Państwowa Służba Hydrogeologiczna

Państwowa Służba Hydrogeologiczna
http://psh.gov.pl/pl/historia_polskiej_hydrogeologii/okres-1919-1
944.html
Okres 1919 - 1944
Dominantą tego okresu jest działalność hydrogeologiczna R. Rosłońskiego (1880-1956). Ukazuje się
krótkie ujęcie wiedzy o wodach podziemnych w Podręczniku Inżynierskim S.W. Bryły, 1928 (R.
Rosłoński - Hydrologia w zakresie nauki o wodach podziemnych). Część II podręcznika “Hydrologia”
K. Pomianowskiego, M. Rybczyńskiego, K. Wóycickiego nosi tytuł “Wody gruntowe” i obejmuje 316
stron druku. Autorzy dziękują R. Rosłońskiemu za udzielenie pomocy w napisaniu rozdziału o
hydrogeologii ziem Polski. Oba podręczniki świadczą o kształceniu w zakresie wód podziemnych na
politechnikach we Lwowie i w Warszawie. Działalność hydrogeologiczna R. Rosłońskiego, pioniera tej
dziedziny w Polsce spina jakby klamrą trzy ważne okresy rozwoju hydrogeologii polskiej. W początku
wieku ogłaszał on swe prace z dynamiki wód podziemnych, w okresie następnym po 1919 r. z
hydrogeologii regionalnej i opisywał wody mineralne. Organizował placówkę badawczą wód
podziemnych (Wydział hydrologiczny, później hydrogeologiczny) w ówczesnym Państwowym
Instytucie Geologicznym, działającą od 1923 r., pracując tamże jako hydrolog od 1919 r. Tuż przed
wybuchem wojny w 1939 r. opracował z J. Samsonowiczem, arkusz Łódź - Piotrków mapy
hydrogeologicznej w skali 1:300 000. Materiały do prawie gotowej mapy zaginęły w czasie
zawieruchy wojennej. Przeprowadzono również badania terenowe dla arkusza Radom i Lwów,
rozpoczęto wstępne prace dla arkusza Kielce. Równolegle z działaniem w PIG był Rosłoński docentem
i następnie profesorem Politechniki Lwowskiej z krótką przerwą aż do 1945 r., a następnie po 1945 r.
Wydziałów Politechnicznych Akademii Górniczej i Politechniki w Krakowie. Wielkie znaczenie dla
hydrogeologii wiązanej z innymi naukami przyrodniczymi miała jego praca o wodzie gruntowej
dorzecza Jasiołdy, która została niestety częściowo zapomniana, ponieważ ukazała się drukiem we
Lwowie już chyba pod koniec 1939 r. (w Wydawnictwie Towarzystwa Naukowego we Lwowie). R.
Rosłoński wykazał, że retencja wód podziemnych (retencja gruntowa) jest w Polsce niewielka, stąd
ubóstwo wodne kraju. Ostatnia publikacja tego autora, zawierająca materiały hydrogeologiczne
zebrane przed 1939 r. i w czasie okupacji wyszła drukiem w 1959 r. już po śmierci autora. Można
przeto powiedzieć, że R. Rosłoński poświęcił hydrogeologii w zakresie badań, nauczania i działalności
praktycznej (w tym kierowanie wodociągami) ok. 15 lat w okresie 1904-1918, 26 lat w okresie
1919-1945 i 10 lat po 1945 r.
Po 1918 r. badania hydrogeologiczne na ziemiach zachodnich, które przypadły Polsce po 1945 r.
kontynuował przede wszystkim Pruski Geologiczny Urząd Krajowy. We wspomnianym już podręczniku
Koehnego (1928) w indeksie geograficznym jest 30 wskazań na tereny Polski w granicach po 1945 r.
Główne zainteresowanie badawcze skupiało się na wodach w warstwach czwartorzędowych,
zwłaszcza dolin i pradolin oraz wodach artezyjskich poziomów trzeciorzędowych i kredowych (niecki
gdańskiej), a także na wodach mineralnych Sudetów (G. Berg 1925, 1928; Harassowitz 1936;
Knetsch 1938) i Niżu (O. v. Linstow 1925, 1929).
Podsumowania niemieckich prac hydrogeologicznych na obecnych terenach polskich dokonali w
1944 r.: G. Berg (Dolny Śląsk) i J. Heseman (Warthegau, Wielkopolska) w trudno dostępnym roczniku
(Abhand. Reichsamt f. Bodenforschung Neue Folge H. 209).
Wody podziemne wciągnęły w swą orbitę zainteresowań takich wybitnych geologów, jak J.
Samsonowicz (niecka łódzka) i J. Lewiński (niecka warszawska, Włocławek, Równe, Kalisz). Do tej
działalności zachęcały również względy finansowe (ekspertyzy). Trwała współpraca obu geologów ze
wspomnianą już firmą wiertniczą Rychłowskich. Jej owocem było wydanie w 1930 r. przez Państwowy
Instytut Geologiczny katalogu wierceń: “Materiały do hydrologii Rzeczypospolitej Polskiej" autorstwa
B. Rychłowskiego, a redagowanych przez J. Samsonowicza. Razem z okazami próbek wiertniczych
stały się te materiały zaczątkiem instytutowego Archiwum Wierceń.
Wodami podziemnymi interesował się w tym okresie J. Czarnocki, który wykonał szereg ekspertyz dla
wodociągów kieleckich oraz opublikował prace na temat solanek Buska i Solca będąc zatrudniony
jako ekspert w wymienionych uzdrowiskach.
Wydrukowano dnia 2017-03-08 14:03:48, strona: 1/2
Państwowa Służba Hydrogeologiczna
http://psh.gov.pl/pl/historia_polskiej_hydrogeologii/okres-1919-1
944.html
Głębokie wody Warszawy były przedmiotem zainteresowania J. Kirkora oraz Z. Sujkowskiego i S.Z.
Różyckiego. J. Samsonowicz wprowadził własne spostrzeżenia hydrogeologiczne do objaśnień
arkusza Opatów, w skali 1:100 000 (1934), opisał też solanki w Łęczyckim (1928).
Z tym okresem łączy się szereg ważnych prac dotyczących hydrogeologii Górnego Śląska (głównie
wodonośnego triasu). Oprócz Rosłońskiego wymienić należy co najmniej takie nazwiska jak: P.
Assmann, G. Behagel, L. Kowalski, W. Łuczków, R. Michael, W. Trenczak.
W latach okupacji (1939-1944), w skrajnie trudnych warunkach trwały niektóre działania w zakresie
badań wód podziemnych. Kontynuowano zbieranie materiałów z tej dziedziny (R. Rosłoński), a także
opracowywano słownictwo hydrogeologiczne w ramach wcześniej nawiązanej współpracy
międzynarodowej (S. Bac i współpracownicy). J. Samsonowicz prowadził w latach 1941-42 badania
nad wodonośnymi poziomami trzeciorzędowymi niecki mazowieckiej (zbiór jego referatów wydał
PIG).
Podsumowując można stwierdzić, że początki polskiej hydrogeologii (jeszcze w XIX w.) oparły się o
prace złączone z budową wodociągów, o wykłady wprowadzone na wyższych uczelniach
technicznych (Lwów, Warszawa), a także o warszawską firmę wiertniczą Rychłowski współpracującą z
geologami (J. Lewiński, J. Samsonowicz). Były też związane na początku XX w. z osobą R.
Rosłońskiego wszechstronnie, technicznie i przyrodniczo wykształconego w kraju i zagranicą
(Politechnika Berlin Charlottenburg, Columbia University w Nowym Jorku).
Wróć do spisu treści
Wydrukowano dnia 2017-03-08 14:03:48, strona: 2/2