docTechnologia
download 
Reklamacja Transkrypt
Technologia
ROLNICZE ● Ziemniaki i Arianie marzec 2010 cena 3 zł ISSN 1234-236X Nr 3(227) Aktualności O d redakcji Spis treści Sensy i nonsensy przestawiania wskazówek W marcu czeka nas kolejna zmiana czasu, tym razem na letni. Już na sam dźwięk słowa „letni” robi się cieplej na duszy, niestety, rzeczywistość nie jest tak różowa; będziemy musieli wstawać o godzinę wcześniej i znów „w środku nocy” zrywać się na dźwięk znienawidzonego budzika, biczować ciało zimną wodą i wlewać w siebie następną filiżankę kawy, by zechciało się pożegnać ze słodkim Morfeuszem i by stanęło oko w oko z… mozołem dnia. Cóż – ponownie pogrzebiemy w swoich zegarach biologicznych i to na własną odpowiedzialność, bowiem za wszelkie i ewentualne następstwa takiego majstrowania to nam właśnie przyjdzie zapłacić szwankującym zdrowiem. Zgoda, nikt do końca nie zna tej ceny i dlatego łatwo jest nam uwierzyć w same zyski, które tak właściwie wiążą się z dwoma (zaledwie!) miesiącami mniejszego zużywania prądu, bo w pozostałe dziesięć – gdy dzień jest wystarczająco długi – dodatkowa godzina nie wpływa już na wynik ekonomiczny. Próbowałam nawet dociekać, jakie i jakiego rzędu są te dwumiesięczne oszczędności? I czy ja i mój portfel wzięty tam został pod uwagę? Nie natrafiłam jednak na żadne dane, choć znalazłam wiele artykułów temu tematowi poświęconych, z których wynika, że nikt nigdy tak naprawdę nie przeprowadził bilansu zysków i strat. Energię i tylko energię dałoby się jakoś policzyć i zrobiono to, ale wyrywkowo i dla wybranych tylko dziedzin gospodarki. Natomiast nie ma rachunków ogólnych. Istnieją jedynie niepewne szacunki, które na dodatek nie są wcale jednoznaczne. Nie zdziwiłabym się, gdyby się okazało, że zmiany czasu w dzisiejszym, industrialnym świecie nie mają sensu. Że miały, ale dwieście lat temu, gdy na ten pomysł wpadł Benjamin Franklin. Obliczył on wtedy, że jeśli jesienią przestawione zostaną zegary „do tyłu”, to w samym tylko Paryżu – gdzie był podówczas ambasadorem USA – można by zaoszczędzić 30 mln kilogramów wosku rocznie. Pomysł Franklina nie został podchwycony. Dużo później w 1916 r. jako pierwsi zrealizowali go Niemcy. To był czas wojny i kryzysu. Potrzebna była energia do produkcji broni. Wprowadzono wtedy zakaz oświetlania mieszkań po zmroku. Ale czy dziś ktoś jeszcze chodzi spać z kurami? Raczej nie, zwłaszcza że najlepsze filmy lecą w telewizji o północy, a w porach jesiennych i zimowych już od szesnastej po południu świecimy światła w domach, a za rachunki potem słono płacimy. Dziś też pojawiła się całkiem spora grupa zawodów, które wykonywać trzeba niezależnie od umownie ustalonej godziny. A świat? Świat i funkcjonowanie w nim wymaga coraz lepszego zgrania się czasów w czasie; pamiętajmy o tym, że nie wszystkie kraje są wyznawcami takich ekonomicznych strategii (zresztą my też wiele razy powątpiewaliśmy, skoro kilkakrotnie w historii wycofywaliśmy „dwuczasowość”, by znów ją wprowadzić). I nie zazdroszczę nikomu podróżowania w te dni. A międzynarodowe wyjazdy biznesowe i inne, mogą okazać się kłopotem, bo nagle nie zgodzą się rozkłady jazdy. Lecz te straty też wliczamy w prywatne koszty. Już tak nas do tego przyzwyczajono. Elżbieta Musiał 3 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - marzec 2010 AKTUALNOŚCI 1. Postawiono na biogaz 2. „Świńskie” problemy rolników 3. Dostarczanie nadwyżek żywności najuboższej ludności UE str. 4 TECHNOLOGIA 1. Timac Agro 2. Rzepak ozimy 3. Nawożenie kukurydzy 4. Przedsiewna uprawa roli pod zboża jare 5. Ziemniaki i Arianie 6. Pokonać konkurencję 7. Potas str. 5 str. 6 str. 8 str. 9 str. 10 str. 12 str. 14 str. 4 str. 4 EKOLOGIA 1. Chów kóz w gospodarstwie ekologicznym str. 15 2. Kompost - bezcenny nawóz str. 15 EKONOMIKA 1. Ceny targowiskowe w woj. świętokrzyskim str. 18 2. Stawki zwrotu akcyzy str. 19 3. Jeden wniosek str. 20 MECHANIZACJA i BHP 1. Alternator i jego usterki 2. Oleje silnikowe i ich oznaczenia 3. Bezpieczny przejazd na pole str. 25 str. 26 str. 26 NASZE PREZENTACJE 1. Jest taki ogród str. 27 OGRODNICTWO 1. Choroby i szkodniki porzeczki czarnej 2. ABC sadzenia drzewek owocowych 3. Seminaria warzywnicze str. 31 str. 34 str. 36 GOSPODARSTWO DOMOWE I AGROTURYSTYKA 1. Zioła, ziółka i przyprawy str. 40 2. Sekrety kulinarne str. 44 3. Rośliny bez tajemnic str. 46 FAKTY, WYDARZENIA, KOMENTARZE 1. Podsumowali badania ekologiczne 2. Ogólnopolski konkurs plastyczny KLUBY 4H 1. Zimowisko w Murzasichlach 2. Debata nad przyszłością ruchu 4H w Polsce str. 48 str. 48 str. 50 str. 50 DORADCA ODPOWIADA str. 53 ROZRYWKA str. 54 A ktualności Uwaga ROLNICY! Postawiono na biogaz Szwecja Obecnie w Szwecji biogaz produkowany jest na niewielką skalę w 200 zakładach. Ma się to jednak zmienić i w ciągu trzech najbliższych lat aż 150 mln koron zainwestowanych zostanie w rozwój przemysłowej produkcji biogazu pozyskiwanego z odpadów produkcji zwierzęcej (np. z gnojowicy) oraz z przemysłu spożywczego. Bez takiego finansowego zastrzyku ze strony rządu, firmy nie byłyby w stanie podnieść swojej produkcji na wielką skalę. Wielka Brytania Rząd Wielkiej Brytanii przeznaczył 10 mln funtów sterlingów na budowę zakładów przetwarzania biomasy na energię, które notabene są droższe od budowy konwencjonalnych zakładów wykorzystujących gaz i inne tradycyjne paliwa. Ale wg rozporządzenia Unii Europejskiej, we wszystkich krajach członkowskich już w 2020 r. wykorzystanie energii z odnawialnych źródeł ma stanowić 20% zużycia energii ogółem. Zatem już teraz postanowili inwestować, by – jak przeliczyli – energia z odnawialnych źródeł pokryła 32% zapotrzebowania na elektryczność i w 14% na produkcję ciepła. EM (wg inf. CBR) NOWE WNIOSKI... o przyznanie płatności za 2010 rok już trafiają do rolników! W tym roku na jednym formularzu wniosku rolnicy mogą wnioskować o przyznanie dziesięciu rodzajów płatności. ► Więcej na str. 20 „Świńskie” problemy rolników Francuscy hodowcy świń żądają od rządu pomocy – podaje w bieżących informacjach Centralna Biblioteka Rolnicza. Chodzi o rolników w Bretanii, gdzie w 6500 fermach hoduje się 56% francuskiego pogłowia trzody chlewnej i zatrudnia 31 tys. pracowników. Zadłużenie tych ferm stale rośnie, podczas gdy od dwóch lat ceny wieprzowiny spadają i tak w ciągu pierwszych ośmiu miesięcy 2009 roku zmniejszyły się z 1,192 do 1,106 euro/kg. Obliczono, że aby rolnicy mogli spłacić swoje zadłużenie, cena wieprzowiny powinna osiągnąć 1,35 euro/kg. EM (wg inf. CBR) Dostarczanie nadwyżek żywności najuboższej ludności Unii Europejskiej - program 2010 W dniu 14.01.2009 r. Agencja Rynku Rolnego rozstrzygnęła przetarg na dostarczenie gotowych artykułów spożywczych do magazynów organizacji charytatywnych w ramach programu Wspólnej Polityki Rolnej „Dostarczanie nadwyżek żywności najuboższej ludności Unii Europejskiej” realizowanego w 2010 roku. Oferty przetargowe złożyło 40 przedsiębiorców z Polski oraz z krajów UE. Z 29 przedsiębiorcami, którzy złożyli najkorzystniejsze oferty, Agencja podpisze umowy na dostawy do organizacji charytatywnych gotowych artykułów spożywczych. Będzie to 21 różnych artykułów spożywczych z 3 grup asortymentowych (zbożowe, mleczne i cukrowe). Towary będą dostarczane w okresie od marca do grudnia 2010 do magazynów uprawnionych organizacji charytatywnych tj.: Federacji Polskich Banków Żywności, Caritas Polska, Polskiego Komitetu Pomocy Społecznej oraz Polskiego Czerwonego Krzyża. Organizacje będą dystrybuować otrzymane artykuły na terenie całego kraju za pośrednictwem swoich placówek. Według szacunków organizacji charytatywnych pomoc żywnościową otrzyma ok. 4 mln osób najuboższych. Polska uczestniczy w programie „Dostarczanie nadwyżek żywności najuboższej ludności Unii Europejskiej” od 2004 roku. Kwota środków przeznaczonych na realizację programu w Polsce wzrasta z roku na rok. Wartość środków przeznaczonych na realizację programu PEAD w Polsce: 2004 – 23,9 mln EUR tj.: 110,6 mln zł 2005 – 35,5 mln EUR tj.: 155,5 mln zł 2006 – 43,4 mln EUR tj.: 170,1 mln zł 2007 – 42,9 mln EUR tj.: 170,3 mln zł 2008 – 50,0 mln EUR tj.: 188,5 mln zł 2009 – 102,2 mln EUR tj.: 347,1 mln zł 2010 – 97,4 mln EUR tj.: 412,0 mln zł 4 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - marzec 2010 W 2010 roku w programie pomocy żywnościowej uczestniczy 19 państw członkowskich UE. Na realizację programu Komisja Europejska przeznaczyła towary z zapasów interwencyjnych i środki pieniężne o łącznej wartości 478 mln Euro. Z tego dla Polski Komisja Europejska przeznaczyła 97 mln Euro. Jest to druga co do wielkości wartość programu wśród państw UE. ARR Informacje na temat programu dostarczania nadwyżek żywności najuboższej ludności Unii Europejskiej można uzyskać na stronie internetowej www.arr.gov.pl, w Oddziałach Terenowych Agencji Rynku Rolnego lub w Telefonicznym Punkcie Informacyjnym ARR pod numerem: (0 22) 661-72-72 TPI czynny jest od poniedziałku do piątku w godz. 8:00-16:00. Konsultantom można również zadawać drogą elektroniczną pytania dotyczące mechanizmów administrowanych przez ARR, korespondencję należy kierować na adres e-mail: [email protected]. T echnologia B loki mineralne EUROBLOC – to doskonałe uzupełnienie dawki pokarmowej dla wysoko wydajnych krów. Zawierają pełen zestaw składników mineralnych umożliwiając uzupełnienie ewentualnych niedoborów w skarmianej paszy. U podstaw całego systemu leży tzw. prawo minimum Liebiga – wykorzystanie całej dawki pokarmowej limitują składniki pozostające w minimum – w tym przypadku mówimy o składnikach mineralnych. Najlepszym sposobem uzupełnienia ich niedoborów mogą być minerały podane w formie bloków do lizania. Umożliwiają one dostęp wszystkich zwierząt w stadzie bez ograniczeń i pobieranie soli mineralnych zgodnie z INDYWIDUALNYM zapotrzebowaniem. Wykorzystując naturalny mechanizm SAMOREGULACJI zwierzęta same optymalizują ilość pobranych składników. Bloki EUROBLOC zawierają w swoim składzie ponad 30 makroi mikroskładników oraz tzw. pierwiastki śladowe, które w odniesieniu do krów wysoko wydajnych, mogą być czynnikiem limitującym wydajność. Kolejny ważny składnik to kompleks CalseagritBiotech. Jest to unikalny dodatek produkowany tylko przez firmę Timac. CalseagirtBiotech stymuluje rozwój mikroflory żwacza poprawiając trawienie pasz objętościowych – lepiej strawiona pasza to więcej mleka! Preparat ten posiada działanie buforujące, co pomaga utrzymać optymalne pH w żwaczu. Trzecia grupa składników bloków mineralnych EUROBLOC to bufory. Dodajemy dwa rodzaje związków buforujących, które uzupełniają tego typu substancje dodawane do paszy. Jak widać z powyższego – bloki EUROBLOC w sposób kompleksowy wspomagają prawidłowe funkcjonowanie żwacza, a więc wpływają na najważniejszy, z punktu widzenia opłacalności produkcji mleka, proces – wykorzystanie pasz objętościowych. Szczegółowych informacji na temat możliwości zakupu i stosowania udzielą państwu nasz doradca i dystrybutorzy: Artur Niedobit, tel.: 698 817 508 Dystrybutorzy: ACM Agrocentrum Kielce, ul. Domaszowska 140, tel.: 41 368 11 00 41 368 11 01 SADEX Okalina Tomasz Sadak; Okalina Wieś 22 tel.: 15 868 33 47 603 602 220 marzec 2010 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - 5 Fot.: E. Musiał T echnologia gdyż mineralizacja mocznika w okresie chłodów może być utrudniona. Dobrym nawozem jest również roztwór saletrzano-mocznikowy (RSM). Większe dawki tego nawozu należy wprowadzić do gleby za pomocą specjalnych rozlewaczy, aby nie poparzyć roślin. Mniejsze dawki RSM (35-40 kgN/ha) można także stosować w formie grubokroplistego oprysku. Orientacyjne dawki azotu w zależności od jakości gleb i przedplonu oraz spodziewanego plonu podaje tabela 1. AZOT - im wcześniej, tym lepiej RZEPAK OZIMY Piotr Witczak P ierwiastkiem najbardziej efektywnym w kształtowaniu plonu rzepaku jest azot, podstawowy składnik białek budulcowych i zapasowych. Jednak w okresie przedzimowym nawożenie tym składnikiem powinno być ostrożne, gdyż jego nadmiar powoduje wybujały rozwój roślin i wskutek tego znacznie osłabia ich zimotrwałość. Natomiast niedobór azotu przyczynia się do słabego rozwoju roślin powodując również zmniejszenie zimotrwałości roślin. Jesienne nawożenie azotowe jest uzależnione od przedplonu i tak: ▪ po dobrych przedplonach, takich jak strączkowe, wczesne ziemniaki, motylkowe drobnonasienne, można zrezygnować z nawożenia, ▪ po roślinach zbożowych 20-40 kg/ha, ▪ jedynie po przyoranej słomie lub wysokim ściernisku należy zwiększyć dawkę azotu do około 60 kg/ha. Potrzeba nawożenia azotem znacznie wzrasta wraz z wiosennym ruszeniem wegetacji. Jest ono uzależnione od jakości gleb, przedplonu i wysokości spodziewanego plonu. Zaleca się dzielenie większych dawek azotu od 100 kg/ha na dwie części. Pierwszą z nich wysiewa się na przedwiośniu, jeszcze przed ruszeniem wegetacji (przy wczesnej wiośnie może to być koniec lutego – początek marca). Drugą część trzeba wysiać do fazy początku pąkowania roślin, zanim gleba przeschnie w górnej warstwie (w razie suchej gleby lepiej jest zastosować nawożenie dolistne). Pierwszą dawkę można zastosować w formie saletrzanej (np. saletra amonowa), 6 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - marzec 2010 Gdy pobieranie azotu z gleby jest utrudnione (np. na skutek suszy), należy dokarmiać rośliny dolistnie mocznikiem. Rzepak, w zależności od fazy rozwojowej, dobrze znosi nawet 10-15% roztwór mocznika, do którego można dodać także mikronawozy. Najbardziej jednak efektywnym roztworem w przeliczeniu na zwyżki plonu nasion przypadające na 1 kg zastosowanego dolistnie azotu jest 12% wodny roztwór mocznika. Rzepak wymaga obfitego żywienia wszystkimi składnikami pokarmowymi, dlatego w pełni uzasadnione jest dodawanie do cieczy roboczej 5% siarczanu magnezu + wieloskładnikowego nawozu mikroelementowego przeznaczonego do dolistnego dokarmiania rzepaku. Pełną technologię wiosennego dolistnego dokarmiania rzepaku podano w tabeli 2. Natomiast szczegółowe objawy niedoborów poszczególnych składników pokarmowych i sposobów ich usuwania podane są poniżej. Fot.: E. Musiał T echnologia MIKROELEMENTY Magnez – jego niedobór objawia się czerwienieniem liści, ciemnozielona pozostaje jedynie tkanka liściowa najbliżej nerwów, objawy niedoboru magnezu obserwuje się zwykle podczas chłodnej wiosny, kiedy to wskutek wychłodzenia gleby korzenie mniej efektywnie pobierają magnez. Można wtedy usunąć objawy niedoboru magnezu przez zastosowanie dolistnego dokarmiania roślin siarczanem magnezu w stężeniu nieprzekraczającym 5%. Najlepszą rozpuszczalnością odznacza się siedmiowodny siarczan magnezu zwany w praktyce „solą gorzką”. Jednak najlepszym sposobem jest systematyczne wapnowanie wapnem z odpowiednią zawartością magnezu. Siarka – jest pobierana intensywnie w okresie od formowania pędów na wiosnę aż do początku kwitnienia. Jej niedobór powoduje plamiste żółknięcie liści pomiędzy nerwami, wzrost liści na szerokości ulega zaburzeniu. Liście stają się wąskie i długie. Większy niedobór tego składnika sprawia, że kwiaty są bladożółte, a nawet białe. Zjawisku temu towarzyszy również opadnie pąków kwiatowych. Łuszczyny mają barwę czerwonawą i kształt rzodkiewkowaty, a także zawierają małe ilości nasion. Niedobory siarki jesienią można usunąć, nawożąc łan superfosfatem prostym, siarczanem amonu lub gipsem. Jeśli niedobory siarki stwierdzamy wiosną, możemy je usunąć przez dolistne dokarmianie roślin siarczanem magnezu. Tabela 1. Poziom uzyskiwanych plonów dt/ha Jakość gleby i przedplonu 20 Duża i b. duża 80 100 150 Średnia 120 150 180 Mała i b. mała 150 180 220 30 40 kg N/ha Bor – jego niedobór objawia się zniekształceniem i zasychaniem liści, zamieraniem pąka wierzchołkowego (zgorzel), zasychaniem i opadaniem pąków, kwiatów i łuszczyn, natomiast blaszka liściowa jest łyżeczkowato podwinięta ku dołowi i przebarwia się na kolor czerwono-fioletowy. Objawy niedoboru boru usuwamy poprzez dokarmianie dolistne nawozem z zawartością boru. Molibden – jego braki w glebie objawiają się pękaniem blaszki liściowej i zaburzeniami we wzroście rzepaku mimo ich dobrego zaopatrzenia w azot. Główne nerwy liściowe bieleją, a blaszki liściowe wyginają się łyżeczkowato ku górze. Objawy niedoboru usuwamy poprzez dokarmianie dolistne nawozami z zawartością molibdenu.□ Tabela 2. Składniki cieczy użytkowej Zawartość w % Faza rozwojowa Nawóz dolistny mikroelementowy mocznik Siarczan magnezu jednowodny Siedmiowodny siarczan magnezu - 2,5 5 tak Rozpoczęcie wegetacji wiosennej 12 2,5 5 tak Wysokość roślin 10-15 cm 12 2,5 5 - Faza zielonego zwartego pąka 12 - - tak październik 7 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - marzec 2010 T echnologia Nawożenie kukurydzy Grzegorz Klusek K ukurydza jest zbożem o dużych wymaganiach pokarmowych wobec stanowiska i dużych wymaganiach cieplnych. Równomierne wschody kukurydzy uzyskuje się dopiero w temperaturze 9-100C, ale kiełkuje w temperaturze 60C, wytrzymując przymrozki do –30C. Lubi temperatury powyżej 160C, a najlepiej około 220C. Od kwitnienia do dojrzewania ma mniejsze wymagania cieplne. Jest rośliną o stosunkowo małych wymaganiach wodnych w porównaniu do innych zbóż, jednak na wyprodukowanie tak dużej masy plonu (2-krotnie wyższego niż klasyczne zboża) potrzebuje dużo wilgoci. Mając bardzo głęboki i silnie rozwinięty system korzeniowy, potrafi dobrze znosić okresowe niedobory wody. Największe potrzeby wodne wykazuje w okresie kwitnienia, czyli w lipcu i na początku sierpnia. Kukurydza nie lubi gleb podmokłych, zimnych, bardzo ciężkich, ilastych i suchych. Udaje się na glebach lekkich oraz torfach niskich, gdzie dość często występuje niedobór miedzi i należy o tym pamiętać przy ustalaniu dawek nawozowych. Może być uprawiana na glebach kompleksów pszennych i żytnich (klasa I - IVa), zbożowo-pastewnych oraz górskich, pszennych i zbożowych. Na słabszych glebach, w wysokiej kulturze nie powinno się stosować uproszczeń i zbyt oszczędnych technologii. Gleba powinna mieć uregulowany odczyn pH powyżej 5,3 i zawierać jak najwięcej próchnicy oraz co najmniej średnią zawartość przyswajalnych form fosforu, potasu i magnezu. W okresie wiosennym, niszcząc kiełkujące chwasty, należy ograniczyć uprawki unikając strat wody. Wyrównać pole włóką lub broną, zastosować przedsiewne dawki nawozów przykrywając je broną z wałem strunowym. Wysiew ziarna powinien być przeprowadzony możliwie jak najwcześniej, w drugiej połowie kwietnia. Kukurydza im wcześniej jest zasiana, tym dłuższy ma okres wzrostu wegetatywnego (do kwitnienia), lepiej się ukorzeni i rozrośnie, co przekłada się na poziom plonowania. Mimo że kukurydza jest zbożem, to wymagania pokarmowe wobec stanowiska ma duże, porównywalne z burakami cukrowymi. Wysoki plon powyżej 8 t/ha jest możliwy, lecz tylko pod warunkiem bardzo dobrego zaopatrzenia łanu w pierwszej kolejności – w potas, a w drugiej – w fosfor i magnez. Zapotrzebowanie na te składniki wzrasta wraz z rosnącym plonem ziarna, przy jednocześnie zaznaczonym wzroście produktywności jednostki pobranego przez roślinę azotu. Kukurydza pobiera duże ilości składników pokarmowych, jest rośliną, której się nie przenawozi. Z plonem 1 t ziarna i odpowiednią ilością słomy przeciętnie pobiera: 32 kg azotu (N), 14 kg fosforu (P2O5), 38 kg potasu (K2O), 10 kg wapnia (Ca), 10 kg magnezu (MgO), 3,5 kg siarki (S) oraz 11 g boru (B), 14 g miedzi (Cu), 110 g manganu (Mn), 0,9 g molibdenu (Mo) i 85 g cynku (Zn). Wykazuje dużą wrażliwość na niedobór cynku, średnią na niedobór boru i miedzi. Kukurydza bardzo efektywnie wykorzystuje azot z zasobów glebowych, pod warunkiem optymalnego zaopatrzenia w fosfor, potas i magnez, 8 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - marzec 2010 które to pierwiastki decydują o sprawności jej gospodarki wodnej. Wszystkie te trzy pierwiastki kształtują warunki pobierania azotu z gleby, od początku wegetacji aż do fazy dojrzałości wodnej ziarniaków. Ważne dla przyszłego plonu są warunki wzrostu w pierwszym okresie wegetacji do fazy 6-7 liścia, w którym powstaje jego pierwotna struktura. W tym okresie roślina wymaga dobrego zaopatrzenia w azot, czego potwierdzeniem jest brak jakichkolwiek przebarwień na liściach. Druga faza krytyczna pojawia się w okresie intensywnego wzrostu wydłużeniowego, który zachodzi w okresie od 8-15 liścia. Niedobór azotu nie zawsze wynika z fizycznego braku składnika, lecz często z niedostatecznego odżywienia roślin potasem, którego niedostatek prowadzi do zbyt wolnego wzrostu i karłowatego pokroju roślin. Uprawiając kukurydzę, na samym początku należy wykonać analizę zasobności gleby w przyswajalny potas. Zgodnie z wymaganiami tej rośliny, zasobność powinna mieścić się na poziomie nie mniejszym niż górny zakres zasobności średniej. Zasobność krytyczna potasu dla kukurydzy – to zawartość co najmniej 18 mg/100 g gleby. W początkowych fazach rozwoju kukurydza pobiera azot w niewielkich ilościach, intensywniej dopiero w lipcu i sierpniu. Biorąc pod uwagę wysoką temperaturę w tym okresie, sprzyjającą uwalnianiu z gleby (mineralizacji) dużej ilości azotu, możemy przyjąć dawkę azotu na każdą 1 tonę ziarna na poziomie 15 kg N na glebach zasobnych dobrze nawożonych, a do 20 kg N na stanowiskach słabszych. Ustalając plon ziarna na poziomie 8 t/ha, należy więc zastosować 8 x 15 = 120 kg N/ha do 8 x 20 = 160 kg N/ha. Ze względu na początkowy wolny wzrost kukurydzy, przedsiewnie stosować należy 50% planowanej dawki azotu – najlepiej w formie nawozów wieloskładnikowych i mocznika, saletry amonowej lub saletrzaku. Do nawożenia kukurydzy najlepszym nawozem azotowym jest mocznik. Początkowo niskie temperatury i powolny jeszcze wzrost roślin, a w związku z tym wolniejsze pobieranie azotu powodują, że azot z mocznika jest dłużej dostępny. Pozostałą część azotu stosować pogłównie, kiedy wysokość roślin umożliwia jeszcze wykonanie tego zabiegu – od fazy 5-7 liścia. Kukurydza najintensywniej pobiera azot od fazy przed kwit- T echnologia Tabela 1. Współczynniki do przeliczania ilości składników pobieranych z plonem kukurydzy na dawki nawozów fosforowych i potasowych Klasa zasobności gleby Bardzo mała Mała Średnia Wysoka Bardzo wysoka Fosfor 2,5 1,9 1,0 0,5 0,3 Potas 1,4 1,2 1,0 0,8 0,3 Jeżeli nie jest znana zasobność gleby, należy stosować dawki nawozowe jak dla zasobności średniej (do czasu wykonania analizy gleby). Dużą rolę w budowaniu plonu kukurydzy i efektywnym wykorzystaniu składników pokarmowych, głównie azotu, odgrywa cynk. Zastosowanie cynku w fazie 4-5 liścia stymuluje wzrost systemu korzeniowego kukurydzy, zwiększając bryłę korzeniową i objętość gleby eksploatowanej przez rośliny. W konsekwencji kukurydza zwiększa pobieranie składników mineralnych, efektywniej gospodaruje wodą, zawiązuje więcej ziarniaków, dłużej wiąże dwutlenek węgla, co zwiększa masę ziarna. Cynk podnosi również odporność roślin kukurydzy na infekcję chorób grzybowych. W sytuacji, gdy nie prowadzono nawożenia cynkiem, należy zastosować nawozy dolistne o szybkim działaniu, zawierające cynk w formie chelatu. Duże wahania plonów kukurydzy w Polsce tkwią w braku traktowania tej wymagającej rośliny jak klasycznego zboża, do tego tolerującego gleby lekkie o jednocześnie niskiej zasobności w potas, a w dodatku o niskim odczynie.□ Fot.: P. Miler nieniem aż do fazy wytwarzania kolb. Pogłównie stosować azot na suche rośliny, tylko w formie mocznika. Stosowanie pogłównie saletry amonowej powoduje uszkodzenie (poparzenie) roślin. Poza nawożeniem doglebowym kukurydza dobrze reaguje na dokarmianie dolistne azotem w postaci 6% roztworu mocznika z magnezem i mikroskładnikami. Nawożenie fosforem i potasem jest najbardziej efektywne, gdy nawozy są dobrze wymieszane z 10-20 cm warstwą gleby. Nawozy wieloskładnikowe stosować najlepiej pod orkę jesienną lub na glebach lżejszych pod wiosenne uprawki przedsiewne, 7-14 dni przed siewem kukurydzy. Znając potrzeby pokarmowe, należy określić potrzeby nawozowe kukurydzy. Aby obliczyć jaką dawkę nawozów fosforowych i potasowych należy zastosować, trzeba znać zasobność gleby w przyswajalne formy fosforu i potasu oraz przewidywany plon. Korzystając z współczynników wykorzystania nawozów, możemy obliczyć potrzeby nawozowe. Przykładowo przy przewidywanym plonie 8 ton ziarna kukurydzy z ha i wysokiej zasobności gleby w P oraz bardzo wysokiej w K należy zastosować: 8 x 14 kg P2O5 x 0,5 = 56 kg P2O5 8 x 38 kg K2O x 0,3 = 91 kg K2O 9 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - marzec 2010 Przedsiewna uprawa roli pod zboża jare Krystyna Klimont U prawa roli wczesną wiosną zależy od stanu pola. Zależnie od rodzaju przedplonu jesienią wykonuje się tylko orkę przedzimową lub podorywkę i orkę. Samą tylko orkę przeprowadza się po przedplonach późno schodzących z pola, po burakach lub ziemniakach, lub poplonach ścierniskowych. Po przedplonach zbieranych w sierpniu wykonuje się podorywkę, a dopiero późną jesienią orkę przedzimową. Jeśli przedplon schodzi z pola w lipcu lub w sierpniu, to do wykonania orki przedzimowej pozostaje okres 2-3 miesięcy. Okres ten można wykorzystać na uprawę poplonu lub na przeprowadzenie podorywki i mechaniczne zwalczanie chwastów szczególnie perzu. Rola niezaorana przed zimą źle magazynuje wodę. Głębokość orki przedzimowej trzeba uzależnić od przedplonu Po roślinach wieloletnich i kukurydzy powinna być wykonana na większą głębokość (25-30 cm). Po roślinach okopowych orka może być płytsza (15-20 cm). Uproszczenie uprawy przedzimowej po roślinach okopowych i ograniczenie się tylko do bronowania nie jest wskazane. Jeżeli z różnych względów nie wykonano w gospodarstwie orki przedzimowej, konieczne jest wykonanie orki wiosennej na średnią głębokość. Zabieg ten zwiększa parowanie wody, co wiąże się z przesuszeniem roli i zawsze opóźnia siew zbóż jarych. Po orce pole należy natychmiast zabronować. Zabiegi wiosenne powinny glebę spulchniać, ale jej nie przesuszać. Trzeba więc wykonać tylko te, które są konieczne. Wiosenną uprawę roli rozpoczyna się od włókowania lub bronowania. Zabiegi te zmniejszają parowanie i przyśpieszają jej ogrzewanie. Na glebach lżejszych najlepiej jest pole dwukrotnie zabronować i już można przystąpić do siewu. Obowiązuje na nich zasada, że im gorsze są warunki, tym bardziej należy upraszczać ich uprawę. Trudniejsze są do uprawy gleby ciężkie i bardzo ciężkie. Tu brona nie spulchnia dostatecznie wierzchnich warstw gleby i dlatego należy wykonać inny zespół uprawek przedsiewnych. Gdy tylko przeschną grzbiety skib, rolę należy zawłókować ukośnie do kierunku orki. W następnej kolejności najkorzystniej jest zastosować zestaw uprawowy, składający się z kultywatora o wąskich łapach oraz wału strunowego. Do częstych błędów popełnianych przez rolników należy za wczesne rozpoczynanie prac polowych przy nadmiernym uwilgotnieniu gleby lub zbyt późne przy glebie za bardzo przesuszonej, zbyt głębokie spulchnienie gleby oraz stosowanie zbyt aktywnych narzędzi na glebach lekkich. Wiele korzyści daje stosownie agregatów uprawowych. Najważniejsze z nich to: skrócenie czasu wykonania uprawek, co pozwala na większą możliwość wykonania ich w optymalnym terminie, przyczynia się to do lepszej jakości uprawy, pozwala na oszczędność zużycia paliwa i kosztów robocizny. Prawidłowo przygotowane pole przez agregat uprawowy bądź uprawowo siewny, powinno zapewnić położenie nasion na odpowiednio zagęszczone podłoże, na prawidłową głębokość 2 do 4 cm. Zbyt płytko wysiane nasiona są narażone na negatywne czynniki zewnętrzne (ptaki, brak wilgoci), zaś zbyt głęboki wysiew opóźnia wschody i tworzy mniej korzystną strukturę siewki, co w efekcie daje mało liści i słabsze krzewienie. Sam termin siewu zbóż jarych zależy od możliwości wjechania w pole. Gatunkiem najbardziej reagującym na opóźnienie siewu ze wszystkich zbóż jarych jest owies. Wiąże się to z dużym zapotrzebowaniem tego gatunku na wodę. Przy wczesnym siewie owies korzysta z zimowych zapasów wody w glebie i jest mniej atakowany przez choroby i szkodniki. Możliwie jak najwcześniej należy siać pszenicę jarą, wówczas silnie rozwija ona system korzeniowy, dzięki czemu zmniejsza się jej wrażliwość na niesprzyjające warunki pogody. Najmniej wrażliwym gatunkiem na opóźnienie siewów jest jęczmień jary. Opóźniony siew źle wpływa na jakość ziarna jęczmienia browarnego. W przypadku późnej wiosny racjonalne jest wysiewanie tego gatunku kosztem innych zbóż pastewnych.□ Fot.: P. Miler T echnologia Ziemniaki i Arianie Grzegorz Klusek W świadomości wielu osób wciąż pokutuje niesłuszne przekonanie, że ziemniaki mają małą wartość odżywczą i są tuczące. Ziemniaki mają większe znaczenie w żywieniu człowieka, niż się to powszechnie ocenia. Wysoka wartość żywieniowa ziemniaków wynika przede wszystkim z zawartości skrobi, białka, kwasu askorbinowego (witaminy C) i składników mineralnych. Głównym składnikiem ziemniaków jest skrobia, która decyduje o ich wartości energetycznej. Ziemniaki jadalne zawierają na ogół nie więcej niż 15-16% skrobi. Dzięki niskiej zawartości skrobi oraz niewielkiej zawartości tłuszczów (ok. 0,1%) zaliczane są do produktów niskokalorycznych. Wartość energetyczna 100 g ziemniaków wynosi około 70 kcal i jest kilkakrotnie mniejsza niż 100 g ryżu (349-353 kcal), 10 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - marzec 2010 kaszy (355-381 kcal), makaronu (364-385), pieczywa pszennego (217-275 kcal), szynki (389 kcal) czy polędwicy (136 kcal). Wartość energetyczna 100 g frytek (220-252) jest ponad 3-krotnie większa, a chipsów (510-533) ponad 7-krotnie większa niż ziemniaków nieprzetworzonych. Podczas gotowania ziemniaków następuje rozluźnienie i skleikowanie skrobi, przez co zwiększa się dostępność enzymów trawiennych, i w tej formie jest łatwo i szybko trawiona. Ziemniaki należy spożywać bezpośrednio po przygotowaniu, ponieważ po schłodzeniu ugotowanych ziemniaków skrobia odzyskuje swoją strukturę i ulega zmianie w formę nierozpuszczalną i oporną na działanie enzymów trawiennych, nieprzyswajalną przez nasz organizm. Ilość nieprzyswajalnej skrobi zwiększa się przy kolejnym schładzaniu i odgrzewaniu ziemniaków. T echnologia pracę serca. W medycynie ludowej sok z tartych ziemniaków stosowano na złagodzenie bólu przy nadkwaśności żołądka. Lecznicze okłady z ziemniaka stosowano przy chorobach skóry, przy oparzeniach, a papkę z gotowanych ziemniaków i mleka na poprawę cery i wygładzenie skóry rąk. „...Arianie byli też pionierami w zakresie uprawy ziemniaków...” Fot.: E. Musiał Duże znaczenie ma zawartość błonnika pokarmowego, około 2,5%, który ułatwia trawienie i poprawia perystaltykę jelit, przez co ułatwia usuwanie niestrawionych resztek pokarmu i szkodliwych produktów przemiany materii. Spożycie 200 g ziemniaków pokrywa do 11% dziennego zapotrzebowania na błonnik. Ważnym składnikiem bulw ziemniaka jest białko o dużej wartości biologicznej i jako jedno z nielicznych białek roślinnych odpowiada wartości białka zwierzęcego. Zawiera wszystkie aminokwasy egzogenne (leucyna, lizyna, fenyloalanina, metionina), które muszą być dostarczone z pokarmem, ponieważ w organizmie człowieka nie są syntetyzowane. Typowy posiłek z 200 g gotowanych ziemniaków dostarcza około 9% wskazanego dziennego zapotrzebowania na białko. Ziemniaki to główne źródło witaminy C, pokrywające dzienne zapotrzebowanie człowieka na tę witaminę prawie w 50%, a także na witaminy B1 i PP w 15%, B6 w 25%, kwas pantotenowy i kwas foliowy w 10%. Głównym składnikiem mineralnym bulw ziemniaka jest potas, który odgrywa ważną rolę w gospodarce jonowej i wodnej organizmu człowieka. Spożycie 200 g gotowanych ziemniaków pokrywa do 30% dziennego zapotrzebowania na ten pierwiastek. Ziemniaki pokrywają także częściowo zapotrzebowanie naszego organizmu na magnez i żelazo w 15%, fosfor i miedź w 12% oraz na jod w 20%. Mogą też dostarczać znaczących ilości selenu. Aby uniknąć dużych strat witamin i składników mineralnych, ziemniaki należy obierać jak najcieniej, nie przetrzymywać długo w wodzie przed gotowaniem, gotować w możliwie małej ilości wody i wkładać je do wrzącej wody. Najlepiej zachowują swoją wartość odżywczą i dietetyczną gotowane na parze lub w mundurkach. Już w dalekiej przeszłości znane były właściwości lecznicze ziemniaków. Dzięki nim w Europie wyeliminowano szkorbut, chorobę, która do pojawienia się ziemniaków występowała masowo. Ze względu na dużą zawartość potasu, dieta ziemniaczana zalecana jest w chorobach przewodu pokarmowego, w przewlekłej niewydolności nerek i przy nadciśnieniu tętniczym. Dodatkowo reguluje trawienie, leczy wrzody żołądka i dwunastnicy, poprawia pracę jelit, przyspiesza wydalanie nadmiernej ilości płynów z organizmu i ułatwia „...Po upadku Arian i rozwiązaniu Akademii zniknął z Rakowa ziemniak, dopiero blisko 150 lat później przypomniano sobie w Polsce o tej uprawie...” 11 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - marzec 2010 Przez wiele lat ziemniaki odgrywały ważną rolę w codziennej diecie każdego Polaka. Chociaż wielu z nas nie wyobraża sobie obiadu bez ziemniaków, to w ostatnich latach obserwuje się zmniejszenie ich spożycia. Ta często niedoceniana roślina miała w swojej historii różne koleje losu, wzloty i upadki, które wiążą się nierozerwalnie z województwem świętokrzyskim i Arianami. To właśnie Arianie, nie tylko założyli Akademię Rakowską, znaną w Europie z wysokiego poziomu nauczania i tolerancji (Sarmackie Ateny), ale wprowadzili do uprawy ziemniaki w Dębnie i Rakowie. Stało się to za sprawą braci Jana i Krzysztofa Szlichtyngów, z których pierwszy był pedagogiem, teologiem i biblistą, wykładowcą Akademii, a drugi jej absolwentem, późniejszym pastorem i teologiem. W czasie funkcjonowania Akademii (1602–1638), Dębno było liczącą się osadą (dzisiaj wieś), a Raków znanym, prężnym liczącym ok. 15-tysięcy mieszkańców miastem. Po upadku Arian i rozwiązaniu Akademii zniknął z Rakowa ziemniak, dopiero blisko 150 lat później przypomniano sobie w Polsce o tej uprawie. Wypędzeni Arianie osiedli w Prusach Książęcych, byli prekursorami różnych rozwiązań gospodarczych wyprzedzających epokę. Znajomość geodezji i praktyczna realizacja zadań z dziedziny kartografii pozwoliła im na opracowanie projektów budowy kanałów mazurskich. Prace inżynieryjne w tym zakresie prowadzili: Józef Naronowicz-Naroński, Samuel Suchodolec (Suchodolski) i Jan Władysław Suchodolski. Wiedza przywieziona z Niderlandów pozwoliła im na upowszechnienie wiatraków – holendrów. W 1946 r. na terenie Warmii i Mazur było jeszcze 95 wiatraków, w tym 14 koźlaków, 20 paltraków i 61 typu holenderskiego. Arianie byli też pionierami w zakresie uprawy ziemniaków, pierwsi w Polsce uprawę ziemniaków wprowadzili w Szlichtyngowie na Sądecczyźnie. Po banicji Arian z Polski znajomość uprawy tej rośliny przewieźli na teren Prus. Ziemniaki uprawiane były już w folwarkach szlacheckich i gospodarstwach chłopskich, gdy król Prus, Fryderyk II Wielki, nakazał uprawę tej rośliny. Nie jest dziś co prawda Raków potęgą w produkcji ziemniaka, ale corocznie jesienią, już od lat, odbywa się w Dębnie „Dzień Pieczonego Ziemniaka”, przypadający w dniu św. Tekli.□ T echnologia i nierówna, to przy wspólnym działaniu i wytrwałości jest to możliwe. Z pewnością wygrają ją Ci, którzy wyprodukują tanio i dobrze, a żywność będzie zdrowa i bezpieczna, gdyż tylko o taki produkt warto zabiegać. Najpewniejszą drogą poprawy opłacalności produkcji jest minimalizacja jednostkowych kosztów produkcji i temu chcę poświęcić ten artykuł. POKONAĆ KONKURENCJĘ walka o opłacalność produkcji mleka i mięsa Jak to osiągnąć? Krystyna Wieczorkiewicz M nych przez instytucje i jednostki pracujące na rzecz rozwoju rolnictwa i hodowli. Wiele z nich dotyczyło chowu bydła i tematyki związanej z poprawą opłacalności produkcji mleka i wołowiny. Z analizy różnych prognoz cenowych wynika, że choć hodowcy mleka najgorsze mają już za sobą, to jednak na wzrost cen mleka nie mają co liczyć. Jak już wielokrotnie podkreślałam na łamach Aktualności, hodowcy mają niewielki wpływ na cenę wyprodukowanych surowców. Dyktują ją głównie przetwórcy i pośrednicy. Celem mojego artykułu nie jest jednak odbieranie nadziei naszym hodowcom, ale motywacja do działania i poszukiwania rozwiązań poprawiających opłacalność, by przetrwać kryzys i wygrać z konkurencją. Choć walka jest trudna Fot.: K. Wieczorkiewicz arzec to dla hodowców bydła ostatni miesiąc na podsumowania, przemyślenia i planowanie. Mija czas zimowy i niebawem rozpoczną się pierwsze prace polowe. Kończy się również rok kwotowy 2009/2010. W tym też miesiącu, zgodnie z prawami natury, zaczyna się nasilenie wiosennych wycieleń. Mimo że hodowcy mają nieco więcej czasu, to jednak powinni go poświęcić produkcji zwierzęcej i związanej z nią dokumentacji. Przypomnę, że od 1.01.2009 r. obowiązują zasady wzajemnej zgodności dotyczące Obszaru A, tj. wymogów z zakresu ochrony środowiska oraz identyfikacji i rejestracji zwierząt, co też ma duży związek z opłacalnością produkcji. W okresie jesienno-zimowym odbywało się wiele konferencji zorganizowa- 12 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - marzec 2010 Przede wszystkim należy zacząć od siebie i swojego gospodarstwa, w myśl powiedzenia: „jak umiesz liczyć, to licz na siebie”. Tak się składa, że w całym łańcuchu „od pola do stołu”, każdy ma swój interes, a jednak „od myszy do cesarza wszyscy żyją z gospodarza”. W interesie hodowcy powinno być, by tanio wyprodukować, a drogo sprzedać, ale tu zaczynają się „schody”, które trzeba bezpiecznie pokonać. Pokonają je Ci hodowcy, którzy będą prowadzić działalność w oparciu o szeroką wiedzę i rozsądne planowanie. Obecnie jest duża dostępność różnych wspaniałych technologii produkcji ułatwiających i usprawniających organizację pracy oraz możliwości kredytowania i korzystania z różnych funduszy pomocowych. To dobrze, ale jest jeden podstawowy warunek, trzeba je umiejętnie wykorzystywać, aby zachować opłacalność produkcji, a nie zostać bankrutem. Nie od dziś wiemy, że im nam się lżej pracuje i żyje, tym nas to więcej kosztuje. I nie tylko o pieniądze tu chodzi, ale i o obawy o środowisko i o ogólnie pojętą przyszłość. Dobrze jest, jeśli znajdujemy na to pokrycie. Zasady te obowiązują również w produkcji. Jeśli w 100% zmechanizujemy naszą produkcję i to maszynami najwyższej klasy, to braknie dla nas pracy w gospodarstwie, nie mówiąc o domownikach. Trzeba więc będzie powiększać skalę produkcji, o ile jest taka możliwość (głównie chodzi o zasoby ziemi), lub poszukiwać dodatkowego zarobkowania, bo utrzymanie rozbudowanego parku maszynowego nie w pełni wykorzystanego drogo kosztuje. Trzeba więc mieć to wszystko na względzie, modernizując nasze gospodarstwa, zwłaszcza te średniej wielkości, aby ich nie przeinwestować. Pomijając sprawy odpowiedniego wyposażenia technologicznego, na które w ostatnim czasie rolnicy wydają najwięcej środków finansowych, w każdym gospodarstwie drzemią jeszcze spore T echnologia powiązaniu z błędami żywieniowymi i utrzymania to się wszystko potęguje. Doszło do takiej sytuacji, że krowa wysokowydajna jest użytkowana 2,5 laktacji, a nie chociażby 5 czy 6 i więcej, co jest realne. Nasze krowy rodzime były użytkowane 10 i więcej laktacji. Niedostosowanie rasy do warunków siedliskowo-bytowych powoduje niepotrzebne koszty leczenia, inseminacji i wysokiego brakowania. Jak tak dalej pójdzie, to niedługo zacznie nam brakować cieląt. Tak więc żywienie i utrzymanie krów wysokowydajnych jest bardzo skomplikowane, podobnie jest z rozrodem. Najtańszy i najprostszy system produkcji mleka i wołowiny, o lansowanych dziś walorach prozdrowotnych, to jest żywienie pastwiskowe i tradycyjne z odpowiednim doborem ras. Niestety u nas zaczyna dominować całoroczne utrzymanie krów wysokowydajnych w oborach i z całorocznym żywieniem kiszonkami i sianokiszonkami. Przy tym systemie żywienia i utrzymania należy szczególnie zadbać o prawidłowe kierowanie rozrodem. Zarządzanie stadem i kierowanie rozrodem jest też bardzo ważne przy bydle mięsnym, a zwłaszcza krowach mamkach, bo tu ciele i jego przyrosty stanowią główny dochód z produkcji. Ponieważ jest to bardzo ważny dla opłacalności produkcji temat, a zarazem szeroki i skompli- Fot.: K. Wieczorkiewicz rezerwy, po które należy sięgnąć. Mam tu na myśli wyeliminowanie wszystkich błędów i decyzji, które negatywnie rzutują na opłacalność. Najczęściej jest tak, że hodowca sam ich nie widzi, bo się już do pewnego stanu przyzwyczaił. Natomiast ktoś z zewnątrz może od razu zasugerować inne, może lepsze i tańsze, rozwiązania i innowacje. „Kto pyta, nie błądzi”, a jak wynika z obserwacji, hodowcy popełniają dużo błędów właśnie inwestycyjnych, które później odbijają się ujemnie na produkcji i dochodzie. Przykład dość częsty – układ obory wolnostanowiskowej uniemożliwiający lub komplikujący podział na odpowiednie grupy technologiczne. Uczenie się na swoich błędach i wszelkie poprawki niestety wiele kosztują. Uczmy się więc na cudzych błędach i ostrzegajmy innych. Dziś w dobie silnej konkurencji, aby utrzymać się na rynku i mieć godziwy zysk, potrzeba ciągle zdobywać szczegółową wiedzę (fachową i prawną) i stale ją uaktualniać. Najtrudniej nadążyć za zmianami prawnymi. Wszelkiego rodzaju nowelizacje i zmiany prawne postępują w kolosalnym tempie, a mają ogromny wpływ na organizację pracy i efekty produkcyjne. Dlatego niezbędna jest współpraca z odpowiednimi doradcami, najlepiej niezależnymi, gdyż oni są w stanie doradzać obiektywnie. Jak już wyżej wspomniałam, w każdym gospodarstwie występują mniejsze lub większe możliwości poprawy opłacalności. Analizując poszczególne ogniwa produkcyjne, znajdziemy punkty krytyczne, którym należałoby się przyjrzeć i wyciągnąć wnioski. Najważniejsze i mające największy wpływ na opłacalność to: dobór rasy i żywienie, rozród, zdrowotność, dobrostan i profilaktyka. Te wszystkie czynniki są ze sobą powiązane i zależne bezpośrednio lub pośrednio; wprost proporcjonalnie wpływają – rasa, żywienie, dobrostan i profilaktyka. Im bowiem rasa bardziej szlachetna i wydajna, tym też bardziej wymagająca pod względem żywienia, dobrostanu i profilaktyki. Praktycznie tu nie powinno być żadnych błędów i zaniedbań. Niestety, w praktyce nie zawsze tak jest, stąd zaburzenia rozrodu i zdrowotności. Mamy dziś taką sytuację, że brakowanie krów, i to tych najlepszych, bije rekordy (35–40%). Wprawdzie krowy wysokowydajne są genetycznie słabsze pod względem zdrowotności i płodności, ale w 13 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - marzec 2010 kowany, przedstawię go w następnym numerze Aktualności. Żywienie bydła przedstawiłam szczegółowo w broszurze „Wskaźniki prawidłowego żywienia i użytkowania krów” i zachęcam zainteresowanych do zapoznania się z nią. Zapraszam wszystkich do współpracy nad poszukiwaniem wspólnych dróg poprawy opłacalności naszej produkcji zwierzęcej. Apeluję do wszystkich producentów, pośredników i konsumentów – promujmy nasze produkty, gdzie i jak tylko się da. Odpowiednie działania i promocja może wpłynąć na większe spożywanie mleka i naszych wyrobów mleczarskich. Tak więc: ▪ producenci i hodowcy mają za zadanie wyprodukować tanio i dobrze zdrową i bezpieczną żywność, a my służymy im naszym doradztwem, ▪ przetwórcy – tanio i bezpiecznie ją przetworzyć i wprowadzić na rynek, ▪ konsumenci – kupować nasze produkty i spożywać je w większych ilościach. To jednak w dużej mierze zależeć będzie od wielu decyzji naszych decydentów. Wszyscy mają wiele do zrobienia, aby nasze produkty dominowały na naszych stołach, a hodowcy i producenci mieli zysk i nadzieję.□ T echnologia P O T A S ważny element nawożenia Krzysztof Domagała W ostatnich latach nastąpił znaczny wzrost cen nawozów mineralnych, szczególnie potasowych. W 2008 r. poziom nawożenia wynosił 132 kg NPK/ha, w tym ok.33 kg K2O/ha. Ten poziom nawożenia potasem może pokryć ok. 30% zapotrzebowania pokarmowego roślin, a w przypadku roślin o wysokich wymaganiach odnośnie potasu (rzepak, burak, ziemniak, kukurydza) jedynie ok. 15%. W woj. świętokrzyskim gleb o niskiej i bardzo niskiej zasobności w potas jest 60%. Najbardziej ubogie w potas są gleby w powiatach skarżyskim, koneckim, staszowskim (gleby lekkie o małym kompleksie sorpcyjnym). Niskie nawożenie i niska zasobność gleb w potas negatywnie wpływają na poziom i jakość plonów. Potas ma duże znaczenie dla roślin: ▪ aktywuje enzymy w procesie fotosyntezy, ▪ bierze udział w syntezie białek, witamin, celulozy, ▪ reguluje gospodarkę wodną rośliny, ▪ uczestniczy w powstawaniu skrobi w produkcji i dystrybucji cukrów, ▪ korzystnie wpływa na rozwój systemu korzeniowego, ▪ dobre zaopatrzenie w potas poprawia zimotrwałość oraz zmniejsza podatność na choroby i szkodniki, ▪ zwiększa zawartość witamin, białek i tłuszczów, ▪ podnosi odporność na wyleganie zbóż, ▪ pozytywnie wpływa na tworzenie ziarna i na masę tysiąca ziaren. Objawami niedoboru potasu na roślinach są najpierw zahamowanie wzrostu i rozwoju roślin, później zaś utrata turgoru i szybsze więdnięcie w warunkach stresu wodnego. Przy głębokim deficycie powstają charakterystyczne objawy. Od wierzchołków i brzegów starszych liści postępują chlorotyczne, żółte przebarwienia, a później nekrotyczne żółto brązowe plamy. Liście więdną, obumierają i opadają. Niedobór potasu w roślinach prowadzi do: ▪ mniejszej zawartości chlorofilu, ▪ słabszego wykształcenia tkanki mechanicznej i epidermy, co zwiększa skłonność do wylegania roślin oraz podatność na zakażenie grzybami, ▪ mniejszej odporności na niedobory wody i odporności na suszę, ▪ mniejszej odporności na mrozy, ▪ słabszego krzewienia się roślin, ▪ obniżenia zawartości cukrów złożonych (sacharozy, skrobi) w nasionach, korzeniach, bulwach, ▪ wzrostu zawartości cukrów prostych, np. w bulwach ziemniaka, co przyczynia się do ciemnienia miąższu, ▪ pogorszenia jakości białka, ▪ wzrostu zawartości związków azotu niebiałkowego, tj. amidów, wolnych aminokwasów, amin azotu amonowego i azotanów. 14 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - marzec 2010 Zapotrzebowanie pokarmowe roślin w kg K2O/1 tonę plonu wynosi: Pszenica 16-24 kg, Jęczmień 26-36, Kukurydza na ziarno 32-42, Groch 20-30, Rzepak 50 -70, Burak cukrowy 6-9, Ziemniak 6-8, Trawa 2,5-4,0. Źródłem potasu dla roślin są nawozy naturalne i mineralne oraz potas glebowy. Zawartość potasu w nawozach naturalnych wynosi: obornik 0,7% K2O, gnojowica 0,40-0,42% K2O, gnojówka 0,73% K2O. Równoważnik nawozowy dla potasu w nawozach organicznych wynosi 1, tzn. jest on tak samo wykorzystany przez rośliny jak potas z nawozów mineralnych. Mineralne nawozy potasowe można podzielić na grupy: chlorkowe sole potasowe, siarczan potasu, kainit, nawozy wieloskładnikowe zawierające potas (polifoska 6, polimag 305, agrafoska, unifoska, amofoska, yara mila, eurofertil Plus 37). Przy nawożeniu potasem należy zwrócić uwagę na to, że są rośliny wrażliwe na chlorkową formę potasu, takie jak: tytoń, agrest, fasola, ogórek, cebula, sałata. Nie powinno się też stosować bardzo wysokich dawek potasu pod rośliny, których części wegetatywne są przeznaczone na paszę, ponieważ jest on antagonistą magnezu i może to prowadzić do wystąpienia tężyczki pastwiskowej. Na użytkach zielonych potas powinniśmy zastosować w dwóch terminach. Dawkę potasu należy ustalić w oparciu o stan zasobności gleby i wymagania pokarmowe roślin. Uważam, że w Ustawie o nawozach i nawożeniu minister rolnictwa powinien określić maksymalny poziom nawożenia potasem dla głównych grup roślin, ponieważ jego nadmiar może powodować niekorzystne zmiany w środowisku oraz zdrowiu człowieka i zwierząt.□ SPRZEDAM Redlice talerzowe do siewników Poznaniak, Mazur i Accord tel: 509 555 701 E kologia CHÓW KÓZ w gospodarstwie ekologicznym Anna Szustak rzęta powinny pochodzić tylko z gospodarstw ekologicznych, a koźlęta muszą być chowane zgodnie z zasadami rolnictwa ekologicznego od czasu odstawienia od matki (ok. 45 dnia życia). Do stada można wprowadzić samice z nieekologicznego gospodarstwa w ilości nieprzekraczającej 20% stanu stada, a jeżeli stado liczy mniej niż 5 kóz rocznie można wprowadzić jedno zwierzę. Na wprowadzanie zwierząt spoza gospodarstw ekologicznych wymagana jest zgoda IHARS-u. W populacji kóz w Polsce dominują kozy bezrasowe, które dają ok. 300 litrów mleka rocznie. Najbardziej rozpowszechnione rasy kóz to: koza biała uszlachetniona, koza barwna uszlachetniona, koza saaneńska i koza alpejska. Chów kóz w gospodarstwie ekologicznym wymaga od hodowcy uwzględ- Fot.: E. Musiał K ozy w Polsce kojarzą się z biedą. Tymczasem w krajach Europy Zachodniej istnieje duże zainteresowanie chowem tych zwierząt ze względu na wartości odżywcze i smakowe produktów mlecznych. I tak we Francji, Szwajcarii czy Austrii dużym zainteresowaniem cieszą się sery kozie czy jogurty. W ostatnich latach chów kóz w Polsce wzrósł, ale przeważają gospodarstwa, w których utrzymuje się tylko jedną kozę. Coraz większe znaczenie nabierają gospodarstwa ekologiczne, w których chowa się kozy. Kozy użytkowane są mlecznie, mięsnie bądź kombinowanie. Kozy mogą być użytkowane również na skórę i wełnę, np. moher pochodzi od kóz angorskich chowanych głównie w Turcji, Afryce Południowej i w Stanach Zjednoczonych. Inna rasa kóz – kozy kaszmirskie – dostarczają wełnę nazwaną kaszmirem, kozy te występują w Indiach. W krajach afrykańskich przeważa chów pierwotnych ras typu mięsnego. W krajach europejskich przeważa mleczne użytkowanie kóz. Kozy dają 800 litrów mleka rocznie, rekordzistki – 1000. Mleko kozie ze względu na swe wartości odżywcze, zdrowotne i lecznicze jest towarem coraz bardziej poszukiwanym na rynku. Zalecane jest na wszystkie choroby współczesnej cywilizacji. Króluje w dietach dla osób cierpiących na miażdżycę, reumatyzm i choroby nowotworowe. Wpływa na lepszą mineralizację kości u dzieci. Powinni je pić chorzy na astmę, inne schorzenia dróg oddechowych (dane internetowe „Kozy w modzie”). Ciekawym rozwiązaniem jest wprowadzenie chowu kóz do gospodarstwa ekologicznego. W gospodarstwie ekologicznym przy wyborze ras należ brać pod uwagę przystosowanie tych zwierząt do lokalnych warunków środowiskowych, ich witalność i odporność na choroby. Zwie- 15 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - marzec 2010 nienia potrzeb zwierząt zapewniających optymalny poziom dobrostanu. Jest to zachowanie naturalnych rytmów biologicznych, komfort i schronienie, dostępność do wody i pożywienia, swoboda ruchu i towarzystwo innych zwierząt. Temperatura wewnątrz budynku powinna wynosić 10-18OC, w zimie 8oC. Temperatury skrajne wpływają na obniżenie wydajności mlecznej. Na dobrą kondycję kóz i jakość mleka duży wpływ ma stała wymiana powietrza. Ogólna zasada przy wyborze budynków jest taka, aby były one suche, dobrze wietrzone, widne, ciepłe i przestronne. Zaleca się, aby kozy przebywały w kojcach grupowych bądź indywidualnych bez uwięzi, ze swobodnym dostępem do pożywienia i wody. Wszystkim zwierzętom należy zapewnić dostęp do wybiegu, a w sezonie letnim do pastwisk. E kologia Wybiegi i pastwiska powinny być wyposażone w urządzenia chroniące kozy przed deszczem, wiatrem słońcem. Pasze podawane kozom muszą być wytworzone metodami ekologicznymi. Co najmniej 60% suchej masy dziennej dawki pokarmowej zwierząt roślinożernych powinna stanowić pasza objętościowa, zielona, susz paszowy lub kiszonka. Zabronione jest wymuszone karmienie zwierząt. Żywienie kóz podobne jest do żywienia innych przeżuwaczy. Różni się jednak tym, że kozy zjadają wiele takich pasz, które są nieprzydatne w żywieniu innych przeżuwczy. Jest to wiele gatunków ziół oraz liści i pędów drzew i krzewów. W żywieniu zakazane jest stosowanie antybiotyków, syntetycznych witamin, stymulatorów wzrostu, kokcydiostatyków, organizmów genetycznie modyfikowanych. Zaleca się karmienie koźląt naturalnym mlekiem matki co najmniej 45 dni od urodzenia. Aby utrzymać stado kóz w dobrym zdrowiu, trzeba zachować odpowiednie warunki higieniczne i bytowe. Gospodarstwo musi być usytuowane w miejscu wolnym od zanieczyszczeń i czynników chorobotwórczych. Pomieszczenia, wybiegi i pastwiska muszą być tak przygotowane, aby spełniały wszelkie normy zoohigieniczne, klimatyczne i bytowe.□ W opracowaniu wykorzystano materiały CDR o/ Radom. SPRZEDAM 5 cieląt w wieku 2 miesięcy z gospodarstwa ekologicznego z terenu Buska Zdroju oraz 4 jałówki i 1 byczka tel: 509 681 685 KOMPOST bezcenny nawóz Anna Janus J ednym z czynników, mających negatywny wpływ na środowisko naturalne, są odpady. Problem jest ciągle aktualny i dotyczy każdego z nas; tam gdzie są ludzie – zawsze będą odpady. Powinniśmy we własnym otoczeniu minimalizować ich ilość, nauczyć się je składować, zagospodarować i wykorzystywać bezpiecznie dla środowiska. W ciągu roku w domu oraz na działce zbiera się wiele odpadków, które z powodzeniem możemy przeznaczyć na kompost. Kompostowanie jest najprostszym i najtańszym sposobem na pozbycie się zbędnych odpadów i jednocześnie stwarzającym możliwość uzyskania bardzo cennego nawozu organicznego. Proces ten jest znany ludzkości od wieków i sięga początków rolnictwa. Polega na kontrolowanym, mikrobiologicznym rozkładzie substancji organicznych w odpowiednich warunkach temperatury i wilgotności, przy dostępie powietrza. Istota kompostowania wywodzi się od naturalnej zasady zamkniętego obiegu materii w środowisku naturalnym. W naturze nic nie ginie – biomateriał wytworzony przez florę i faunę powraca jako cenny kompost. Dobrze przygotowany kompost jest najłatwiej dostępnym oraz odpowiednim dla wszystkich uprawianych roślin nawozem organicznym. Syntetyczne nawozy mineralne dostarczają uprawianym roślinom związki gotowe do pobrania. Rośliny nigdy ich w pełni nie wykorzystują i wówczas może gromadzić się w roślinie nadmiar szkodliwych dla zdrowia człowieka azotanów. Dojrzały kompost można stosować bez żadnych obaw i ograniczeń ilościowych do nawożenia gleby. Używając kompostu, poprawiamy właściwości fizykochemiczne i biologiczne gleb. Na glebach lekkich po systema- 16 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - marzec 2010 tycznym nawożeniu organicznym można zwiększyć pojemność sorpcyjną gleb, a na cięższych poprawić ich strukturę. Kompost jest kompletnym nawozem wieloskładnikowym, zawiera niezbędne do życia roślin makro- i mikroelementy. Stosowanie go powoduje wzrost aktywności mikrobiologicznej gleby, rozwój mikroflory antagonistycznej w stosunku do wielu patogenów roślin i w ten sposób poprawę jej zdrowotności. Zwiększa urodzajność plonów, pozwala na rekultywację ubogiej w składniki odżywcze i mineralne, lub zanieczyszczonej gleby. Wybór miejsca na pryzmę kompostową Sporządzanie kompostu zaczynamy od wyboru miejsca, należy wybrać je w półcieniu i chronić przed bezpośrednim działaniem słońca oraz wiatru. Zacienione miejsce pozytywnie wpływa na proces rozkładu: dobrze się w nim czują dżdżownice, równonogi i mikroorganizmy, a ziemia w cieniu nie wysycha zbyt szybko. Zacienienie mogą zapewnić drzewa i krzewy. Najlepiej do tego nadają się: buk, grab, olsza, czarny bez, leszczyna, które to korzystnie wpływają na procesy zachodzące w pryzmie kompostowej. Pryzmę zakłada się w odległości 1,5-2 m od pni drzew, gdyż w przeciwnym wypadku ich korzenie mogłyby wnikać do pryzmy. W zależności od skali produkcji i przeznaczenia kompostu możemy zastosować różne techniki kompostowania. Kompostowane odpady gromadzimy na pryzmie lub w specjalnych kompostownikach wykonanych samodzielnie, które zapewnią dostęp powietrza do masy organicznej oraz odpływ nadmiaru wody. Zakładanie kompostu może odbywać się w zasadzie od wiosny do jesieni, gdy tylko temperatura jest dodatnia. E kologia Tabela 1. Najczęściej używane surowce do kompostowania Materiały, które mają dużo azotu Materiały, (C : N poniżej 25:1) które dobrze się kompostują Źródła azotu N C/N C/N Odpadki żywności 15 Obornik 20-35 Trawa z trawnika 15 Resztki warzyw 15-25 Siano motylkowych 12 Resztki owoców 25-35 Młode gałęzie 15 Kiszonka 40 z kukurydzy Trawa z łąki 15-20 Sianokiszonki 15-25 i kiszonki z traw Świeże motylkowe 10 Dojrzałe chwasty 20-40 Budowa pryzmy kompostowej Przed przystąpieniem do formowania pryzmy, konieczne jest zgromadzenie odpowiedniej ilości i jakości substratu. Najistotniejszym jest tu odpowiedni stosunek C : N – materii organicznej poddawanej kompostowaniu, jako że decyduje on o tempie przemian w pryzmie, o wysokości strat składników pokarmowych w czasie kompostowania i o statecznej jakości kompostu. Jako właściwą proporcję między węglem a azotem w materiale kompostowym uważa się przedział od 25:1 do 30:1. Wielkość i kształt pryzmy musi zapewniać jej odpowiednie napowietrzenie i dlatego też jej szerokość u podstawy winna zawierać się w przedziale 1,5-3,0 m; wysokość 0,9-1,2 m, pryzma powinna zwężać się lekko ku górze. Pryzma za niska szybko przesycha, zaś w pryzmie za wysokiej następuje nadmierne ubicie dolnych warstw, w których procesy rozkładu materii organicznej zachodzą bardzo wolno i przy nadmiernej wilgotności oraz braku powietrza rozwijają się bakterie beztlenowe, zwane gnilnymi, które zamieniają materiał organiczny w gnijącą masę. Długość pryzmy jest dowolna, chociaż nie powinna być krótsza niż szerokość u nasady. Pryzmę kompostową należy układać bezpośrednio na ziemi, na przepuszczalnym podłożu. Na dno kładzie się 10-15 cm warstwę chłonną, może stanowić ją: torf, ziemia ogrodowa, sieczka, lub inny suchy materiał chłonny. Jego zadaniem jest wchłanianie ewentualnych wycieków z pryzmy. Kolejną warstwę powinien stanowić gruby materiał roślinny: drobne gałązki z drzew i krzewów, trzcina, mocne łodygi kwiatów, słonecznika. Warstwa ta ma na celu utworzenie pod pryzmą poziomu doprowadzającego od dołu powietrze, które uaktywni mikroorganizmy glebowe, przeprowadzające proces rozkładu i zapewniające odpływ nadmiaru wody. Na ten ruszt układamy obornik, jakieś 10-20 cm, a potem 1-5 cm warstwę gleby wymieszaną uprzednio ze stosowanymi dodatkami mineralnymi (np. mączka bazaltowa). Następnie układamy 10-20 cm warstwę resztek roślinnych z ogrodu, trawę, liście, ścięty i podsuszony międzyplon, resztki owoców i warzyw, odpady kuchenne itp. Potem rozrzucamy kilkucentymetrową warstwę ziemi, najlepiej kompostowej. Dobrze jest dodać niewielkie ilości gleby gliniastej. Warstwy te powtarzamy aż do osiągnięcia docelowej wysokości pryzmy, przy czym każda następna warstwa ma być węższa od poprzedniej. „...Istota kompostowania wywodzi się od naturalnej zasady zamkniętego obiegu materii w środowisku naturalnym...” Nie poleca się dodawania wapna do kompostu, bardzo uważać należy przy dodawaniu popiołu drzewnego i roślinnego. Mikroorganizmy w pryzmie same regulują sobie odczyn, dodanie zasadowego popiołu lub wapna może przyhamować proces kompostowania oraz przyczynić się do strat azotu. Można natomiast przesypywać pryzmę np. mączką z fosforytów czy bazaltową – procesy biologiczne w pryzmie uruchomią z nich składniki nawozowe. Aby zachować wilgotność w całej pryzmie oraz zabezpieczyć przed wy- 17 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - marzec 2010 Materiały, które mają dużo węgla (C : N powyżej 35:1) Źródła węgla C C/N Drewno 500-700 Karton 500-600 Słoma 60-120 Liście 50-100 Łodygi kukurydzy 60 sychaniem, pryzmę obsypujemy 10 cm warstwą ziemi, słomą, liśćmi. Dobra metodą na osłonięcie pryzmy jest posianie roślin – używana jest do tego dynia, facelia, gorczyca, itp. W okresie upałów pryzmę trzeba polewać wodą, aby była prawidłowo nawilgocona. Jeżeli pryzma jest zbyt wilgotna, wówczas zachodzą tam procesy gnilne, a gdy jest zbyt sucha, proces kompostowania zostaje zatrzymany. Czas kompostowania zależy od wielu czynników, a przede wszystkim od użytego materiału, staranności ułożenia pryzmy oraz częstotliwości jej przerabiania. Proces dojrzewania kompostu trwa z reguły około 12 miesięcy. Jeżeli jednak zapewnimy dobre warunki do rozkładu materii i zastosujemy zabiegi przyspieszające rozkład, materiał nawozowy może być gotowy po 9 miesiącach, a nawet wcześniej. W pełni dojrzały, dobry kompost ma jednorodną konsystencję, nie da się w nim wyróżnić szczątków materii z jakiej powstał, przybiera barwę od ciemnobrunatnej do czarnej, charakteryzuje się zapachem przypominający woń ściółki leśnej. Konsystencja jego zbliżona jest do torfu, po wzięciu do ręki nie brudzi palców. Ma odczyn zbliżony do obojętnego (pH 6,5 -7,0), nie występują w nim dżdżownice. Każdy świadomy użytkownik ogrodu przydomowego nie powinien spalać ani wyrzucać na śmietnik odpadów organicznych, lecz zgromadzić je na pryzmie, aby otrzymać z tego najlepszy nawóz, jakim jest kompost. 1. Nawożenie w gospodarstwach ekologicznych – doc.dr hab. Józef Trybulki 2. Sporządzanie kompostów i biopreparatów – Marek Krysztoforski 3. Wiadomości internetowe: ▪ www.wikipedia.org ▪ www.kompostowniki.pl ▪ www.poradnikogrodniczy.pl E konomika Ceny targowiskowe w woj. świętokrzyskim Notowania średnich cen targowiskowych i średnich cen skupu żywca w woj. świętokrzyskim (w okresie 11.01.2010 r. - 05.02.2010 r.) w zł Średnia cena Produkt Jedn. 11-15.01.2010 18-22.01.2010 25-29.01.2010 01-05.02.2010 (11.01.09-05.02.10) Jęczmień dt 39,68 40,38 40,95 42,06 40,77 Owies dt 33,43 30,50 32,88 33,08 32,47 Pszenica dt 44,21 44,85 45,70 47,00 45,44 Pszenżyto dt 38,72 39,38 39,13 39,57 39,20 Żyto dt 34,07 32,88 37,22 33,33 34,38 Ziemniaki (hurt) dt 48,50 49,67 49,25 44,25 47,92 Ziemniaki (detal) kg 0,90 1,01 1,03 0,95 0,97 Cielęta do 100 kg kg 9,46 9,55 9,38 10,38 9,69 Krowy mleczne szt 2820,0 3000,0 3066,0 3500,0 3096,50 Prosięta para 284,38 264,29 247,14 250,00 261,45 Żywiec wieprzowy kg 3,75 3,63 3,61 3,46 3,61 Żywiec wołowy kg 5,16 5,45 5,43 5,42 5,37 Jaja szt 0,45 0,47 0,46 0,47 0,46 Buraki ćwikłowe kg 1,03 1,08 1,11 1,12 1,09 Cebula kg 1,28 1,38 1,32 1,45 1,36 Fasola drobna kg 4,70 4,08 4,32 4,36 4,37 Fasola gruba kg 6,34 5,60 5,93 5,58 5,86 Kapusta biała szt 1,62 1,44 1,46 1,79 1,58 Kapusta czerwona szt 2,11 1,75 1,83 2,20 1,97 Kapusta kwaszona kg 2,08 2,30 2,58 2,25 2,30 Kapusta pekińska szt 1,55 1,55 1,66 1,37 1,53 Kapusta włoska szt 2,50 2,50 2,38 2,21 2,40 Marchew kg 1,15 1,19 1,18 1,20 1,18 Ogórki kg 5,72 6,70 7,68 8,00 7,03 Papryka kg 7,16 8,35 7,95 7,63 7,77 Pietruszka korzeń kg 3,22 3,33 3,30 3,65 3,38 Pomidory kg 5,50 6,04 6,46 5,51 5,88 Pory szt 1,21 1,23 1,28 1,28 1,25 Rzodkiewka pęczek 1,50 1,63 1,63 2,00 1,69 Sałata głowiasta szt 1,83 1,95 2,10 2,10 2,00 Selery kg 2,50 2,62 2,51 2,71 2,59 Jabłka konsumpcyjne kg 1,36 1,41 1,43 1,48 1,42 Gruszki kg 2,39 2,74 2,75 2,88 2,69 Mak kg 8,50 8,75 8,75 10,63 9,16 Koncentrat dla tuczników dt 190,00 193,33 193,33 193,00 192,42 Prestarter dt 186,67 186,67 186,67 194,00 188,50 Mieszanka dla krów dt 152,50 152,50 152,50 162,50 155,00 Hurtowe średnie ceny owoców i warzyw (Sandomierski Ogrodniczy Rynek Hurtowy i ceny u producentów) Sandomierz Produkt Jedn. 11.01.2010 18.01.2010 25.01.2010 01.02.2010 Buraki ćwikłowe kg 0,50 0,60 0,60 0,55 Cebula kg 0,80 0,78 0,85 1,05 Kapusta biała szt 1,75 1,75 1,70 1,65 Kapusta pekińska szt 0,90 0,90 1,05 1,05 Marchew kg 0,60 0,55 0,50 0,65 Ogórki kwaszone kg 7,25 7,25 7,35 7,35 Jabłka konsumpcyjne kg 0,70 0,70 0,70 1,00 Produkt Buraki ćwikłowe Cebula Marchew Pietruszka korzeń Selery Jedn. kg kg kg kg kg 14.01.2010 0,32 0,90 0,32 1,80 0,65 Skalbmierz 21.01.2010 28.01.2010 0,32 0,32 0,90 0,90 0,35 0,35 2,70 2,70 0,65 0,65 18 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - marzec 2010 04.02.2010 0,32 0,90 0,35 2,70 0,65 Ryszard Śmiechowski opracowano na podstawie cen zebranych przez doradców ŚODR Modliszewice E konomika W 2010 r. stawka zwrotu podatku akcyzowego zawartego w cenie oleju napędowego wykorzystywanego do produkcji rolnej wyniesie 0,85 zł na litr. Rada Ministrów wydała 8 grudnia rozporządzenie w sprawie stawki zwrotu podatku akcyzowego zawartego w cenie oleju napędowego wykorzystywanego do produkcji rolnej na 1 litr oleju w 2010 r., przedłożone przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Stawka zwrotu części podatku akcyzowego na 1 litr oleju napędowego w roku 2010 będzie wynosić 0,85 zł. Limit zwrotu podatku akcyzowego na 1 ha użytków rolnych wyniesie 73,10 zł. Możliwość odzyskania akcyzy przez rolników gwarantuje ustawa z dnia 10 marca 2006 r. o zwrocie podatku akcyzowego zawartego w cenie oleju napędowego wykorzystywanego do produkcji rolnej. Ustawa określa dwa terminy w roku, w trakcie których rolnicy mogą składać wniosek o zwrot tego podatku, a mianowicie: od 1 marca do 31 marca oraz od 1 września do 30 września. Wniosek o zwrot akcyzy należy złożyć do wójta, burmistrza (prezydenta miasta) właściwego ze względu na miejsce położenia gruntów będących w posiadaniu lub współposiadaniu producenta rolnego. Zwrot podatku obejmuje okres 6 miesięcy poprzedzających miesiąc złożenia STAWKI ZWROTU AKCYZY za paliwo rolnicze na 2010 rok Jadwiga Bastrzyk wniosku. Decyzję powinna zostać wydana najpóźniej w terminie 30 dni od dnia złożenia wniosku. Wniosek o zwrot podatku powinien zawierać: - imię i nazwisko, miejsce zamieszkania i adres albo nazwę, siedzibę i adres producenta rolnego; - numer identyfikacji podatkowej (NIP) producenta rolnego, jeżeli został nadany; - numer ewidencyjny powszechnego elektronicznego systemu ewidencji ludności (PESEL) albo numer dowodu osobistego lub innego dokumentu potwierdzającego tożsamość producenta rolnego oraz nazwę organu, który wydał dokument, w przypadku gdy producent rolny jest osobą fizyczną; - oświadczenie o powierzchni użytków rolnych, położonych na obszarze gminy, do której wójta, burmistrza 19 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - marzec 2010 - - (prezydenta miasta) jest składany wniosek o zwrot podatku; pisemną zgodę pozostałych współposiadaczy, jeżeli producent rolny jest współposiadaczem gruntów gospodarstwa rolnego; numer rachunku bankowego, w przypadku gdy zwrot podatku nastąpi w formie przelewu. Do wniosku należy dołączyć: - faktury VAT albo potwierdzone przez upoważnionego przez wójta, burmistrza (prezydenta miasta) pracownika urzędu gminy lub miasta za zgodność z oryginałem ich kopie, stanowiące dowód zakupu oleju napędowego w okresie 6 miesięcy poprzedzających miesiąc złożenia wniosku; - odpis z Krajowego Rejestru Sądowego, w przypadku gdy producent rolny podlega wpisowi do tego rejestru.□ Fot.: M. Majchrzak E konomika JEDEN WNIOSEK Płatności za 2010 rok Jarosław Nowak O d roku 2010 rolnicy ubiegający się o przyznanie płatności bezpośrednich, pomocy finansowej z tytułu wspierania gospodarowania na obszarach górskich oraz innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW), płatności z tytułu realizacji przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt (PROW 2004-2006) oraz płatności rolnośrodowiskowej (PROW 2007-2013), będą mogli ubiegać się o te płatności na jednym, wspólnym formularzu wniosku. W tym roku na jednym formularzu wniosku rolnicy mogą wnioskować o przyznanie dziesięciu rodzajów płatności: 1. jednolitą płatność obszarową (JPO), 2. uzupełniające płatności obszarowe (UPO), w tym: • płatności do powierzchni grupy upraw podstawowych, • płatności uzupełniającej do powierzchni upraw roślin przeznaczonych na paszę, uprawianych na trwałych użytkach zielonych (płatności zwierzęcej), • płatności uzupełniającej do powierzchni uprawy chmielu, niezwiązanej z produkcją, 3. płatności obszarowej do powierzchni upraw roślin strączkowych i motylkowatych drobnonasiennych (specjalna płatność obszarowa), 4. oddzielnej płatności z tytułu owoców i warzyw (płatność do pomidorów), 5. przejściowe płatności z tytułu owoców miękkich (OM), 6. płatność cukrową, 7. płatności do krów i owiec (wsparcie specjalne), 8. przyznanie płatności z tytułu realizacji przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt (PROW na lata 2004-2006), 9. płatności rolnośrodowiskowe (PROW na lata 2007-2013), 10. pomoc finansową z tytułu wspierania gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW). Wprowadzenie jednego formularza wniosku dla 10 różnych rodzajów płatności sprawi, że rolnik nie będzie musiał wielokrotnie podawać tych samych danych. Otóż rolnicy, ubiegający się o przyznanie płatności rolnośrodowiskowych, którzy do 2009 roku składali cały dodatkowy wniosek o przyznanie takiej pomocy, od tego roku na wspólnym formularzu będą uzupełniać jedynie dodatkowe kolumny o przyznanie płatności rolnośrodowiskowych w zakresie deklarowanych działek do płatności. Dane szczegółowe dotyczące deklarowanych pakietów do płatności rolnośrodowiskowych będą podawane w załączniku do wniosku. Ponadto na jednym załączniku graficznym będzie wrysowane położenia działek rolnych, deklarowanych zarówno do płatności bezpośrednich, ONW oraz płatności rolnośrodowiskowych. Tak więc, nie będzie już trzeba zwracać się do biur powiatowych o dodatkowe załączniki graficzne. Wypełniony wniosek wraz z materiałem graficznym trzeba będzie złożyć w biurze powiatowym ARiMR albo przesłać pocztą w terminie od 15 marca do 17 maja 2010 r. Jeśli wniosek złożony zostanie po 17 maja 2010 r. – ale nie później niż do dnia 11 czerwca 2010 r., za każdy dzień roboczy opóźnienia stosowane będą zmniejszenia należnej rolnikowi kwoty płatności o 1%. W dniu 10 marca 2010 r. Agencja planuje zakończyć wysyłanie formularzy wniosków spersonalizowanych, co oznacza, że wszyscy rolnicy otrzymają wnioski na rok 2010 przed rozpoczęciem terminu ich składania, tj. przed dniem 15 marca 2010 r. Ponadto od roku 2010 rolnicy, którzy spełniają warunki do otrzymania jednolitej płatności obszarowej, będą mogli ubiegać się o dwa nowe rodzaje wsparcia specjalnego. W Polsce zaplanowane zostało wprowadzenie: • płatności obszarowej do powierzchni upraw roślin strączkowych i motylkowatych drobnonasiennych; • płatności do krów i owiec. 20 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - marzec 2010 Specjalna płatność przysługuje rolnikom w całym kraju do powierzchni upraw roślin strączkowych i motylkowatych drobnonasiennych uprawianych w plonie głównym, położonych na działkach rolnych, do których została przyznana jednolita płatność obszarowa. Na takie wsparcie w roku 2010 przeznaczona zostanie kwota 10,8 mln euro, przy założeniu, że do płatności tych zostanie zakwalifikowana powierzchnia ok. 180 tys. ha. Stawka płatności do hektara tych upraw wyniesie ok. 60 euro. Rośliny motylkowate drobnonasienne i strączkowe, do powierzchni których rolnicy mogą ubiegać się o wsparcie specjalne to: • koniczyna czerwona, koniczyna biała, koniczyna białoróżowa, koniczyna perska, koniczyna krwistoczerwona, koniczyny zwyczajna, esparceta siewna, lucerna siewna, lucerna mieszańcowa, bób, bobik, ciecierzyca, fasola zwykła, fasola wielokwiatowa, groch siewny, groch siewny cukrowy, soczewica jadalna, soja zwyczajna, łubin biały, łubin wąskolistny, łubin żółty, peluszka, seradela uprawna, wyka siewna. Nowa płatność nie przysługuje do tych działek, które w roku 2010 objęte są płatnościami z tytułu realizacji przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt (PROW 2004-2006) lub płatnością rolnośrodowiskową (PROW 2007-2013). Jeżeli w programie rolnośrodowiskowym płatność (RS) przysługuje do poplonu, to do roślin strączkowych i motylkowatych drobnonasiennych uprawianych w plonie głównym na tej samej działce płatność ta przysługuje. Wsparcie do upraw roślin strączkowych i motylkowatych drobnonasiennych zostało wprowadzone w związku z pozytywnym oddziaływaniem tych roślin na środowisko i gospodarkę rolną poprzez ograniczenie stosowania mineralnych nawozów azotowych. Zwiększenie udziału tych roślin w strukturze upraw spowoduje: • zwiększenie pojemności sorpcyjnej i wodnej gleb, a tym samym zmniejszenie ryzyka migracji biogenów i pozostałości środków ochrony roślin do wód podziemnych, • poprawę naturalnej produktywności gleb i ich lepszą adaptację do zmian klimatu poprzez zwiększenie zawartości materii ograniczanej i poprawę struktury, • ograniczenie zużycia energii niezbędnej do produkcji i stosowania E konomika Symbol form ularza: W-1 /01 Ag encja Re struktur Wnioskuj� WNIOSEK yzacji i o przyzn Moderni o przyzn zacji Ro anie p�at p�atno�c anie 1): lnictwa no�ci na i bezpo� str red �czkowy rok 2 2) ch i motylniej , specjaln 0 1 0 ej p�atno p�atno�c kowatyc �c h drobn na trwa�yi uzupe�n iaj�cej on asien i obszarowej do ch u�ytk do nych, uz ach zielon powierzchni upe�niaj powierzchni up p�atno�c upraw ro� �cej p�a ych (p�atn i uzupe�n tno�ci poraw ro�lin lin przezn iaj�cej do o�� zwier ds oddzieln aczonyc z�c po wie a) h na pasz� tawowej rzchni up ej p�atno �ci z tyt rawy ch , up rawian p�atno�c u�u owoc mielu nie ych i cukrowe 3) ów i warzy zwi�zan j p�atno�c ej w z produ (p�atn o� i do kró kcj� � do pomi w i owiec 4) p�atno�c dorów) 3) iz dobro sta tytu�u realizacji przedsi� nu zwier z�t wz i�� p�atno�c (PROW 2004 - 200 5) rolno�rodowis i rolno�ro kowych 6) dowisko pomo cy i poprawy wej (PR finansowe OW 2007 i innych j - 2013) 6) obszarac z tytu�u wspieran h o nieko ia gospod rzystnyc arowania h warun na obsza .................. kach go rac .................. h gó rsk sp odarowa .................. ich nia nawozów azotowych, co dodatkowo przyczyni się do redukcji emisji gazów cieplarnianych. Potwierdz enie przyj�cia wniosku prze Agencji Res z biuro pow trukturyzacji iatow i Moderniz acji Rolnictwa e /piecz��/ Rolnik ubiegający się o takie wsparcie, poza złożeniem wniosku o przyznanie jednolitej płatności obPłatność do krów i owiec stanowi szarowej, musi posiadać I. CEL Z� wsparcie specjalne ukierunkowane na na dzień 31 maja 2010 O�ENIA II. NUME R IDENTY FIKACYJ szczególne niedogodności, których r. co najmniej 10 samic NY III. PO DM doświadczają rolnicy w sektorze mlez gatunku owca domoIOT czarskim, wołowiny i cielęciny, mięsa wa w wieku co najmniej baraniego na obszarach wrażliwych 18 miesięcy, zarejepod względem gospodarczym lub śrostrowanych w siedzidowiskowym. Płatność do krów i owiec bach stad położonych IV. ��DA NIE UW ZGL�DN IENIA ZW będzie realizowana w formie płatności na terenie tych wojeIERZ�T związanych z liczbą zwierząt aktualnie wództw. Zwierzęta te utrzymywanych przez danego rolnika. muszą być zgłoszone V. LICZB Informacje o posiadanych przez rolnido rejestru zwierząt A POSIA DANYCH ZWIERZ� T, DO KT ÓRYCH VI. INFO MA ZOST ka zwierzętach, potencjalnie kwalifikugospodarskich proRMACJA A� PRZY O ZA�� ZNANA CZNIKA P�ATNO sztuk CH �� DO KR ÓW I OW jących się do przyznania płatności do wadzonego przez IEC krów i owiec w roku 2010, dostępne są ARiMR (system sztuk w biurach powiatowych ARiMR. PłatIRZ) i odpowiednio ność do krów i owiec ma przyczynić się oznakowane, zgoddo bardziej zrównoważonego regionalnie z obowiązująnego rozkładu tej produkcji w przyszłocymi przepisami. ści i tym samym do bardziej zrównowaW roku 2010 na żonego rozwoju rolnictwa. takie wsparcie Płatność do krów przysługuje rolnizostanie przeznakom z pięciu województw: lubelskiego, czona kwota 1,5 małopolskiego, podkarpackiego, święmln euro. Przy tokrzyskiego, śląskiego. Rolnicy z tych założeniu, że do regionów muszą złożyć wniosek o przytych płatności kwalifikoznanie jednolitej płatności obszarowej wać się będzie ok. 50 tys. owiec, stawka i posiadać na dzień 31 maja 2010 r. nie płatności do jednej sztuki wyniesie ok. to zwierzę więcej niż 10 krów w wieku co najmniej 30 euro. jako ostatni w tym dniu, co potwierdza 36 miesięcy. Płatności będą przyznaPłatność do krów i owiec przysługuje wpis do rejestru zwierząt gospodarskich wane tylko do zwierząt, które są zaredo tych sztuk owiec lub krów, które w daoznakowanych prowadzonego na podjestrowane w siedzibie stada położonej nym roku nie zostały zadeklarowane we stawie przepisów o systemie identyfikacji na terenie tych województw. Podkreślić wniosku o przyznanie płatności z tytułu i rejestracji zwierząt. należy, że wszystkie te zwierzęta muszą realizacji przedsięwzięć rolnośrodowiOd 2010 roku, w zasadach przyznabyć odpowiednio oznakowane i zgłoszoskowych i poprawy dobrostanu zwierząt wania płatności w ramach systemów ne do systemu identyfikacji i rejestracji (PROW 2004-2006) lub wniosku o przywsparcia bezpośredniego, o które ubiezwierząt, który prowadzi Agencja Reznanie płatności rolnośrodowiskowej gają się polscy rolnicy, zaszły pewne strukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. (PROW 2007-2013). zmiany. Jedna z nich polega na tym, Na realizację tej płatność w roku 2010 W przypadku gdy zwierzę w dniu że rolnikom prowadzącym uprawę zazostanie przeznaczona kwota 28,5 mln 31 maja danego roku jest przedmiogajników drzew o krótkiej rotacji, takich euro. Przy założeniu, że do takiego tem współposiadania, płatność do krów jak: brzoza, topola, robinia akacjowa, wsparcia kwalifikować się będzie ok. i owiec przysługuje temu współposiadawierzba, przysługiwać będą jednolite 200 tys. krów, stawka płatności do jedczowi, na którego pozostali współposiapłatności obszarowe. Muszą oni jednak nej sztuki wyniesie ok. 142,5 euro. dacze wyrazili pisemną zgodę. pamiętać, aby zadeklarować we wnioPłatność do owiec przysługuje rolniW przypadku gdy w dniu 31 maja daneskach o dopłaty bezpośrednie tak wykokom z pięciu województw południowej go roku nastąpiło przeniesienie posiadarzystywane grunty, jako odrębne działki Polski: podkarpackiego, małopolskiego, nia zwierzęcia, płatność do krów i owiec rolne. śląskiego, opolskiego i dolnośląskiego. przysługuje temu rolnikowi, który posiadał Druga ważna zmiana dotyczy krajowych uzupełniających płatności Tabela 1. Zależność przyznawania jednolitej płatności obszarowej od okresu zbióru roślin obszarowych (UPO). Będą one przysługiwały do powierzchni, Gatunek drzewa Maksymalny cykl zbioru (w latach) na których nie jest prowadzona Gatunki z rodzaju wierzba (Salix sp.) 6 żadna uprawa, jeżeli grunty te będą utrzymywane w dobrej kulGatunki z rodzaju topola (Populus sp.) 6 turze rolnej. Dotychczas do takich Gatunki z rodzaju brzoza (Wetula sp.) 8 gruntów przysługiwała jedynie jednolita płatność obszarowa. Robinia akacjowa (Robinia pseudoacacia sp.) 6 Znak spra 1) 01. Numer identyfik acyj 02. Naz wisk o / Nazwa 03. Pierwsz wy OB .................. .... ………… ………… ...……… Zna k spra Zmiana do wniosku 7) .................. ................ Data przy j�ci a i pod pis .................. ............ .................. Numer dok ........................ .............. umentu ………… ………… ………… Wniosek ny .................. ………… …… wy ONW Znak spra ………… …… …… Ko rekta wniosku Wyco fan ie cz��ci wn iosku pe�na e imi� / Naz wa skrócon …… …… …… …… …… …… ..…… …… …… wy PRS .…...…… 2004-20 06 …… …… Znak spra …… …… ..………… wy PRS 200 7-20 13 05. PESEL a 04. Drugie imi� / organizacyjn Nazwa organu za�o�yci ej nieposia elsk iego jedn daj�cej oso bowo�ci praw ostki nej 06. REGON 07. NIP Wnioskuj� o uwzgl�d 08. Kod kraj 8) nienie, przy u. Numer ma��onek, pas ustalaniu pow co /wype�nia osoba fizyc zportu lub innego dok zwierz�t, albo potwierdza wpis do ierzchni, do zna nieposia ume rejestru zwi zg�oszenie 10. Nazwisk daj�ca oby ntu to�samo�ci erz�t gospod której przys�uguje p�at do tych reje o watelstw a no�� zwierz� arsk strów. Dan polskiego/ ca, zwierz� e ma��onka: ich oznakowanych lub do reje t, których pos stru koniow 11. Nazwisk iadaczem 13. Numer 9) atyc o w wym rodo h , o których identyfikacy 10) we mowa w prze aganym przepisami jny okre pisach o sys temie iden sie by� mój obecny 14. PESEL tyfikacji i reje 12. Pierwsz stracji e imi� 09. 16. Liczba 19. Za��czn 15. Kod kraj krów /w przypad iki: Nazwa 11) za��cznika 1. materi a� graficz 12) ny ............... ............... ............... ............... ............... ............... ............... ............... ............... ............... ............... ............... ............... ............... ............... ............... ............... ............... ............... ............... ............... ............... ............... ............... ............... ............... 1) ............... W�a�ciwe ............... ............... 2) P�atno�� zaznaczy� znakie ............... bezpo 3) m X. 18. Liczba 17. Liczba za��czników Liczba za� �czn ikó owiec w ............. ............. ............... u. Numer ku ma��on ............... Nazwa za��czni ............... paszportu lub innego dok umentu to�s amo�ci ka nieposia daj�cego ka ............... ............... ............... ...... ............... ............... ............... ...... ............... ............... ............... ............... ............... ..... ............... ............. ...... ............... ............... ..... ............... ............... �re P�atno�� ........... ............... ............. przys�ugudnia obejmuje: jed 4) ............... ............... P�atno�� je, je�eli nolit� ............... ............... ............... ............... w rejonie do krów i owiec rolnik sk�ada wnp�atno�� obszarow ...... ............... �, prz ............... i rejestrac wra�liwym, co przys�uguje rolnik iosek o przyzn ............... potwierd anie jednoej�ciowe p�atno�ci ...... lub owiec ji zwierz�t. W prz za wpis owi, który w dn lite z tytu j p�a �u do iu , 5) ............. ............. ............... ............... ............... ............... ............... ............... obywatelst wa polskieg o/ Liczb a za� �cznikó w ............. ............. ............. ............. ............. W przypa do których ma ypadku ubiegan rejestru zwier 31 maja daneg tno�ci obszarow owoców mi�kki ............. ch. dodatkowodku ubiegania zosta� przyznan ia si� o p�atno��z�t gospodarskicho roku posiada ej. si� o a ta zwierz do krów oznakowa wype�ni� jest dost�p i owiec na formularzprzyznanie p�atnop�atno��. nych, o któ�ta znajduj�ce 6) le�y do��c si� „Dekla �ci z W przypa ny na stronie inte zy� do wnrym mowa w prz w siedzibie sta rnetowej racja pakietów tytu�u realizacji prz da ios PROW 20dku ubiegania ep po isa ku roln ww �o� ch ed inform acj o�r w.a si� sie � o num o systemie ide onej ARiMR). 07 - 2013", sta o p�atno�� roln rimr.gov.pl ora odowiskowych wzi�� rolno�rod nty erach ide nowi�cy z w 7) ntyfikacyj fikacji Nie dotyc za��czniko�rodowiskow� w biurach powia ramach PROW owiskowych i po 8) nych kró na towych AR pra 2004 - 20 do wnios Dotyczy zy p�atno�ci cuk w ku (form le�y dodatkowo 06", stanowy dobrostanu ularz jes wype�ni� iMR). zw wi�cy za� p�atno��,rolnika, który ub rowej. t dost�pny for �cznik doierz�t nale�y na stron mularz „Deklarac gospoda zwierz�t, któryciega si� o przyzn wn ios ku (form ie interne rskich ozn h posiad anie p�atno ularz tych rejest towej wwja pakietów rolno� acz ako �ci em wa zw w nych lub 9) w.arimr.g ier W przypa rów. Do wniosku do rejest wymaganym prz z�cej i wnioskuj ov.pl orarodowiskowych dku ru ep w na z e w biurac ram koniowaty isami okr le�y do��c o wnioskow rolnika, do h powiatow ach esie by� uwzgl�dnienie ch, o zy� ania 10) ych Nie dotycz wniosku nale�y dopo raz pierwszy o�wiadczenie ma których mowa w jego obecny ma, przy ustalaniu 11) ��o o uwzgl�d prz powierzc ��o Nale�y wy y, je�eli zwierz�t ��czy� za�wiadcz hni, nienie konnka o wyra�eniu episach o system nek, co potwierd 12) enie o licz zgody na i, których za wpis do której przys� ie identy W przypa mieni� wszystkie a, których posia bie do ug prz fika po graficzne dku otrzymania za��czniki, jak daczem by� ma koni wpisanych siadaczem w wy yznanie p�atno�cicji i rejestracji zwrejestru zwierz�tuje ta lub ��o go. ie z Agenc maga ierz�t, alb zwier zg�oszony ji Restru rolnik do��cza nek, zosta�y wp o zg�osz ch do rej nym przepisam z�cej. kturyzacj do isane lub enie do estru kon i okresie i i Modernizwniosku. zg�oszon by� obecn e przez teg iowatych. acji Rolnic y ma��one o ma��onka twa wst�p k nie wype , tylko do �nionego rejestru formularz koniowaty a wniosku ch. oraz ma teria�u 1/4 21 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - marzec 2010 …….….. Wycofan ie ca�ego wn iosku .…… E konomika Uzupełniająca płatność obszarowa – wykaz roślin kwalifikujących się do przyznania płatności: • zboża, w tym kukurydza; • rośliny oleiste (rzepak, rzepik, słonecznik, soja); • len włóknisty i oleisty; • konopie na włókno; • rośliny strączkowe pastewne; • rośliny strączkowe (wyka siewna, soczewica jadalna i ciecierzyca pospolita); • orzechy (orzechy włoskie, leszczyna); • rośliny motylkowate drobnonasienne; • rośliny okopowe pastewne, z wyłączeniem ziemniaków pastewnych; • rośliny wysokobiałkowe (bób, bobik, łubin słodki, groch siewny); • trawy na trwałych użytkach zielonych przeznaczone na susz paszowy; • mieszanki roślin motylkowatych drobnonasiennych z trawami (które nie zostały zgłoszone jako JPO, TUZ); • rośliny przeznaczone na materiał siewny kategorii elitarny i kwalifikowany (zboża, oleiste i włókniste, trawy, motylkowate); oraz • powierzchnie gruntów ornych, na których nie jest prowadzona uprawa roślin – przepisy projektowane. Uzupełniająca płatność podstawowa do powierzchni upraw orzechów przysługuje, jeżeli liczba drzew orzechowych lub sadzonek tych drzew na hektar gruntów rolnych jest nie mniejsza niż 200 – w przypadku leszczyny i 75 – w przypadku orzecha włoskiego. Na skutek uchylenia unijnych przepisów, od 2010 roku nie będą przyznawane płatności do upraw roślin energetycznych, a w związku ze zniesieniem tych dopłat nie będzie też przyznawana pomoc do rzepaku (była to pomoc de minimis). Surowce energetyczne zebrane do roku 2009 muszą zostać przetworzone albo wykorzystane lub przetworzone w gospodarstwie najpóźniej do dnia 31 lipca drugiego roku po roku zbiorów. Surowce zebrane w roku 2009 muszą zostać przetworzone albo wykorzystane lub przetworzone w gospodarstwie do dnia 31 lipca 2011 r. Jeżeli rolnik nie wykorzysta lub nie przetworzy roślin energetycznych w gospodarstwie do dnia 31 lipca drugiego roku po roku zbiorów, wypłacone płatności z tego tytułu podlegają zwrotowi oraz na rolnika nakładana jest kara pieniężna. Zobowiązania do zbioru wieloletnich roślin energetycznych przypadające po dniu 31 grudnia 2009 r. wygasają. W związku ze zniesieniem płatności do upraw roślin energetycznych od roku 2010 nie będzie też przyznawana pomoc do rzepaku (pomoc de minimis) – przepisy projektowane. Zgodnie z przepisami Unii Europejskiej od 2010 r. nie będą przyznawane także krajowe płatności uzupełniające do powierzchni uprawy chmielu w danym roku związanej z produkcją. Pozostaną jedynie tzw. historyczne dopłaty do powierzchni upraw chmielu. Płatność cukrowa przysługuje rolnikowi, który spełnia warunki do przyznania jednolitej płatności obszarowej (powierzchnia stwierdzona co najmniej 1 ha) w danym roku i który zawarł na rok gospodarczy 2006/2007 z producentem cukru umowę dostawy buraków cukrowych albo na rok gospodarczy 2005/2006 umowę dostawy buraków cukrowych z producentem cukru, który zrzekł się w roku gospodarczym 2006/2007 kwoty. Płatność cukrowa przysługuje także w przypadku, gdy buraki cukrowe były objęte umową dostawy zawartą z małżonkiem rolnika wnioskującego o płatność cukrową, także w przypadku gdy osoby te nie pozostawały w związku małżeńskim w dniu zawarcia tej umowy lub ze spadkodawcą rolnika wnioskującego o płatność cukrową lub ze spadkodawcą małżonka rolnika wnioskującego o płatność cukrową, lub z przekazującym gospodarstwo rolne w związku z wypłacaną rentą strukturalną, emeryturą lub rentą rolniczą z ubezpieczenia społecznego rolników, jeżeli rolnik wnioskujący o płatność cukrową lub małżonek rolnika mógłby dziedziczyć przekazane gospodarstwo rolne z ustawy. Rolnikowi, który spełnia warunki do przyznania jednolitej płatności obszarowej w danym roku i który złożył wniosek o przyznanie tej płatności, oraz który w roku gospodarczym 2006/2007 dostarczył pomidory do przetworzenia zgodnie ze świadectwem dostawy owoców i warzyw do przetwórstwa, przysługuje płatność do pomidorów. Płatność do pomidorów przysługuje do masy netto pomidorów, dopuszczonych do przetworzenia, dostarczonych przez wnioskującego o płatność do pomidorów lub małżonka wnioskującego o płatność do pomidorów. 22 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - marzec 2010 Przejściowe płatności z tytułu owoców miękkich Rolnikowi przysługuje płatność do owoców miękkich na będące w jego posiadaniu grunty rolne wchodzące w skład gospodarstwa rolnego, do powierzchni uprawy malin i truskawek objętych umową przetwarzania lub zobowiązaniem do realizacji dostawy, jeżeli: • posiada działki rolne o łącznej powierzchni nie mniejszej niż 0,1 ha; • wszystkie grunty rolne są utrzymywane zgodnie z normami przez cały rok kalendarzowy, w którym został złożony wniosek o przyznanie tej płatności; • przestrzega wymogów przez cały rok kalendarzowy, w którym został złożony wniosek o przyznanie tej płatności; • umowa o przetwórstwo (zawarta z zatwierdzonym przetwórcą/skupującym) lub zobowiązanie do realizacji dostawy zawiera co najmniej: ▪ nazwy i adresy stron umowy, ▪ wskazanie gatunku rośliny objętej umową, ▪ powierzchnie uprawy danego gatunku, ▪ numer identyfikacyjny rolnika. Rolnik wnioskujący o przyznanie przejściowych płatności z tytułu owoców miękkich, kopię umowy o przetwórstwo albo zobowiązania do realizacji dostawy składa kierownikowi biura powiatowego Agencji w terminie do dnia 31 lipca roku, w którym został złożony wniosek o przyznanie płatności. W roku 2010 umowę o przetwórstwo albo zobowiązanie do realizacji dostawy składa się w terminie do dnia 2 sierpnia 2010 r. – ze względu na fakt, że 31 lipca przypada w sobotę (art. 22 RK 1122/2009). ARiMR przypomina, że rolnicy otrzymujący jakiekolwiek dopłaty powierzchniowe, np. płatności bezpośrednie, ONW, rolnośrodowiskowe czy pieniądze za zalesione grunty rolne lub grunty inne niż rolne, muszą bezwzględnie przestrzegać przez cały rok zasad wzajemnej zgodności (cross-compliance) w zakresie: ochrony środowiska naturalnego, identyfikacji i rejestracji zwierząt oraz dobrej kultury rolnej. Agencja zwraca uwagę, że od 1 stycznia 2010 roku obowiązują dodatkowe normy i wymagania, które nakładają na rolników obowiązek posiadania w określonych sytuacjach pozwoleń wodnoprawnych oraz zachowania charakterystycznych elementów krajobrazu.□ O głoszenie Kieleckie Przedsiębiorstwo Nasienne „Centrala Nasienna” w Kielcach Sp. z o.o. 25-501 Kielce, ul. Sienkiewicza 76 tel/fax (041) 368-45-02, tel/fax(041) 368-45-04 www.centralanasienna-kielce.pl OFERTA HANDLOWA MIESZANKI TRAW PASTEWNYCH Mieszanka Skład Opis PASTWISKOWA 1 Życica trwała 2N Życica trwała 4N Tymotka łąkowa Kostrzewa łąkowa Życica wielokwiatowa Koniczyna biała 15% 20% 20% 25% 15% 5% Mieszanka z przeznaczeniem na gleby żyznej średnie na intensywne użytkowanie pastwiskowe, charakteryzuje się dużą zdolnością plonowania. Bardzo wysoka wartość kiszonki, oraz zielonki w połączeniu z dobrą zimotrwałością stawia ją w gronie najbardziej popularnych. PASTWISKOWA 2 Tymotka łąkowa Kostrzewa łąkowa Życica wielokwiatowa Życica trwała 2N Życica trwała 4N Kupkówka pospolita Koniczyna biała 15% 10% 15% 10% 20% 25% 5% Przeznaczona na średnio intensywne użytkowanie na gruntach o mniejszej żyzności, suchych lub okresowo suchych. Skład mieszanki pozwala uzyskać na gruntach słabszych dobre plony. KOŚNA 3 Życica wielokwiatowa Życica westerwoldzka Lucerna mieszańcowa Koniczyna szwedzka 45% 40% 10% 5% Kośna z przeznaczeniem na 1-2 letnie użytkowanie na gruntach ornych. Oparta jest na życicy wielokwiatowej, dzięki czemu uzyskuje się szybki zbiór i duży przyrost zielonej masy. ŁĄKOWO-PASTWISKOWA 4 Tymotka łąkowa Kupkówka pospolita Lucerna mieszańcowa Życica trwała 4N Życica wielokwiatowa Kostrzewa łąkowa 15% 20% 15% 25% 15% 10% Mieszanka na gleby z okresowymi niedoborami wody, typowa mieszanka na zielonkę, kiszonkę, oraz sianokiszonkę. Obecność lucerny w składzie mieszanki poprawia wartość pokarmową, smakowitość oraz zwiększa wydajność masy zielonej, przy obniżonej dawce nawożenia azotowego KOŚNO ŁĄKOWA 5 Tymotka łąkowa Życica trwała 4N Życica wielokwiatowa Kostrzewa łąkowa Koniczyna łąkowa Koniczyna szwedzka 20% 25% 15% 25% 10% 5% Do wieloletniego użytkowania na gleby dobre i średnie z uregulowaną gospodarką wodną. W ciągu roku można uzyskać powyżej 3 pokosów z przeznaczeniem na siano lub sianokiszonki. KOŚNO ŁĄKOWA 6 Tymotka łąkowa Życica trwała 4N Życica wielokwiatowa Kostrzewa łąkowa Kupkówka pospolita Koniczyna szwedzka Kostrzewa trzcinowa 15% 25% 10% 15% 15% 5% 15% Mieszanka łąkowa na gleby słabsze. Zawartość kupkówki i kostrzewy trzcinowej pozwala uzyskać satysfakcjonujące plony na słabszych stanowiskach. Posiadamy nasiona traw i motylkowych do siewu czystego: Kostrzewa łąkowa Kupkówka pospolita Życica trwała Życica wielokwiatowa Lucerna mieszańcowa Koniczyna czerwona Sporządzamy mieszanki na życzenie i według składu podanego przez zamawiającego 23 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - marzec 2010 O głoszenie Kieleckie Przedsiębiorstwo Nasienne „Centrala Nasienna” w Kielcach Sp. z o.o. 25-501 Kielce, ul. Sienkiewicza 76 tel/fax (041) 368-45-02, tel/fax(041) 368-45-04 www.centralanasienna-kielce.pl OFERTA HANDLOWA Poplony w programach rolonośrodowiskowych ● ● ● ● ● ● ● pozwalają na lepsze wykorzystanie możliwości produkcyjnych gospodarstwa wzbogacają glebę w składniki pokarmowe zacieniają glebę poprawiając jej życie biologiczne działają odchwaszczająco wpływają korzystnie na właściwości fizyczne gleby przechwytują nadmiar azotu w okresie jesiennym oraz ograniczają jego przenikanie do wód podziemnych zwiększają plon rośliny następczej o kilka procent Udany poplon dostarcza ok. 2-3 t/ha suchej masy podlegającej szybkiej mineralizacji w glebie. Cechy charakterystyczne dobrego plonu: - szybkie tempo wzrostu - duże pobranie składników pokarmowych - dobrze rozwinięty, głęboki system korzeniowy Dostosowanie poplonów w zależności od rodzaju gleby: - lekkie - łubin żółty, seradela, gorczyca - średnio-zwięzłe - groch ramrod., słonecznik, łubin wąskol., wyka oz., rzepak, rzepa ścierniskowa - ciężkie - bobik, wyka jara, kapusta pastewna. Propozycje mieszanek (kg/ha) na gleby: lżejsze - groch pastewny + łubin żółty + seradela (100+80+20) - groch pastewny + słonecznik (150+15) - wyka jara + groch pastewny + łubin żółty (40+120+60) - łubin żółty + seradela (130+30) - wyka ozima + łubin żółty (40+100) mocniejsze - wyka jara + bobik + słonecznik (100+80+15) - bobik + groch pastewny + wyka ozima (90+60+50) - bobik + groch pastewny + słonecznik (100+100+15) - bobik + wyka jara + słonecznik (120+40+100) - groch pastewny + słonecznik (150+15) - groch pastewny + wyka jara + słonecznik (100+50+10) groch pastewny + łubin wąskolistny + słonecznik (100+70+15) - groch pastewny + łubin wąskolistny (100+140) - bobik + groch pastewny + łubin wąskolistny (120+40+80) Zalety uprawy poplonów w mieszankach: - mniejsze ryzyko niepowodzenia uprawy - pasza o większej wartości pokarmowej - lepsze zacienienie gleby, mniejsze straty wody Nawożenie mineralne przed siewem poplonów: - P205 30-50 kg/ha - K20 60-80 kg/ha - N 50-60 kg/ha - pod rośliny niemotylkowate Dostosowanie ppplonów w zależności od długości okresu wegetacji roślin: - przed l sierpnia - po zbożach wcześnie dojrzewających (jęczmieniu ozimym, życie) - bobik, łubin żółty i wąskolistny, groch pastewny, słonecznik, wyka jara, rzepa ścierniskowa, seradela i życica westerwoldzka - ok. 10 sierpnia - rzepak ozimy, rzepik ozimy, gorczyca biała, facelia, rzodkiew oleista 24 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - marzec 2010 M echanizacja i BHP ALTERNATOR i jego usterki Jan Bubień R ola instalacji elektrycznej w pojazdach rolniczych stale rośnie. W starszych pojazdach z silnikami diesla, po uruchomieniu, instalacja elektryczna była „chwilowo niepotrzebna”. Silnik wysokoprężny w ciągniku, kombajnie czy samochodzie mógł pracować z niesprawnym obwodem ładowania i akumulatorem. Obecnie jest inaczej. Praca nowoczesnego silnika diesla (o benzynowych nie wspomnę) jest niemożliwa bez właściwych parametrów instalacji elektrycznej. Wszak w nowoczesnych silnikach diesla wtryskiwacze mogą być sterowane elektronicznie. Nowoczesne samochody mają elektryczne wspomaganie układu kierowniczego. Dużo prądu pobiera układ wentylacji i klimatyzacji. Układ instalacji elektrycznej, a w szczególności tandem prądnica – akumulator, musi być zatem zawsze sprawny. We współczesnych silnikach stosuje się wyłącznie prądnice prądu przemiennego zwane alternatorami. Ładując akumulator i dając prąd w instalacji elektrycznej, alternator staje się jedynym z ważniejszych urządzeń pojazdu. Jak każde urządzenie techniczne, akumulator ulega awariom. Aby o nich mówić, poznać należy budowę „elektrowni” pojazdu. Z czego więc składa się alternator? Podstawowe elementy, które podaję dla przypomnienia to: ▪ koła pasowe klinowe (pasek zwykły lub wielorowkowy, Multi V), ▪ wentylator chłodzący, ▪ tarcza przednia (obudowa przednia), ▪ tarcza tylna (obudowa tylna), ▪ wirnik z uzwojeniem wzbudzenia, ▪ łożyska toczne – szt. 2, ▪ ▪ ▪ ▪ stojan z uzwojeniem oraz z rdzeniem – tu powstaje prąd elektryczny, szczotki oraz szczotkotrzymacze, diody prostownicze – 6 lub 9, regulator napięcia – w starszych modelach umieszczony poza alternatorem. Objawy uszkodzenia alternatora to: 1. Świecąca się podczas pracy lub migająca lampka kontrolna ładowania. 2. Niedoładowany lub wręcz rozładowany akumulator ze wszystkimi konsekwencjami takiego stanu. W takiej sytuacji zawsze na początku należy sprawdzić: napęd alternatora, czyli stan paska i jego napięcie zwane w praktyce naciągiem. Skontrolujmy przewód (w postaci miedzianej plecionki) masowy, łączący silnik z elementami metalowymi pojazdu, czyli jego karoserią. Uszkodzenia alternatora mogą być typu mechanicznego lub elektrycznego. Usterki mechaniczne to: ▪ uszkodzenie łożysk alternatora – z obudowy słychać wyraźny hałas, ▪ pęknięcie obudowy (pokrywy), szczególnie w samochodach, gdzie alternator jest zamontowany nisko, nieosłonięty i narażony na chlapanie wodą, ▪ zerwanie lub poluzowanie paska napędowego – trzeba przyznać, że paski Multi V wytrzymują znaczne przebiegi, nawet powyżej 100 tys. km. Uszkodzeń typu elektrycznego może być więcej. Najczęstsze to: ▪ brak możliwości przepływu prądu, np. zaśniedzenie połączeń; tu wystarczy wyczyścić połączenia po uprzednim rozebraniu, 25 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - marzec 2010 ▪ ▪ ▪ zużycie szczotek (2 szt.), które wymienia się wraz ze szczotkotrzymaczem; dochodzi do tego na skutek zwykłego wytarcia, uszkodzenie diody lub diod – przerwa wewnątrz diody (przepalenie), zwarcie diody, zbyt duży prąd zwrotny, za wysoki spadek napięcia na diodzie, awaria regulatora napięcia. W starych alternatorach wymiana szczotek była prosta i możliwa bez demontażu prądnicy. Dziś trzeba zdemontować, rozkręcić alternator. Z kolei diody, po sprawdzeniu, można wymienić, o ile konstruktor taką wymianę przewidział. Aby dokładnie zdiagnozować usterkę alternatora, szczególnie typu elektrycznego, trzeba dysponować odpowiednim wyposażeniem i doświadczeniem. Wizyta u elektryka samochodowego będzie w większości przypadków konieczna, np. w przypadku: ▪ sprawdzenia diod i regulatora napięcia, ▪ kontroli uzwojeń wirnika i stojana, ▪ wymiany diod prostowniczych. Napięcie ładowania powinno wynosić 14,4 V i być stałe. Złe ładowanie grozi uszkodzeniem akumulatora. Stałe niedoładowanie jest szkodliwe i odbija się na jego kondycji (Nr 1/2010 „Aktualności Rolniczych”). Warto jest dbać o układ rozruchu. Pobór zbyt dużego prądu w momencie rozruchu także jest szkodliwy dla akumulatora. Do tematu odpowiedniej dbałości o układ rozruchu, a w szczególności o rozrusznik, nawiążę w najbliższych numerach „Aktualności Rolniczych”.□ M echanizacja i BHP S ystemy klasyfikacji olejów silnikowych ulegają ciągłym modyfikacjom. Amerykański Instytut Naftowy pod koniec XX wieku wprowadził nową klasyfikację zwaną „Energy Conserving” oznaczoną symbolem EC. Powszechnie wiadomo, że część energii pracującego silnika zużywana jest na pokonanie oporów tarcia wewnętrznego. Przy stosowaniu olejów o dużej lepkości straty z tego tytułu są większe niż przy olejach o małej lepkości. Uzyskiwane w ten sposób oszczędności energii (w konsekwencji paliwa) dotyczą kilku, a nawet kilkunastu procent. Wg klasyfikacji EC mamy 3 grupy olejów silnikowych. ▪ EC I – oszczędność paliwa powyżej 1,5%, ▪ EC II – oszczędność paliwa powyżej 2,7%, ▪ EC III – oszczędność paliwa powyżej 3,9%. Klasyfikacja odnosi się tylko do samochodów osobowych i dostawczych. Symbolu EC nie należy mylić z literą E oznaczenia oleju silnikowego, zgodnie z klasyfikacją europejską – ACEA. Tu litera E oznacza olej przeznaczony do silników diesla samochodów ciężarowych, np. E1… E5 (cyfra 5 oznacza naj- OLEJE SILNIKOWE i ich oznaczenia Jan Bubień wyższą jakość oleju z wieloma różnorodnymi dodatkami uszlachetniającymi. Dla porządku dodam, że literą A oznaczane są w klasyfikacji olejów silnikowych oleje dla silników benzynowych, gdzie A5 oznacza najlepszy jakościowo olej. Literą B oznaczane są oleje do małych silników diesla, a więc w autach osobowych. Tu olej o symbolu B5 oznacza najnowszą jakość. Oznaczenie A1 (analogicznie B1 lub D1) określa olej standardowy, czyli podstawowy. Istnieją także oleje oznaczone wg klasyfikacji ACEA (europejskiej) literą C. Oleje te dotyczą silników diesla wyposażonych w filtr cząstek stałych. Bezpieczny przejazd na pole R ozpoczynający się niebawem sezon wiosennych prac polowych, niesie wiele zagrożeń nie tylko dla osób bezpośrednio wykonujących prace, ale i postronnych. Ruch agregatów rolniczych po drogach publicznych stwarza także zagrożenia dla innych użytkowników dróg. Powszechnym zjawiskiem (niestety, bardzo groźnym) jest nanoszenie na drogę gleby z pól poprzez koła ciągników i maszyn rolniczych. Gleba ta następnie rozjeżdżana jest przez pojazdy tworząc niejednokrotnie bardzo śliską warstwę. Próba nagłego, awaryjnego hamowania na tego typu nawierzchni może skończyć się tragicznie. Można temu zapobiec poprzez oczyszczenie kół ciągnika. Nie potrzeba do tego skomplikowanych narzędzi. Wystarczy kawałek drewna, nawet zwykłej gałęzi i… dobre chęci. Niestety, w wielu przypadkach nie przywiązujemy do tego wagi. Policja w krajach zachodnich ostro piętnuje tego typu zaniedbania i chyba ma rację. Wiosna to okres, gdzie mamy często warunki ograniczonej widoczności: mgły, deszcze, być może ostatnie opady śniegu. Nasze agregaty uprawowe często przekraczają dopuszczalną szerokość pojazdu na drodze, która wynosi 2,55 m. W takim przypadku maszyna (narzędzie) musi być odpowiednio oznakowana. Co, oprócz odpowiedniego oświetlenia, należy do obowiązków kierowcy – operatora takiego agregatu? Po pierwsze – założenie dobrze widocznego z tyłu trójkąta wyróżniającego pojazdy wolnobieżne, wykonanego z materiału odblaskowego. Trójkąt musi być zawieszony wierzchołkiem do góry, a nie jak wiele razy widziałem – odwrotnie! Po drugie – agregat (brona, kultywator 26 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - marzec 2010 Klasyfikacja olejów EC: wg ACEA daje więcej informacji o oleju silnikowym, niż znane bardziej klasyfikacje amerykańskie API – jakościowa: SAE – lepkościowa. Jak widać przy doborze oleju do silnika, potrzebna jest spora wiedza. Postęp w tej dziedzinie jest bardzo duży. Tak się dzieje wobec rosnących wymagań olejowych silników. Niestety wiedza użytkowników pojazdów (a nawet pracowników serwisów naprawczych) nie zawsze nadąża w praktyce za zmianami.□ itp. narzędzie z ciągnikiem) powinien być wyposażony w 2 tablice o wymiarach min. 0,20 x 0,30 cm pomalowane w biało-czerwone pasy. To bardzo ważne ostrzeżenie dla innych użytkowników drogi. Pamiętajmy, szeroki, wolno poruszający się po drodze pojazd jest niebezpieczny. Powoduje trudności z omijaniem lub wyprzedzaniem. Nasze zachowanie musi to uwzględniać! Narzędzia, maszyny, które wykorzystujemy do uprawy czy doprawiania gleby są zawieszane lub przyczepiane. Mocowanie narzędzia na ciągniku musi być mocne, pewne. Mają tutaj znaczenie odpowiednie sworznie i zatyczki. Stosowanie „prowizorek” jest tutaj zabronione. Przewidywanie niewłaściwych skutków negatywnego działania jest naszym podstawowym obowiązkiem – w razie spowodowania wypadku, będziemy pociągani do odpowiedzialności. Oby nie było takiej sytuacji! Jan Bubień N asze prezentacje Fot.: T. Kurczyna Jest taki J OGRÓD Elżbieta Musiał Fot.: T. Kurczyna est taki ogród, który bez względu na porę roku opowie o barwnych związkach przyrody z człowiekiem. I o artystycznej duszy jego twórców. Znajduje się w Młodzawach Małych oddalonych o 10 km od Pińczowa, jadąc drogą w stronę Wiślicy, i należy do Zofii i Tadeusza Kurczynów. Tak naprawdę trudno powiedzieć, czy ogród do nich należy, czy oni do ogrodu; ta wzajemna miłość trwa już 30 lat, kiedy to przejęli skrawek ziemi z domem od dziadków pana Tadeusza. I choć początki były trudne, to jednak udało się zrealizować ogród na miarę marzeń. Państwo Kurczynowie nie szczędzili wysiłku, a pan Tadeusz, jako artysta plastyk, mógł urzeczywistnić swój temperament i twórcze wizje. Gospodarze w swoim ogrodzie marzec 2010 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE Fot.: E. Krempa Fot. T. Kurczyna, zdj. w tle Elżbieta Krempa Fot.: T. Kurczyna Ogród zajmuje powierzchnię 1 ha. Położony jest na trzech kondygnacjach, które połączył wodospad i spływające w dół liczne strumyki, tworzące na swej drodze 10 błękitnozielonych – co widać w letnich porach – oczek wodnych. Wprowadzenie tych form możliwe było dzięki różnicy poziomów o rozpiętości 18 metrów. Woda płynie w wymuszonym obiegu zamkniętym; na górę wtłaczana jest przy pomocy pomp. Oczka wodne stroi kolekcja nenufarów złożona z dziesięciu różnych odmian. Jest też pałka wodna i całe bogactwo innych roślin bagiennych. Nie brakuje rechoczącej, wielokolorowej, a nawet egzotycznej fauny, czyli ryb, rybek, żab i żółwi wodnych. Ale to nie wszystkie żyjątka tego miejsca. Od 5 lat stałym mieszkańcem ogrodu jest wyleczony z poważnej kontuzji i oswojony czarny bocian o imieniu Klekot. AKTUALNOŚCI ROLNICZE - marzec 2010 W wodnym środowisku dobrze czują się kaczki oraz czarne i białe łabędzie dobrane w zgodne i na całe życie pary. A po ścieżkach paradują pawie czarnoskrzydłe, indyjskie i białe, te kilkakrotnie dały tu już swoje potomstwo. Bażanty i papugi doskonale podkreślają przeróżne formy i pokroje roślin, które przez te wszystkie lata stopniowo i systematycznie wprowadzane były do ogrodu. Teraz jest ich ponad 2 tysiące. Okazale prezentuje się pokaźnych rozmiarów jałowiec chiński przycinany i pielęgnowany na bonsai. Rośnie już 27 lat przy oczku wodnym, a spod niego wybija sztuczne źródełko. Jałowiec był jednym z pierwszych egzotycznych nabytków gospodarzy i wygląda na to, że „Ogród na rozstajach” – bo taką nazwę nosi ten rajski zakątek – od dawna uznał za swoje miejsce. Fot.: E. Krempa Fot.: T. Kurczyna N asze prezentacje Państwo Kurczynowie stworzyli ogród dla wszystkich naszych zmysłów i doznań. W swym projektanckim zapale nie zapomnieli o specjalnym punkcie widokowym. Można z niego oglądać całą panoramę ogrodu, rozkoszować się niecodziennymi widokami i z dumą pomyśleć o potędze ludzkiej woli i kreatywności. Nic dziwnego, że takie miejsce ściąga wielu ciekawskich, od ogrodników po artystów, i… młode pary małżeńskie, które w tej scenerii robią sobie ślubne zdjęcia. Ogród jest atrakcją dla wielu wycieczek krajoznawczych, tym bardziej, że w wyniku rzeźbiarskich zmagań Tadeusza Kurczyny, zyskał dodatkowy wymiar – galerii pod gołym niebem. Co prawda, gospodarze udostępniają tę wyjątkową przestrzeń zwiedzającym od kwietnia do końca października, w soboty, niedziele i święta, ale życie toczy się tam przez cały okrągły rok, w świątki i piątki. I wszystkie pory roku w „Ogrodzie na rozstajach” są ogromnie fotogeniczne. Proszę tylko popatrzeć.□ O grodnictwo Choroby i szkodniki porzeczki czarnej Dagmara Ciźla R acjonalna ochrona porzeczki czarnej wymaga zarówno wiadomości, jak i doświadczenia. Poznanie najważniejszych chorób i szkodników oraz ich biologii pomaga przewidywać terminy występowania i zwalczania. W ochronie obowiązuje ogólna zasada, że choroby grzybowe na odmianach wrażliwych zwalczamy profilaktycznie, zanim pojawią się objawy. Chorób wirusowych nie jesteśmy w stanie zwalczyć, więc usuwamy porażone rośliny, aby nie stanowiły źródła infekcji. Szkodniki zwalczamy, gdy stwierdzimy ich występowanie w większym nasileniu, należy przy tym zwracać większą uwagę na gatunki, które wyrządziły duże szkody w roku poprzednim. Antraknoza – jest najgroźniejszą chorobą grzybową porzeczki, popularna nazwa „opadzina liści” obrazowo określa charakter uszkodzeń. Silne epidemie tej choroby występują co kilka lat, w sezonach o wilgotnej i chłodnej pogodzie. Bardziej porażane są krzewy zbyt zagęszczone i rosnące w cieniu. Pierwsze objawy widoczne są już w końcu maja w postaci drobnych, ciemnych plamek na spodniej stronie liści w dolnych par- Rewersja porzeczki czarnej – najgroźniejsza choroba wirusowa. Porażone krzewy mają zdeformowane liście i stopniowo przestają owocować. W przypadku wątpliwości co do zdrowotności krzewu, należy go zaznaczyć i ocenić w okresie kwitnienia. Na krzewach zdrowych pąki kwiatowe są omszone, natomiast na chorych – nagie, bardziej czerwone i błyszczące (rewersja typu europejskiego E). Druga rasa wirusa (typ rosyjski R) powoduje sterylność kwiatów, są one pełniejsze i mają podwójną liczbę działek kielicha. Oba typy powodują zmiany w wyglądzie liści i pędów, liście są trójklapowe, proste u nasady, pędy – cienkie, liczne, przewieszające się, co wpływa na zmianę pokroju porzeczki. Krzewy porażone i z nimi sąsiadujące należy karczować i palić. Na plantacji choroba przenoszona jest przez szpeciela porzeczkowego – wielkopąkowca, może być też rozprzestrzeniana z porażonym materiałem rozmnożeniowym. Fot.: D. Ciźla CHOROBY 31 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - marzec 2010 tiach krzewu. Z czasem plamki łączą się ze sobą, a choroba atakuje liście coraz wyżej położone. Niekiedy już w lipcu na krzewach pozostają tylko nieliczne liście na wierzchołkach pędów, owoce są drobne i kwaśne. Takie krzewy są mało wytrzymałe na mróz i słabo owocują w następnym roku. Oprysk należy wykonać przed kwitnieniem, 2-4 razy po kwitnieniu i ewentualnie po zbiorach. Szczególnie ważne są zabiegi po długotrwałych opadach. Amerykański mączniak agrestu – choroba ta dotyczy raczej starych odmian porzeczki, nowe odmiany są mało wrażliwe lub odporne na mączniaka. Jest to grzyb ciepłolubny, stąd nasilenie choroby w upalne lata, a także na krzewach zagęszczonych. Pierwsze objawy choroby występują pod koniec maja oraz w czerwcu – młode listki i wierzchołki przyrostów wyglądają jak posypane mąką, owoce porzeczki porażane są sporadycznie, a starsze liście wcale. Silnie porażone krzewy mają zahamowany wzrost pędów. O grodnictwo Wierzchołki pędów często zamierają, liście nie wyrastają, ulegają deformacji i wcześnie opadają. Brak przyrostów jest szczególnie szkodliwy dla młodych roślin. W porażonych wierzchołkowych częściach pędów grzyb zimuje, na przedwiośniu przy prześwietlaniu krzewów należy je wycinać i palić. Na plantacjach odmian wrażliwych ochrona chemiczna jest niezbędna, trzeba ją rozpocząć około 2 tygodnie po kwitnieniu i kontynuować, w razie konieczności co 10-14 dni. Na młodych plantacjach konieczne są także zabiegi po zbiorach, aby nie dopuścić do porażenia wierzchołków pędów. Rdza wejmutkowo-porzeczkowa – pierwsze objawy występują na początku lipca. Na górnej stronie liści widoczne są drobne, chlorotyczne, później brunatne plamki, w miejscu których od dolnej strony liścia znajdują się pomarańczowordzawe „poduszeczki” zarodników, w drugiej połowie lata zmieniają one kolor na ciemnobru- Fot.: D. Ciźla natny. Silnie porażone liście przedwcześnie opadają, co odbija się na kondycji i plonowaniu. Rdza jest grzybem dwudomowym, tzn. że aby odbył się pełny rozwój tego grzyba, potrzeba dwóch „żywicieli” – jednym jest porzeczka czarna, a drugim – pięcioigielne gatunki sosny, głównie wejmutki, dlatego usuwanie ich z sąsiedztwa plantacji jest jednym ze sposobów walki z rdzą. Na plantacjach odmian podatnych ochronę chemiczną należy rozpocząć w połowie czerwca i kontynuować do zbioru. Zwykle rdza wejmutkowo-porzeczkowa zwalczana jest razem z opadziną i plamistością liści porzeczki. liści, ponieważ jak opadzina objawia się drobnymi, brązowymi plamkami, które jednak w przypadku plamistości liści z czasem znacznie się powiększają i stają szarobiałe z wyraźną brązową obwódką. Przy silnym porażeniu plamy zlewają się, powodując zasychanie całych liści i przedwczesne opadanie, znacznie wcześniej niż przy opadzinie liści, co prowadzi do silnego osłabienia roślin, spadku plonowania i mrozoodporności. Grzyb zimuje na opadłych, porażonych liściach, pierwsze infekcje mają miejsce jeszcze przed kwitnieniem i są one najgroźniejsze. Choroba ma raczej znaczenie lokalne i wymaga zwalczania jedynie na niektórych plantacjach. SZKODNIKI Wielkopąkowiec (szpeciel) porzeczkowiec – jest najgroźniejszym szkodnikiem porzeczki czarnej. Porażone Biała plamistość liści porzeczki – choroba może być mylona z opadziną 32 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - marzec 2010 pąki niekiedy już jesienią, ale przede wszystkim na wiosnę przybierają wygląd małych główek kapusty. W jednym pąku zimują setki, a nawet tysiące dorosłych osobników, jaj i nimf, widocznych dopiero pod znacznym powiększeniem. Migracja szpecieli trwa od kwietnia do końca czerwca, przy czym największe nasilenie przypada na okres kwitnienia porzeczki, wychodzą one wtedy na powierzchnię pąków i z wiatrem czy przez owady zapylające przenoszone są na sąsiednie krzewy. W lecie wchodzą do nowo tworzących się pąków, gdzie namnażają się, porażone pąki nie rozwijają się, a silnie opanowane krzewy prawie nie owocują. Pośrednie szkody wielkopąkowca polegają na przenoszeniu groźnej choroby porzeczki – rewersji. Ponadto walka z tym szkodnikiem jest o tyle trudna, że w obecnym programie ochrony nie ma preparatów zarejestrowanych do jego zwalczania, pozostają jedynie czasochłonne zabiegi mechaniczne – usuwanie i palenie zdeformowanych pąków czy wycinanie całych pędów. Przeziernik porzeczkowiec – jest owadem, którego larwy zimują i żerują wewnątrz pędów, w ich dolnej części. Dziurawe pędy z wygryzionym rdzeniem, a często i gąsienice przeziernika można dostrzec podczas prześwietlania krzewów. Opanowane pędy słabiej rosną, gorzej owocują i są wyłamywane przez silne wiatry. Pod koniec maja, w czerwcu, a nawet w lipcu u dołu pędów można zaobserwować osłonki po przepoczwarczeniu oraz niebieskoczarne motyle. Samice składają jaja w dolnej części pędów, po tygodniu wylęgają O grodnictwo się z nich gąsienice, które następnie wgryzają się do wnętrza pędów i jest to odpowiedni moment na zwalczanie tego szkodnika. Zwykle oprysk wykonujemy 2 razy – 3 i 5 tygodni po kwitnieniu, w razie potrzeby po zbiorze owoców. Krzywik porzeczkowiaczek – szkodnik uszkadza pąki i zawiązki owocowe. Zimują małe (2 mm), czerwone gąsienice w spękaniach kory lub w oprzędach w ściółce, w końcu lutego/marca wychodzą one na pędy i wygryzają wnętrza pąków, głównie wierzchołkowych, z których zostają tylko łuski zewnętrzne, przy temperaturze 12oC gąsienice żerują u nasady rozet liściowo-kwiatowych. W maju wylatują brązowożółte motyle, które składają jaja do zawiązków owocowych, młode gąsienice wyjadają nasiona, dlatego zawiązki przedwcześnie dojrzewają i opadają. Zwalczanie należy przeprowadzić w okresie pękania pąków porzeczki, w lutym/marcu, w ciepłe dni. Pryszczarki – szkodniki uszkadzające pędy (pryszczarek porzeczkowiec pędowy), liście (pryszczarek porzeczkowiak liściowy) lub kwiaty (pryszczarek porzeczkowiak kwiatowy). Zimują w postaci larw w wierzchniej warstwie gleby, osobniki dorosłe to małe muchówki przypominające nieco komary. Najgroźniejszy jest pryszczarek pędowy, w warunkach Polski ma on 3 pokolenia muchówek; pierwsza pojawia się w drugiej połowie maja, po kwitnieniu; druga – w lipcu podczas dojrzewania owoców i po zbiorach; trzecia – w lipcu i wrześniu. Samice składają jaja w spękania i zranienia kory, z nich wylęgają się cynobrowe larwy (4 mm), które żerują pod korą, w tym miejscu kora ciemnieje, a osłabione pędy przy silnym wietrze wyłamują się. Najskuteczniejsze jest zwalczanie muchówek I pokolenia bezpośrednio po kwitnieniu, często zabieg trzeba powtórzyć po 7-10 dniach. Szczególnie polecane są zabiegi 1-3 krotne w lipcu przy kombajnowym zbiorze porzeczki, który uszkadza korę, stwarzając idealne warunki do składania jaj. Samice pryszczarka liściowego składają jaja między fałdy młodych, rozwijających się liści wierzchołkowych, pozostają one zwinięte i pomarszczone, z czasem zasychają. Z jaj wylęgają się białe larwy (2-3 mm), które po 3 tygodniach schodzą do gleby. Wylot pierwszego pokolenia następuje na przełomie kwietnia/maja; drugiego – w czerwcu, a marcu i kwietniu – po zbiorach. Ten gatunek pryszczarka zwalczany jest równocześnie z innymi szkodnikami. Pryszczarek kwiatowy ma pierwsze pokolenie, samice składają jaja do pąków kwiatowych, które nabrzmiewają, stają się żółtawoczerwone i nie rozwijają się. Na przełomie maja i czerwca larwy schodzą do gleby na zimowanie. Przy masowym występowaniu szkodnika zwalczanie należy przeprowadzić przed kwitnieniem. Mszyce – na porzeczce czarnej występują głównie: mszyca porzeczkowo-czyściecowa, porzeczkowo-mleczowa, porzeczkowa i agrestowa. Objawy żerowania pierwszej z nich widoczne są wczesną wiosną na liściach w postaci wybrzuszeń koloru wiśniowego. Pozostałe gatunki żerują na wierzchołkach pędów powodując zwijanie się liści, skręcanie pędów i zahamowanie wzrostu, pośrednia szkodliwość polega na przenoszeniu chorób wirusowych. Zimują w postaci jaj na młodych pędach, przy masowym wystąpieniu zwalczanie należy przeprowadzić przed lub po kwitnieniu. Przędziorek chmielowiec – zimują zapłodnione samice, które najpierw żerują na młodych pędach, a potem rozchodzą się po całym krzewie i składają jaja na spodniej stronie liści. Opanowane liście pokryte są od dołu pajęczyną, stają się żółtawe i masowo opadają. Szybkiemu rozwojowi szkodnika sprzyja ciepła i sucha pogoda, w sezonie występuje 4-5 pokoleń. Zwalczanie rozpoczynamy przed kwitnieniem i gdy zachodzi potrzeba także po kwitnieniu i po zbiorach. Zwójki – na porzeczce czarnej występują: zwójka różóweczka zimująca w postaci jaj z pierwszego pokoleniem i porzeczkóweczka, u której zimują gąsienice w oprzędach z drugiego pokoleniami. Przy dużym nasileniu szkodnika zwalczanie należy przeprowadzić przed i po kwitnieniu. Gąsienice zjadające liście – głównie plamiec agreściak, piłecznica agrestowa i brzęczak porzeczkowy. Najczęściej na krzewach widać już skutki żerowania tych szkodników w postaci ogołoconych pędów, ponieważ młode gąsienice są małe i trudne do zauważenia. Dlatego wiosną należy często przeprowadzać lustracje na plantacji, jeżeli w ubiegłym roku szkodniki powodowały gołożery. 33 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - marzec 2010 Owocnica porzeczkowa – szkodnik występujący lokalnie. Jest to mała żółtobrązowa błonkówka, która składa jaja do kwiatów lub formujących się zawiązków. Uszkodzone zawiązki są żebrowane, nieco większe od zdrowych, wcześniej się przebarwiają i opadają. Objawy te najłatwiej zauważyć w czerwcu. Brudnobiałe larwy przez wygryziony w owocu otwór, zwykle przy szypułce, schodzą do ziemi, gdzie zimują. W przypadku silnego wystąpienia szkodnika zwalczanie należy przeprowadzić na początku i pod koniec kwitnienia preparatami o krótkiej prewencji, po oblocie pszczół. Misecznik śliwowy – szkodnik występuje w postaci brązowych, stwardniałych tarczek na pędach krzewów. Larwy i samice wysysają soki, powodując osłabienie roślin, a nawet przy licznym opanowaniu rośliny ich obumieranie. Pośrednia szkodliwość polega na rozwoju grzybów sadzakowych na roślinach pokrytych spadzią. Na plantacjach zagrożonych najlepsze rezultaty daje opryskiwanie na wiosnę preparatami, które prowadzą do zaduszenia szkodnika.□ Literatura; 1. „Towarowa uprawa krzewów owocowych” – J.Gwozdecki, Hortpress, 2003 2. „Choroby krzewów owocowych” A.Bielenin, B.Meszka, Plantpress, 2009 3. „Szkodniki krzewów owocowych” B.Łabanowska, D. Gajek, Plantpress, 2001 KUPIĘ polski kombajn zbożowy Bizon REKORD lub Bizon SUPER w dobrym stanie technicznym tel: 790 318 118 O grodnictwo ABC sadzenia drzewek owocowych Anna Sałata N ależy pamiętać, że wiosenny okres sadzenia drzewek jest zazwyczaj dość krótki. Przedłużająca się zima, często jeszcze w marcu dość mroźna, powoduje, że przygotowanie stanowiska pod sad bardzo się opóźnia. Gleba o tej porze roku bardzo szybko obsycha, a w przypadku długotrwałego braku opadów może być niedostatecznie wilgotna. Wtedy niezbędne jest obfite podlewanie posadzonych drzewek. Przystępując do wiosennego sadzenia drzewek, sadownik powinien mieć na uwadze warunki pogodowe w dniu sadzenia. Często są to słoneczne i ciepłe dni kwietniowe, a wtedy dodatkowo przy wiejącym wietrze drzewka mogą być narażone na przesuszenie. Dlatego bezpośrednio po przywiezieniu drzewek na pole należy przygotować, zależnie od ilości, odpowiedniej długości bruzdę głębokości 20-30 cm, ułożyć w niej pęczki drzewek i lekko, ale dokładnie przykryć korzenie ziemią. Taki prosty sposób zabezpiecza drzewka przed przesuszeniem, czego konsekwencją mogą być słabsze przyjęcia. Planując sadzenie drzewek, należy pamiętać, że najlepszym i najpewniejszym miejscem kupowania materiału szkółkarskiego są wyłącznie kwalifikowane szkółki. Tylko wówczas sadownik może mieć pewność, że kupił drzewka właściwej odmiany, na odpowiedniej podkładce i w określonym wyborze. Wszystko to potwierdzają etykiety. Takie drzewka są wolne od chorób i szkodników. Ponadto kupując drzewka bezpośrednio w licencjonowanej szkółce, sadownik ma gwarancję w postaci dokumentu (specyfikacja lub faktura), w którym wyszczególnione są poszczególne parametry jakościowe i ilościowe materiału szkółkarskiego. Sadzenie drzewek nieznanego pochodzenia (kupionych na targowiskach, od anonimowych producentów i po okazyjnych cenach) wiąże się z ryzykiem zamieszania odmian lub podkładek i wystąpieniu po ich posadzeniu chorób, w tym najbardziej niebezpiecznych ze względu na ich zwalczanie – chorób wirusowych. „...Najlepszym okresem na sadzenie drzew owocowych jest jesień. Można również sadzić drzewa i krzewy owocowe wiosną pod warunkiem, że będą posadzone przed okresem rozwoju pąków...” 34 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - marzec 2010 W ofercie kwalifikowanych szkółek znajdują się jednoroczne okulanty lub drzewka dwuletnie z jednoroczną koroną, tzw. knipboom. Drzewka tych obu form nie mogą mieć żadnych widocznych uszkodzeń na przewodniku, ani na pędach bocznych. Okulanty powinny mieć wycięte czopy, miejsce cięcia dobrze zabliźnione. Kora musi być zdrowa, bez uszkodzeń, a w przypadku gatunków pestkowych – bez wycieku tzw. gumy, obie formy drzewek mogą być oferowane zarówno jako rozgałęzione, jak i bez rozgałęzień bocznych. Drzewka rozgałęzione powinny być odpowiednio podkrzesane, z zagojonymi ranami, po wycięciu na obrączkę zbyt nisko rosnących pędów syleptycznych. Korona z minimum 3-4 pędami bocznymi powinna być uformowana na wysokości około 60 cm od ziemi. W przypadku wykopanych drzewek najlepiej to sprawdzić, mierząc wysokość pnia od szyjki korzeniowej podkładki. Często wydaje się, że drzewka związane w pęczki są silnie rozgałęzione. Dopiero po ich rozwiązaniu okazuje się, że część drzewek ma pędy nadające się do usunięcia ze względu na zbyt niskie ich położenie na przewodniku. Kupując drzewka, należy także zwracać uwagę na jakość systemu korzeniowego. Powinien on być zdrowy i silny. Wielkość systemu korzeniowego powinna odpowiadać typowi podkładki. U podkładek karłowych będzie on mniej obfity w porównaniu z podkładkami półkarłowymi czy silnie rosnącymi, zwłaszcza generatywnymi. Bez względu na zastosowaną podkładkę korzenie nie mogą być wyłamane lub rozdarte w miejscu rozwidlenia oraz nadmiernie skrócone przez wyorywacz szkółkarski. Korzenie zdrowe są elastyczne, na przekroju jasne, natomiast chore lub zmarznięte mają ciemne nekrozy, a na przekroju są ciemnobrązowe. Należy także zwrócić uwagę, czy na korzeniach nie ma objawów guzowatości. Drzewka z naroślami na korzeniu głównym podlegają dyskwalifikacji, dlatego nie powinny być oferowane do sprzedaży. Natomiast drzewka z naroślami na drobnych korzeniach nadają się do sadzenia; takie korzenie należy wyciąć, a rany zdezynfekować środkami miedziowymi. Zgodnie z ustawą wyprodukowany materiał szkółkarski powinien spełniać minimalne wymagania. Drzewka owocowe muszą mieć wysokość nie mniejszą niż 80 cm (mierząc od szyjki korzeniowej) i średnicę pnia nie mniejszą niż 8 mm (mierząc na wysokości O grodnictwo 10 cm powyżej miejsca uszlachetnienia). System korzeniowy powinien składać się z korzenia głównego i co najmniej 3 korzeni bocznych lub wiązki korzeni drobnych czy przerastających całą objętość gleby w pojemniku (dla drzewek produkowanych w pojemnikach). W ofercie szkółkarskiej znajduje się wybór Ekstra, dotyczący zarówno okulantów, jak i drzewek dwuletnich. Do wyboru tego zaliczane są przede wszystkim drzewka silnie wyrośnięte, z koroną składającą się z minimum 4-5 pędów bocznych (długości co najmniej 30-40 cm, w zależności od odmiany), uformowaną na wysokości około 60 cm od ziemi. Sadownicy, decydując się na zakup drzewek poszukiwanej odmiany na wybranej podkładce, powinni kierować się następującymi zasadami. Na bardzo dobre stanowisko glebowe, z możliwością nawadniania drzewek bezpośrednio po posadzeniu – zalecane są drzewka dwuletnie z jednoroczną koroną lub silnie wyrośnięte i rozgałęzione okulanty – wyboru Ekstra. Drzewka takie powinny mieć korony uformowane na wysokości 60-80 cm od ziemi, w zależności od formy wzrostu pokroju zaszczepionej odmiany. Sadzenie takich drzewek, wcześniej już przygotowanych w szkółce, powoduje znaczne ograniczenie lub wręcz zaniechanie cięcia po ich posadzeniu. W pierwszych latach wzrostu w sadzie takie drzewa wcześniej i obficiej plonują. Na słabsze stanowiska glebowe, bez możliwości systematycznego nawadniania drzewek bezpośrednio po posadzeniu – zalecane są przede wszystkim jednoroczne okulanty, nierozgałęzione lub z 3-4 pędami bocznymi średniej długości. Drzewka takie mają korzystniejszy stosunek systemu korzeniowego do części nadziemnej. Wpływa to na silniejszy ich wzrost w pierwszym roku po posadzeniu w sadzie. Adaptacja takich drzewek w sadzie jest z reguły dobra. Drzewko słabo rozgałęzione lub nierozgałęzione potrzebuje co najmniej jednego roku na przyjęcie się i ukorzenienie. Zabiegi formujące koronę muszą być wykonane w pierwszym roku w sadzie. Owocowanie zaczyna się co najmniej rok później w porównaniu z drzewkami rozgałęzionymi, ale mniejsze nakłady finansowe poniesione na zakup słabszych drzewek rekompensują sadownikowi ten pierwszy rok. W przypadku tych drzewek jest mniejsze ryzyko ich nie przyjęcia się „...Na bardzo dobre stanowisko glebowe, z możliwością nawadniania drzewek bezpośrednio po posadzeniu – zalecane są drzewka dwuletnie z jednoroczną koroną lub silnie wyrośnięte i rozgałęzione okulanty – wyboru Ekstra...” w sadzie, zwłaszcza w okresie niesprzyjających warunków pogodowych wiosną i wczesnym latem. Jest to bardzo ważny argument zwłaszcza dla sadowników, którzy muszą opóźniać termin sadzenia drzewek ze względu na niebezpieczeństwo kradzieży. Dość często bagatelizowany jest przez sadowników transport zakupionych drzewek. „...Na słabsze stanowiska glebowe, bez możliwości systematycznego nawadniania drzewek bezpośrednio po posadzeniu – zalecane są przede wszystkim jednoroczne okulanty nierozgałęzione lub z 3-4 pędami bocznymi średniej długości...” 35 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - marzec 2010 Im dłuższy jest czas transportu i wyższa temperatura powietrza, tym korzenie drzewek muszą być dokładniej zabezpieczone przed przesuszeniem. Przewożąc kilka czy kilkanaście pęczków drzewek, można je umieścić w plastikowych workach, po 1-2 pęczki w worku. Przy transporcie większej liczby drzewek ich korzenie należy zwilżyć wodą, następnie przykryć folią. Równie ważny jest załadunek i rozładunek. Pęczki drzewek najlepiej jest chwytać powyżej miejsca okulizacji. Unika się w ten sposób wykruszania pąków z przewodnika i pędów bocznych. Jest to bardzo ważne w przypadku gatunków pestkowych. Brak pąków na pędach uniemożliwia prawidłowe formowanie korony. W przypadku gdy drzewka bezpośrednio po przywiezieniu do gospodarstwa nie będą sadzone na miejsce stałe, należy korzenie zabezpieczyć przed wyschnięciem. Najprostszym sposobem jest ustawienie pęczkowe drzewek na zagonie, obsypanie ich ziemią lub trocinami i obfite podlanie wodą. Tak zabezpieczone drzewka można przetrzymać nie dłużej niż kilkanaście dni. Przy zakupie drzewek jesienią sposób ich zabezpieczenia byłby o wiele staranniejszy ze względu na niebezpieczeństwo uszkodzenia przez mróz. Obecnie coraz więcej gospodarstw szkółkarskich dysponuje specjalistycznymi chłodniami szkółkarskimi, w których drzewka są bezpiecznie przechowywane do późnej wiosny. Przy temperaturze wewnątrz komory wynoszącej 0,5°C i wilgotności powietrza 96% przechowywane drzewka zachowują swoje właściwości. W badaniach przeprowadzonych w ISiK dowiedziono, że z powodzeniem mogą być sadzone na miejsce stałe w końcu maja, a nawet w pierwszych dniach czerwca. Sadownik może ustalić ze szkółkarzem najlepszy dla niego termin odbioru drzewek ze szkółki, tak aby trafiły one bezpośrednio do sadu. Wtedy zbędne jest krótkotrwałe dołowanie drzewek przed ich sadzeniem. Najlepszym okresem na sadzenie drzew owocowych jest jesień. Można również sadzić drzewa i krzewy owocowe wiosną pod warunkiem, że będą posadzone przed okresem rozwoju pąków. Wiosną lepiej jest sadzić gatunki bardziej wrażliwe na mróz, głównie brzoskwinie, morele i czereśnie, gdyż jesienne sadzenie tych gatunków niesie ryzyko przemarznięcia korzeni i części nadziemnej drzew.□ O grodnictwo SEMINARIA DYLEMATY PRODUKCYJNE W bieżącym sezonie szkoleniowym producenci warzyw pod osłonami chętnie biorą udział w seminariach organizowanych w sandomierskim oddziale ŚODR. Mnogość różnych odmian i nawozów na rynku doprowadza głowy ogrodników przed sezonem uprawowym do „wrzenia”, a takie spotkania są potrzebne, żeby wyjaśnić pewne praktyczne niuanse uprawowe. Na szkoleniach zawsze jest możliwość zadawania pytań i uzyskania wiedzy, której producenci nie znajdą w prasie, czy też na ulotkach informacyjnych. Seminarium zorganizowane 7 stycznia 2010 roku poruszało między innymi temat szczepienia odmian pomidora i ogórka na podkładkach. Tradycyjne uprawy w tunelach w regionie Sandomierza borykają się ze zjawiskiem zmęczenia gleby i zanieczyszczenia jej dużą ilością chorób i szkodników, co wiąże się oczywiście z eksploatacją ciągle tych samych miejsc (niewielkie możliwości przenoszenia tuneli). Odkażanie gleby Fot.: P. Kominek jest trudne i kosztowne, ale możemy sobie z tym problemem poradzić, stosując szczepienie odmian na podkładkach o silnym systemie korzeniowym wysokiej zdrowotności. Metod szczepienia jest kilka, ale jako najbardziej efektywne polecane są: szczepienie metodą japońską pomidora i metodą w boczną szparę ogórka. Firmowymi podkładkami dla pomidora są Emperador F1 polecana dla odmian wymagających sterowania siły wzrostu w kierunku generatywnym oraz Stallone F1 dla odmian wyróżniających się dużą siłą wzrostu. W ofercie jest także podkładka do szczepienia ogórka Azman, charakteryzująca się dobrym balansem we wzroście i owocowaniu oraz tolerancją na niskie i wysokie temperatury. Nową odmianą pomidora firmy Rijk Zwaan do produkcji tunelowej jest Auris F1, wyróżniająca się wczesnością, silnym systemem korzeniowym i bardzo dobrym smakiem owoców. Inne znane odmiany tej firmy to łatwa w pielęgnacji 36 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - marzec 2010 Gaheris F1 (uprawiana także przy paliku w gruncie), wyjątkowo wczesna i o dużym potencjale plonowania Abellus F1, mięsiste: Jenna F1 o otwartym pokroju oraz Nergal F1 o bardzo dobrej trwałości pozbiorczej. Marcin Mech przedstawił też nowe ogórki partenokarpne polecane do uprawy tunelowej, a są to: Kybria F1 oraz Gravina F1. Odmiana Kybria jest grubobrodawkowa, o generatywnym pokroju i małej liczbie pędów bocznych; natomiast Gravina charakteryzuje się wysoką tolerancją na niski poziom światła i smukłymi owocami (stosunek długości do grubości wynosi 3,4 : 1). Przypomniał też o odmianach starszych, takich jak Cabaret F1 (łatwy w pielęgnacji), Karaoke F1 (duża siła wzrostu i silny korzeń) czy Presto F1 (dobry balans, wysoka wczesność). W oferowanych przez firmę Rijk Zwaan odmianach sałat i kapust polecanych do upraw tunelowych możemy również znaleźć ciekawe nowości. Kapusta Rayma F1 łączy w sobie wiele pozytywnych cech użytkowych, a ponadto wnętrze główek (1,8 – 2,5 kg) oznacza się wysoką jakością, nie ma tendencji do pękania do 3 tygodni po zbiorze, posiada O grodnictwo WARZYWNICZE okres wegetacji około 55 dni. Może być uprawiana także w gruncie pod płaskimi przykryciami. Nowości sałatowe masłowe to Torpedo, Stefina i Gisela. Gisela przeznaczona jest do uprawy w okresie od wiosny do jesieni, ma bardzo kształtną główkę, charakteryzuje się dużą odpornością na zagniwanie dolnych liści i na mączniaka. Stefina polecana jest do sadzenia od marca do końca sierpnia, tworzy duże główki o dość luźnym pokroju, odporna na mączniaka i mszycę korzeniową, tolerancyjna wobec wewnętrznego brązowienia liści główki w okresie wysokich temperatur. Jeżeli ktoś chętnie uprawiał odmianę Sprinter będzie zadowolony, ponieważ pojawiła się nowa odmiana w tym typie, mianowicie Torpedo o doskonałej zdrowotności i szybkim wzroście. Kolejnym prelegentem na seminarium był Marcin Niedobylski, który w ciekawy sposób przedstawił różne zagadnienia dotyczące prawidłowego i racjonalnego nawożenia warzyw uprawianych pod osłonami. Na tym tle prezentował nawozy firmy Timac Agro Polska sp.z o.o. Są to produkty nowoczesne, wzbogacone o wyciągi z alg morskich o działaniu biostymulującym. Do stosowania przed sadzeniem odpowiednie są granulowane nawozy, takie jak Eurofertil 34 N Pro z zawartością potasu i dwoma formami azotu amonowa i amidową (NPK 8-8-18 + CaO + MgO + siarka, bor, cynk), Eurofertil Plus NP 35 o wysokiej koncentracji azotu i fosforu (NP 15-20 + CaO + MgO + siarka, cynk) czy Sulfammo 23 N Pro z wysoką zawartością azotu i siarki (N 23 + CaO + MgO + siarka). Do dożywiania dolistnego proponuje pomocny w warunkach stresowych Fertiacyl Starter (NPK 13-5-8) oraz nawozy z grupy Fertileader np. borowo-molibdenowy Gold-BMo, miedziowo-manganowy Tonic czy Elite z dodatkiem wapnia.□ Elżbieta Krempa DYLEMATY PRZED SEZONEM O grodnicy sandomierscy bardzo chętnie korzystają z wszelkiej pomocy doradców – z podpowiedzi i wskazówek dotyczących nowych rozwiązań technologicznych, wspomagających trudne decyzje przed każdym sezonem uprawowym. Problemom producentów warzyw pod osłonami miało pomóc seminarium zorganizowane 14 stycznia 2010 roku przez Zespół ds. Ogrodnictwa przy współpracy specjalistów z firm branży ogrodniczej. Prelegent reprezentujący firmę De Ruiter Seeds – Kamil Bartkowski zaprezentował asortyment odmian warzyw dla upraw tunelowych. Nie bez znaczenia pozostaje fakt przejęcia przez wyżej wymienioną firmę osiągnięć odmianowych dawnego Seminis. Obie firmy działają obecnie pod znakiem znanego chemicznego konsorcjum Monsanto. Informacje o odmianach Seminis uzupełniała Anna Pawłowska. W naszym regionie bardzo częstym zjawiskiem jest kilku-, kilkunasto-, a nawet kilkudziesięcioletnia uprawa warzyw pod osłonami w tym samym miejscu. Skutkuje to niestety zmęczeniem gleby i nagromadzeniem szkodników (np. nicieni) i chorób odglebowych (korkowatość, werticilioza, fuzarioza, wszelkie choroby zgorzelowe). Jednym ze sposobów wspomagających wzrost i rozwój roślin na takich stanowiskach, oprócz dezynfekcji podłoża, jest szczepienie odmian uprawnych na podkładkach wykazujących dużą odporność lub tolerancję na wspomniane niekorzystne zjawiska. Zaletą rozsady szczepionej na takich podkładkach, oprócz wyżej wymienionych, jest rozwój silnego, dobrze rozbudowanego systemu korzeniowego (z licznymi korzeniami bocznymi i włośnikowymi), odporniejszego również na niskie temperatury podłoża. Należy przy tym pamiętać o prawidłowym doborze roślin (aby nie było różnic we wzroście 37 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - marzec 2010 i grubości łodyg podkładki i odmiany użytkowej), prawidłowo wykonywanych nacięciach przy doborze metody szczepienia, utrzymywaniu prawidłowej temperatury i wilgotności podłoża oraz powietrza, dostosowaniu nawożenia do wymogów zastosowanej podkładki (gdyż wykazują one większą wrażliwość na zasolenie podłoża niż odmiana szlachetna). Dodatkowo rośliny szczepione na podkładkach wymagają zwiększonego nawożenia magnezem i wapniem, a zmniejszonego azotem. Wiadomo, że silny i rozbudowany system korzeniowy w zasadniczy sposób decyduje o całościowym wzroście i rozwoju części nadziemnej, a w rezultacie o lepszym kwitnieniu, wiązaniu, dorastaniu i wybarwianiu owoców bardzo dobrej jakości, co jest celem nadrzędnym w każdej produkcji. Podkładki mają podobny zakres odporności, lecz różną siłę wzrostu. Wybór podkładki należy uzależnić od odmiany – siły jej wzrostu, rodzaju podłoża oraz warunków panujących pod osłonami. W przypadku pomidora szczepi się odmiany wytwarzające wszystkie typy owoców (wielko-, średnio-, drobnoowocowe, gronowe, koktajlowe). Jedną z bardziej znanych jest podkładka Maxifort, wykazująca bardzo dużą tolerancję na korkowatość korzeni, wysoką na wirusa pepino na pomidorze i fuzariozę szyjki korzeniowej. Druga, nowsza podkładka, Optifort, jest dobra dla odmian pomidora o średnim i silnym wigorze, zapewnia szybkie uzyskanie balansu generatywno-wegetatywnego roślin. Omawiając konkretne odmiany pomidora, Kamil Bartkowski wymieniał znane i nowości, a mianowicie: Erophily, z tolerancją na korkowatość korzenii w pewnym stopniu też na zarazę ziemniaczaną; Matias o smacznych, odpornych na mikrospękania owocach, Swanson o bardzo smacznych O grodnictwo i twardych owocach (trwałość rozbiorcza 14 dni), dobrze wiązanych nawet podczas upałów. Wspomniał też o odmianach Isabel, Ronaldo, Saphiro oraz samokończących Magnus, Platus, Celsus. Pomidor Tomimaru Muchoo polecany do całorocznych nasadzeń wytwarza smaczne i poszukiwane owoce typu malinowego, natomiast odmiana Aurea – czerwonoróżowe typu „bawole serca”. Odmiana Jury natomiast wytwarza bardzo smaczne, wydłużone owoce w kształcie dużej śliwki, bardzo trwałe i odporne na spękania. Omówione zostały również odmiany należące wcześniej do firmy Seminis, a wśród nich znana od lat Marissa, następnie Kiveli o mięsistych, wcześnie dojrzewających owocach wielkości 200–220 g, odpornych na mikrospękania powstające przy dużej różnicy temperatur między dniem i nocą. Ponieważ wytwarza ona więcej dużych owoców na pierwszych gronach, zaleca się w celu równomiernego wiązania na całej roślinie usuwanie części z nich. Nowość – pomidor Klass (180–200 g) jest tolerancyjny na zarazę ziemniaczaną, o krótkich międzywęźlach. Średnio wczesny Densus może być uprawiany w tunelach, gdyż jest dostosowany do wymagań naszego klimatu. Do produkcji na eksport polecana jest odmiana Hilario o niedużych 130–140gramowych owocach osadzonych na długich gronach. Ogórka reprezentowały znane: Colonel („bezobsługowy”), Pershing, Pacto (numer 1 w szklarniach), Marines, następnie przedstawiciele dawnej Seminis, odporne na spadki temperatur i wymagające dobrego nawożenia: Miracle, Halley, Termossos (najnowszy, najplenniejszy, tolerancyjny wobec temperatury). Z papryk czerwonych przedstawiono Alberto i Berceo (bardzo produktywna o dużych owocach). Inne o nieco mniejszych owocach, ale coraz bardziej poszukiwanych na eksport to: Aifos, Enate, Solutions. Paprykę żółtą reprezentowały April, Shanghai, Romatka, a pomarańczową Paramo i Maximalia. Ciekawą odmianą fioletową jest Purpleflame, a bardzo niespotykaną jasnopurpurową kształtu fasolowatego – Firepin. Oberżyna to głównie Epik, Madonna, Scorpio i białoowocowa Tango. Przemysław Kostrzewski z BASF Crop Protection mówił o ochronie warzyw pod osłonami, zwracając dużą uwagę na ogromny problem nurtujący polskie rolnictwo, a mianowicie nie- zmierne ograniczenie ochrony przed chorobami, szkodnikami i chwastami wskutek wycofywania ze sprzedaży i stosowania bardzo wielu chemicznych środków. Niestety, w ich miejsce bardzo rzadko pojawiają się nowości lub powtórne rejestracje tych, które mogą być nadal stosowane, a w stosunku do których firma złożyła stosowne dokumenty. Jeśli już do tego dojdzie, to zakres ich stosowania jest bardzo ograniczony i dotyczy upraw wielkoobszarowych (zboża, sady, rośliny okopowe). W uprawach małoobszarowych (m.in. uprawy pod osłonami) doszło do niezwykle niepokojącego zjawiska, jakim jest groźba niemożności ochrony, przynajmniej w niektórych przypadkach. Stąd też tak dużą rolę przykłada się do korzystania z dobrodziejstw innych metod ochrony, a mianowicie ochrony integrowanej i biologicznej (dozwolone w naszych warunkach). Prelegent niestety nie zaproponował żadnej nowości w ochronie warzyw pod osłonami. Mało tego, znane i stosowane Signum (bardzo dobry przeciwko szarej pleśni), Rovral Flo (szara pleśń, zgnilizna twardzikowa, alternarioza, niektóre zgnilizny) nie będą już służyły ochronie warzyw pod osłonami, gdyż zmieniła się lub skończyła ich rejestracja (oczekiwana jest nowa rejestracja w przypadku Signum, która ma być rozszerzona o niektóre uprawy sadownicze). Natomiast nowa formulacja Rovralu, o nazwie Rovral Aquaflo, będzie możliwa do zastosowania jedynie w uprawach gruntowych. Następnie reprezentująca firmę Arnaud Polska (dawna Broste) Barbara Głaczkowska przedstawiła szereg preparatów wspomagających wzrost i rozwój roślin. Wśród nich są mieszanki nawozowe Pionier Mikro o pełnym składzie schelatyzowanych mikroelementów niezbędnych dla roślin i polecanych do upraw tradycyjnych i bezglebowych, Pionier Mikro Plus o wzbogaconej formulacji, a tym samym lepszej efektywności – do upraw bezglebowych, Pionier NPK Makro bez mikroelementów, o różnym składzie NPK, w zależności od fazy rozwojowej rośliny. W uprawie warzyw można stosować wolnodziałający, azotowy nawóz o nazwie Perlka, zawierający również wapń. Wskutek stopniowego uwalniania azotu może on być stopniowo pobierany przez roślinę, natomiast zawarty tam wapń dostarczany jest roślinie w formie łatwo dostępnej, stabilizując jednocześnie odczyn podłoża. Uwalniający się pod wpły- 38 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - marzec 2010 wem wilgoci cyjanamid zwiększa aktywność korzystnych mikroorganizmów glebowych, które z kolei ograniczają żywotność szkodliwych patogenów (kiła kapuściana, zgnilizna twardzikowa, niektóre choroby doglebowe), szkodników glebowych (nicienie, opuchlaki, drutowce) czy ślimaków. Ze względu na to różnorodne działanie należy go jednak używać ostrożnie i z rozmysłem, stosując się bardzo dokładnie do zaleceń. Najważniejsze jest zachowanie odpowiednio długiego czasu od zastosowania do rozpoczęcia uprawy (przeciętnie 2-3 tygodnie), w dawce 800-1200 kg/ha i 20-30 kg/tunel/250 m2. Następnym ciekawym produktem jest aktywujący nawóz oparty na fosforynie potasu Resistim, wykorzystywany w uprawie gruntowej oraz pod osłonami. Jego działanie polega na poprawie stanu odżywiania systemu korzeniowego, a tym samym wzmacnianiu wigoru i zdrowotności roślin. Rośliny stają się bardziej odporne na stresy, choroby i uszkodzenia. Nawóz może być stosowany w postaci oprysków dolistnych lub z nawadnianiem. Liczne badania nawet w odległych latach wykazały, że jego stosowanie wspomogło w dużym stopniu procesy odpornościowe u roślin (np. w stosunku do mączniaków). Nawóz powinien być podawany w fazie rozsady, poprzez jej podlewanie w stężeniu 0,01% z każdym podlewaniem lub 0,1% okresowo 1-2 razy tygodniowo; na miejscu stałym – w przypadku warunków stresowych lub podczas intensywnych zbiorów, dodając środek zwilżający (stężenie 1% i 1-2 l/ha). Nawóz działa systemicznie. Nawozami stosowanymi tylko dolistnie są Plantafole (4 różne formulacje, zmienne pod względem różnej zawartości NPK), które szybko uzupełniają niedobory składników pokarmowych, stanowiąc jednocześnie uzupełnienie podstawowego nawożenia doglebowego. Do stymulowania procesów dojrzewania u wyrośniętych, niewybarwionych owoców może posłużyć Brival, zalecany w dawce 10-15 l/ha na 14 dni przed zbiorem, opryskując całe rośliny (pomidor 1-1,5% i 1000 l/ha; papryka 2-3% roztwór i 500 l/ha). Bardzo korzystnymi preparatami, wpływającymi w dużym stopniu na prawidłowe stosunki wodno-powietrzne w glebie, a tym samym prawidłowy rozwój systemu korzeniowego, są: Solum F30 – w formie płynu, (zawiera kwasy fulwowe), Solum H80 – proszek O grodnictwo (zawiera kwasy fulwowe i huminowe) i Radix-Cal (zawiera dodatkowo wapń – Ca). Zawartość kwasów fulwowych i huminowych wpływa na tworzenie się struktury gruzełkowatej gleby, rozluźnia gleby ciężkie i zlewne, skleja składniki gleb lekkich, poprawia właściwości powietrzne i pojemność wodną gleb, zwiększa możliwość zatrzymywania wody, zmniejsza skutki suszy, poprawia sprawność i żyzność podłoża, zmniejsza niebezpieczeństwo wymywania składników pokarmowych, buforuje odczyn gleby i jej zasolenie, ułatwia i przyspiesza jednocześnie pobieranie poszczególnych pierwiastków. Poprawiając właściwości gleby, przyczyniają się do optymalizacji rozwoju korzystnych mikroorganizmów glebowych, zapewniają niezbędny dla roślin poziom życia biologicznego. Solum F30 stosuje się wraz z systemem nawadniającym w dawce 5-10 l/ha w odstępach 7-dniowych, podobnie Radix-Cal, gdy są problemy z pobieraniem wapnia, natomiast Solum H80 – posypowo przed siewem lub sadzeniem roślin (ewentualnie zaraz po siewie) w dawce 3-10 kg/ha.□ Ewa Żak Kieleckie Przedsiębiorstwo Nasienne „Centrala Nasienna” w Kielcach Sp. z o.o. 25-501 Kielce, ul. Sienkiewicza 76 tel/fax (041) 368-45-02, tel/fax(041) 368-45-04 www.centralanasienna-kielce.pl OFERTA CENOWA NASION KUKURYDZY WIOSNA 2010 Odmiana FAO Rejon uprawy i przeznaczenie I II Subito *** 250 Z,K Z,K Blask 240 Z,K Reduta 230 K Dumka 230 Bielik San Wilga 190 Wiarus Wysokość Stay-green cm Sugerowany typ gleby Cena sprzedaży brutto za 1 porcje (50 tys. nasion/0,5ha) do 28 lutego 1 marca do 31 marca po 1 kwietnia * 320 Lepsze, Średnie 366,00 368,00 370,00 Z,K * 267 Średnie słabe 161,00 163,00 165,00 Z,K * 252 Średnie 143,00 145,00 147,00 Z,K Z,K * 270 Średnie 240 Z Z,K * 265 Średnie 240 Z,K Z,K * 255 Lepsze 240 Średnie 131,00 133,00 135,00 220 Z,K Z,K * 260 Średnie, słabe Glejt 230 Z,K Z,K * 267 Średnie, słabe Lober 250 K K * 255 Lepsze średnie Nimba 260 K K 265 Średnie słabe Z FAO – liczba dni do zbioru Z – przeznaczenie na ziarno K – przeznaczenie na kiszonkę Rejon II – województwo Świętokrzyskie i okolice Stay-green – rośliny zielone do zbioru *** – 80 000 nasion Sporządzamy na życzenie mieszanki pastwiskowe, łąkowe i łąkowo pastwiskowe z udziałem roślin motylkowych. Stosowane składniki w naszych mieszankach przystosowane są do polskich warunków klimatyczno glebowych. 39 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - marzec 2010 G ospodarstwo domowe i agroturystyka Zioła, ziółka i przyprawy Anna Michalska Z PRZYPRAWY DO KAWY, HERBATY i DESERÓW Cynamon ma intensywny zapach i lekko słodkawy smak. Cynamon zawdzięcza swój aromat zawartości olejków eterycznych, które decydują o jego jakości. Jest znanym afrodyzjakiem. Usuwa zmęczenie, działa rozweselająco. Cynamon najczęściej urozmaica smak słodkich wypieków, deserów oraz napojów. Pojawia się też często w kuchni indyjskiej i chińskiej, jako składnik niezliczonych mieszanek przypraw do wszystkich rodzajów potraw, m.in. curry. Doskonale też sprawdza się jako dodatek do kawy i herbaty. Fot.: E. Musiał ioła powinno się zbierać w czasie słonecznej, bezdeszczowej pogody, najlepiej późnym rankiem, tuż po obeschnięciu porannej rosy. Nie powinno się rozdrabniać ziół, gdyż powoduje to rozkład wartościowych substancji, a po zebraniu do pojemników nie należy ich ugniatać. Zadbać także trzeba o to, by zbyt długo nie były w nich przechowywane, gdyż w przeciwnym razie szybko się zaparzają, ciemnieją i tracą swoje walory. Zioła należy suszyć tylko w miejscach ocienionych, zadaszonych, przewiewnych. W czasie suszenia temperatura nie powinna przekroczyć 35oC, gdyż inaczej zawarte w ziołach olejki lotne ulatniają się. Ziół nie wolno suszyć w słońcu, ponieważ powoduje to odbarwienie i rozkład wielu cennych substancji. Powinno się je natomiast tak rozkładać, by tworzyły cienkie warstwy, gdyż inaczej będą się zaparzały i pleśniały. Suszenie ziół musi być szybkie i sprawne. Okazuje się bowiem, że jeszcze w niewyschniętych ziołach ciągle aktywne są pewne enzymy rozkładające użyteczne substancje. Zioła w temperaturze pokojowej schną około 4–9 dni. Ususzonych ziół nie wolno przetrzymywać zbyt długo w miejscach suszenia. Osiada na nich kurz i tracą na wartości. Dobrze wysuszony surowiec powinien charakteryzować się intensywnym kolorem, wyczuwalnym miłym aromatem, powinien się łatwo łamać i kruszyć w palcach. Zioła najlepiej przechowywać w płóciennych woreczkach, czystych torebkach papierowych, ciemnych pojemnikach szklanych bądź w szczelnych i suchych pudełkach. Nie powinno się przechowywać ziół i przypraw w opakowaniach z folii. Wszystkie zioła i przyprawy powinny być trzymane w miejscach suchych, w miarę chłodnych, z daleka od produktów mających intensywny i przenikliwy zapach. Zioła ususzone w ten sposób zachowują zwykle przydatność do 15 miesięcy, mocno rozdrobnione do 12 miesięcy. 40 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - marzec 2010 Goździki mają charakterystyczny, bardzo przyjemny korzenny zapach, natomiast w smaku są piekące. W kuchni goździki można stosować ale z umiarem, zarówno do potraw słodkich, jak i pikantnych. Znajdują również zastosowanie w cukiernictwie, a także do wyrobu win i likierów. Wreszcie grzaniec – to zastosowanie goździków musi być znane każdemu – bez nich nie wyobrażamy sobie grzanego piwa czy wina. Kardamon to przyprawa o przyjemnym aromacie i korzennym, gorzkawym, paląco-ostrym smaku. Przyprawą są zamknięte w małych torebkach nasionka, które można stosować w całości, rozdrobnione lub zmielone. Jest częstym składnikiem przyprawy do piernika i curry. Kilka ziaren dodanych do kompotu nadaje mu egzotyczny posmak. Kardamon może być również ciekawym dodatkiem do kawy. Wanilia charakteryzuje się szlachetnym aromatem przepełnionym miłą słodyczą. Najczęściej używana jest do aromatyzowania kremów, ciast, lodów, czekolady, puddingów, likierów i deserów. Najszlachetniej pachnie sam miąższ wydobyty ze strączka – laskę należy rozciąć wzdłuż i w ten sposób wydobyć jej zawartość, którą następnie można dodać do ciast, kremów, kompotów lub kawy. G ospodarstwo domowe i agroturystyka JAKIE PRZYPRAWY DO CZEGO? Nazwa zioła Bazylia Bylica Czosnek niedźwiedzi Cząber ogrodowy Estragon Kolendra Koper Liść laurowy Lubczyk Majeranek Melisa cytrynowa Mięta zielona Ogórecznik Oregano Pietruszka Rozmaryn Rzeżucha (rukiew) wodna Szałwia Szczaw Szczypiorek Trybula Tymianek Mięso baranina, wieprzowina, cielęcina, indyczka wieprzowina (pieczeń, steki), nóżki cielęce, gęś, kaczka, dziki drób, mięso dzika mięso grillowane, mięso wędzone, pieczony drób, królik wieprzowina, baranina, mięso mielone, podroby, indyczka, kaczka, królik cielęcina, baranina smażona, podroby, pieczony królik (nadzienie) ragoût, mięso mielone, drób gotowany, pieczony i smażony, królik baranina, wołowina gotowana i smażona, ragoût drobiowe, pieczeń z zająca mięso smażone, pieczeń, potrawy jednogarnkowe, smażony i pieczony drób wieprzowina, baranina, wołowina gotowana, mięso mielone, drób, królik mięso smażone, mięso wędzone, podroby, mięso mielone, pieczeń z indyczki, gęś, kaczka, smażona dziczyzna ragoût cielęce i z baraniny, pieczony drób (nadzienie) baranina, mięso wołowe gotowane, mięso mielone, pieczony drób (nadzienie) cielęcina gotowana, pularda, indyczka mięso z grilla, steki, mięso mielone, drób pieczony i z grilla mięso smażone, mięso krótko pieczone, mięso mielone, pieczony drób (nadzienie), królik mięso z grilla, pieczeń i ragoût, podroby, pieczony drób, królik Ryby i owoce morza smażone ryby śródziemnomorskie, skorupiaki, małże tłuste ryby (węgorz, karp, makrela) Warzywa groch, marchew, ziemniaki, kapusta, czosnek, pomidory, sałata ziemniaki, warzywa kapustne i czosnkowe smażone ryby słodkowodne, raki smażone ryby śródziemnomorskie (węgorz, makrela) groch, grzyby, ziemniaki, pomidory, sałata fasolka szparagowa, warzywa strączkowe, grzyby, ziemniaki, pomidory gotowana ryba, skorupiaki groch, ogórki, grzyby, sałata, pomidory całe ryby (pieczone w folii), skorupiaki gotowana i marynowana ryba, skorupiaki, małże warzywa strączkowe, warzywa kapustne, korzeniowe i czosnkowe, papryka, ogórek fasolka szparagowa, ogórek, ziemniaki, grzyby ryby gotowane i smażone, ryba marynowana warzywa strączkowe, marchew, ziemniaki, kapusta pieczone w całości ryby (nadziewane) warzywa strączkowe, ziemniaki, warzywa kapustne, korzeniowe i czosnkowe śledź, łosoś, flądra, raki, małże fasolka szparagowa, warzywa strączkowe, warzywa kapustne, ziemniaki, grzyby gotowana ryba w folii, skorupiaki pieczone ryby śródziemnomorskie, skorupiaki fasolka szparagowa, papryka, sałata gotowana ryba, ryba w folii, ostrygi pieczone ryby śródziemnomorskie, małże pieczone ryby śródziemnomorskie, małże ogórki, ziemniaki, czerwona boćwina, sałata bakłażan, warzywa czosnkowe, papryka, pomidor, cukinia warzywa czosnkowe i korzeniowe, ziemniaki, papryka, grzyby, pomidory, sałata węgorz, pieczone ryby śródziemnomorskie, scampi mięso z grilla (masło ziołowe), pieczony drób (nadzienie) cielęcina, baranina, wieprzowina, mięso z grilla, pieczony drób, królik, dzik wołowina i cielęcina gotowane, drób gotowany mięso gotowane i smażone, mięso mielone, drób gotowany i smażony cielęcina, wołowina smażona, mięso mielone, drób gotowany i pieczony mięso smażone, mięso z grilla i wędzone, podroby, mięso mielone, drób i dziczyzna wszelkiego rodzaju gotowana ryba, ryba z grilla fasolka szparagowa, warzywa kapustne i czosnkowe, ziemniaki, grzyby, pomidory, cukinia groch, ziemniaki, grzyby, sałata węgorz, smażone ryby śródziemnomorskie, małże warzywa strączkowe, ziemniaki, warzywa kapustne i korzeniowe ryba (gotowana lub w folii), węgorz, raki gotowana ryba, ryba w folii, skorupiaki, małże ogórki, groch, sałata, pomidory ogórki, warzywa strączkowe, warzywa czosnkowe, marchew, papryka gotowana ryba, ryba w folii, skorupiaki warzywa, strączkowe, warzywa kapustne, czosnkowe i korzeniowe, papryka, grzyby fasolka szparagowa, groch, ziemniaki, warzywa korzeniowe, grzyby, sałata węgorz, karp, marynowana ryba, skorupiaki, małże warzywa strączkowe, warzywa kapustne, czosnkowe i korzeniowe, papryka, grzyb 41 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - marzec 2010 G ospodarstwo domowe i agroturystyka Przyprawić jałowcem, majerankiem, cząbrem, lawendą, liściem laurowym. Gdy warzywa lekko zmiękną, dolać wiśniówki. Ewentualnie doprawić solą. Po wyjęciu na talerz posypać porwaną natką pietruszki. Podawać z kopytkami, ryżem lub ziemniakami. Może być też z surówką. Po 45 minutach dodać obrane i przekrojone na pół ziemniaki, polać je sosem z pieczenia i piec jeszcze pół godziny. Po wyjęciu z piekarnika szynkę pokroić w plastry, podawać z ziemniakami. Fot.: E. Musiał Imbir jest najczęściej dodawany do potraw słodkich oraz pikantnych, zwłaszcza do zup, pieczonego mięsa wieprzowego, dziczyzny, baraniny, a także do ryżu, jajek, deserów, kompotów. Jako składnik mieszanki curry nadaje jej niepowtarzalny orientalny charakter. Imbir stosuje się również do domowych wypieków: pierników, ciastek i herbatników. Obok najpopularniejszego w naszej części świata imbiru mielonego, przyprawa ta może być stosowana także w postaci świeżych kłączy nazwanych „zielonym imbirem”. Dodany do kawy lub herbaty działa rozgrzewająco. PRZYKŁADOWE POTRAWY Z ZIOŁAMI Cielęcina z jałowcem Składniki: 30 dag cielęciny, 2 łyżki oliwy z oliwek, 2 marchewki, pół cukinii średniej wielkości, 1 cebula, 3 ząbki czosnku, 6 pieczarek średniej wielkości, 3 papryki: żółta, zielona i czerwona, 1 papryka chili, garnuszek bulionu, kieliszek wiśniówki, szczypta cząbru, kilka ziaren jałowca, gałązka lawendy, 2 liście laurowe, czubata łyżka majeranku, szczypta przyprawy do gulaszu, garść natki pietruszki, ewentualnie sól do smaku. Wykonanie: Cielęcinę umyć, usunąć tłuste części, pokroić w niewielkie kawałki. Oprószyć przyprawą do gulaszu, podlać oliwą z oliwek i wstawić na godzinę do lodówki. W tym czasie przygotować bulion. I podsmażyć na patelni posiekaną cebulkę, ażeby się lekko zeszkliła. Dorzucić do niej umyte, obrane i pokrojone pieczarki i poczekać aż na wolnym ogniu puszczą wodę. Mieszać od czasu do czasu, aż trochę odparuje. Umyć, obrać i pokroić marchewkę. Cielęcinę wraz z oliwą przełożyć do garnka razem z marchewką, podlać bulionem. Gotować na małym ogniu. W tym czasie umyć cukinię, usunąć miękką część wraz z pestkami i pokroić w talarki, a następnie przekroić na pół. Umyć paprykę, usunąć gniazda nasienne i pokroić w paski. Papryczkę chili pokroić drobno. Obierać czosnek z osłonki. Do cielęciny z marchewką wrzucić pozostałe warzywa: cukinię, paprykę, czosnek, pieczarki z cebulą. Szynka pieczona w ziołach Sałatka z makaronem Składniki: 1 kg szynki wieprzowej, 1 kg ziemniaków, 3 ząbki czosnku, 1 cebula, łyżka majeranku, łyżka rozmarynu, łyżka ziół prowansalskich, pół łyżeczki pieprzu ziołowego, sól, świeżo zmielony czarny pieprz, 4 łyżki oliwy z oliwek, 2 łyżki octu balsamicznego. Składniki: 100 g suchego makaronu, 250 g wędlin (salami, kabanosy, szynka, bekon), 50 g suszonych grzybów (tylko kapelusze), 1 cebula, 1 łyżka siekanej pietruszki. Wykonanie: Umyte mięso natrzeć solą, majerankiem, rozmarynem i ziołami prowansalskimi, pieprzem ziołowym i czarnym. Cebulę pokroić w plasterki i obłożyć nią mięso. Czosnek drobno pokroić i posypać nim szynkę. Polać oliwą i octem balsamicznym. Mięso przykryć i odstawić na 2 godziny do lodówki, co jakiś czas przekręcać. Szynkę przełożyć do brytfanny z całą zawartością marynaty. Piec w piekarniku w temperaturze 200 stopni C. Jeżeli mięso przypiecze się z jednej strony, należy przewrócić je na drugą stronę, polewając wytworzonym z pieczenia sosem. 42 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - marzec 2010 Sos ziołowy: 8 łyżek oliwy, 4 łyżki octu, 1 łyżeczka oregano, 1 łyżeczka tymianku, 1 łyżeczka bazylii, sól, pieprz, 2 łyżki wywaru z grzybów, natka pietruszki. Wykonanie: Suszone grzyby dokładnie umyć, moczyć w zimnej wodzie 1 godz. Gotować pod przykryciem w 1 litrze wody przez 1 godzinę. Miękkie grzyby odcedzić, odsączyć na sicie. Zostawić 2 łyżki wywaru do sosu. Ugotować makaron w osolonej wodzie. Przepłukać zimną wodą, odcedzić, ostudzić. Cebule obrać, umyć, posiekać. Grzyby pokroić na paseczki. Szynkę, bekon i salami pokroić na plasterki, następnie na paski. Kabanosy pokroić na plasterki. Przygotować sos. Rozetrzeć zioła z solą G ospodarstwo domowe i agroturystyka Jabłka z cynamonem Dip z ziołami Składniki: 4 czerwone jabłka, 1/2 szklanki słodkiego skondensowanego mleka, 4 łyżki masła, 1 łyżeczka cynamonu w proszku, Składniki: 15 dag jogurtu naturalnego, 4 łyżki gęstej śmietany (18% lub 22%), 2 łyżki majonezu, 2 jajka, 1 mała cebula, sok z 0,5 cytryny, 1 łyżka musztardy, 1 ogórek konserwowy, 1 ząbek czosnku, pęczek natki pietruszki, 0,5 pęczka koperku, 0,5 pęczka szczypiorku, po łyżce pokrojonych ziół (szczaw, lubczyk, melisa, szpinak), kilka kiełków słonecznika, 1 łyżka oliwy z oliwek, sól, cukier, pieprz do smaku. Fot.: E. Musiał i pieprzem. Dodać ocet, oliwę i 2 łyżki wywaru z grzybów. Dokładnie wymieszać. Do dużej miski włożyć makaron, wędliny, grzyby, posiekaną cebulę, następnie zalać sosem i wymieszać. Przed podaniem przełożyć do salaterki. Posypać posiekaną natką zielonej pietruszki. Wykonanie: Zioła umyć, osuszyć, posiekać. Jajka ugotować na twardo, oddzielić żółtka i rozetrzeć w miseczce z oliwą. Białka pokroić w drobną kostkę. Do roztartych żółtek dodać jogurt, śmietanę, majonez, sok z cytryny, zmiażdżony czosnek, pokrojone białko. Drobno posiekać ogórek, cebulę i połączyć z pozostałymi składnikami. Wszystko wymieszać z posiekanymi ziołami. Przyprawić solą, pieprzem, cukrem i musztardą. Podawać z jajami na twardo, pieczonym mięsem i wędliną. Cukinia zapiekana Omlet z ziemniakami Składniki: 1/2 kg ziemniaków, 150 g wędzonej słoniny lub boczku, 2 cebule, 4 jaja, 4 łyżki mleka, pęczek pietruszki lub koperku, sól, pieprz (można dodać dowolnych przypraw np. majeranek lub oregano). Wykonanie: Ziemniaki należy obrać i pokroić w plasterki. Wędzoną słoninę lub boczek skroić i podsmażyć na dużej patelni, aż stanie się przezroczysty, wtedy dodać pokrojoną cebulę i krótko podsmażyć uważając, aby się nie przyrumieniła. Następnie dodać pokrojone w plasterki ziemniaki, wymieszać razem ze słoniną i cebulą, zapiekać na średnim ogniu do miękkości. Rozmieszać w garnuszku mleko i całe jaja, przyprawić solą, pieprzem i dowolnymi przyprawami, wlać do upieczonych już ziemniaków. Piec na małym ogniu, potrząsając co chwila patelnią, aby jajka się nie przypaliły. Omlet przełożyć na talerz, posypać posiekaną natką pietruszki lub koperkiem. 2 łyżki startej skórki pomarańczowej, 40 ml likieru (pomarańczowego, cytrynowego lub sherry). Do dekoracji: skórka z cytryny lub pomarańczy i pałeczki cynamonu. Wykonanie: Jabłka umyć, odciąć wierzchołki i wydrążyć z nich gniazda nasienne. Naczynie żaroodporne posmarować masłem i ułożyć w nim jabłka. Mleko wymieszać ze skórką pomarańczową i cynamonem. Tak przygotowany sos wlać do środka jabłek. Nakryć je odciętymi wcześniej wierzchołkami. Na każde jabłko nałożyć odrobinę masła i polać likierem. Naczynie przykryć folią aluminiową, zostawiając kilka niedużych otworków, by jabłka mogły trochę parować. Piec ok. 40 minut w temperaturze 180 stopni C. Po wyjęciu z piekarnika ozdobić jabłka skórką z cytryny lub pomarańczy i pałeczkami cynamonu. Podawać gorące. 43 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - marzec 2010 Składniki: 1–2 kg młodej cukinii, 4 łyżki oleju, 3 ząbki czosnku, 1 łyżeczka soli, 1 1/2 szklanki pomidorów bez skórki, 2 łyżki natki pietruszki, 2 łyżki koperku, 1/2 łyżki tymianku (majeranku, bazylii), pieprz, 2 jaja, 1 szklana startego sera, 1/2 szklanki bułki tartej. Wykonanie: Cukinie umyć, obrać, przekroić wzdłuż na pół, wydrążyć. Wydrążony miąższ posiekać. Na patelni rozgrzać olej, włożyć posiekany czosnek, smażyć 1 min. Dodać cukinię, posolić, smażyć 10 min. Dodać pokrojone pomidory, zioła, zieleninę i pieprz, dusić 10 min. Dodać połowę sera i bułkę, wymieszać. Zestawić patelnię z ognia, dodać rozmącone jaja. Nałożyć nadzienie do łódeczek z cukinii, posypać pozostałym tartym serem, zapiekać 35–45 minut w temperaturze 180°C.□ Źródło: http://www.dobrakuchnia.com http://ziolaiprzyprawy.w.interia.pl http://www.czarnaoliwka.pl G ospodarstwo domowe i agroturystyka S E Pierogi grochólki Składniki ciasta 60 dag mąki, ¾ kostki margaryny, 2 jaja, 2 dag drożdży, 2-3 łyżki mleka, 1 łyżka cukru, szczypta soli. n i l u a rn e K R E T Y Regionalne potrawy powiatu opatowskiego Staropolska rolada z żeberek Składniki: 1 płat żeberek z połówki świni, ½ szklanki kaszy jęczmiennej, 10 dkg suszonych borowików, 2 jajka, Sól, pieprz, czosnek, jałowiec. Barbara Jedlikowska grzyby zmielić na maszynce, połączyć z kaszą, dodać jajka, przyprawić solą i pieprzem i wymieszać na jednolitą masę. Płat żeberek rozłożyć, wyłożyć na niego farsz, zawinąć i zasznurować szpagatem jak na baleron. Gotować 2 godziny, po ugotowaniu przycisnąć deseczką i ciężarkiem. Po ostygnięciu zdjąć szpagat, pokroić i podawać jak wędlinę. Przepis został złożony do konkursu „Świętokrzyska potrawa świąteczna” przez Gabrielę Sum, zam. w Ruszkowcu, gm.Sadowie. Fot.: E. Musiał Wykonanie: Z żeberek umiejętnie wyjąć kości. Żeberka natrzeć czosnkiem i jałowcem. Posolić, posypać pieprzem i odstawić na godzinę. Kaszę i grzyby ugotować, Składniki farszu 30 dag kapusty kwaszonej, 20 dag grzybów suszonych, 2 łyżki gotowanej kaszy gryczanej, 1 cebula, sól, pieprz. Wykonanie Kapustę i grzyby gotujemy oddzielnie i przepuszczamy przez maszynkę. Cebulę kroimy w drobną kostkę i przesmażamy wraz z dwoma łyżkami mąki. Wszystko razem mieszamy i doprawiamy do smaku. Z drożdży, mleka i cukru oraz odrobiny mąki robimy rozczyn. Gdy podwoi swoją objętość, mieszamy go z resztą mąki, dodajemy jaja i roztopiony tłuszcz. Zagniatamy ciasto. Wałkujemy na grubość ½ cm. Wycinamy krążki i nakładamy farsz. Uformowane pierogi smażymy na głębokim tłuszczu z obu stron na złoty kolor. Przepis Grażyny Kani ze Szczucic, gm. Sadowie. Kapuściane zawijasy Składniki 2 wieprzowe polędwiczki, ½ kg mięsa wieprzowego z szynki, 100 g suszonych borowików, 70 g słoniny, 2 cebule, średnia główka kapusty białej, 2 łyżki posiekanej natki pietruszki, jajko, łyżka musztardy kieleckiej, sól, pieprz, szczypta cukru, tłuszcz do smażenia, łyżka masła. Wykonanie Polędwiczki natrzeć solą, pieprzem i musztardą, i zostawić na 3 – 4 godziny w chłodnym miejscu. Szynkę z odrobiną tłuszczu upiec w piekarniku i wystudzić. Borowiki wypłukać, ugotować i odcedzić, po czym udusić na maśle z pokrojoną cebulą. Główkę kapusty zalać wrzątkiem, zdjąć 10 wierzchnich liści, 44 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - marzec 2010 G ospodarstwo domowe i agroturystyka Kaczuszka w jabłuszkach Składniki 4 piersi kaczki, 4 kwaśne jabłka, czerwona cebula, ¾ szklanki czerwonego wytrawnego wina jabłek. Gotowe piersi wyjąć, ułożyć na półmisku, obłożyć cząstkami jabłek i polać pozostałym w rondlu sosem. „W wiejskiej zagrodzie Tuż przy grzędzie Obok kogutka kaczuszka siędzie, A że nieboga tłuściutka była, Wnet gospodyni ją przyrządziła. Gospodarzowi winko zabrała, Piersi kaczuszki nim polewała, Sady za chatą nieopodal były, Z kaczką jabłuszka się udusiły. Na każde Święta, jak pamięcią sięgnąć, Ludzie „Kaczuszkę w jabłuszkach” jedzą! (M.U. Żelazowska) Chłopski pasztet w boczku Składniki Po 30 dkg wieprzowiny, wołowiny, mięsa drobiowego i królika, 20 dkg suszonych grzybów, 20 dkg wątróbki, 30 dkg surowego boczku w plastrach, marchewka, pietruszka, 5 ząbków czosnku, liść laurowy, pieprz, sól, ziele angielskie, 2 bułki, 3 łyżki manny, 4 jajka, 2 łyżki oleju. Fot.: E. Musiał a resztę pokroić i udusić pod przykryciem z borowikami i cebulą. Upieczoną szynkę, borowiki, kapustę i cebulę przepuścić przez maszynkę, dodać jajko, sól, pieprz, natkę i szczyptę cukru, dokładnie wymieszać. Polędwiczki obrumienić ze wszystkich stron na rozgrzanym tłuszczu i wystudzić, po czym każdą obłożyć farszem, zawinąć w pozostawione liście kapusty i cienkie plastry słoniny, obwiązać lnianą nitką, ułożyć obok siebie w nasmarowanej tłuszczem gęsiarce, wstawić do nagrzanego piekarnika i piec około 40 minut. Podawać pokrojone w plastry z ziemniakami lub chlebem. „Kapuściane zawijasy to potrawa od lat już znana i w tradycji zakorzeniona. Od dawien dawna w wiejskiej zagrodzie hodowano świniaka, którego ubijano na święta, a mięsa przerabiano na różne sposoby. Każda dobra gospodyni miała zadbany zagon warzywny, a w nim wszelkie możliwe warzywa i zioła. Zebrane jesienią tworzyły piwniczne zapasy, które podczas świątecznych przygotowań znacznie topniały. A i domostwa w grzyby obfite były, bo urokliwe Góry Świętokrzyskie, ot tak niedaleko, a grzyby znamienite tam znaleźć można było. I niewiele się zmieniło.” Dodatki 2 łyżki oleju, 2 łyżki konfitury żurawinowej babuni, ząbek czosnku, 2 goździki, imbir, tymianek, sól, pieprz. Wykonanie Piersi kaczki umyć, natrzeć czosnkiem, tymiankiem, solą i pieprzem, i odstawić na 30 minut do lodówki. Jabłka pokroić w ósemki, usunąć ziarenka, lekko skropić octem owocowym. W rondlu smażyć piersi około 5 minut skórką do dołu, odwrócić, dodać posiekaną cebulę i smażyć 3 minuty. Podlać winem wymieszanym z konfiturą, dodać goździki i imbir. Dusić na wolnym ogniu do miękkości około 30 minut. Na 5 minut przed końcem duszenia obłożyć cząstkami 45 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - marzec 2010 Wykonanie Suszone grzyby zamaczamy na około pół godziny. Pokrojone mięsa, warzywa i przyprawy zalewamy wodą, dusimy godzinę. Dodajemy wątróbkę i dusimy jeszcze 10 minut. Grzyby płuczemy, a następnie gotujemy. Wszystko studzimy, dodajemy namoczoną i odsączoną bułkę oraz czosnek. Wszystko trzykrotnie mielimy maszynką do mięsa. Masę dokładnie mieszamy z żółtkami i odrobiną wywaru. Przyprawiamy solą i pieprzem. Dodajemy ubitą pianę z białek i mannę, delikatnie mieszamy. Całość przekładamy do formy wyłożonej boczkiem. Plastry zwijamy do środka. Kropimy olejem i wstawiamy do piekarnika na półtorej godziny. „Pod Świętokrzyskim lasem, Gdzie przyroda dzika Gospodarz sobie hodował królika, Miał też w zagrodzi i inne zwierzęta, o każde dbał, o wszystkich pamiętał. Miał też uprawy, zagony bogate, Za ciężką pracę godziwą zapłatę. Lecz dnia pewnego, gdy nadeszły Święta, To posmutniały w zagrodzie zwierzęta, Bo gospodyni choć tego nie chciała, To najtłuściejsze poubijała, Mnóstwo pyszności z nich przyrządziła, Na ucztę świąteczną gości zaprosiła. Wszyscy – popijając winko po zmroczku Degustowali „Chłopski pasztet w boczku”” (M.U. Żelazowska) Fot.: E. Krempa G ospodarstwo domowe i agroturystyka „Ilekroć patrzę na nenufary Myślę natychmiast: to chyba czary. Jak to się dzieje? Nie wiadomo. Leżą na wodzie, A nie toną (…) Nawiasem mówiąc styl to marny, Wybitnie bowiem stacjonarny, Natomiast można nim znakomicie Przepłynąć całe życie”. Ludwik Jerzy Kern ny przyrody”. Odmian hodowlanych o różnych barwach kwiatów, przeznaczonych do sadzenia w naszych ogrodach mamy bez liku. Nie polecam grzybieni o kwiatach fioletowych i niebieskich. Są to mieszańce z gatunkami tropikalnymi, które w naszych warunkach nie są w stanie przetrwać zim. Wybierajmy zatem żółte, różowe i czerwone, dostępne w tysiącach odcieni. Choć możliwe Rośliny bez tajemnic POMYŚLCIE O NENUFARACH NA WIOSNĘ… D laczego lilie wodne nie toną? A to dlatego, że ich liście razem z ogonkami zawierają liczne komory powietrzne dodające im tej niezwykłej lekkości. Nenufar – lilia wodna to kwiat romantyczny, zwłaszcza dla pokolenia, które pamięta brodzącego w błotnistym stawie w białym stroju letnim Józefa Toliboskiego i zbierającego białe lilie dla Barbary Ostrzeńskiej w jednej ze scen filmu „Noce i dnie”. Niestety w dalszej życiowej rozgrywce nenufary stały się dla owej Barbary symbolem niespełnionej miłości. Najsłynniejszą serię obrazów poświęcił tym kwiatom Claude Monet. Malarz uwiecznił rośliny, które przez 43 lata uprawiał w Giverny pod Paryżem, w cyklu obrazów o tytule „Lilie wodne” (Les Nymphéas). Botaniczna nazwa łacińska nenufarów także jest romantyczna – Nyphaea to przecież boginka wodna, nimfa. Ale polska nazwa nie brzmi już tak ładnie. Lilie wodne botanicznie po polsku zwą się grzybieniami (ciekawostka – nazwa występuje tylko w liczbie mnogiej, podobnie jak np. wyraz spodnie, więc błędem jest mówienie o nich w pojedynkę – grzybień). Te duże, efektowne kwiaty są bezsprzecznie królowymi wodnych ogrodów, do których zakładania Państwa namawiam. Woda w ogrodzie poprawia mikroklimat, szemrze, migocze, mieni się i lśni, szumi wiatrem w szuwarach, a jak jeszcze jakieś zwierzątka się zalęgną to kumka, pluska płetwą i szeleści skrzydełkami. A to wszystko niektórym poprawia nastrój. No i pachnie łagodnie nenufarami. Gatunki grzybieni występujące w Polsce na stanowiskach naturalnych (grzybień biały i północny) trafiły na listę roślin chronionych już w 1949 roku. Ówczesna lista obejmowała głównie gatunki określane mianem „charyzmatycznych”, czyli „łatwo rozpoznawalnych, efektownych, budzących przyjemne skojarzenia i pomagających krzewić potrzebę ochro- 46 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - marzec 2010 jest sadzenie grzybieni przez cały sezon, najlepiej zrobić to wczesną wiosną, zanim wypuszczą liście. Piękno nenufarów jest w pewnych okolicznościach bardzo ulotne. Poza wodą nie mogą żyć i giną bardzo szybko. Nie ulegajmy więc chęci zerwania i ozdobienia naszego stołu, słomkowego kapelusza czy łodzi. Nie warto. I choć niektóre źródła podają, że po ugotowaniu pożywne, bogate w skrobię kłącze grzybieni jest jadalne, nie dodawajcie go Szanowne Panie i Panowie do sałatek, bo jednak zawiera substancje mogące porażać korę mózgową, a na dodatek było używane jako „ziele” osłabiające potencję, czyli anafrodyzjakum. Ale do ogrodów dodawajcie nenufarów jak najwięcej! A w lipcu wybierzcie się w celach rozrywkowych do miejscowości Lubrza (województwo lubuskie) na Noc Nenufarów. Jest to połączenie festynu i widowiska urządzanego nad brzegiem jeziora Goszcza, a przedstawiającego legendę Lubrzany i Sławoja (czyli legendę o powstaniu Lubrzy). Być może temat niniejszego artykułu zainspiruje też Państwa do nieco G ospodarstwo domowe i agroturystyka II Świętokrzyski Konkurs na Nalewkę Miodową i Miód Pitny Świętokrzyski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Modliszewicach, Regionalny Związek Pszczelarski w Piotrkowie Trybunalskim, Świętokrzyski Związek Pszczelarzy w Kielcach zapraszają Fot.: E. Musiał do udziału w Świętokrzyskim Konkursie na Nalewkę Miodową i Miód Pitny, który odbędzie się w dniu 30 kwietnia 2010 roku w budynku Gimnazjum w Fałkowie. dalszych wojaży w celu obejrzenia cyklu obrazów wspomnianego Moneta. Ale to niestety będzie trudne, gdyż jeden obraz znajduje się w kolekcji prywatnej, reszta rozsiana jest po muzeach i instytutach na całym świecie – Chicago, Boston, Paryż, Rzym, a nawet Tokio. Łatwiejsze jest udanie się w okresie kwitnienia lilii wodnych, tzn. od czerwca do września do Bolestraszyc (województwo podkarpackie), gdzie w przepięknym arboretum oko cieszy nie tylko bogata kolekcja odmian grzybieni, ale też innych wodnych roślin. To tu zobaczycie, być może jedyny raz w życiu, gatunki zagrożone i ginące, jak na przykład roślinę: kotewka orzech wodny. To piękna nazwa, ciekawa roślina, ale to już temat na zupełnie inny artykuł…□ Elżbieta Krempa KWITNĄCE ŻYWOPŁOTY K ażdy z nas na pewno chociaż raz zetknął się z ogrodem, gdzie królowały piękne i okazałe żywopłoty. Trzeba przyznać, że wyglądają one atrakcyjnie, ale niestety jednokolorowo i monotonnie. Przeważnie są to żywopłoty z roślin zimozielonych, takich jak cisy, żywotniki czy bukszpany. Można to zmienić i sprawić, by nasz ogród rozbłysną różnobarwnymi kolorami. Wielką zaletą kwitnących żywopłotów jest to, iż stwarzają wiele różnych możliwości aranżacyjnych. Co więcej, na tego typu nasadzenia nadają się niemal wszystkie gatunki kwitnących krzewów, szybko rosnących i wytrzymałych. Żywopłoty kwitnące od marca do października: Forsycja „Forsythia x intermedia”, Jaśminowiec „Philadelphus coronarius”, Różanecznik, Lilak „Syringa vulgaris”, Kalina „Viburnum opulus Roseum”, Budleja „Budleja davidii”. Kwitnące żywopłoty od czasu do czasu należy także przyciąć, dzięki czemu krzewy kwitną bujniej, a kwiaty są większe. Ilekroć planujemy nasadzenia, pamiętajmy nie tylko o stopniowaniu wysokości, ale też o ciągłości kwitnienia. Jeżeli powiedzie się, to żywopłot utrzyma kwitnienie przez cały sezon.□ 47 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - marzec 2010 Monika Nowocień Konkurs ma na celu promocję produktów regionalnych i tradycyjnych, w których jednym ze składników jest miód pszczeli. Konkurs stwarza okazję do tego, aby rodzinne receptury nalewek i miodów pitnych, charakterystyczne dla polskiej tradycji, zachowały się w naszym dziedzictwie kulinarnym. Udział w konkursie mogą wziąć wszystkie osoby pełnoletnie, które w domowych warunkach, według stworzonych przez siebie lub starych rodzinnych receptur tworzą niepowtarzalne nalewki. To tradycja typowo polska, że Polacy z miodu z dodatkiem owoców, ziół, korzeni, a nawet kwiatów tworzą specjały, które powinny sławić również nasz region i być jego atrakcją kulinarną, szczególnie dla gości i turystów przebywających na naszym terenie. Serdecznie zapraszamy wszystkich producentów napojów na bazie miodu pszczelego do zgłaszania swojego udziału w II Świętokrzyskim Konkursie na Nalewkę Miodową i Miód Pitny. Bliższe informacje o konkursie i formularz zgłoszenia znajdą Państwo na stronie internetowej ŚODR Modliszewice: www.sodr.pl. Anna Michalska F akty, wydarzenia, komentarze Podsumowali badania ekologiczne O d kilku lat CDR w Brwinowie oddział w Radomiu organizuje spotkania poświęcone badaniom naukowym w rolnictwie ekologicznym. W trakcie tych kilkudniowych spotkań naukowy prezentują wyniki tematów badawczych prowadzonych metodami ekologicznymi. W bieżącym roku takie spotkanie odbyło się w CDR o/Radom w dniach 27-29 stycznia. W spotkaniu poza naukowcami uczestniczyli pracownicy MRiRW, doradcy ze wszystkich ODR w kraju oraz przedstawiciele firm zajmujący się rolnictwem ekologicznym. Podczas trwania seminarium uczestników odwiedził również minister rolnictwa, Artur Ławniczak. Na seminarium w pierwszym dniu przedstawiano wyniki z prowadzonych doświadczeń polowych w uprawach roślin zbożowych, warzywnych, sadowniczych i zielarskich, a także możliwością wykorzystania substancji naturalnych w ochronie roślin produkowanych metodami ekologicznymi. Na uwagę zasługuje spostrzeżenie, że jeżeli mamy problemy z występowaniem miotły zbożowej w uprawach zbożowych ekologicznych, zalecana jest kilkuletnia zmiana płodozmianu, czyli zmniejszenie uprawy roślin ozimych na rzecz roślin jarych. W drugim dniu spotkania dominowała tematyka związana ze sposobem chowu i żywienia zwierząt gospodarskich. Podkreślano znaczenie żywienia trzody chlewnej mączką rybną oraz po raz pierwszy podjęto próby prowadzenia chowu karpia metodami ekologicznymi. Jest to zagadnienie nowe, od niedawna ujęte w rozporządzeniu dotyczącym rolnictwa ekologicznego. Kolejne prezentacje dotyczyły zagadnień: ekonomicznych, przydatności odmian roślin uprawnych do upraw metodami ekologicznymi i właściwości prozdrowotnych produktów ekologicznych. Świat nauki reprezentowali pracownicy: uniwersytetów przyrodniczych, SGGW, IUNG, Instytutu Warzywnictwa w Skierniewicach, Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach, Instytutu Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich, Instytutu Technologiczno-Przemysłowego, Instytutu Biotechnologii Przemysłu Rolno-Spożywczego, Instytutu Zootechniki w Krakowie, Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin.□ Małgorzata Kucharska, Anna Szustak Ogólnopolski konkurs plastyczny „Nasza przyszłość z 4H” rozstrzygnięty W dniu 29 stycznia 2010 roku w budynku Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi odbyło się spotkanie Komisji Konkursu „Nasza przyszłość z 4H” wspólnie organizowanego przez Fundację Edukacyjną 4H w Polsce i Ambasadę USA w Warszawie. Komisja obradowała w składzie: ▪ Stanisława Kwaśniewska jako Przewodnicząca Komisji z Warszawskiego Stowarzyszenia Plastyków, ▪ Eric Wenberg – Ambasada USA w Warszawie, ▪ Agata Kingsbury – Ambasada USA w Warszawie, ▪ Elżbieta Wawreniuk – Redakcja Agro, ▪ Katarzyna Boczek – Prezes Fundacji Edukacyjnej 4H w Polsce. W konkursie brało udział 39 klubów z całej Polski, z czego 22 kluby z województwa świętokrzyskiego. Na konkurs nadesłano 70 prac, 40 z nich to prace z naszego terenu. Osiem klubów z Ziemi Świętokrzyskiej zdobyło nagrody w konkursie. Komisja przyznała nagrody w trzech kategoriach ze względu na wiek autorów. Oto wyniki konkursu: Gimnazjum w Sobkowie (woj. świętokrzyskie) Wyróżnienie – Klub „ZIELONA DRUŻYNA” z Nowego Korczyna (woj. świętokrzyskie) I grupa wiekowa – kluby szkolne – do 10 lat: I miejsce - Klub „POLNE KWIATKI” z Zembrowa (woj. podlaskie) II miejsce - Klub „ISKRA” z Ożarowa (woj. świętokrzyskie) III miejsce - Klub „ORLIKI” z Mieczyna (woj. świętokrzyskie) Wyróżnienie – Klub „ŚWIATŁO” z Pierścieńca (woj. mazowieckie) III grupa wiekowa - powyżej 16 lat: I miejsce – Klub 4H przy Zespole Szkół Techniczno – Informatycznych w Busku Zdroju (woj. świętokrzyskie) II miejsce – Klub „PONIDZIE” z Buska Zdroju (woj. świętokrzyskie) III miejsce – Klub „HORIZON” z Wrześni (woj. wielkopolskie) Wyróżnienie – Klub „KRASKI” z Krasocina (woj. świętokrzyskie) II grupa wiekowa – kluby szkolne i gimnazjalne – od 11 do 16 lat: I miejsce – Klub 4H przy Publicznym Gimnazjum w Fałkowie (woj. świętokrzyskie) II miejsce – Klub „EUROGIMNAZJALISTA” z Kietrza (woj. opolskie) III miejsce – Klub 4H przy Publicznym Gratulujemy wszystkim nagrodzonym. Dziękujemy za tak liczny udział i zaangażowanie liderów i klubowiczów z województwa świętokrzyskiego w tym konkursie krajowym. Jesteśmy dumni, że tak dużo klubów z naszego terenu zostało nagrodzonych i wyróżnionych.□ Izabela Niedobit 48 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - marzec 2010 A rtykuł sponsorowany Konto Lokacyjne Agro Eskalacja – wygraj Nissana Navara D LA ROLNIKÓW poszukujących zyskownych rozwiązań Bank BGŻ przygotował Konto lokacyjne Agro Eskalacja. Umożliwia ono elastyczne zarządzanie nadwyżkami finansowymi i gwarantuje atrakcyjne oprocentowanie. Nie ma określonej minimalnej kwoty wpłaty na rachunek, zaś wypłaty można realizować w dowolnym terminie, bez utraty odsetek. Oprocentowanie uzależnione jest od kwoty zgromadzonych środków. Dodatkowo, w przypadku przedstawienia przez rolnika decyzji ARiMR o przyznaniu płatności bezpośrednich do gruntów rolnych oprocentowanie jest podwyższane o 0,1 proc. Bank nie pobiera żadnych opłat za otwarcie i prowadzenie rachunku. Rolnicy mają wygodny dostęp do konta przez telefon (TeleBGŻ), internet (eBGŻ Firma) oraz w oddziałach Banku BGŻ. Teraz oprócz korzyści płynących z wysokooprocentowanych oszczędności, posiadacz konta ma szanse wygrać Nissana Navara. Wystarczy wziąć udział w loterii i w okresie do 31 marca 2010 roku wpłacić na rachunek kwotę w minimalnej wysokości 10 tys.zł. Takie saldo należy utrzymać do końca marca 2010 roku. Bank BGŻ posiada wieloletnie doświad- czenie w finansowaniu rolnictwa. Uproszczone procedury kredytowe, mała ilość wymaganych dokumentów i zabezpieczeń, szybka dostępność środków – nawet w 24 godziny, atrakcyjnie oprocentowane depozyty, funkcjonalne rachunki, duża liczba placówek na terenie całej Polski sprawiają, że oferta Banku BGŻ jest bardzo konkurencyjna. Zapraszamy do Oddziałów Banku BGŻ w województwie świętokrzyskim: Kielce, ul. Sienkiewicza 47, tel. 041 248 14 00 Staszów, Rynek 32, tel. 015 864 23 99 Końskie, ul. Ks. J. Granata 8, tel. 041 375 31 81 Jędrzejów, ul. 11 Listopada 86, tel. 041 386 67 00 Włoszczowa, ul. Żwirki i Wigury 40, 041 394 49 70 Ostrowiec Św., os. Ogrody 11A, tel. 041 266 06 70 Starachowice, u. Niska 6, tel. 041 274 22 74 49 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - marzec 2010 K luby 4H Zimowisko w Murzasichlach siebie zaczęli tworzyć coś na wzór przysłowiowej rodziny. Jak ważnym zadaniem dla władz Stowarzyszenia Pomocy Szkole jest młody człowiek, jego wypoczynek, świadczy fakt, że Prezes Krajowego Stowarzyszenia Pomocy Szkole, Zofia Grzebisz- D DEBATA NAD PRZYSZŁOŚCIĄ RUCHU 4H W POLSCE nia 20.01.2010 r. w Ambasadzie Amerykańskiej w Warszawie miało miejsce spotkanie robocze poświęcone przyszłości Ruchu 4H w Polsce. Wzięli w nim udział przedstawiciele województw mazowieckiego, opolskiego, świętokrzyskiego i wielkopolskiego, Fundacji Edukacyjnej 4H w Polsce (Katarzyna Boczek i Mirosław Drygas), Fundacji HPI (Markus Tornberg, Katarzyna Lubczyńska-Saffell), Fundacji Kopernikańskiej (Jerzy Bystrowski) oraz Eric Wenberg, Agata Kingsbury, Piotr Ruciński z Ambasady Amerykańskiej i Wayne Schmidt z Konsulatu USA w Krakowie. Nasze województwo reprezentowali: Janusz Śledziński (Urząd Marszałkowski Województwa Świętokrzyskiego), Jarosław Mostowski (Świętokrzyski Ośrodek Doradztwa Rolniczego 50 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - marzec 2010 w Modliszewicach), Stanisław Barycki (Wójt Gminy Sitkówka-Nowiny) oraz Barbara Bubień. Tematem spotkania było wypracowanie planu działania, mającego na celu aktywizację Ruchu 4H w Polsce, który w niektórych regionach funkcjonuje bardzo dobrze, w niektórych zamiera. Rozważano powołanie nowej organizacji pozarządowej wspierającej kluby 4H. Departament Rolnictwa Stanów Zjednoczonych jest w stanie zainwestować w taką organizację wspierającą Ruch 4H w Polsce, szkolącą liderów i organizującą wymianę międzynarodową. Spotkaniu przewodniczył Eric Wenberg Radca ds. Rolnych Ambasady Amerykańskiej. Barbara Bubień Fot.: z arch. Ambasady W przepięknym pensjonacie „Willa Tatry” w Murzasichlach koło Zakopanego Krajowe Stowarzyszenie Pomocy Szkole zorganizowało zimowisko dla dzieci z terenów wiejskich. Wieloletnia współpraca KSPS kierowanego przez posłankę Zofię GrzebiszNowicką i Fundacji Edukacyjnej 4H województwa świętokrzyskiego znów zaowocowała zaproszeniem do udziału klubowiczów. Dzięki dofinansowaniu zimowisk przez Burmistrza Ożarowa, Wójta Krasocina i wielu innych sponsorów na ferie pojechały dzieci z Buska Zdroju, Łopuszna i Ożarowa. Kierownikiem zimowiska, a zarazem animatorem wszelkich atrakcji, była liderka wolontariuszka Klubu 4H z Buska Zdroju, Barbara Stasik. Wybór ośrodka był dokładnie przemyślany – lokalizacja poza centrum miasta, z dala od ruchliwych ciągów komunikacyjnych, a jednocześnie można powiedzieć, że w samym centrum turystycznych atrakcji, blisko wyciągów narciarskich połączonych z takimi atrakcjami jak zjazdy na sankach, na oponach w rynnach śniegowych. Piękne były pokoje 2-3 osobowe z łazienkami i smaczne jedzenie. Typowo zimowa aura z bardzo dużą ilością śniegu oraz autobus dostarczony przez Józefa Grudnia, pozostający w ciągłej dyspozycji uczestników, pozwoliły na codzienne korzystanie z wycieczek na lodowisko, na zawody o Puchar Świata i inne atrakcje turystyczne, również po słowackiej stronie. Wiele organizowanych warsztatów wykonywania ozdób, konkursów wiedzy, turniejów sportowych, zabaw tanecznych nie dały uczestnikom zimowiska się nudzić. Kurs tańca towarzyskiego prowadzony przez B. Stasik był dodatkowym atutem pozwalającym dobrze się bawić i „pokazać się” na dyskotekach. Oczywiście nie zabrakło wycieczek – były autokarowe po okolicy Zakopanego i na słowacką stronę Tatr. Będąc w samym sercu Tatr, wszyscy mogli podziwiać piękne widoki ośnieżonych szczytów. To wszystko stworzyło dobry klimat do odpoczynku, zawarcia znajomości i przyjaźni. Uczestnicy z miejscowości często znacznie oddalonych od Barbara Stasik -Nowicka, odwiedziła zimowisko uczestnicząc w zajęciach na stoku, spotykając się z dziećmi podczas apelu, spotkań, wycieczek autokarowych. Dzieci odwdzięczyły się wręczeniem pięknego bukietu wykonanego z liści i kolb kukurydzy oraz zaprezentowały przedstawienie jasełkowe, które miesiąc temu tak zachwyciło Prymasa Polski Józefa Glempa podczas spotkania opłatkowego. Turnus ten spełnił oczekiwania organizatorów, rodziców, a szczególnie dzieci i wypoczywającej młodzieży.□ D oradca odpowiada ? Świętokrzyski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Modliszewiczach Modliszewice ul. Piotrkowska 30, 26-200 Końskie, Kupić czy nie kupić wóz paszowy? (cd.) „Kupić, nie kupić – potargować trzeba”. Niezbędna jest analiza kosztów i zysków, ale w odniesieniu do własnego gospodarstwa. Bardzo często hodowcy sugerują się czystą teorią lub swoimi obserwacjami u sąsiadów czy też innych hodowców. Pamiętajmy, każde gospodarstwo jest inne i musimy podejść do niego indywidualnie. Jako doradca rolniczy mogę bez wahania odpowiedzieć, że wóz paszowy należy zakupić do gospodarstwa, w którym są spełnione już wszystkie podstawowe warunki, tj: ● wysoka koncentracja produkcji (pow. 60 szt. DJP) i podział na co najmniej 3 grupy technologiczne ● wysoki potencjał produkcyjny krów (wydajność pow. 8000 litrów rocznie od sztuki) ● 100% wykorzystanie stanowisk produkcyjnych i odpowiedni dobrostan ● wysokiej jakości i wartości pasze objętościowe i odpowiednia baza siedliskowo-bytowa ● wysoka wiedza hodowlana i technologiczna oraz zaangażowanie hodowcy do jej zdobywania i współpracy ● prowadzona ocena użytkowości mlecznej, pomocna w prawidłowym żywieniu i zarządzaniu stadem. Zakup odpowiedniego wozu paszowego do takiego gospodarstwa z pewnością przyczyni się do poprawy opłacalności produkcji, poprzez wzrost wydajności krów z zachowaniem lub poprawą zdrowotności i płodności, a tym samym do wydłużenia okresu użytkowania krowy i wysokiej jej wydajności życiowej. Jak wóz sprawdza się w praktyce? Bardzo często po nieodpowiednim zastosowaniu i wykorzystaniu wozu paszowego i początkowym wzroście wydajności następuje wzrost zapadalności krów o największej wydajności na choroby metaboliczne, wydłużenie okresów międzywycieleniowych, jałowość i ich przymusowe brakowanie. Te problemy pojawiają się tam, gdzie hodowca po zastosowaniu wozu paszowego nie poświęcił wystarczająco wiele czasu na lepszą obserwację stada, aby wcześnie wychwycić błędy żywieniowe i w porę wprowadzić korekty żywieniowe oraz prawidłowo zarządzić stadem. Trzeba pamiętać, że krowa na pastwisku i tradycyjnie żywiona ma większą możliwość bilansowania sobie dawki pokarmowej. W przeciwieństwie do tradycyjnego żywienia, przy tym systemie, to hodowca jest odpowiedzialny za przygotowany mix paszowy pod względem zbilansowania dawki pokarmowej z pasz o wysokiej wartości, smakowitości i konsystencji pasz. Bowiem jeden złej jakości komponent paszowy może zepsuć cały TMR. Od rolnika zależy, czy zastosuje prawidłową kolejność zadawania pasz do wozu i odpowiedni czas mieszania, aby dawka była jednorodna. Wszystko po to, by zapobiec sortowaniu miksu paszowego i wybieraniu przez krowy najsmaczniejszych komponentów paszowych (treściwe, energetyczne). Przy długotrwającym procesie sortowania może dojść do rozwoju chorób metabolicznych (kwasic i ketoz). W momencie wystąpienia choroby, zdiagnozowanie przyczyny i jej wyeliminowanie wcale nie jest łatwe i potrzeba sporo czasu, by to wykryć. Zawsze jest to kłopotliwe i kosztowne. Koszty te zależą od czasu trwania niedoborów i błędów żywieniowych. Niekiedy ujemne zmiany są nieodwracalne i kończą się przymusowym brakowaniem z reguły najlepszych sztuk. Sam wóz paszowy nie rozwiąże problemów żywieniowych, a czasem je skomplikuje. Odpowiedź jest prosta – wóz paszowy należy zakupić tam, gdzie przyczyni się on do poprawy organizacji pracy i opłacalności produkcji, która jest zależna, jak wiemy, od ceny i kosztów jednostkowych. Odpowiadała Krystyna Wieczorkiewicz 53 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - marzec 2010 tel. 0-41 / 372 22 84 do 86, faks: 0-41 / 372 34 86 e-mail: [email protected] www.sodr.pl Dyrektor: mgr Dariusz Okła Z-ca Dyrektora: mgr inż. Jarosław Mostowski Oddział Sandomierz, ul. Mokoszyńska 3 tel. 0-15 / 833 31 00 e-mail: [email protected] Dyrektor Oddziału w Sandomierzu: Adam Fura PZD PZD PZD PZD PZD PZD PZD PZD PZD PZD PZD PZD PZD POWIATOWE ZESPOŁY DORADCZE Modliszewice, ul. Piotrkowska 30, tel. 0-41 / 372 22 84 do 86 faks: 0-41 / 372 34 86, e-mail: [email protected] Włoszczowa, 29-100 Włoszczowa, ul. Wiśniowa 10, tel. 0-41 / 394 36 76, e-mail: [email protected] Jędrzejów, 28-300 Jędrzejów, ul. Armii Krajowej 9, tel. 0-41 / 386 12 73, e-mail: [email protected] Skarżysko-Kamienna, 26-210 Skarżysko-Kamienna, ul. Sikorskiego 20, tel. 0-41 / 252 33 66, [email protected] Kielce, 25-338 Kielce, ul. Zagórska 2, tel. 0-41 / 341 52 44 e-mail: [email protected] Pińczów, 28-400 Pińczów, ul. Batalionów Chłopskich 5, tel. 0-41 / 357 24 11, 357 24 31, e-mail: [email protected] Busko Zdrój, 28-100 Busko Zdrój, ul. Partyzantów 22, tel. 0-41 / 378 45 85, e-mail: [email protected] Kazimierza Wielka, 28-500 Kazimierza Wielka, ul. Budzyńska 2, tel 0-41 / 352 22 07, e-mail: [email protected] Starachowice, 27-200 Starachowice, ul. Mrozowskiego 9 tel. 0-41 / 274 78 28, e-mail: [email protected] Ostrowiec Świętokrzyski, 27-400 Ostrowiec Świętokrzyski, ul. Kilińskiego 3a, tel. 0-41 / 247 95 56, e-mail: [email protected] Opatów, 27-500 Opatów, ul. 16 Stycznia 1, tel. 0-15 / 868 21 77, e-mail: [email protected] Sandomierz, 27-600 Sandomierz, ul. Mokoszyńska 3, tel. 0-15 / 833 31 00, e-mail: pzd. [email protected] Staszów, 28-200 Staszów, ul. Wojska Polskiego 3, tel. 0-15 / 864 31 63, e-mail: [email protected] WYDAWCA: Świętokrzyski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Modliszewicach Redaktor naczelna: Elżbieta Musiał [email protected] Kolegium redakcyjne: Jarosław Mostowski, Barbara Czwarno, Jan Bubień Opracowanie: Elżbieta Musiał, Skład: Elżbieta Kucharska Skład komputerowy: Paweł Miler Fot. na okładce: Elżbieta Musiał Redakcja nie odpowiada za treść reklam i artykułów sponsorowanych oraz zastrzega sobie prawo do dokonywania przeróbek i skrótów w tekstach i tytułach. Druk: ŚODR Modliszewice: Waldemar Piotrowski, Alojzy Rusiecki Nakład: 2600 egz. R ozrywka Krzyżówka marcowa 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 8 marca 8 marca 8 marca O kobietach 8 marca 8 marca Zwykło się mówić, że przysłowia są mądrością narodów. Czytając przysłowia różnych narodów, zauważa się, że pewne tematy są postrzegane i werbalizowane bardzo podobnie, ale znajdziemy też i taką grupę, a myślę o przysłowiach poświęconym kobietom, które w swej wymowie są po prostu sprzeczne. Dla przykładu podam rosyjskie, czyli „Babska droga od pieca do proga”, oraz polskie: „Gdzie diabeł nie może, tam babę pośle”. Drogie Panie, zgodzicie się ze mną, że tylko mężczyźni mogli być ich autorami. Przysłowia włoskie 15 16 17 18 19 Kobieta jest czyśćcem dla sakiewki, rajem dla ciała i piekłem dla duszy. Kobieta ma przed ślubem cztery ręce i jeden język, po ślubie – cztery języki i jedną rękę. Gdy żona grzeszy, mąż nie jest bez winy. 20 Przysłowia angielskie 21 Kobieta ujawnia swój wiek przed śniadaniem, mężczyzna zaś – po kolacji. Poziomo: 1. Bocian afrykański. 7. Bohater amerykańskiego filmu akcji. 8. Wyróżnienie. 9. Rozpoczęcie wyścigu. 10. Drewniana osada siodła. 13. Stolica Kanady. 14. Napój bogów. 16. Ptak łowny. 19. Może się przebrać. 20. Kobieta będąca carem. 21. Naukowiec. Pionowo: 1. Kukła. 2. Rodzaj pieczywa. 3. Zarost na męskiej twarzy. 4. Dłużnik wekslowy. 5. Przedstawicielstwo dyplomatyczne. 6. Przeciwieństwo. 11. Artyleryjski pododdział wojskowy. 12. Bicz z krótkim trzonkiem i długim rzemieniem. 15. Mit. tarcza Zeusa. 17. Żurek. 18. Zero. Rozwiązania prosimy nadsyłać do końca marca na adres: ŚODR Modliszewice, ul. Piotrkowska 30, 26-200 Końskie. Wśród czytelników, którzy nadeślą prawidłowe rozwiązania rozlosujemy nagrodę książkową. J.D. Mężczyźni budują domy, kobiety je tworzą. Wybieraj żonę bardziej uchem niż okiem. Przysłowia francuskie Co wiedzą trzy kobiety – wiedzą wszyscy. Czego chce kobieta, tego i Bóg pragnie. Kobieta powinna leżeć i pachnieć. Kobieta śmieje się, kiedy może, płacze, kiedy chce. Kobieta zrobi z niczego kapelusz, sałatę i scenę małżeńską. Nie suknia podnosi kobietę w oczach mężczyzny, ale wprost przeciwnie. Przez kobietę i diabeł osiwieje. Język niewieści jest mieczem. Przysłowia hiszpańskie Bądź żony kompanem, a konia twego panem. Kobiety i muły dają się kierować pieszczotom. Łzy kobiece mogą wiele, a kosztują mało. Nie wiesz, jak piękna jest kobieta, gdy płacze. Kobieta jest jak jajko: przed spróbowaniem trzeba stłuc. http://www.sodr.pl e-mail do redakcji: [email protected] 54 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - marzec 2010 Wybrała: Elżbieta Musiał �������� ������ �� ������������������������ �� �� � �� ��������������������������������������������������������������������
