansowe na
realizację konkretnych projektów inwestycyjnych i nieinwestycyjnych. Procedura
uchwalania budżetu zgodna jest z wytycznymi zawartymi w ustawie o samorządzie
terytorialnym i gminnym oraz finansach publicznych.
Środki Unii Europejskiej – fundusz strukturalne, np. w ramach Regionalnego
Programu Operacyjnego Województwa Podkarpackiego.
Środki krajowe – budżet państwa.
Środki prywatne.
Należy zaznaczyć, iż jakkolwiek zakłada się pozyskanie dotacji finansowej
w ramach wymienionych funduszy, przy konstrukcji budżetu gminy uwzględnia się
zabezpieczenie 100 % kosztów wykonania zadania. Powoduje to, iż zadania przewidziane
do realizacji w określonych latach, mogą ulec przesunięciu czasowemu.
70
VII. SYSTEM WDRAŻANIA – WYBÓR PRAWNEJ FORMY
ZARZĄDZAJACEGO PROGRAMEM.
Lokalny Program Rewitalizacji jest dokumentem ponadkadencyjnym, określającym
cele i programy działań na kilka lat oraz wymagającym ciągłej pracy nad aktualnością
i podnoszeniem jego jakości. Ważnym elementem decydującym o skuteczności realizacji
założeń i celów Programu Rewitalizacji jest skuteczny i przemyślany system jego
wdrażania. Proces ten jest przedsięwzięciem złożonym, które wymaga dobrego
przygotowania informacyjnego i stałej komunikacji z otoczeniem. Wdrożeniu programu
towarzyszyć będzie jego ewaluacja, która opiera się na pozyskiwaniu obiektywnej
informacji o jego przebiegu, skutkach i publicznym odbiorze.
Ze względu na długookresowy charakter, wdrażanie założeń Lokalnego Programu
Rewitalizacji jest procesem ciągłym, wymagającym stałego śledzenia zmian prawnych
w zakresie uzyskiwania zewnętrznych środków finansowych.
Zarządzającym Programem w imieniu miny będzie Burmistrz przy pomocy
wyznaczonej jednostki. Z założenia Lokalny Program Rewitalizacji angażuje również na
różnych etapach podmioty właściwe specyfice działań w danym okresie i na określonym
podobszarze. Mogą to następujące osoby prawne i fizyczne:
Rada Miejska;
Urząd Miasta i Gminy Cieszanów;
Inwestorzy instytucjonalni i prywatni lub konsorcjum inwestorów;
Organizacje
lokalne
pozarządowe
zorganizowane
w
lokalne
forum
obywatelskie;
Firmy projektowe i instytucje opiniujące, certyfikujące i wydające decyzje
administracyjne właściwe procesom inwestycyjnym;
Instytucje wspomagania finansowego – Urząd
Marszałkowski, Oddział
Regionalny Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, banki, fundusze
poręczeniowe, przedsiębiorstwa leasingowe.
Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Cieszanów będzie realizowany w oparciu
o system wdrażania pomocy strukturalnej Unii Europejskiej. Gmina, korzystając
z
funduszy
strukturalnych,
jest
zobowiązana
przestrzegać
zasad
i
procedur
wspólnotowych. Wdrażanie polityki strukturalnej będzie dotyczyło przede wszystkim
budowy, przebudowy i modernizacji elementów infrastruktury technicznej, gospodarczej,
społecznej oraz monitorowania bezpieczeństwa w miejscach publicznych.
71
VIII.
SPOSOBY
MONITOROWANIA,
OCENY
I KOMUNIKACJI SPOŁECZNEJ.
1. SYSTEM MONITORINGU PROGRAMU REWITALIZACJI.
Monitorowanie jest procesem ciągłym, przebiegającym równolegle do całego
okresu wdrażania Lokalnego Programu Rewitalizacji. Jego głównym celem jest
identyfikacja nieprawidłowości oraz korygowanie ich w możliwie najbardziej efektywny
sposób. Monitorowanie obejmuje funkcjonowanie całego Programu, zarówno finansowe
jak i rzeczowe. Metodologia prowadzenia działań monitorujących opiera się na
sprawozdaniach, wizytach w miejscu realizacji projektu, raportach z realizacji zadań.
Lokalny Program Rewitalizacji stanowi dokument otwarty, który powinien
odzwierciedlać potrzeby oraz priorytetowe działania związane z rozwojem społecznym,
gospodarczym i przestrzennym gminy oraz lokalnej społeczności. Dokument poddawany
będzie systematycznej analizie i ocenie oraz w razie potrzeby aktualizowanyw zakresie
dostosowania do zmieniających się uwarunkowań. Analiza, ocena i aktualizacja Programu
odbywać się będzie w oparciu o zasadę współpracy z zainteresowanymi partnerami.
Do monitorowania Lokalnego Programu Rewitalizacji zobowiązany jest Burmistrz
Miasta i Gminy, wypełniający ten obowiązek przy pomocy wyznaczonej do tego celu
odpowiedniej jednostki. Jednostka ta koordynuje prace związane z monitorowaniem
Programu, współpracując również z innymi podmiotami przy aktualizacji dokumentu.
Monitoring Lokalnego Programu Rewitalizacji Cieszanów będzie skoncentrowany
głównie na kontroli realizacji projektów inwestycyjnych. By podnieść jego przydatność,
będzie on prowadzony w dwóch zakresach:
rzeczowym – ma za zadanie dostarczyć dane i informacje na temat aktualnego stanu
wdrażania LPR oraz przyczynić się do przeprowadzenia oceny jego wykonania na
dany moment badawczy (raz w roku na podstawie sprawozdania z realizacji LPR
przygotowanego przez np. referat promocji, inwestycji, pozyskiwania środków oraz
spraw obronnych, bhp i zarządzania kryzysowego Gminy). Zakres rzeczowy
monitoringu będzie prowadzony w dwóch kategoriach i dotyczyć będzie wskaźników
produktu oraz wskaźników rezultatu.
finansowym – będą obrazować go dane finansowe realizacji projektów, które będą
podstawą do stwierdzenia czy postęp finansowy we wdrażaniu LPR jest osiągnięty na
poziomie zakładanym.
72
2. SPOSOBY OCENY PROGRAMU REWITALIZACJI.
Ewaluacja ma na celu poprawę: jakości, skuteczności i spójności realizacji
Lokalnego Programu Rewitalizacji w odniesieniu do konkretnych problemów obszaru
rewitalizowanego z jednoczesnym uwzględnieniem celu głównego Programu i właściwego
prawodawstwa lokalnego, krajowego i wspólnotowego dotyczącego m.in. oddziaływania
na środowisko naturalne projektów zapisanych do realizacji w LPR.
Rada Miejska oceniając realizację Lokalnego Programu Rewitalizacji będzie brała
pod uwagę następujących 5 kryteriów:
skuteczność – kryterium, które pozwala sprecyzować, do jakiego stopnia cele
przedsięwzięcia zdefiniowane na etapie tworzenie Programu zostały osiągnięte,
efektywność – kryterium, które pozwala ocenić poziom „ekonomiczności”
Programu,
użyteczność – kryterium pozwalające ocenić do jakiego stopnia oddziaływanie
Programu odpowiada potrzebom grupy docelowej,
trafność – kryterium pozwalające ocenić do jakiego stopnia cele Programu
odpowiadają potrzebom i priorytetem wskazanym w odniesieniu do obszaru
rewitalizowanego,
trwałość – kryterium pozwalające ocenić na ile można się spodziewać, że
pozytywne zmiany wywołane oddziaływaniem Programu będą trwać po jego
zakończeniu.
Ocena zadań inwestycyjnych Lokalnego Programu Rewitalizacji Gminy Cieszanów
powinna być formułowana w oparciu o:
ocenę ex - ante (przed realizacją Programu), stanowiącą instrument ułatwiający
podejmowanie
spójnych
decyzji;
ocena
ta
została
przeprowadzona
przed
opracowaniem Lokalnego Programu Rewitalizacji,
ocenę mid - term (w połowie okresu realizacji) – służącą przede wszystkim jako
instrument, w wyniku którego nastąpi aktualizacja Programu Rewitalizacji,
ocenę ex - post (na zakończenie Programu) – służącą ocenie zgodności realizacji
Lokalnego Programu Rewitalizacji z założeniami i celami przyjętymi w niniejszym
dokumencie,
ocenę on - going (na bieżąco) – instrument obserwacji prowadzonej przez Zespół
Zadaniowy, który będzie corocznie przygotowywał sprawozdanie z realizacji
Lokalnego Programu Rewitalizacji.
73
3.
SPOSOBY
INICJOWANIA
WSPÓŁPRACY
POMIĘDZY
SEKTOREM PUBLICZNYM, PRYWATNYM I ORGANIZACJAMI
POZARZĄDOWYMI.
Skutecznej realizacji założeń Lokalnego Programu Rewitalizacji służyć będzie
współpraca z organizacjami sektora prywatnego oraz organizacjami pozarządowymi.
Podstawowymi sposobami inicjowania przedmiotowej współpracy mogą być: partnerstwo
publiczno – publiczne, partnerstwo publiczno – społeczne oraz aktywizowanie i wspieranie
organizacji pozarządowych.
Partnerstwo publiczno-publiczne jest formą finansowania zadań i projektów na
poziomie gminnym przez koncentrację środków publicznych – gminnych, powiatowych,
samorządu województwa i pionu administracji rządowej. Partnerstwo publiczno-społeczne
jest
formą
finansowania
długoterminowe
wydatków
zaangażowanie
na
sferę
organizacji
problemów
trzeciego
społecznych
sektora
dla
przez
skutecznego
pozyskiwania środków z funduszy Unii Europejskiej na realizację Programu.
Do sprawnego funkcjonowania i rozwoju gminy Cieszanów niezbędne jest
poczucie wpływu mieszkańców na funkcjonowanie swojego otoczenia i sprawne działanie
instytucji. Jedną z najważniejszych form aktywności obywatelskiej jest działalność
organizacji pozarządowych, które powszechnie uznaje się za cenne dopełnienie – a czasem
wręcz alternatywę – w realizacji zadań przez samorząd. Ich walorem jest nie tylko
znajomość lokalnej specyfiki, adekwatność i szybkość działania, ale także często niższy
koszt osiągania efektów. Inicjowanie współpracy może być oparte na następujących
zasadach:
aktywizacji społeczności lokalnych,
wielopłaszczyznowego wspierania organizacji pozarządowych,
włączania społeczności lokalnych w rozwiązywanie lokalnych problemów
i procesy zarządzania miastem i całą Gminą,
wspieranie aktywności obywateli miasta i Gminy.
Zasada
„partnerstwa”
jest
jedną
z
kluczowych
zasad
przyświecających
przygotowaniu i wdrażaniu LPR. Inicjowanie współpracy pomiędzy sektorem publicznym,
prywatnym i organizacjami pozarządowymi stanowi kontynuację prac nad Lokalnym
Programem Rewitalizacji. W miarę możliwości i potrzeb, informacje na temat wdrażania
działań przewidzianych w Lokalnym Programie Rewitalizacji w odniesieniu do obszaru
rewitalizacji będą przekazywane na zebraniach sołeckich, imprezach cyklicznych oraz za
74
pomocą instrumentów wskazanych przez gminę. Współpraca pomiędzy Partnerami LPR
ma na celu:
wykorzystanie
potencjału
organizacji
i
społeczności
lokalnej
poprzez
skoordynowanie działań w ramach jednego, spójnego projektu akceptowanego
i wspieranego przez wszystkich uczestników,
optymalne wykorzystanie kompetencji i zasobów będących w dyspozycji Gminy,
organizacji pozarządowych oraz przedsiębiorców.
wsparcie
innowacyjności
proponowanych
rozwiązań,
wyrażające
się
zastosowaniem nowych podejść do problemów związanych z rozwojem lokalnym.
4. PUBLIC RELATIONS PROGRAMU REWITALIZACJI.
Realizacja zadań zawartych w Lokalnym Programie Rewitalizacji Gminy
Cieszanów na lata 2010-2018 wymaga do swej realizacji akceptacji społecznej. Również
skuteczność zapisanych działań zależy w dużym stopniu od reakcji społeczności lokalnej
na proponowane projekty.
Jako public relations można określić sposób wprowadzania projektów, spotkania
z grupami, których projekty dotyczą oraz minimalizację ewentualnych negatywnych
efektów planowanych działań. W rezultacie utrzymane powinno zostać zainteresowanie
realizacją działań (kontrola społeczna), a w jego konsekwencji – ustanowienie i utrzymanie
wzajemnego zrozumienia między beneficjentami końcowymi Programu, a odbiorcami
projektu oraz polepszenie społecznego stosunku do działań i ukształtowanie mechanizmów
poparcia społecznego dla dokumentu.
W związku z tym public relations Lokalnego Programu Rewitalizacji powinien
w przystępny sposób prezentować przyczyny podjęcia działań, spodziewane wskaźniki
osiągnięć (produkty i rezultaty) oraz zalety wybranych wariantów działania.
Zasadniczym
celem
komunikacji
społecznej
jest
uzyskanie
partycypacji
społeczności lokalnej w procesie rewitalizacji, jej aktywny udział w programowaniu,
decyzjach oraz odpowiedzialności i finansowaniu. Komunikacja społeczna ma za zadnie:
zapewnić
partnerom
Programu
dostęp
do
informacji
na
temat
celów
i problemów rewitalizacji,
pobudzić
do
przedstawiania
własnych
projektów,
które
mogłyby
być
współfinansowane z EFRR bądź EFS,
zainspirować ich do wyrażania własnych opinii,
75
nawiązać
porozumienie
pomiędzy
partnerami
procesu
rewitalizacji
a Burmistrzem Miasta i Gminy bądź Pełnomocnikiem ds. Rewitalizacji, niezbędne do
uwzględnienia
projektów
zgłaszanych
przez
beneficjentów
zewnętrznych
w stosunku do Gminy w Lokalnym Programie Rewitalizacji.
Zarządzający Lokalnym Programem Rewitalizacji zapewnić powinien:
powszechny dostęp do informacji o możliwościach uzyskania wsparcia
w ramach funduszy strukturalnych dla wszystkich zainteresowanych na terenie gminy,
czytelną informację o kryteriach oceny i wyboru projektów oraz obowiązujących
w tym zakresie procedurach,
bieżące informowanie opinii publicznej o zakresie i wymiarze pomocy
wspólnotowej dla poszczególnych projektów i rezultatach działań na poziomie Gminy,
współpracę z instytucjami zaangażowanymi w monitorowanie i realizowanie
Lokalnego
Programu
Rewitalizacji
w
zakresie
działań
informacyjnych
i promocyjnych, poprzez wymianę informacji i wspólne przedsięwzięcia,
inicjowanie dodatkowych działań promocyjnych o zasięgu lokalnym.
Jeśli projekty będą współfinansowane ze środków UE wówczas promocja tychże
przedsięwzięć będzie się odbywać zgodnie z art. 8 Rozporządzenia Komisji (WE)
nr 1828/2006 z dn. 8 grudnia 2006 r. W przypadku współfinansowaniu projektów
w ramach RPO WP na lata 2007-2013 wszystkie materiały informacyjno – promocyjne,
a także dokumentacja związana z realizacją projektu (-ów) będzie zawierać:
logo Program Regionalny/Narodowa Strategia Spójności;
logo Unii Europejskiej, spełniające normy graficzne (określone w załączniku
I do Rozporządzenia Komisji nr 1828/2006 z odwołaniem słownym do Unii
Europejskiej i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego);
herb
województwa
podkarpackiego
z
podpisem
WOJEWÓDZTWO
PODKARPACKIE:
hasło RPO WP „ … inwestujemy w rozwój województwa podkarpackiego”.
Rozmieszczenie obowiązkowych znaków na wszystkich materiałach informacyjno
– promocyjnych będzie zgodne z Księgą Identyfikacji Wizualnej Narodowej Strategii
Spójności 2007-2013.
76
PODSUMOWANIE
Gmina Cieszanów wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej uzyskała
możliwość korzystania ze wsparcia funduszy strukturalnych Unii Europejskiej, których
środki mogą przyczynić się do przyspieszenia rozwoju gospodarczego obszaru, a przede
wszystkim podniesienia standardu życia jego mieszkańców. Wykorzystanie tej szansy
zależy w dużej mierze od ilości i jakości projektów zgłaszanych do realizacji przez
uprawnione podmioty. Wszystkie projekty zgłaszane do dofinansowania w ramach
funduszy strukturalnych muszą wynikać z zapisów programów operacyjnych, w tym
Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podkarpackiego, który określa cele,
kierunki oraz zasady i wysokość wykorzystywania środków.
Istotą Osi priorytetowej 7 – Spójność wewnątrzregionalna jest stworzenie
odpowiednich warunków umożliwiających włączenie obszarów słabych strukturalnie
w procesy rozwojowe. Realizacja działania związana jest przede wszystkim z rozwojem
ośrodków lokalnych i ma na celu zmniejszenie dysproporcji w stosunku do dynamiczniej
rozwijających się obszarów województwa, co w konsekwencji doprowadzi do wzrostu
konkurencyjności całego regionu. Na tego typu przemiany został ukierunkowany Lokalny
Program Rewitalizacji. Jest to zintegrowany program wyznaczający priorytetowe zadania
do realizacji w zdegradowanym obszarze gminy Cieszanów. Świadome i planowe
przeprowadzenie
działań
w
zdegradowanym
obszarze
zaowocuje
efektywnym
wykorzystaniem istniejących możliwości i źródeł finansowania.
Połączenie inwestycji i programów wspierających rozwój społeczny znacząco
poprawi sytuację w strefie objętej rewitalizacją. Zadanie wyznaczone do realizacji wynika
z szerszej polityki wobec obszarów zdegradowanych wymagających rewitalizacji.
Ograniczone środki jakie mogą być przeznaczone na infrastrukturę mieszkaniową
powoduje, że szczególnego znaczenia nabiera programowanie rozwoju zintegrowanego.
Wsparcie w zakresie mieszkalnictwa będzie wiec równocześnie powiązane z usługami
promującymi przedsiębiorczość i równość szans oraz zapobiegającymi wykluczeniu
społecznemu. Wybór poszczególnych działań i ich kolejność pozwoli maksymalnie
wykorzystać efekt synergii i uruchomi korzystne i samoczynne zmiany w obszarze
objętym
Lokalnym
Programem
Rewitalizacji.
Wysoki
stopień
kompleksowości,
wieloaspektowe analizy, długofalowość oddziaływania, monitoring postępów realizacji
i efektów LPR są gwarancją osiągnięcia sukcesu.
77
BIBLIOGRAFIA
Dokumenty:
Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Cieszanów na lata 2006-2020.
Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Cieszanów na lata 2008-2013.
Zmiana Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta
i Gminy Cieszanów w Województwie Podkarpackim .
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Cieszanów na lata 2008-2013.
Strategia Rozwoju Powiatu Lubaczowskiego.
Strategia Rozwoju Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2020.
Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2013.
Strony internetowe:
www.cieszanow.org
www.stat.gov.pl
www.wrota.podkarpackie.pl
78

Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Baranów Sandomierski na

Transkrypt

Podobne dokumenty

Unieważnienie

OBSZAR A – MIEJSKI PRZYFABRYCZNY

Cieszanów cieszy - Stowarzyszenie „Nigdy Więcej”

karta zgłoszenia - Cieszanów Rock Festiwal

Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej

Wnioski z zespołu

DZIAŁKA na SPRZEDAŻ 676/2609/OGS Opis

Projekt „Odnowa naszej miejscowości dzięki lokalnej aktywności