docNiepełnosprawnoŹē w Polsce – Analiza organizacyjno
download 
Reklamacja Transkrypt
NiepełnosprawnoŹē w Polsce – Analiza organizacyjno
NiepełnosprawnoÊç w Polsce – Analiza organizacyjno-prawna Instytucje działajàce na rzecz osób niepełnosprawnych do Spraw Osób Niepełnosprawnych okreÊla ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Zadania na rzecz osób niepełnosprawnych wykonuje z mocy ustawy administracja rzàdowa i samorzàdowa. Zadania na rzecz osób niepełnosprawnych realizujà równie˝ organizacje pozarzàdowe zrzeszajàce osoby niepełnosprawne lub działajàce na ich rzecz. Do zadaƒ Pełnomocnika nale˝y m.in.: Pełnomocnik Rzàdu do Spraw Osób Niepełnosprawnych Merytoryczny nadzór nad wykonywaniem zadaƒ wynikajàcych z ustawy sprawuje Pełnomocnik Rzàdu do Spraw Osób Niepełnosprawnych – Sekretarz Stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej. Od 30 listopada 2005 r. stanowisko Pełnomocnika piastuje Pan Paweł Wypych. Pełnomocnik jest powoływany i odwoływany przez Prezesa Rady Ministrów na wniosek Ministra Pracy i Polityki Społecznej. Organem doradczym Pełnomocnika Rzàdu do Spraw Osób Niepełnosprawnych jest Krajowa Rada Konsultacyjna do Spraw Osób Niepełnosprawnych. Pełnomocnik wykonuje swoje zadania przy pomocy Biura Pełnomocnika Rzàdu do Spraw Osób Niepełnosprawnych, które stanowi wyodr´bnionà komórk´ organizacyjnà w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej. Zakres kompetencji Pełnomocnika Rzàdu 1) opracowywanie oraz opiniowanie projektów aktów normatywnych dotyczàcych zatrudnienia, rehabilitacji oraz warunków ˝ycia osób niepełnosprawnych, 2) opracowywanie projektów programów rzàdowych dotyczàcych rozwiàzywania problemów osób niepełnosprawnych, 3) ustalanie zało˝eƒ do rocznych planów rzeczowo-finansowych dotyczàcych realizacji zadaƒ wynikajàcych z ustawy, 4) inicjowanie działaƒ zmierzajàcych do ograniczenia skutków niepełnosprawnoÊci i barier utrudniajàcych osobom niepełnosprawnym funkcjonowanie w społeczeƒstwie, 5) współpraca z organizacjami pozarzàdowymi i fundacjami działajàcymi na rzecz osób niepełnosprawnych. Krajowa Rada Konsultacyjna do Spraw Osób Niepełnosprawnych Krajowa Rada Konsultacyjna do Spraw Osób Niepełnosprawnych została powołana na podstawie art.42 ust. 1 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 1997r. Nr 123, poz. NiepełnosprawnoÊç w Polsce – Analiza organizacyjno-prawna 1 776 z póên. zm.). Rada jest organem doradczym Pełnomocnika, stanowiàcym forum współpracy na rzecz osób niepełnosprawnych przedstawicieli rzàdu, samorzàdu terytorialnego i organizacji społecznych. Do kompetencji Rady nale˝y: 1) Inspirowanie przedsi´wzi´ç zmierzajàcych do integracji osób niepełnosprawnych ze społeczeƒstwem, 2) Inicjowanie rozwiàzaƒ w zakresie zaspokajania potrzeb osób niepełnosprawnych, wynikajàcych z faktu niepełnosprawnoÊci, Opiniowanie: • projektu zało˝eƒ polityki zatrudniania, rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych, • projektów aktów prawnych dotyczàcych osób niepełnosprawnych oraz sygnalizowanie odpowiednim organom potrzeby wydania lub zmiany przepisów obowiàzujàcych w tym zakresie, • sprawozdaƒ z działalnoÊci PFRON, • projektów rzàdowych programów działaƒ na rzecz osób niepełnosprawnych oraz informacji o ich realizacji • materiałów przedstawionych przez Pełnomocnika. • opracowywania rocznych informacji o działalnoÊci Rady. Rada składa si´ z: 1) pi´ciu przedstawicieli organów administracji rzàdowej, 2) pi´ciu przedstawicieli jednostek samorzàdu terytorialnego, 3) przedstawicieli organizacji pozarzàdowych, w tym: a. po jednym przedstawicielu ka˝dej organizacji pracodawców, reprezentatywnej w rozumieniu ustawy z dnia 6 lipca 2001 r. o Trójstronnej Komisji do Spraw SpołecznoGospodarczych i wojewódzkich komisjach dialogu społecznego (Dz. U. Nr 100, poz. 1080, z póên. zm.), zwanej dalej „ustawà o Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych”, b. po jednym przedstawicielu ka˝dej organizacji zwiàzkowej reprezentatywnej w rozumieniu ustawy o Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych, c. oÊmiu przedstawicieli innych ni˝ wymienione w lit. a) i b) organizacji pozarzàdowych. 2 NiepełnosprawnoÊç w Polsce – Analiza organizacyjno-prawna W przypadku gdy w trakcie trwania kadencji Rady organizacja pracodawców lub organizacja zwiàzkowa stanie si´ organizacjà reprezentatywnà w rozumieniu ustawy o Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych, przedstawiciel tej organizacji wchodzi w skład Rady. Wojewódzkie Społeczne Rady ds. Osób Niepełnosprawnych Powiatowe społeczne rady do spraw osób niepełnosprawnych sà organami opiniodawczo – doradczymi starostów. Utworzono je na podstawie art. 44b ust 1 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Do zakresu działania powiatowych rad nale˝y: 1) inspirowanie przedsi´wzi´ç zmierzajàcych do: a. integracji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych, b. realizacji praw osób niepełnosprawnych, 2) opiniowanie projektów powiatowych programów działaƒ na rzecz osób niepełnosprawnych, 3) ocena realizacji programów, 4) opiniowanie projektów uchwał i programów przyjmowanych przez rad´ powiatu pod kàtem ich skutków dla osób niepełnosprawnych. Powiatowe rady składajà si´ z 5 osób, powoływanych spoÊród przedstawicieli działajàcych na terenie danego powiatu organizacji pozarzàdowych, fundacji oraz przedstawicieli jednostek samorzàdu terytorialnego (powiatów i gmin). Powiatowe Społeczne Rady ds Osób Niepełnosprawnych Powiatowe społeczne rady do spraw osób niepełnosprawnych sà organami opiniodawczo – doradczymi starostów. Utworzono je na podstawie art. 44b ust 1 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Do zakresu działania powiatowych rad nale˝y: 1) inspirowanie przedsi´wzi´ç zmierzajàcych do: a. integracji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych, b. realizacji praw osób niepełnosprawnych, 2) opiniowanie projektów powiatowych programów działaƒ na rzecz osób niepełnosprawnych, 3) ocena realizacji programów, 4) opiniowanie projektów uchwał i programów przyjmowanych przez rad´ powiatu pod kàtem ich skutków dla osób niepełnosprawnych. Skład: Powiatowe rady składajà si´ z 5 osób, powoływanych spoÊród przedstawicieli działajàcych na terenie danego powiatu organizacji pozarzàdowych, fundacji oraz przedstawicieli jednostek samorzàdu terytorialnego (powiatów i gmin). Paƒstwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych PFRON jako paƒstwowy fundusz celowy został utworzony z dniem 1 lipca 1991 r. Ârodki Paƒstwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych sà przekazywane przez Prezesa Zarzàdu tego Funduszu: 1) samorzàdom wojewódzkim i powiatowym na realizacj´ okreÊlonych zadaƒ - według algorytmu, 2) podmiotom realizujàcym zadania zlecone przez Fundusz lub inne zadania wynikajàce z ustawy. Ârodki Funduszu przeznaczane sà mi´dzy innymi na tworzenie nowych i utrzymanie istniejàcych miejsc pracy osób niepełnosprawnych, rehabilitacj´ społecznà tych osób, dofinansowanie zadaƒ wynikajàcych z programów rzàdowych. Paƒstwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych jest paƒstwowym funduszem celowym wspierajàcym działania na rzecz rehabilitacji społecznej i zawodowej osób niepełnosprawnych. Êrodki PFRON przeznacza si´ na finansowanie zadaƒ przewidzianych ustawà o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. 123, poz. 776 z póên. zm.), w szczególnoÊci na: • współfinansowanie kosztów utworzenia, działalnoÊci i kosztów wynikajàcych ze zwi´kszenia liczby uczestników warsztatów terapii zaj´ciowej, • współfinansowanie kosztów utworzenia i działania zakładów aktywnoÊci zawodowej, • przystosowanie tworzonych lub istniejàcych stanowisk pracy dla osób niepełnosprawnych, • po˝yczki dla osób niepełnosprawnych na rozpocz´cie działalnoÊci gospodarczej lub rolniczej, • dofinansowanie do wynagrodzeƒ • • • niepełnosprawnych pracowników, dofinansowanie uczestnictwa osób niepełnosprawnych w turnusach rehabilitacyjnych, dofinansowanie zaopatrzenia osób niepełnosprawnych w sprz´t rehabilitacyjny, przedmioty ortopedyczne i Êrodki pomocnicze dofinansowanie likwidacji barier architektonicznych, w komunikowaniu si´ i technicznych, w zwiàzku z indywidualnymi potrzebami osób niepełnosprawnych, a tak˝e na: • realizacj´ działaƒ wyrównujàcych ró˝nice mi´dzy regionami, w szczególnoÊci w jednostkach samorzàdu terytorialnego, na terenie których stopa bezrobocia jest wy˝sza ni˝ 110 % Êredniej stopy bezrobocia w kraju lub nie utworzono warsztatu terapii zaj´ciowej albo zakładu aktywnoÊci zawodowej, • realizacj´ programów wspieranych ze Êrodków pomocowych Unii Europejskiej na rzecz osób niepełnosprawnych przewidzianych do wdro˝enia w danym roku, • dofinansowanie zadaƒ wynikajàcych z programów rzàdowych, w tym ukierunkowanych na rozwój zasobów ludzkich oraz przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu osób niepełnosprawnych, • programy zatwierdzone przez Rad´ Nadzorczà, słu˝àce rehabilitacji społecznej i zawodowej, w szczególnoÊci adresowane do osób niepełnosprawnych, w tym dzieci niepełnosprawnych, • finansowanie w cz´Êci lub całoÊci badaƒ, ekspertyz i analiz dotyczàcych rehabilitacji zawodowej i społecznej. Ârodki Funduszu przekazywane sà: 1) samorzàdom wojewódzkim i powiatowym na realizacj´ okreÊlonych zadaƒ lub rodzajów zadaƒ - na podstawie algorytmu, 2) podmiotom realizujàcym zadania zlecone przez Fundusz lub inne zadania wynikajàce z ustawy - na podstawie zawartych z nimi umów. Jednostki Samorzàdu terytorialnego W wyniku przeprowadzonej reformy ustrojowej paƒstwa oraz nowelizacji ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych realizacja znacznej cz´Êci zadaƒ z zakresu rehabilitacji zawodowej NiepełnosprawnoÊç w Polsce – Analiza organizacyjno-prawna 3 i społecznej powierzona została samorzàdom terytorialnym. Zadania samorzàdu województwa, które mogà byç dofinansowane ze Êrodków Paƒstwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych zostały okreÊlone w rozporzàdzeniu Ministra Polityki Społecznej z dnia 6 sierpnia 2004 r. w sprawie okreÊlenia zadaƒ samorzàdu województwa, które mogà byç dofinansowane ze Êrodków Paƒstwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 187, poz. 1940). Rodzaje zadaƒ powiatu, które mogà byç finansowane ze Êrodków Paƒstwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych okreÊla rozporzàdzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 25 czerwca 2002 r. w sprawie okreÊlenia rodzajów zadaƒ powiatu, które mogà byç finansowane ze Êrodków Paƒstwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 96, poz. 861 z póên. zm.). Do zadaƒ samorzàdu województwa realizowanych w ramach ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 123, poz. 776 z póên. zm.) nale˝y: 1) opracowanie i realizacja wojewódzkich programów dotyczàcych wyrównywania szans osób niepełnosprawnych i przeciwdziałania ich wykluczeniu społecznemu oraz pomocy w realizacji zadaƒ na rzecz zatrudniania osób niepełnosprawnych, 2) opracowywanie i przedstawianie Pełnomocnikowi Rzàdu do Spraw Osób Niepełnosprawnych informacji o prowadzonej działalnoÊci, 3) udzielanie pomocy zakładom pracy chronionej, zgodnie z art. 32a ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.(Dz. U. Nr 123, poz. 776 z póên. zm.): a. wrot kosztów za szkolenie zatrudnionych osób niepełnosprawnych, w zwiàzku z koniecznoÊcià zmiany profilu produkcji, b. jednorazowa po˝yczka w celu ochrony istniejàcych w zakładzie miejsc pracy osób niepełnosprawnych. 4) dofinansowanie robót budowlanych w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (Dz. U. z 2003 r. Nr 27, poz. 2016), dotyczàcych obiektów słu˝àcych rehabilitacji, w zwiàzku z potrzebami osób niepełnosprawnych, z wyjàtkiem rozbiórki tych obiektów, 4 NiepełnosprawnoÊç w Polsce – Analiza organizacyjno-prawna 5) dofinansowanie kosztów tworzenia i działania zakładów aktywnoÊci zawodowej, 6) współpraca z organami administracji rzàdowej oraz powiatami i gminami w realizacji zadaƒ wynikajàcych z ustawy, 7) współpraca z organizacjami pozarzàdowymi i fundacjami działajàcymi na rzecz osób niepełnosprawnych, 8) opiniowanie wniosków o wpis do rejestru oÊrodków przyjmujàcych grupy turnusowe. Sejmik województwa w formie uchwały okreÊla zadania, na które przeznacza Êrodki Paƒstwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych przekazywane samorzàdowi wojewódzkiemu na podstawie algorytmu. Zadania samorzàdu województwa, które mogà byç dofinansowane ze Êrodków Paƒstwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych zostały okreÊlone w rozporzàdzeniu Ministra Polityki Społecznej z dnia 6 sierpnia 2004 r. w sprawie okreÊlenia zadaƒ samorzàdu województwa, które mogà byç dofinansowane ze Êrodków Paƒstwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 187, poz. 1940). Instytucje orzekajàce o stopniu niepe∏nosprawnoÊci Do orzekania o niepełnosprawnoÊci powołane sà: powiatowe zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawnoÊci (działajà jako pierwsza instancja) oraz wojewódzkie zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawnoÊci (działajàce jako druga instancja – rozpatrujàca odwołania od orzeczeƒ powiatowych zespołów). Powiatowy zespół powołuje starosta (po uzyskaniu zgody wojewody) w ramach zadaƒ z zakresu administracji rzàdowej. Wojewoda po zasi´gni´ciu opinii starostów ustala obszar działania powiatowych zespołów, który mo˝e obejmowaç swoim zasi´giem wi´cej ni˝ jeden powiat. Wojewódzki zespół do spraw orzekania o niepełnosprawnoÊci powołuje wojewoda. Organizacje pozarzàdowe Organizacje pozarzàdowe, stanowiàce trzeci, obok publicznego i rynkowego sektor, sà znaczàcà cz´Êcià ka˝dego efektywnie i demokratycznie funkcjonujàcego paƒstwa i społeczeƒstwa. Realizujà zadania, które wynikajà z polityki paƒstwa, lub te, których mimo istniejàcego zapotrzebowania, ani podmioty publiczne ani prywatne zorientowane na zysk, nie podejmujà. Dostarczajà usług obywatelom, nie rzadko wypełniajàc luk´, której nie zapełnia sektor publiczny i rynkowy. Bardzo trudne jest okreÊlenie liczby organizacji rzeczywiÊcie działajàcych. Szacuje si´, ˝e liczba organizacji pozarzàdowych działajàcych na rzecz i w Êrodowisku osób niepełnosprawnych i chorych w Polsce wynosi około 7 tys. Karta Praw Osób Niepełnosprawnych UCHWAŁA SEJMU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 1 sierpnia 1997 r. Karta Praw Osób Niepełnosprawnych (M.P. z 13.08.1997 r. Nr 50 poz. 475) § 1. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej uznaje, ˝e osoby niepełnosprawne, czyli osoby, których sprawnoÊç fizyczna, psychiczna lub umysłowa trwale lub okresowo utrudnia, ogranicza lub uniemo˝liwia ˝ycie codzienne, nauk´, prac´ oraz pełnienie ról społecznych, zgodnie z normami prawnymi i zwyczajowymi, majà prawo do niezale˝nego, samodzielnego i aktywnego ˝ycia oraz nie mogà podlegaç dyskryminacji. Sejm stwierdza, i˝ oznacza to w szczególnoÊci prawo osób niepełnosprawnych do: 1. dost´pu do dóbr i usług umo˝liwiajàcych pełne uczestnictwo w ˝yciu społecznym, 2. dost´pu do leczenia i opieki medycznej, wczesnej diagnostyki, rehabilitacji i edukacji leczniczej, a tak˝e do Êwiadczeƒ zdrowotnych uwzgl´dniajàcych rodzaj i stopieƒ niepełnosprawnoÊci, w tym do zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne, Êrodki pomocnicze, sprz´t rehabilitacyjny, 3. dost´pu do wszechstronnej rehabilitacji majàcej na celu adaptacj´ społecznà, 4. nauki w szkołach wspólnie ze swymi pełnosprawnymi rówieÊnikami, jak równie˝ do korzystania ze szkolnictwa specjalnego lub edukacji indywidualnej, 5. pomocy psychologicznej, pedagogicznej i innej pomocy specjalistycznej umo˝liwiajàcej rozwój, zdobycie lub podniesienie kwalifikacji ogólnych i zawodowych, 6. pracy na otwartym rynku pracy zgodnie z kwalifikacjami, wykształceniem i mo˝liwoÊciami oraz korzystania z doradztwa zawodowego i poÊrednictwa, a gdy niepełnosprawnoÊç i stan zdrowia tego wymaga - prawo do pracy w warunkach dostosowanych do potrzeb niepełnosprawnych, 7. zabezpieczenia społecznego uwzgl´dniajàcego koniecznoÊç ponoszenia zwi´kszonych kosztów wynikajàcych z niepełnosprawnoÊci, jak równie˝ uwzgl´dnienia tych kosztów w systemie podatkowym, 8. ˝ycia w Êrodowisku wolnym od barier funkcjonalnych, w tym: dost´pu do urz´dów, punktów wyborczych i obiektów u˝ytecznoÊci NiepełnosprawnoÊç w Polsce – Analiza organizacyjno-prawna 5 publicznej, swobodnego przemieszczania si´ i powszechnego korzystania ze Êrodków transportu, dost´pu do informacji, mo˝liwoÊci komunikacji mi´dzyludzkiej, 9. posiadania samorzàdnej reprezentacji swego Êrodowiska oraz do konsultowania z nim wszelkich projektów aktów prawnych dotyczàcych osób niepełnosprawnych, 10. pełnego uczestnictwa w ˝yciu publicznym, społecznym, kulturalnym, artystycznym, sportowym oraz rekreacji i turystyce odpowiednio do swych zainteresowaƒ i potrzeb. Osoby niepełnosprawne – otoczenie prawne – podstawowe akty normatywne – stan prawny 2004 §2 Art. 32 ust. 2 Nikt nie mo˝e byç dyskryminowany w ˝yciu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej stwierdzajàc, i˝ powy˝sze prawa wynikajà z Konstytucji, Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, Konwencji Praw Dziecka, Standardowych Zasad Wyrównywania Szans Osób Niepełnosprawnych, aktów prawa mi´dzynarodowego i wewn´trznego, wzywa Rzàd Rzeczypospolitej Polskiej i władze samorzàdowe do podj´cia działaƒ ukierunkowanych na urzeczywistnienie tych praw. §3 Sejm Rzeczypospolitej Polskiej wzywa Rzàd Rzeczypospolitej Polskiej do składania corocznie, w terminie do dnia 30 czerwca, informacji o podj´tych działaniach w celu urzeczywistnienia praw osób niepełnosprawnych. §4 Uchwała wchodzi w ˝ycie z dniem ogłoszenia. I. Dost´p do dóbr i usług umo˝liwiajàcych pełne uczestnictwo w ˝yciu społecznym Konstytucja RP z 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. z 1997 r. nr 78, poz. 483) Art. 67 Obywatel ma prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolnoÊci do pracy ze wzgl´du na chorob´ lub inwalidztwo oraz po osiàgni´ciu wieku emerytalnego. Art. 69 Osobom niepełnosprawnym władze publiczne sà obowiàzane zapewniç zgodnie z ustawà, pomocy w zabezpieczaniu egzystencji, przysposobieniu do pracy oraz komunikacji społecznej. Ustawa z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2004 r. nr 64, poz. 593 z póên. zm.) Art. 7 pkt 5 Pomocy społecznej udziela si´ ze wzgl´du na niepełnosprawnoÊç. Niepełnosprawnym majàcym ograniczone mo˝liwoÊci poruszania si´ lub komunikowania z otoczeniem udziela si´ pomocy w ramach pracy socjalnej w celu umo˝liwienia im pełnienia społecznie aktywnej roli i integracji ze Êrodowiskiem. W szczególnoÊci mo˝e to polegaç na pomocy w uzyskaniu i korzystaniu ze Êrodków łàcznoÊci oraz przekazu informacji, jak równie˝ w przystosowaniu mieszkaƒ do ograniczeƒ wynikajàcych z ich niepełnosprawnoÊci. Gmina i powiat współpracujà z organizacjami społecznymi, KoÊciołem Katolickim, innymi koÊciołami, zwiàzkami wyznaniowymi, fundacjami, stowarzyszeniami, pracodawcami oraz osobami fizycznymi i prawnymi w celu udzielania pomocy i doprowadzenia do integracji osób niepełnosprawnych ze Êrodowiskiem. Osoby niepełnosprawne, kobiety z widocznà cià˝à, osoby z dzieçmi do lat trzech lub dzieckiem niepełnosprawnym majà prawo do załatwiania swoich spraw poza kolejnoÊcià. II. Dost´p do leczenia i opieki medycznej, wczesnej diagnostyki, rehabilitacji i edukacji 6 NiepełnosprawnoÊç w Polsce – Analiza organizacyjno-prawna leczniczej, do Êwiadczeƒ zdrowotnych uwzgl´dniajàcych rodzaj i stopieƒ niepełnosprawnoÊci, w tym do zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne, Êrodki pomocnicze, sprz´t rehabilitacyjny 18) Konstytucja RP z 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. z 1997 r. nr 78, poz. 483) 21) 22) Art. 68 ust. 1 ka˝dy ma prawo do ochrony zdrowia. Art. 68 ust. 3 Władze publiczne sà obowiàzane do zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ci´˝arnym, osobom niepełnosprawnym i osobom w podeszłym wieku. Ustawa z 27 sierpnia 2004 r. o Êwiadczeniach opieki zdrowotnej finansowanej ze Êrodków publicznych (Dz. U. z 2004 r. nr 210, poz. 2135) Art. 15 ust. 1 Êwiadczeniobiorcy majà, na zasadach okreÊlonych w ustawie, prawo do Êwiadczeƒ opieki zdrowotnej, których celem jest zachowanie zdrowia, zapobieganie chorobom i urazom, wczesne wykrywanie chorób, leczenie i piel´gnacja oraz zapobieganie niepełnosprawnoÊci i jej ograniczanie. Art. 15 ust. 2 Êwiadczeniobiorcy zapewnia si´ na zasadach i w zakresie okreÊlonym w ustawie: 1) badanie diagnostyczne, w tym medycznà diagnostyk´ laboratoryjnà; 2) Êwiadczenia na rzecz zachowania zdrowia, zapobieganie chorobom i wczesnego wykrywania chorób, w tym obowiàzkowe szczepienia ochronne; 3) podstawowà opiek´ zdrowotnà; 4) Êwiadczenia w Êrodowisku nauczania i wychowania; 5) ambulatoryjne Êwiadczenia specjalistyczne; 6) rehabilitacj´ leczniczà; 7) Êwiadczenia stomatologiczne; 8) leczenie szpitalne; 9) Êwiadczenia wysokospecjalistyczne; 10) leczenie w domu chorego; 11) badanie i terapie psychologicznà; 12) badanie i terapie logopedycznà; 13) Êwiadczenia piel´gnacyjne i opiekuƒcze, w tym opiek´ paliatywno–hospicyjnà; 14) piel´gnacj´ niepełnosprawnych i opiek´ nad nimi; 15) opiek´ nad kobietà w okresie cià˝y, porodu i połogu; 16) opiek´ nad kobietà w okresie karmienia piersià; 17) opiek´ prenatalnà nad płodem i opiek´ nad 19) 20) noworodkiem oraz wst´pnà ocen´ stanu zdrowia i rozwoju niemowl´cia; opiek´ nad zdrowym dzieckiem, w tym ocen´ zdrowia i rozwoju dziecka do lat 18; leczenie uzdrowiskowe; zaopatrzenie w produkty lecznicze, wyroby medyczne i Êrodki pomocnicze; transport sanitarny; ratownictwo medyczne. Art. 27 ust. 1 Êwiadczenia na rzecz zachowania zdrowia, zapobiegania i chorobom i wczesnego wykrywania chorób obejmujà: 1) propagowanie zachowaƒ prozdrowotnych, w szczególnoÊci poprzez zach´canie do indywidualnej odpowiedzialnoÊci za własne zdrowie; 2) wczesnà, wielospecjalistycznà i kompleksowà opiek´ nad dzieckiem zagro˝onym niepełnosprawnoÊcià lub niepełnosprawnym; 3) profilaktyczne badanie lekarskie w celu wczesnego rozpoznania chorób, ze szczególnym uwzgl´dnieniem chorób układu krà˝enia i chorób nowotworowych. Art. 37 ust. 1 Êwiadczeniobiorcom chorujàcym na choroby zakaêne lub psychiczne oraz upoÊledzonym umysłowo , a tak˝e chorujàcym na niektóre choroby przewlekłe, wrodzone lub nabyte, leki i wyroby medyczne sà przepisywane bezpłatnie, za opłata ryczałtowà lub za cz´Êciowà odpłatnoÊcià. Art. 65 ust. 1 Ubezpieczenie zdrowotne jest oparte w szczególnoÊci na zasadach: 1) równego traktowania oraz solidarnoÊci społecznej; 2) zapewnienia ubezpieczonemu równego dost´pu do Êwiadczeƒ opieki zdrowotnej i wyboru Êwiadczeniodawców spoÊród tych, którzy zawarli umow´ z Funduszem Art. 82 ust. 9 Składka na ubezpieczenie zdrowotne nie jest opłacana przez osob´ zaliczona do umiarkowanego lub znacznego stopnia niepełnosprawnoÊci od tytułu do obj´cia obowiàzkiem ubezpieczenia zdrowotnego przez osoby spełniajàce warunki do obj´cia ubezpieczeniami społecznymi lub ubezpieczeniem społecznym rolników, które sà osobami prowadzàcymi działalnoÊç pozarolniczà lub osobami z nimi współpracujàcymi (art. 66 ust. 1 pkt c), w przypadku, gdy ta osoba: 1) uzyskuje przychody z tego tytułu nieprzekraczajàcej miesi´cznie 50% kwoty najni˝szej emerytury lub 2) opłaca podatek dochodowy w formie karty podatkowej. NiepełnosprawnoÊç w Polsce – Analiza organizacyjno-prawna 7 Art. 82 ust. 10 Składka na ubezpieczenie zdrowotne jest opłacana w wysokoÊci nieprzekraczajàcej kwoty nale˝nej zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych w przypadku, gdy osoba zaliczona do umiarkowanego lub znacznego stopnia niepełnosprawnoÊci uzyskuje przychód jedynie z tytułu do obj´cia obowiàzkiem ubezpieczenia zdrowotnego, o którym mowa w art. 66 ust 1 pkt c. Ustawa z 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. z 1991 r. nr 91, poz. 408 z póên. zm.) Êwiadczeniem zdrowotnym sà działania słu˝àce zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu i poprawie zdrowia oraz inne działania medyczne wynikajàce z procesu leczenia lub przepisów odr´bnych regulujàcych zasady ich wykonywania, w szczególnoÊci zwiàzane z: 1) badaniem i poradà lekarskà; 2) leczeniem; 3) badaniem i terapià psychologicznà; 4) rehabilitacjà leczniczà; 5) piel´gnacjà chorych; 6) piel´gnacjà niepełnosprawnych i opiekà nad nimi; 7) opiekà paliatywno-hospicyjnà. III. Dost´p do wszechstronnej rehabilitacji majàcej na celu adaptacj´ społecznà Ustawa z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 1997 r., nr 123, poz. 776 z póên. zm.) Art. 7 Rehabilitacja osób niepełnosprawnych oznacza zespół działaƒ, w szczególnoÊci organizacyjnych, leczniczych, psychologicznych, technicznych, szkoleniowych, edukacyjnych i społecznych, zmierzajàcych do osiàgni´cia, przy aktywnym uczestnictwie tych osób, mo˝liwie najwy˝szego poziomu ich funkcjonowania, jakoÊci ˝ycia i integracji społecznej. Art. 9 Rehabilitacja społeczna ma na celu umo˝liwianie osobom niepełnosprawnym uczestnictwa w ˝yciu społecznym. Rehabilitacja społeczna realizowana jest przede wszystkim przez: 1) wyrabianie zaradnoÊci osobistej i pobudzanie aktywnoÊci społecznej osoby niepełnosprawnej, 2) wyrabianie umiej´tnoÊci samodzielnego wypełniania ról społecznych, 3) likwidacj´ barier, w szczególnoÊci 8 NiepełnosprawnoÊç w Polsce – Analiza organizacyjno-prawna architektonicznych, urbanistycznych, transportowych, technicznych, w komunikowaniu si´ i dost´pie do informacji, 4) kształtowanie w społeczeƒstwie właÊciwych postaw i zachowaƒ sprzyjajàcych integracji z osobami niepełnosprawnymi. Art. 10 Do podstawowych form rehabilitacji społecznej zalicza si´ zwłaszcza uczestnictwo w: 1) warsztatach terapii zaj´ciowej, 2) turnusach rehabilitacyjnych, 3) zespołach çwiczeƒ fizycznych usprawniajàcych psychoruchowo, rekreacyjnych i sportowych oraz innych zespołach aktywnoÊci społecznej, zgodnie z potrzebami osób niepełnosprawnych. Warsztat terapii zaj´ciowej jest to wyodr´bniona organizacyjnie i finansowo placówka, stwarzajàca osobom niepełnosprawnym z upoÊledzeniem uniemo˝liwiajàcym aktualnie podj´cie pracy mo˝liwoÊç udziału w rehabilitacji społecznej i zawodowej przez terapi´ zaj´ciowà. Turnus rehabilitacyjny jest to forma aktywnej rehabilitacji, połàczona z elementami wypoczynku, majàca na celu ogólnà popraw´ sprawnoÊci, wyrobienie zaradnoÊci, pobudzanie i rozwijanie zainteresowaƒ osób niepełnosprawnych. Warsztaty terapii zaj´ciowej oraz turnusy rehabilitacyjne mogà byç organizowane przez pracodawców prowadzàcych zakłady pracy chronionej lub przez inne jednostki organizacyjne. Osoby niepełnosprawne kierowane sà do uczestnictwa: 1) w warsztacie terapii zaj´ciowej - zgodnie z orzeczeniem zespołu orzekajàcym o stopniu niepełnosprawnoÊci, 2) w turnusie rehabilitacyjnym - na wniosek lekarza. Minister właÊciwy do spraw zabezpieczenia społecznego, w porozumieniu z Ministrem Zdrowia i Opieki Społecznej, okreÊlił, szczegółowe zasady tworzenia, działania i finansowania warsztatów terapii zaj´ciowej. Rozporzàdzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie szczegółowego trybu tworzenia, działania i finansowania warsztatów terapii zaj´ciowej (Dz. U. z 1998 r. nr 118, poz. 768 ze zm.) Art. 1. Warsztat terapii zaj´ciowej, realizuje zadania w zakresie rehabilitacji społecznej i zawodowej zmierzajàcej do ogólnego rozwoju i poprawy sprawnoÊci ka˝dego uczestnika, niezb´dnych do mo˝liwie niezale˝nego, samodzielnego i aktywnego ˝ycia w Êrodowisku. Realizacja przez warsztat celu, odbywa si´ poprzez: 1) ogólne usprawnianie, 2) rozwijanie umiej´tnoÊci wykonywania czynnoÊci ˝ycia codziennego oraz zaradnoÊci osobistej, 3) przygotowanie do ˝ycia w Êrodowisku społecznym, mi´dzy innymi przez rozwój umiej´tnoÊci planowania i komunikowania si´, dokonywania wyborów, decydowania o swoich sprawach oraz innych umiej´tnoÊci niezb´dnych w niezale˝nym ˝yciu, a tak˝e popraw´ kondycji psychicznej, 4) rozwijanie umiej´tnoÊci przy zastosowaniu ró˝nych technik terapii zaj´ciowej, 5) rozwijanie psychofizycznych sprawnoÊci niezb´dnych w pracy, 6) rozwijanie podstawowych oraz specjalistycznych umiej´tnoÊci zawodowych, umo˝liwiajàcych podj´cie pracy w zakładzie aktywnoÊci zawodowej lub innej pracy zarobkowej, albo szkolenia zawodowego. IV. Nauka w szkołach wspólnie ze swymi pełnosprawnymi rówieÊnikami, korzystanie ze szkolnictwa specjalnego lub edukacji indywidualnej Ustawa o bibliotekach (Dz. U. z 1997 r. nr 85, poz. 539 ze zm.) Centralna Biblioteka Niewidomych zapewnia obsług´ bibliotecznà niewidomych oraz koordynuje działalnoÊç pokrewnych bibliotek i instytucji. W celu zapewnienia obsługi bibliotecznej specjalnych grup u˝ytkowników prowadzone sà biblioteki w zakładach opieki zdrowotnej, w domach pomocy społecznej, w zakładach karnych, poprawczych i schroniskach dla nieletnich, a tak˝e w jednostkach organizacyjnych podległych Ministrowi Obrony Narodowej i Ministrowi Spraw Wewn´trznych i Administracji. WłaÊciwi ministrowie, w porozumieniu z ministrem właÊciwym do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, okreÊlà, w drodze rozporzàdzenia, zasady organizacji obsługi bibliotecznej, o której mowa w ust. 1, oraz zasady współdziałania bibliotek publicznych w wykonywaniu tej obsługi. Ustawa z 7 wrzeÊnia 1991 r. o systemie oÊwiaty (Dz. U. z 2004 r. nr 256, poz. 2572 z póên. zm.) Art. 1 System oÊwiaty zapewnia w szczególnoÊci: 1) realizacj´ prawa ka˝dego obywatela RP do kształcenia si´ oraz prawa dzieci i młodzie˝y do wychowania i opieki, odpowiednich do wieku i osiàgni´tego rozwoju; (...) 4) dostosowanie treÊci, metod i organizacji nauczania do mo˝liwoÊci psychofizycznych uczniów, a tak˝e mo˝liwoÊci korzystania z pomocy psychologiczno-pedagogicznej i specjalnych form pomocy dydaktycznej; 5) mo˝liwoÊç pobierania nauki we wszystkich typach szkół przez dzieci i młodzie˝ niepełnosprawnà oraz niedostosowanà społecznie, zgodnie z indywidualnymi potrzebami rozwojowymi i edukacyjnymi oraz predyspozycjami; 5a) opiek´ nad uczniami niepełnosprawnymi przez umo˝liwianie realizowania zindywidualizowanego procesu kształcenia, form i programów nauczania oraz zaj´ç rewalidacyjnych. Art. 2 System oÊwiaty obejmuje: 1) przedszkola, w tym z oddziałami integracyjnymi oraz przedszkola specjalne, 2) szkoły podstawowe, gimnazja i szkoły ponadgimnazjalne, w tym z oddziałami integracyjnymi, z wyjàtkiem szkół wy˝szych, oraz szkoły specjalne, szkoły sportowe oraz mistrzostwa sportowego i szkoły artystyczne, 3) placówki oÊwiatowo-wychowawcze, w tym ogniska artystyczne, umo˝liwiajàce rozwijanie zainteresowaƒ i uzdolnieƒ oraz korzystanie z ró˝nych form wypoczynku i organizacji czasu wolnego, 4) placówki kształcenia ustawicznego i placówki kształcenia praktycznego, umo˝liwiajàce uzyskanie i uzupełnienie wiedzy ogólnej, umiej´tnoÊci i kwalifikacji zawodowych, 5) poradnie psychologiczno-pedagogiczne w tym poradnie specjalistyczne udzielajàce dzieciom, młodzie˝y, rodzicom i nauczycielom pomocy psychologicznopedagogicznej, a tak˝e pomocy uczniom w wyborze kierunku kształcenia i zawodu, 6) specjalne oÊrodki szkolno-wychowawcze oraz specjalne oÊrodki wychowawcze dla dzieci i młodzie˝y wymagajàcych stosowania specjalnej organizacji nauki, metod pracy i wychowania, a tak˝e oÊrodki umo˝liwiajàce dzieciom i młodzie˝y, realizacj´ obowiàzku szkolnego, NiepełnosprawnoÊç w Polsce – Analiza organizacyjno-prawna 9 7) placówki zapewniajàce opiek´ i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem stałego zamieszkania, 8) Ochotnicze Hufce Pracy - w zakresie kształcenia i wychowania ich uczestników, 9) zakłady kształcenia i placówki doskonalenia nauczycieli, 10) biblioteki pedagogiczne. Obowiàzkiem gminy jest zapewnienie uczniom niepełnosprawnym bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu do najbli˝szej szkoły podstawowej, gimnazjum lub specjalnego oÊrodka szkolno-wychowawczego oraz specjalnego oÊrodka wychowawczego dla dzieci i młodzie˝y wymagajàcych stosowania specjalnej organizacji nauki, metod pracy i wychowania, do której uczniowie zostali skierowani przez właÊciwe jednostki samorzàdu terytorialnego. Art. 71b ust. 1 Kształceniem specjalnym obejmuje si´ dzieci i młodzie˝ niepełnosprawnà oraz niedostosowanà społecznie, wymagajàcej stosowania specjalnej organizacji nauki i metod pracy. Kształcenie to mo˝e byç prowadzone w formie nauki w szkołach ogólnodost´pnych , szkołach lub oddziałach integracyjnych, szkołach lub oddziałach specjalnych i oÊrodkach szkolnowychowawczych lub wychowawczych. 1a Indywidualnym nauczaniem obejmuje si´ dzieci i młodzie˝, których stan zdrowia uniemo˝liwia lub znacznie utrudnia ucz´szczanie do szkoły. 2 W zale˝noÊci od rodzaju niepełnosprawnoÊci, w tym stopnia upoÊledzenia umysłowego, dzieciom i młodzie˝y, o których mowa w ust. 1 , organizuje si´ kształcenie i wychowanie, które stosownie do potrzeb umo˝liwia nauk´ w dost´pnym dla nich zakresie, usprawnianie zaburzonych funkcji, rewalidacj´ i resocjalizacj´ oraz zapewnia specjalistycznà pomoc i opiek´. Ust. 2a w przedszkolach i szkołach podstawowych, w tym specjalnych, oraz w oÊrodkach szkolonowychowawczych i wychowawczych, a tak˝e w publicznych poradniach psychologicznopedagogicznych, w tym poradniach specjalistycznych, mogà byç tworzone zespoły wczesnego wspomagania rozwoju dziecka w celu pobudzania psychoruchowego i społecznego rozwoju dziecka, od chwili wykrycia niepełnosprawnoÊci do podj´cia nauki w szkole, prowadzonego bezpoÊrednio z dzieckiem i jego rodzinà. Art. 71c ust. 1 Zakład opieki zdrowotnej, w tym zakład opiekuƒczo-leczniczy i zakład lecznictwa uzdrowiskowego, a tak˝e jednostka pomocy społecznej, w których organizowana 10 jest szkoła specjalna, zapewniajà korzystanie z pomieszczeƒ dla prowadzenia zaj´ç edukacyjnych i wychowawczych. Art. 71d Podr´czniki szkolne i ksià˝ki pomocnicze do kształcenia specjalnego dla uczniów z upoÊledzeniem umysłowym, niewidomych, słabo widzàcych i niesłyszàcych sà dofinansowywane z bud˝etu paƒstwa z cz´Êci, której dysponentem jest minister właÊciwy do spraw oÊwiaty i wychowania. Rozporzàdzenie MENiS z 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeƒstwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach (Dz. U. z 2003 r., nr 6, poz. 69 z póên. zm.) Par. 24 Stanowiska pracy dostosowuje si´ do warunków antropometrycznych uczniów. Je˝eli ze stanowisk korzystajà osoby niepełnosprawne, stanowiska dostosowuje si´ do potrzeb wynikajàcych z ich niepełnosprawnoÊci. V. Pomoc psychologiczna, pedagogiczna i inna pomoc specjalistyczna umo˝liwiajàca rozwój, zdobycie lub podniesienie kwalifikacji ogólnych i zawodowych Ustawa z 12 marca o pomocy społecznej (Dz. U. z 2004 r. nr 64, poz. 593 ze zm.) Art. 17 ust. 1 pkt 11 Do zadaƒ własnych gminy o charakterze obowiàzkowym nale˝y organizowanie i Êwiadczenie usług opiekuƒczych, w tym specjalistycznych, w miejscu zamieszkania. Art. 18 ust. pkt 3 Do zadaƒ zleconych z zakresu administracji rzàdowej nale˝y organizowanie i Êwiadczenie specjalistycznych usług opiekuƒczych w miejscu zamieszkania dla osób z zaburzeniami psychicznymi. Art. 19 Do zadaƒ własnych powiatu nale˝y: 11) opracowanie i realizacja powiatowej strategii rozwiàzywania problemów społecznych ze szczególnym uwzgl´dnieniem programów pomocy społecznej, wspierania osób niepełnosprawnych i innych; 12) prowadzenie specjalistycznego poradnictwa. VI. Praca na otwartym rynku pracy zgodnie z kwalifikacjami, wykształceniem i mo˝liwoÊciami oraz korzystanie z doradztwa zawodowego i poÊrednictwa, a gdy niepełnosprawnoÊç i stan zdrowia tego wymaga - prawo do pracy NiepełnosprawnoÊç w Polsce – Analiza organizacyjno-prawna w warunkach dostosowanych do potrzeb niepełnosprawnych Ustawa z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.) Art. 11 z ind. 3 Jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieni, bezpoÊrednia lub poÊrednia, w szczególnoÊci ze wzgl´du na płeç, wiek, niepełnosprawnoÊç (...) - jest niedopuszczalna. Art. 18 z ind.3a par.1 Pracownicy powinni byç równo traktowani w zakresie nawiàzania i rozwiàzania stosunku pracy, warunków zatrudnienia, awansowania oraz dost´pu do szkolenia w celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych, w szczególnoÊci bez wzgl´du na płeç, wiek, niepełnosprawnoÊç (...). Ustawa o rehabilitacji społecznej i zawodowej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 1997 r. nr 123, poz. 776 ze zm.) Art. 8 Rehabilitacja zawodowa ma na celu ułatwienie osobie niepełnosprawnej uzyskania i utrzymania odpowiedniego zatrudnienia i awansu zawodowego przez umo˝liwienie jej korzystania z poradnictwa zawodowego, szkolenia zawodowego i poÊrednictwa pracy. Do realizacji powy˝szego celu niezb´dne jest: 1) dokonanie oceny zdolnoÊci do pracy, w szczególnoÊci przez: a. przeprowadzenie badaƒ lekarskich i psychologicznych umo˝liwiajàcych okreÊlenie sprawnoÊci fizycznej, psychicznej i umysłowej do wykonywania zawodu oraz ocen´ mo˝liwoÊci zwi´kszenia tej sprawnoÊci, b. ustalenie kwalifikacji, doÊwiadczeƒ zawodowych, uzdolnieƒ i zainteresowaƒ, 2) prowadzenie poradnictwa zawodowego uwzgl´dniajàcego ocen´ zdolnoÊci do pracy oraz umo˝liwiajàcego wybór odpowiedniego zawodu i szkolenia, 3) przygotowanie zawodowe z uwzgl´dnieniem perspektyw zatrudnienia, 4) dobór odpowiedniego miejsca pracy i jego wyposa˝enie, 5) okreÊlenie Êrodków technicznych umo˝liwiajàcych lub ułatwiajàcych wykonywanie pracy, a w razie potrzeby - przedmiotów ortopedycznych, Êrodków pomocniczych, sprz´tu rehabilitacyjnego itp. Art. 12 Osoba niepełnosprawna zarejestrowana w powiatowym urz´dzie pracy jako bezrobotna lub poszukujàca pracy i nie pozostajàca w zatrudnieniu ma prawo korzystaç ze szkolenia na zasadach okreÊlonych w ustawie.Osoba niepełnosprawna mo˝e otrzymaç po˝yczk´ na rozpocz´cie działalnoÊci gospodarczej albo rolniczej. Starosta, udziela po˝yczki, ze Êrodków Paƒstwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, do wysokoÊci trzydziestokrotnego przeci´tnego wynagrodzenia. Starosta umarza po˝yczk´, na wniosek po˝yczkobiorcy, do wysokoÊci 50%, pod warunkiem prowadzenia działalnoÊci gospodarczej albo rolniczej przez okres co najmniej 24 miesi´cy oraz po spełnieniu pozostałych warunków umowy. W przypadku szczególnie uzasadnionym trudnà sytuacjà materialnà lub losowà dłu˝nika, marszałek województwa, na wniosek tego dłu˝nika, mo˝e - po zasi´gni´ciu opinii starosty - odroczyç termin spłaty po˝yczki albo umorzyç jej spłat´ w cz´Êci lub w całoÊci, je˝eli po˝yczka stała si´ wymagalna. Osoba niepełnosprawna prowadzàca działalnoÊç gospodarczà albo własne lub dzier˝awione gospodarstwo rolne mo˝e otrzymaç, ze Êrodków Paƒstwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, dofinansowanie do wysokoÊci 50% oprocentowania kredytu bankowego zaciàgni´tego na kontynuowanie tej działalnoÊci, je˝eli: 1) nie korzystała z po˝yczki, 2) taka po˝yczka została spłacona albo w całoÊci umorzona. Art. 14 Osobie zatrudnionej, która w wyniku wypadku przy pracy lub choroby zawodowej utraciła zdolnoÊç do pracy na dotychczasowym stanowisku, pracodawca jest obowiàzany wydzieliç lub zorganizowaç odpowiednie stanowisko pracy z podstawowym zapleczem socjalnym, nie póêniej ni˝ w okresie trzech miesi´cy od daty zgłoszenia przez t´ osob´ gotowoÊci przystàpienia do pracy. Zgłoszenie gotowoÊci przystàpienia do pracy powinno nastàpiç w ciàgu miesiàca od dnia uznania za osob´ niepełnosprawnà. Art. 15 Czas pracy osoby niepełnosprawnej nie mo˝e przekraczaç 8 godzin na dob´ i 40 godzin tygodniowo. Czas pracy osoby niepełnosprawnej zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawnoÊci nie mo˝e przekraczaç 7 godzin na dob´ i 35 godzin tygodniowo. Osoba niepełnosprawna nie mo˝e byç zatrudniona w porze nocnej i w godzinach nadliczbowych. Art. 17 Osoba niepełnosprawna ma prawo do przerwy w pracy na gimnastyk´ usprawniajàcà lub wypoczynek. Czas przerwy wynosi 15 minut i jest wliczany do czasu pracy. NiepełnosprawnoÊç w Polsce – Analiza organizacyjno-prawna 11 Art. 19 Osobie zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawnoÊci przysługuje dodatkowy urlop wypoczynkowy w wymiarze 10 dni roboczych w roku kalendarzowym. Prawo do pierwszego urlopu dodatkowego osoba ta nabywa po przepracowaniu jednego roku po dniu zaliczenia jej do jednego z tych stopni niepełnosprawnoÊci. Art. 20 Osoba o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawnoÊci ma prawo do zwolnienia od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia: 1) w wymiarze do 21 dni roboczych w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym, nie cz´Êciej ni˝ raz w roku, 2) w celu wykonania badaƒ specjalistycznych, zabiegów leczniczych lub usprawniajàcych, a tak˝e w celu uzyskania zaopatrzenia ortopedycznego lub jego naprawy, je˝eli czynnoÊci te nie mogà byç wykonane poza godzinami pracy. Art. 28 Pracodawca prowadzàcy działalnoÊç gospodarczà przez okres co najmniej 12 miesi´cy, zatrudniajàcy nie mniej ni˝ 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy i osiàgajàcy wskaêniki zatrudnienia osób niepełnosprawnych przez okres co najmniej 6 miesi´cy, uzyskuje status pracodawcy prowadzàcego zakład pracy chronionej, je˝eli: 1) wskaênik zatrudnienia osób niepełnosprawnych wynosi: a. co najmniej 40%, a w tym co najmniej 10% ogółu zatrudnionych stanowià osoby zaliczone do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawnoÊci, albo b. co najmniej 30% niewidomych lub psychicznie chorych, albo upoÊledzonych umysłowo zaliczonych do znacznego albo umiarkowanego stopnia niepełnosprawnoÊci, 2) obiekty i pomieszczenia u˝ytkowane przez zakład pracy: a. odpowiadajà przepisom i zasadom bezpieczeƒstwa i higieny pracy, b. uwzgl´dniajà potrzeby osób niepełnosprawnych w zakresie przystosowania stanowisk pracy, pomieszczeƒ higienicznosanitarnych i ciàgów komunikacyjnych oraz spełniajà wymagania dost´pnoÊci do nich, a tak˝e 3) jest zapewniona doraêna i specjalistyczna opieka lekarska, poradnictwo i usługi rehabilitacyjne, 12 4) wystàpi z wnioskiem o przyznanie statusu pracodawcy prowadzàcego zakład pracy chronionej. Art. 29 Powiat, gmina oraz fundacja, stowarzyszenie lub inna organizacja społeczna, której statutowym zadaniem jest rehabilitacja zawodowa i społeczna osób niepełnosprawnych, mo˝e utworzyç wyodr´bnionà organizacyjnie i finansowo jednostk´ i uzyskaç dla tej jednostki status zakładu aktywnoÊci zawodowej. Art. 31 Prowadzàcy zakład pracy chronionej lub zakład aktywnoÊci zawodowej jest zwolniony w stosunku do tego zakładu: 1) z podatków, 2) z wpłat do urz´du skarbowego nale˝noÊci z tytułu podatku od towarów i usług, z uwzgl´dnieniem zasad okreÊlonych w odr´bnych przepisach, 3) z niepodatkowych nale˝noÊci bud˝etowych. 2.Zwolnienie, o którym mowa w ust. 1, nie dotyczy: 1) podatku od gier, 2) podatku akcyzowego, 3) cła, 4) podatków dochodowych. Art. 32 Prowadzàcy zakład pracy chronionej mo˝e na wniosek otrzymaç, dla tego zakładu, ze Êrodków Paƒstwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych: 1) dofinansowanie w wysokoÊci do 50% oprocentowania zaciàgni´tych kredytów bankowych, pod warunkiem wykorzystania tych kredytów na cele zwiàzane z rehabilitacjà zawodowà i społecznà osób niepełnosprawnych; 2) po˝yczk´ na cele inwestycyjne, modernizacj´ lub na restrukturyzacj´ zakładu - z mo˝liwoÊcià jej umorzenia, w wysokoÊci do 50%, 3) dofinansowanie lub refundacj´ wynagrodzeƒ osób niepełnosprawnych, u których stwierdzono chorob´ psychicznà, upoÊledzenie umysłowe lub epilepsj´, w wysokoÊci 75% najni˝szego wynagrodzenia, 4) zwrot kosztów za szkolenie zatrudnionych osób niepełnosprawnych w zwiàzku z koniecznoÊcià zmiany profilu produkcji, 5) dofinansowanie, w celu ochrony istniejàcych w zakładzie miejsc pracy, 6) subwencje w zwiàzku z zatrudnianiem osób niepełnosprawnych. NiepełnosprawnoÊç w Polsce – Analiza organizacyjno-prawna Rozporzàdzenie z 21 stycznia 2000 r. MPiPS w sprawie zakładów aktywnoÊci zawodowej (Dz. U. z 2000 r., nr 6, poz. 77) Par. 1 Rozporzàdzenie okreÊla: 1) szczegółowe zasady, tryb i warunki tworzenia, finansowania i działania zakładów aktywnoÊci zawodowej, w tym czas pracy i rehabilitacji osób zaliczonych do znacznego stopnia niepełnosprawnoÊci, 2) stosunek liczby osób zaliczonych do znacznego stopnia niepełnosprawnoÊci do innych pracowników, w zale˝noÊci od rodzaju prowadzonej działalnoÊci gospodarczej, 3) zasady tworzenia i wykorzystywania zakładowego funduszu aktywnoÊci, 4) cele, na które mogà byç przeznaczone dochody z działalnoÊci zakładu aktywnoÊci zawodowej. Par. 2 Zakład aktywnoÊci zawodowej tworzy si´ celem zatrudnienia osób niepełnosprawnych zaliczonych do znacznego stopnia niepełnosprawnoÊci, a tak˝e poprzez rehabilitacj´ zawodowà i społecznà, przygotowania ich do ˝ycia w otwartym Êrodowisku oraz pomocy w realizacji pełnego, niezale˝nego, samodzielnego i aktywnego ˝ycia na miar´ ich indywidualnych mo˝liwoÊci. Par. 3 Powiat, gmina oraz fundacja, stowarzyszenie lub inna organizacja społeczna, której statutowym zadaniem jest rehabilitacja zawodowa i społeczna osób niepełnosprawnych, zwana dalej „organizatorem”, składa do wojewody wniosek o przyznanie statusu zakładu aktywnoÊci zawodowej dla tworzonej przez nià wyodr´bnionej organizacyjnie i finansowo jednostki. Par. 6 W ramach kosztów utworzenia zakładu ze Êrodków Funduszu mo˝e byç finansowane: 1) przystosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych pomieszczeƒ produkcyjnych i przeznaczonych na rehabilitacj´, 2) zakup urzàdzeƒ i sprz´tu rehabilitacyjnego, 3) wyposa˝enie pomieszczeƒ produkcyjnych oraz przygotowanie stanowisk pracy, w tym zakup maszyn i urzàdzeƒ niezb´dnych do prowadzenia produkcji lub Êwiadczenia usług, 4) zakup surowców, materiałów i narz´dzi potrzebnych do rozruchu działalnoÊci gospodarczej, 5) zakup Êrodków transportu. Par. 7 Ze Êrodków Funduszu mogà byç finansowane nast´pujàce koszty działalnoÊci obsługoworehabilitacyjnej zakładu: 1) dofinansowanie uzyskiwanego z pracy w działalnoÊci gospodarczej zakładu wynagrodzenia osób zaliczonych do znacznego stopnia niepełnosprawnoÊci, do wysokoÊci 100% najni˝szego wynagrodzenia pracowników okreÊlonego w odr´bnych przepisach, w proporcji do okreÊlonej w ich umowie o prac´ cz´Êci wymiaru czasu pracy okreÊlonego w ustawie, 2) wynagrodzenia pracowników zatrudnionych w działalnoÊci obsługoworehabilitacyjnej, 3) koszty materiałów, energii, usług materialnych, usług niematerialnych i innych niezb´dnych do realizacji rehabilitacji i obsługi, 4) koszty transportu i dowozu osób niepełnosprawnych, 5) koszty szkoleƒ osób niepełnosprawnych zwiàzanych z prowadzonà działalnoÊcià gospodarczà i przygotowaniem ich do pracy na otwartym rynku pracy, 6) nale˝ne od pracownika i pracodawcy składki na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne od pracowników, naliczone od kwot wynagrodzeƒ wymienionych w pkt 1 i 2, 7) odpisy na zakładowy fundusz Êwiadczeƒ socjalnych lub wypłaty Êwiadczeƒ urlopowych, dokonywane na podstawie odr´bnych przepisów. Ustawa o normalizacji (Dz. U. z 1993 r. nr 55, poz. 251 ze zm.) Polskie Normy okreÊlajà wymagania, metody badaƒ oraz metody i sposoby wykonywania innych czynnoÊci, w szczególnoÊci w zakresie bezpieczeƒstwa pracy i u˝ytkowania oraz ochrony ˝ycia, zdrowia, mienia i Êrodowiska, z uwzgl´dnieniem potrzeb ludzi niepełnosprawnych, VI. Zabezpieczenie społeczne uwzgl´dniajàce koniecznoÊç ponoszenia zwi´kszonych kosztów wynikajàcych z niepełnosprawnoÊci, jak równie˝ uwzgl´dnienia tych kosztów w systemie podatkowym Ustawa Kodeks celny (Dz. U. z 2001 r. nr 75, poz. 802 ze zm.) Zwolnione od cła sà sprz´t i urzàdzenia rehabilitacyjne ułatwiajàce lub umo˝liwiajàce NiepełnosprawnoÊç w Polsce – Analiza organizacyjno-prawna 13 proces rehabilitacji leczniczej i zawodowej osób niepełnosprawnych oraz towary specjalnie przystosowane do celów pomocy naukowej, kulturalnej i podnoszenia kwalifikacji zawodowych tych osób, je˝eli towary te sà przywo˝one przez: 1) osoby niepełnosprawne na ich własny u˝ytek, pod warunkiem przedło˝enia organom celnym orzeczenia ustalajàcego stopieƒ niepełnosprawnoÊci, 2) organizacje społeczne, których statut nie dopuszcza prowadzenia działalnoÊci gospodarczej oraz podstawowym celem statutowym jest rehabilitacja i pomoc osobom niepełnosprawnym. Zwolnienia od cła stosuje si´ tak˝e do: 1) cz´Êci zamiennych, elementów i specjalnego wyposa˝enia przeznaczonych do towarów, 2) narz´dzi u˝ywanych do utrzymania, kontroli, kalibrowania lub naprawy towarów, -pod warunkiem ˝e te cz´Êci zamienne, elementy, wyposa˝enie lub narz´dzia zostały przywiezione jednoczeÊnie z towarami, o których wy˝ej, lub zostały przywiezione póêniej, ale mo˝na jednoznacznie stwierdziç, i˝ sà przeznaczone do takich towarów, które wczeÊniej zostały zwolnione od cła. Zwolnienia od cła nie stosuje si´ do Êrodków transportu. Ustawa o pomocy społecznej (Dz. U. z 1998 r. nr 64, poz. 414 ze zm.) Pomoc społeczna jest instytucjà polityki społecznej paƒstwa majàcà na celu umo˝liwienie osobom i rodzinom przezwyci´˝anie trudnych sytuacji ˝yciowych, których nie sà one w stanie pokonaç, wykorzystujàc własne Êrodki, mo˝liwoÊci i uprawnienia. Pomoc społecznà organizujà organy administracji rzàdowej i samorzàdowej, współpracujàc w tym zakresie z organizacjami społecznymi, KoÊciołem Katolickim, innymi koÊciołami, zwiàzkami wyznaniowymi, fundacjami, stowarzyszeniami, pracodawcami oraz osobami fizycznymi i prawnymi. Osoby i rodziny korzystajàce z pomocy społecznej sà obowiàzane do współudziału w rozwiàzywaniu ich trudnej sytuacji ˝yciowej. Pomocy społecznej udziela si´ osobom i rodzinom, w szczególnoÊci z powodu niepełnosprawnoÊci. Rozporzàdzenie MPiPS w sprawie szczegółowych zasad przyznawania zasiłku okresowego (Dz. U. z 1997 r. nr 24, poz. 140) 14 Zasiłek okresowy mo˝e byç przyznany ze wzgl´du na niepełnosprawnoÊç osoby ubiegajàcej si´ o zasiłek lub członka rodziny wspólnie gospodarujàcego i zamieszkujàcego, powodujàcà wzrost kosztów utrzymania, w szczególnoÊci w zwiàzku z: 1) potrzebà uczestnictwa w zaj´ciach rehabilitacyjnych, 2) zaopatrzeniem w przedmioty ortopedyczne lub Êrodki pomocnicze, 3) zaopatrzeniem w dodatkowe oprzyrzàdowanie, ułatwiajàce niepełnosprawnym funkcjonowanie w Êrodowisku, 4) utrzymaniem i eksploatacjà pojazdu inwalidzkiego, 5) koniecznoÊcià likwidacji barier architektonicznych. Osoba ubiegajàca si´ o zasiłek okresowy z powodu niepełnosprawnoÊci przedkłada dokumenty stwierdzajàce istnienie niepełnosprawnoÊci, a tak˝e dowody potwierdzajàce poniesienie zwiàzanych z tym wydatków. Ustawa o uprawnieniach do ulgowych przejazdów Êrodkami publicznego transportu zbiorowego (Dz. U. z 2002 r. nr 8, poz. 74) Do ulgi 78% przy przejazdach Êrodkami publicznego transportu zbiorowego kolejowego w pociàgach osobowych i pospiesznych oraz autobusowego, na podstawie biletów jednorazowych, sà uprawnione nast´pujàce osoby: 1) jedno z rodziców lub opiekun towarzyszàcy dzieciom i młodzie˝y dotkni´tej inwalidztwem lub niepełnosprawnej; uprawnienie to obejmuje wyłàcznie przejazd z miejsca zamieszkania lub miejsca pobytu do przedszkola, szkoły, szkoły wy˝szej, placówki opiekuƒczowychowawczej, placówki oÊwiatowowychowawczej, specjalnego oÊrodka szkolno-wychowawczego, specjalnego oÊrodka wychowawczego, oÊrodka umo˝liwiajàcego dzieciom i młodzie˝y spełnianie obowiàzku szkolnego i obowiàzku nauki, oÊrodka rehabilitacyjno-wychowawczego, domu pomocy społecznej, oÊrodka wsparcia, zakładu opieki zdrowotnej, poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym poradni specjalistycznej, i z powrotem, 2) ˝ołnierze odbywajàcy niezawodowà słu˝b´ wojskowà, z wyjàtkiem słu˝by okresowej i nadterminowej, oraz osoby spełniajàce obowiàzek tej słu˝by w formach równorz´dnych. NiepełnosprawnoÊç w Polsce – Analiza organizacyjno-prawna Do ulgi 78% przy przejazdach Êrodkami publicznego transportu zbiorowego kolejowego w pociàgach osobowych i pospiesznych oraz autobusowego, na podstawie biletów jednorazowych lub miesi´cznych imiennych, sà uprawnione dzieci i młodzie˝ dotkni´te inwalidztwem lub niepełnosprawne; uprawnienie to obejmuje wyłàcznie przejazd z miejsca zamieszkania lub miejsca pobytu do przedszkola, szkoły, szkoły wy˝szej, placówki opiekuƒczo-wychowawczej, placówki oÊwiatowo-wychowawczej, specjalnego oÊrodka szkolno-wychowawczego, specjalnego oÊrodka wychowawczego, oÊrodka umo˝liwiajàcego dzieciom i młodzie˝y spełnianie obowiàzku szkolnego i obowiàzku nauki, oÊrodka rehabilitacyjno-wychowawczego, domu pomocy społecznej, oÊrodka wsparcia, zakładu opieki zdrowotnej, poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym poradni specjalistycznej, i z powrotem. Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r., nr 14, poz. 176 ze zm. ) Wolne od podatku dochodowego sà otrzymywane zgodnie z odr´bnymi przepisami Êwiadczenia na: a) rehabilitacj´ zawodowà, społecznà i leczniczà osób niepełnosprawnych ze Êrodków Paƒstwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych oraz z zakładowych funduszy rehabilitacji, b) doraênà lub okresowà pomoc dla kombatantów oraz pozostałych po nich członków rodzin ze Êrodków Paƒstwowego Funduszu Kombatantów. Podstaw´ obliczenia podatku stanowi dochód po odliczeniu kwot wydatków na cele rehabilitacyjne, ponoszonych przez podatnika b´dàcego osobà niepełnosprawnà lub podatnika, na którego utrzymaniu sà osoby niepełnosprawne. VII. ˝ycie w Êrodowisku wolnym od barier funkcjonalnych, w tym: Dost´p do urz´dów, punktów wyborczych i obiektów u˝ytecznoÊci publicznej, swobodnego przemieszczania si´ i powszechnego korzystania ze Êrodków transportu, dost´pu do informacji, mo˝liwoÊci komunikacji mi´dzyludzkiej Ustawa Prawo budowlane (Dz. U. z 2000 r. nr 106, poz. 1126 ze zm.) Obiekt budowlany nale˝y projektowaç, budowaç, u˝ytkowaç i utrzymywaç zgodnie z przepisami, w tym techniczno-budowlanymi, obowiàzujàcymi Polskimi Normami oraz zasadami wiedzy technicznej, w sposób zapewniajàcy m.in. niezb´dne warunki do korzystania z obiektów u˝ytecznoÊci publicznej i mieszkaniowego budownictwa wielorodzinnego przez osoby niepełnosprawne, w szczególnoÊci poruszajàce si´ na wózkach inwalidzkich. W przypadkach szczególnie uzasadnionych dopuszcza si´ odst´pstwo od przepisów techniczno-budowlanych. Odst´pstwo nie mo˝e powodowaç zagro˝enia ˝ycia ludzi lub bezpieczeƒstwa mienia, a w stosunku do obiektów, o których wy˝ej - ograniczenia dost´pnoÊci dla osób niepełnosprawnych oraz nie powinno powodowaç pogorszenia warunków zdrowotnosanitarnych i u˝ytkowych, a tak˝e stanu Êrodowiska, po spełnieniu okreÊlonych warunków zamiennych. Projekt budowlany powinien zawieraç m.in. projekt architektoniczno-budowlany, okreÊlajàcy funkcj´, form´ i konstrukcj´ obiektu budowlanego, jego charakterystyk´ energetycznà i ekologicznà oraz proponowane niezb´dne rozwiàzania techniczne, a tak˝e materiałowe, ukazujàce zasady nawiàzania do otoczenia, a w stosunku do obiektów budowlanych, o których wy˝ej - równie˝ opis dost´pnoÊci dla osób niepełnosprawnych. Rozporzàdzenie Min Gosp.Przestrz. i Bud. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadaç budynki i ich usytuowanie (Dz. U. z 1999 r. nr 15, poz. 140 ze zm.) Rozporzàdzenie okreÊla warunki, które przy zachowaniu przepisów Prawa budowlanego oraz odr´bnych ustaw i przepisów szczególnych, a tak˝e ustaleƒ Polskich Norm zapewniajà m.in. odpowiednie warunki u˝ytkowe, z uwzgl´dnieniem potrzeb osób niepełnosprawnych. Do wejÊç do budynku mieszkalnego wielorodzinnego, zamieszkania zbiorowego i u˝ytecznoÊci publicznej powinny byç doprowadzone utwardzone dojÊcia o szerokoÊci minimalnej 1,5 m, przy czym co najmniej jedno dojÊcie powinno zapewniaç osobom niepełnosprawnym dost´p do całego budynku lub tych jego cz´Êci, z których osoby te mogà korzystaç. W zagospodarowaniu działki budowlanej nale˝y zapewniç, stosownie do jej przeznaczenia i sposobu zabudowy, odpowiednià liczb´ miejsc postojowych dla samochodów u˝ytkowników stałych i przebywajàcych okresowo, w tym równie˝ miejsc postojowych dla samochodów, z których korzystajà osoby niepełnosprawne. Liczb´ i sposób urzàdzenia miejsc postojowych lub budowy gara˝y nale˝y dostosowaç do ustalonych przez właÊciwy organ warunków zabudowy i zagospodarowania terenu, z uwzgl´dnieniem potrzebnej liczby miejsc, z których korzystajà osoby niepełnosprawne NiepełnosprawnoÊç w Polsce – Analiza organizacyjno-prawna 15 W zespole zabudowy wielorodzinnej na terenach zieleni przydomowej nale˝y, stosownie do potrzeb u˝ytkowych, przewidzieç placyki zabaw dla dzieci najmłodszych, boiska sportowe i miejsca rekreacyjne dost´pne dla osób starszych i niepełnosprawnych. W zabudowie Êródmiejskiej dopuszcza si´ ograniczenie tego programu przez organ gminy, w decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. W budynku mieszkalnym, zamieszkania zbiorowego oraz u˝ytecznoÊci publicznej, wyposa˝onym w dêwigi, nale˝y zapewniç dost´p do nich i dojazd na wszystkie kondygnacje u˝ytkowe osobom niepełnosprawnym. Poło˝enie drzwi wejÊciowych do budynku oraz kształt i wymiary pomieszczeƒ wejÊciowych powinny umo˝liwiaç dogodne warunki ruchu, w tym równie˝ osobom niepełnosprawnym. Wymaganie przystosowania wejÊç dla tych osób nie dotyczy budynków mieszkalnych w zabudowie jednorodzinnej i zagrodowej oraz budynków do rekreacji indywidualnej. Pochylnie przeznaczone dla osób niepełnosprawnych powinny mieç szerokoÊç płaszczyzny ruchu co najmniej 1,2 m, kraw´˝niki o wysokoÊci co najmniej 0,07 m i obustronne por´cze, przy czym odst´p mi´dzy nimi powinien mieÊciç si´ w granicach od 1 m do 1,1 m. DługoÊç poziomej płaszczyzny ruchu na poczàtku i na koƒcu pochylni powinna wynosiç co najmniej 1,5 m. Wymiary spocznika zwiàzanego z pochylnià przed wejÊciem do budynku powinny umo˝liwiaç manewrowanie wózkiem inwalidzkim i otwieranie drzwi oraz wynosiç co najmniej 1,5 x 1,5 m. W budynku u˝ytecznoÊci publicznej pomieszczenia ogólnodost´pne ze zró˝nicowanym poziomem podłóg powinny byç przystosowane do ruchu osób niepełnosprawnych. W budynku, na kondygnacjach dost´pnych dla osób niepełnosprawnych, co najmniej jedno z ogólnodost´pnych pomieszczeƒ higienicznosanitarnych powinno byç przystosowane dla tych osób. Mieszkania w budynku wielorodzinnym i odr´bne mieszkania w budynku zamieszkania zbiorowego nale˝y wyposa˝yç w instalacj´ wejÊciowej sygnalizacji dzwonkowej, a w razie przeznaczenia ich dla osób niepełnosprawnych - równie˝ w odpowiednià sygnalizacj´ alarmowo-przyzywowà. W pomieszczeniu przeznaczonym na zbiorowy pobyt dzieci oraz osób niepełnosprawnych na grzejnikach centralnego ogrzewania nale˝y umieszczaç osłony, ochraniajàce od bezpoÊredniego kontaktu z elementem grzejnym. Rozporzàdzenie Min. Trans. i Gosp. Morskiej w sprawie warónków technicznych, jakim powinny 16 odpowiadaç skrzy˝owania linii kolejowych z drogami publicznymi i ich usytuowanie (Dz. U. z 1996 r. nr 33, poz. 144 ze zm.) Skrzy˝owania linii kolejowych z drogami publicznymi powinny umo˝liwiaç dogodne warunki dla ruchu pieszych, w tym równie˝ dla osób niepełnosprawnych. PrzejÊcia dla pieszych oraz dla osób niepełnosprawnych na skrzy˝owaniach linii kolejowych z drogami publicznymi powinny spełniaç wymagania techniczne okreÊlone dla tego typu obiektów. Rozporzàdzenie Min. Trans. i Gosp. Morskiej w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadaç drogowe obiekty in˝ynierskie i ich usytuowanie. (Dz. U. z 2000 r. nr 63, poz. 735) Kładki dla pieszych nad drogami, liniami tramwajowymi lub kolejowymi powinny byç przewidziane według tych samych zasad, jakie okreÊlono dla wiaduktów w zakresie ich długoÊci, podziału na prz´sła i zachowania skrajni pod obiektem. DojÊcie do kładek, o którym mowa wy˝ej, powinno byç przewidziane jako pochylnia, a wyjàtkowo jako schody, gdy warunki terenowe i brak miejsca nie pozwalajà na wykonanie pochylni, pod warunkiem ˝e zapewniono osobom niepełnosprawnym mo˝liwoÊç przekroczenia przeszkody w poziomie w odległoÊci nie wi´kszej ni˝ 200m. JeÊli obiekt mostowy usytuowany jest nad drogà w obszarze zabudowanym i zawiera w swoim przekroju poprzecznym chodniki, to na skarpach nasypów lub wykopów bàdê w konstrukcji przyczółków albo obok obiektu powinny byç wykonane schody dla pieszych o szerokoÊciach dostosowanych do nat´˝enia ruchu pieszych. JeÊli w pobli˝u nie ma innych mo˝liwoÊci dla ruchu osób niepełnosprawnych, zwłaszcza osób na wózkach inwalidzkich, schody powinny byç zastàpione pochylniami lub powinny byç wykonane schody i pochylnie, jeÊli korzystanie z pochylni wydłu˝yłoby znacznie drog´ pieszych. Pochylnie dla ruchu pieszych i dla osób niepełnosprawnych nie powinny mieç pochylenia biegu wi´kszego ni˝ 8%, a wyjàtkowo nie wi´kszego ni˝ 10% w przypadku pochylni zadaszonych. Balustrady i Êciany, zabezpieczajàce na pochylniach pasy ruchu przeznaczone dla osób niepełnosprawnych poruszajàcych si´ na wózkach inwalidzkich, powinny mieç dwie dodatkowe por´cze umieszczone na wysokoÊci 0,75 m i 0,9 m od płaszczyzny ruchu, przy czym wysokoÊç Êciany musi spełniaç wymagania, jakie stosuje si´ w przypadku balustrady. NiepełnosprawnoÊç w Polsce – Analiza organizacyjno-prawna Ustawa o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2000 r. nr 47, poz. 544) Przewoênik powinien podejmowaç działania ułatwiajàce korzystanie ze Êrodków transportowych, punktów odprawy, przystanków i peronów osobom niepełnosprawnym, w tym równie˝ poruszajàcym si´ na wózkach inwalidzkich. Osoby niepełnosprawne mogà korzystaç przy głosowaniu z pomocy innych osób nie b´dàcych członkami obwodowej komisji wyborczej i m´˝ami zaufania kandydatów. Ustawa Ordynacja wyborcza do Sejmu RP i Senatu RP (Dz. U. z 2001 r. nr 46, poz., 499), Wyborca niepełnosprawny, na jego wniosek wniesiony do urz´du gminy najpóêniej w 10 dniu przed dniem wyborów, jest dopisywany do spisu wyborców w wybranym przez siebie obwodzie głosowania spoÊród obwodów głosowania, w których znajdujà si´ lokale na obszarze gminy właÊciwej ze wzgl´du na miejsce jego stałego zamieszkania. Lokale obwodowych komisji wyborczych dostosowane do potrzeb wyborców niepełnosprawnych zapewnia wójt lub burmistrz (prezydent miasta). Rozporzàdzenie MSWiA w sprawie lokali obwodowych komisji wyborczych dostosowanych do potrzeb osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2001 r. nr 81, poz. 888) Rozporzàdzenie okreÊla: 1) warunki techniczne, jakim powinien odpowiadaç lokal obwodowej komisji wyborczej, tak aby został dostosowany do potrzeb wyborców niepełnosprawnych, zwany dalej „lokalem wyborczym”, 2) liczb´ lokali wyborczych w gminie. Lokal wyborczy powinien znajdowaç si´ na parterze budynku, który jest wyposa˝ony w podjazdy lub inne urzàdzenia umo˝liwiajàce samodzielne dotarcie wyborcy niepełnosprawnego do lokalu wyborczego na wózku inwalidzkim, oraz powinien mieç wymiary zapewniajàce swobodne poruszanie si´ po nim wyborców niepełnosprawnych, w szczególnoÊci przejÊcie pomi´dzy miejscem wydania karty do głosowania, miejscem zapewniajàcym tajnoÊç głosowania a urnà powinno mieç szerokoÊç co najmniej 1,5 m. Ustawa Prawo przewozowe (Dz. U. z 2000 r. nr 50, poz. 601) Przewoênik jest obowiàzany do zapewnienia podró˝nym odpowiednich warunków bezpieczeƒstwa i higieny oraz wygody i nale˝ytej obsługi. Ustawa Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. z 1997 r., nr 98, poz. 602 ze zm.) Osoba niepełnosprawna o obni˝onej sprawnoÊci ruchowej, kierujàca pojazdem samochodowym zaopatrzonym w kart´ parkingowà, mo˝e nie stosowaç si´ do niektórych znaków drogowych dotyczàcych zakazu ruchu lub postoju. Przepis ten stosuje si´ równie˝ do kierujàcego pojazdem przewo˝àcego osob´ o obni˝onej sprawnoÊci ruchowej. Kart´ parkingowà wydaje osobie niepełnosprawnej starosta. Za wydanie karty parkingowej pobiera si´ opłat´ w wysokoÊci ustalonej przez ministra właÊciwego do spraw transportu. Kart´ parkingowà wydaje si´ na podstawie orzeczenia i opinii wydanych przez zespół do spraw orzekania o stopniu niepełnosprawnoÊci przy powiatowym centrum pomocy rodzinie działajàcym na podstawie odr´bnych przepisów. Ustawa o dost´pie do informacji publicznej (Dz. U. z 2001 r. nr 112, poz. 1198) Ka˝da informacja o sprawach publicznych stanowi informacj´ publicznà i podlega udost´pnieniu na zasadach i w trybie okreÊlonych w ustawie o dost´pie do informacji publicznej. Przepisy ustawy nie naruszajà przepisów innych ustaw okreÊlajàcych odmienne zasady i tryb dost´pu do informacji b´dàcych informacjami publicznymi. Ka˝demu przysługuje prawo dost´pu do informacji publicznej. Od osoby wykonujàcej prawo do informacji publicznej nie wolno ˝àdaç wykazania interesu prawnego lub faktycznego. Prawo do informacji publicznej obejmuje uprawnienia do: 1) uzyskania informacji publicznej, w tym uzyskania informacji przetworzonej w takim zakresie, w jakim jest to szczególnie istotne dla interesu publicznego, 2) wglàdu do dokumentów urz´dowych, 3) dost´pu do posiedzeƒ kolegialnych organów władzy publicznej pochodzàcych z powszechnych wyborów. Obowiàzane do udost´pniania informacji publicznej sà władze publiczne oraz inne podmioty wykonujàce zadania publiczne, w szczególnoÊci: NiepełnosprawnoÊç w Polsce – Analiza organizacyjno-prawna 17 1) 2) 3) 4) 5) organy władzy publicznej, organy samorzàdów gospodarczych i zawodowych, podmioty reprezentujàce zgodnie z odr´bnymi przepisami Skarb Paƒstwa, podmioty reprezentujàce paƒstwowe osoby prawne albo osoby prawne samorzàdu terytorialnego oraz podmioty reprezentujàce inne paƒstwowe jednostki organizacyjne albo jednostki organizacyjne samorzàdu terytorialnego, podmioty reprezentujàce inne osoby lub jednostki organizacyjne, które wykonujà zadania publiczne lub dysponujà majàtkiem publicznym, oraz osoby prawne, w których Skarb Paƒstwa, jednostki samorzàdu terytorialnego lub samorzàdu gospodarczego albo zawodowego majà pozycj´ dominujàcà w rozumieniu przepisów o ochronie konkurencji i konsumentów. Obowiàzane do udost´pniania informacji publicznej sà zwiàzki zawodowe i ich organizacje oraz partie polityczne. Obowiàzane do udost´pniania informacji publicznej sà podmioty, o których mowa w ust. 1 i 2, b´dàce w posiadaniu takich informacji. Prawo do informacji publicznej podlega ograniczeniu w zakresie i na zasadach okreÊlonych w przepisach o ochronie informacji niejawnych oraz o ochronie innych tajemnic ustawowo chronionych. Udost´pnianie informacji publicznych nast´puje w drodze: 1) ogłaszania informacji publicznych, w tym dokumentów urz´dowych, w Biuletynie Informacji Publicznej, 2) udost´pniania informacji na wniosek, 3) wst´pu na posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej, i udost´pniania materiałów, w tym audiowizualnych i teleinformatycznych, dokumentujàcych te posiedzenia. Dost´p do informacji publicznej jest bezpłatny. Informacja publiczna, która mo˝e byç niezwłocznie udost´pniona, jest udost´pniana w formie ustnej lub pisemnej bez pisemnego wniosku. Ustawa o łàcznoÊci (Dz. U. z 1995 r. nr 117, poz. 654 ze zm.) Podmiot Êwiadczàcy usług´ pocztowà o charakterze powszechnym zapewni osobom niepełnosprawnym dost´p do Êwiadczonych 18 usług co najmniej w zakresie okreÊlonym przez ministra właÊciwego do spraw łàcznoÊci w drodze rozporzàdzenia. Rozporzàdzenie Ministra ŁàcznoÊci w sprawie okreÊlenia zakresu dost´pu osób niepełnosprawnych do Êwiadczonych usług pocztowych lub telekomunikacyjnych o charakterze publicznym (Dz. U. z 1996 r., nr 127, poz. 598) Zapewnienie dost´pu osobom niepełnosprawnym do Êwiadczonych usług telekomunikacyjnych o charakterze powszechnym, z zastrze˝eniem ust. 2, polega w szczególnoÊci na: 1) stosowaniu 50% ulgi w opłacie za uzyskanie dost´pu do sieci telekomunikacyjnej, wraz z zainstalowaniem telefonicznego urzàdzenia koƒcowego, oraz w miesi´cznej opłacie abonamentowej, 2) zawieraniu z osobami niepełnosprawnymi umów o Êwiadczenie usług telekomunikacyjnych o charakterze powszechnym w pierwszej kolejnoÊci, 3) dostarczeniu, na ˝àdanie i koszt abonenta b´dàcego osobà niepełnosprawnà, telefonicznego urzàdzenia koƒcowego, dostosowanego do korzystania z tego urzàdzenia przez osob´ niepełnosprawnà, 4) instalowaniu publicznych aparatów telefonicznych przystosowanych, w zakresie nie mniejszym ni˝ okreÊlony w załàczniku do rozporzàdzenia, do korzystania przez osoby niepełnosprawne, 5) umieszczaniu publicznych aparatów telefonicznych w sposób i w miejscu umo˝liwiajàcym korzystanie z nich osobie niepełnosprawnej, poruszajàcej si´ na wózku inwalidzkim, 6) oznakowaniu aparatów telefonicznych, o których mowa w pkt 4 i 5, w sposób umo˝liwiajàcy ich lokalizacj´ przez osoby ociemniałe oraz piktogramami, okreÊlajàcymi rodzaje niepełnosprawnoÊci, do których sà przystosowane, 7) zainstalowaniu w ka˝dym mieÊcie o liczbie mieszkaƒców wi´kszej ni˝ 20 tysi´cy, poło˝onym na obszarze, na którym podmiot Êwiadczy usługi telekomunikacyjne o charakterze powszechnym, co najmniej jednego tekstofonu przynajmniej w jednej placówce Êwiadczenia usług NiepełnosprawnoÊç w Polsce – Analiza organizacyjno-prawna 8) 9) telekomunikacyjnych, umieszczaniu w wykazie abonentów (ksià˝ce telefonicznej) informacji o miejscach zainstalowania tekstofonów i wideotelefonów oraz o abonentach posiadajàcych tekstofony lub wideotelefony - za ich zgodà, oznaczaniu kart telefonicznych w sposób pozwalajàcy na samodzielne, prawidłowe posługiwanie si´ nimi przez osoby ociemniałe. osoby niepełnosprawnej prawidłowo opłaconej zwykłej przesyłki listowej. Uprawnienia, o których wy˝ej przysługujà osobie niepełnosprawnej z uszkodzeniem narzàdu ruchu powodujàcym koniecznoÊç korzystania z wózka inwalidzkiego albo z uszkodzeniem narzàdu wzroku, zakwalifikowanej do pierwszej grupy inwalidzkiej. 2.Udogodnienia lub ulgi, o których mowa w ust. 1 pkt 1-3: 1) przysługujà osobie niepełnosprawnej z uszkodzeniem narzàdu słuchu lub mowy w stopniu powodujàcym koniecznoÊç korzystania z tekstofonu lub wideotelefonu albo z uszkodzeniem narzàdu wzroku, zakwalifikowanej do pierwszej grupy inwalidzkiej, 2) przysługujà równie˝ prawnemu opiekunowi osoby niepełnosprawnej, o której mowa w pkt 1, albo pozostajàcemu z tà osobà niepełnosprawnà we wspólnym gospodarstwie domowym wst´pnemu albo zst´pnemu, b´dàcym abonentami sieci telekomunikacyjnej lub ubiegajàcym si´ o podpisanie umowy o Êwiadczenie usług telekomunikacyjnych o charakterze powszechnym, 3) dotyczà tylko jednego telefonicznego urzàdzenia koƒcowego w gospodarstwie domowym, w którym pozostaje osoba niepełnosprawna, o której mowa w pkt 1. Zapewnienie dost´pu osobom niepełnosprawnym do Êwiadczonych usług pocztowych o charakterze powszechnym polega w szczególnoÊci na: 1) umieszczaniu skrzynek pocztowych w sposób i w miejscu umo˝liwiajàcym korzystanie z nich osobie niepełnosprawnej poruszajàcej si´ na wózku inwalidzkim, 2) dor´czaniu osobie niepełnosprawnej, na jej ˝àdanie i bez pobierania dodatkowych opłat, przesyłek listowych, listów wartoÊciowych, paczek pocztowych i przekazów pocztowych bezpoÊrednio pod wskazany przez nadawc´ adres, z pomini´ciem skrzynki do dor´czania korespondencji oraz bez koniecznoÊci odbierania przesyłek w placówce oddawczej, z zastrze˝eniem ust. 2, 3) przyjmowaniu przez listonosza od Niezale˝nie od powy˝szego podmioty zapewnià: 1) dostosowanie placówek Êwiadczenia usług pocztowych lub telekomunikacyjnych o charakterze powszechnym do obsługi osób niepełnosprawnych oraz wydzielenie w tych placówkach stanowisk przystosowanych do obsługi tych osób, 2) oznaczenie stanowisk, o których mowa w pkt 1, odpowiednimi piktogramami, 3) utworzenie słu˝b poÊredniczàcych w Êwiadczeniu usług pocztowych lub telekomunikacyjnych o charakterze powszechnym dla osób niepełnosprawnych, publikowanie informacji o: a. stosowanych przez podmiot ulgach i udogodnieniach dla osób niepełnosprawnych, b. aktualnie Êwiadczonych przez podmiot usługach dla osób niepełnosprawnych, c. organizacjach, instytucjach i słu˝bach, poÊredniczàcych w Êwiadczeniu usług pocztowych lub telekomunikacyjnych osobom niepełnosprawnym. VIII. Posiadanie samorzàdnej reprezentacji swego Êrodowiska oraz do konsultowania z nim wszelkich projektów aktów prawnych dotyczàcych osób niepełnosprawnych Ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 1997 r. nr 123, poz. 776 ze zm.) Art. 42-44. Rozporzàdzenie MPiPS w sprawie organizacji i trybu działania Krajowej Rady Konsultacyjnej do Spraw Osób Niepełnosprawnych (Dz. U. z 1998 r nr 99, poz. 633) Krajowa Rada Konsultacyjna do Spraw Osób Niepełnosprawnych, zwanà dalej „Radà” jest organem doradczym Pełnomocnika do Spraw Osób Niepełnosprawnych w min. pracy, stanowiàcym forum współdziałania, na rzecz NiepełnosprawnoÊç w Polsce – Analiza organizacyjno-prawna 19 osób niepełnosprawnych, organów administracji rzàdowej, samorzàdu terytorialnego oraz organizacji pozarzàdowych. Do zakresu działania Rady nale˝y w szczególnoÊci: 1) inspirowanie przedsi´wzi´ç zmierzajàcych do integracji osób niepełnosprawnych ze społeczeƒstwem, 2) inicjowanie rozwiàzaƒ w zakresie zaspokajania potrzeb osób niepełnosprawnych, wynikajàcych z faktu niepełnosprawnoÊci, 3) opiniowanie: a) projektu zało˝eƒ polityki zatrudniania, rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych, b) projektów aktów prawnych majàcych lub mogàcych mieç wpływ na sytuacj´ osób niepełnosprawnych oraz sygnalizowanie odpowiednim organom potrzeby wydania lub zmiany przepisów obowiàzujàcych w tym zakresie, c) sprawozdaƒ z działalnoÊci Paƒstwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, d) rocznych harmonogramów realizacji rzàdowego „Programu działaƒ na rzecz osób niepełnosprawnych i ich integracji ze społeczeƒstwem”, 4) opracowywania rocznych informacji o działalnoÊci Rady. Rada składa si´ z: 1) pi´ciu przedstawicieli organów administracji rzàdowej, 2) pi´ciu przedstawicieli jednostek samorzàdu terytorialnego, 3) pi´tnastu przedstawicieli organizacji pozarzàdowych, w tym pi´ciu przedstawicieli pracodawców. Członków Rady powołuje i odwołuje, na wniosek Pełnomocnika, Minister właÊciwy do spraw zabezpieczenia społecznego. Odwołanie członka Rady przed upływem kadencji mo˝e nastàpiç: 1) na jego wniosek, 2) na wniosek reprezentowanego przez niego organu lub organizacji, 3) na wniosek Pełnomocnika po zasi´gni´ciu opinii organu lub organizacji, którà członek Rady reprezentuje. Posiedzenia Rady zwoływane sà przez jej przewodniczàcego nie rzadziej ni˝ raz na kwartał oraz w ka˝dym czasie na wniosek Pełnomocnika 20 lub co najmniej 5 członków Rady. Kadencja Rady trwa 4 lata. Rada: 1) powołuje ekspertów, 2) zaprasza do uczestnictwa w posiedzeniach Rady przedstawicieli organów, organizacji i instytucji nie reprezentowanych w Radzie, 3) zleca przeprowadzanie badaƒ i opracowywanie ekspertyz. Koszty funkcjonowania Rady zwiàzane z obsługà, przeprowadzaniem badaƒ i opracowywaniem ekspertyz, wynagradzaniem członków Rady oraz uczestnictwem w posiedzeniach Rady ekspertów i osób nie b´dàcych członkami Rady finansowane sà ze Êrodków ministerstwa ministra właÊciwego do spraw zabezpieczenia społecznego. WłaÊciwy minister okreÊlił: 1) organizacj´ i tryb działania Rady oraz zasady uczestnictwa w jej pracach ekspertów i przedstawicieli organów, organizacji i instytucji, nie reprezentowanych w Radzie, 2) wysokoÊç wynagrodzenia członków Rady oraz ekspertów i innych osób nie b´dàcych członkami Rady, za udział w posiedzeniach Rady. Pełne uczestnictwo w ˝yciu publicznym, społecznym, kulturalnym, artystycznym, sportowym oraz rekreacji i turystyce odpowiednio do swych zainteresowaƒ i potrzeb Ustawa o kulturze fizycznej (Dz. U. z 2001 r. nr 81, poz. 889 ze zm.) Kultura fizyczna jest cz´Êcià kultury narodowej, chronionej przez prawo. Obywatele, bez wzgl´du na wiek, płeç, wyznanie, ras´ oraz stopieƒ i rodzaj niepełnosprawnoÊci - korzystajà z równego prawa do ró˝nych form kultury fizycznej. Rehabilitacja ruchowa jest procesem majàcym na celu przywrócenie, popraw´ lub utrzymanie psychofizycznej sprawnoÊci osób czasowo lub trwale niepełnosprawnych za pomocà specjalnych zabiegów i çwiczeƒ fizycznych - w oparciu o wiedz´ medycznà. W celu zapewnienia udziału reprezentacji polskich sportowców niepełnosprawnych w igrzyskach paraolimpijskich oraz reprezentowania kraju w Mi´dzynarodowym Komitecie Paraolimpijskim mo˝e zostaç utworzony Polski Komitet Paraolimpijski. Polski Komitet Paraolimpijski jest zwiàzkiem stowarzyszeƒ i innych osób prawnych, których celem statutowym jest organizacja, upowszechnianie oraz działalnoÊç na rzecz rozwoju sportu osób niepełnosprawnych. W zało˝eniach budowlanych oraz modernizacyjnych obiektów sportowych uwzgl´dnia si´ wymagania bezpieczeƒstwa i higieny oraz warunki umo˝liwiajàce korzystanie z tych obiektów przez osoby niepełnosprawne. NiepełnosprawnoÊç w Polsce – Analiza organizacyjno-prawna
