Pobierz jako plik PDF - Państwowa Służba Hydrogeologiczna

Państwowa Służba Hydrogeologiczna
http://psh.gov.pl/historia_polskiej_hydrogeologii/obszary-zainter
esowan-i-badan,strona,2.html
Obszary zainteresowań i badań
Obszary zainteresowań i badań hydrogeologicznych wyrażone zostały poprzez podręczniki i wydane
instruktaże, mapowe ujęcia dotyczące całej Polski, a także według dwu schematów: regionalnego (w
tym osobno dla hydrogeologii górniczej) oraz rzeczowego. Dla hydrogeologii górniczej przyjęto
schemat według branż górnictwa i dodatkowo kilku ogólnych zagadnień.
Obecnie możliwe jest tylko syntetyczne wskazanie na to co budziło, artykułowane publikacjami,
zainteresowanie hydrogeologów w Polsce. Nie uwzględniono bardzo licznych niepublikowanych
opracowań archiwalnych i dokumentacyjnych. Każdy wybór nazwisk autorów może być
kwestionowany z różnych względów. Dlatego pominięto w tym opracowaniu długą listę nazwisk
autorów.
Próbę syntezy przeprowadzono na podstawie przeglądu ponad 500 prac, wielu tomów materiałów
sympozjalnych, omówionych już poprzednio, oraz na spisach literatury cytowanej, zwłaszcza w
podręcznikach, monografiach i obszerniejszych opracowaniach.
Hydrogeologia polska ostatniego pięćdziesięciolecia przyczyniła się do rozwiązania własnych
trudnych problemów, a także spełniła służebną rolę dla kilku ważnych dziedzin gospodarki. Wody
podziemne pokrywają w Polsce ponad 50 % ogólnego zapotrzebowania (bez wód chłodniczych) i w
jeszcze wyższym stopniu zapewniają wodę dla ludności. Udział wód podziemnych w zaspakajaniu
potrzeb ulega z czasem zwiększeniu. Badania hydrogeologiczne umożliwiają prawidłową eksploatację
wód leczniczych oraz dają podstawę wykorzystania wód podziemnych dla produkcji pojemnikowo
rozprowadzonych wód wysokiej jakości, umożliwiają wykorzystanie takich wód w ogólnodostępnych
zdrojach, np. wody z utworów oligoceńskich w Warszawie, czy też jurajskich w Krakowie. Bez
rozpoznania hydrogeologicznego i opracowania prognoz zawodnienia i zagrożenia wodnego nie
byłaby możliwa eksploatacja takich kopalin jak: węgiel kamienny, węgiel brunatny, rudy cynku i
ołowiu, rudy miedzi i srebra, rudy siarki. Badania hydrogeologiczne były i są niezbędne dla
wszystkich działów budownictwa wodnego i lądowego.
Duże znaczenie d1a rozwoju hydrogeologii, zwłaszcza praktycznej, miały i mają instruktaże i
wskazówki metodyczne, które ukazują się już od prawie pół wieku. Biblioteka Zawodowa Geologa
zawierała m.in. Prace hydrogeologiczne i geotechniczne 1954 r., Polowe metody oznaczania
współczynnika przepuszczalności skał wodonośnych i gruntów 1956, a także tłumaczenia z
rosyjskiego dotyczące wierceń studziennych, filtrów, jakości wód, badań hydrogeologicznych. Te
najwcześniejsze wydawnictwa były związane z działalnością Centralnego Urzędu Geologii. Później
ukazywały się tego rodzaju wskazówki opracowywane w Instytucie Geologicznym (mapy, szacowanie
zasobów), a także od 1970 r. z inicjatywy i środków Zjednoczenia Przedsiębiorstw
Hydrogeologicznych i Kombinatów Geologicznych, a dotyczące obliczeń hydrogeologicznych,
modelowania, badań geofizycznych dla celów hydrogeologicznych.
Wydane w ostatnich latach przez Departament Geologii (w MOŚZNiL) instrukcje dotyczą
projektowania stref ochronnych (1993) i dokumentowania zasobów wraz z ich ochroną (1995).
Żałować należy, że te bardzo pożyteczne "żółte książeczki' nie wskazują na inne aktualnie
wydawnictwa metodyczne z tej samej serii.
Niestety ciągle aktualna jest uwaga o złej dystrybucji wszystkich wydawnictw tego typu. Są trudno
dostępne, często dowiadujemy się o ich istnieniu, gdy nakład został już całkowicie rozprowadzony.
W ostatnim półwieczu opracowano i wydano arkuszowe mapy hydrogeologiczne, obejmujące obszar
całej Polski: w latach 1957 - 1964 w skali 1:300 000, a w latach ,1981 - 1988 w skali 1:200 000
(mapy opartej o wyniki badań i dokumentacje ok. 50 000 studzien). Aktualnie trwa opracowywanie
seryjnej mapy hydrogeologicznej w skali 1:50 000, składającej się z 1069 arkuszy pokrywających
całą Polskę, wykonano do końca 1998 r. ponad 1/3 obszaru kraju. Edycje map w tej skali rozpoczęto
Wydrukowano dnia 2017-03-08 12:08:35, strona: 1/3
Państwowa Służba Hydrogeologiczna
http://psh.gov.pl/historia_polskiej_hydrogeologii/obszary-zainter
esowan-i-badan,strona,2.html
już pod koniec lat sześćdziesiątych (dolina Wisły, Kielce, Koszalin i Pradła). W nowej wersji (1991
-1994) planowano je początkowo jako część składową mapy geosozologicznej - plansza B. Obecnie
powstaje ona wg kolejnej, trzeciej już ulepszonej instrukcji (Ramowa Instrukcja Sporządzania Mapy
Hydrogeologicznej Polski w skali 1 :50 000, , B. Paczyński, (1996), Instrukcja sporządzania Mapy
hydrogeologicznej Polski, 1:50 000. PIG (1996), (1999) jako oddzielna, niezależna mapa w systemie
GIS/Intergraph.
Syntetycznie ujmowano do 1980 r. dla całej Polski warunki hydrogeologiczne lub znacznych
jej części przy pomocy następujących map w skalach ogólnych:
w 1960 r. w skali 1 :1 000 000, J. Gołąb, J. Łyczewska, E. Rühle,
w 1970, r. w tej samej skali jako syntezę map 1:300 000, C. Kolago,
w 1971 r. 1:1 000 000. C. Kolago, Z. Płochniewski, J. Pich,
w 1974 r. dla wód mineralnych w skali l:l 500 000. J. Dowgiałło, Z. Płochniewski, M. Szpakiewicz,
w latach 1976, 1977 - Atlas zasobów zwykłych wód podziemnych i ich wykorzystanie 1:500 000
(red. J. Malinowski). w 1977 r.
Atlas hydrogeochemiczny Polski, 1:2 000 000 (red. S. Turek).
w 1980 r. Atlas zasobów wód podziemnych i surowców skalnych dorzecza Wisły, 1:750 000.
W ostatnim dziesięcioleciu (1990 - 1999) nastąpiło wielkie ożywienie w zakresie syntez
hydrogeologicznych Polski (zasoby, zagrożenia i ochrona wód podziemnych, wody mineralne i
termalne) tak w ujęciu kartograficznym, jak i tekstowym. Powstały:
Mapa obszarów głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP) w Polsce wymagających
szczególnej ochrony, 1:500 000, 1988, 1990, 1991 (A.S. Kleczkowski, red.) oraz towarzyszące
publikacje w ramach CPBP 04.10 - Ochrona i kształtowanie środowiska przyrodniczego. Wydano
aż osiem tomów (10, 48, 53, 54, 55, 56, 57, 65) o sumarycznej objętości ok. 1300 stron, a
stanowiących uzupełnienie do Objaśnień Mapy,
Mapa przeobrażeń hydrogeologicznych pod wpływem działalności górnictwa w Polsce na. tle
warunków środowiskowych, 1:500 000 (Z. Wilk, red.) 1990, oraz towarzyszące publikacje
opracowane w ramach CPBP 04.10. - Ochrona i Kształtowanie Środowiska Przyrodniczego,
Atlas wód geotermalnych niżu polskiego, 1:500 000. 1990 r. (W. Górecki, red.),
Mapa lokalizacji większych zbiorników wodnych i ognisk zanieczyszczeń na tle pierwszego
poziomu użytkowego wód podziemnych w Polsce, 1:750 000, 1992,
Atlas hydrogeologiczny Polski, 1:500 000. Systemy zwykłych wód podziemnych, 1993. Zasoby,
jakość i ochrona zwykłych wód podziemnych, 1995 (B. Paczyński, red.),
Atlas zasobów energii geotermalnej na Niżu Polskim, 1:2 500 000, 1995, (W. Górecki, red),
Mapa wód mineralnych i leczniczych Polski, l:l 000 000, 1996. B. Paczyński,
Z. Płochniewski. [W:] Wody mineralne i lecznicze Polski.
Wody podziemne zostały szeroko uwzględnione w opracowaniu zbiorowym p.t.: Przemiany
stosunków wodnych w wyniku procesów naturalnych i antropogenicznych, 1993 r. (I. Dynowska, red.)
w rozdziale 3, pod kierunkiem B. Paczyńskiego, a także w rozdziale 4, o obiegu wody.
Godnym podkreślenia jest fakt, że zagadnienia hydrogeologiczne są przedstawiane poza kręgiem
geologiczno-hydrogeologicznym, co wyraziło się umieszczeniem map dotyczących wód podziemnych
w:
Atlasie Narodowym Polski i Atlasie hydrologicznym Polski, 1987 (C. Kolago, E. Orsztynowicz),
Atlasie Środowiska Geograficznego Polski, 1:2 000 000, 1994 (T. Błaszyk, I. Dynowska, J.
Górski, A.S. Kleczkowski, Z. Płochniewski, J. Szczepańska i S. Turek).
Atlasie Rzeczypospolitej Polskiej, 1994. (B. Paczyński, Z. Płochniewski).
Wydrukowano dnia 2017-03-08 12:08:35, strona: 2/3
Państwowa Służba Hydrogeologiczna
http://psh.gov.pl/historia_polskiej_hydrogeologii/obszary-zainter
esowan-i-badan,strona,2.html
Uwzględniono tą tematykę w różnych wersjach Prognozy Ostrzegawczej, autorzy: A.S. Kleczkowski,
Z. Mikulski (Polska Akademia Nauk, Komitet Naukowy Człowiek i Środowisko 1995).
Najwcześniejsza mapa zagrożenia i zanieczyszczenia wód podziemnych, opracowana w skali 1:1 000
000 przez A.S. Kleczkowskiego (1972 r.), mogła się ukazać drukiem dopiero w 1978 r. w znacznie
zmniejszonej skali (Ochrona i kształtowanie środowiska przyrodniczego, Zakład Ochrony Przyrody
PAN w Krakowie).
Wróć do spisu treści
Wydrukowano dnia 2017-03-08 12:08:35, strona: 3/3